در این پژوهش استخراج عوامل فرهنگی با بهره گرفتن از مبانی نظری و از مقالات مختلف صورت گرفته، درحالیکه می‌توان از روش های جامع‌تری همچون فن‌دلفی برای استخراج عوامل دقیق‌تر و بررسی آنها استفاده کرد.

۵-۸ پیشنهاد برای تحقیقات آتی
تحقیقات آتی باید بررسی کنند که چگونه تاثیرات فناوریهای مختلف (مانند: همزمان در مقابل غیر همزمان) در درک افراد از اثر فناوری بر عملکرد شغلی متفاوت خواهند بود.
ارتباط تلفنی مهم است و تحقیقات آتی باید آن را مورد بررسی قرار دهند. یک رویکرد برای توجه به این محدودیت، استفاده از چارچوب‌های مرتبط با رسانه‌های ارتباطی ( مانند:Dennis et.al, 2008; Maruping & Agarwal, 2004 )، برای بررسی تاثیرات انواع شبکه‌ها براساس رسانه‌های مختلف است.
ندانستن مهارت‌های دیگران ممکن است به اطلاعاتی منجر شود که مفید نیستند. بنابراین، تحقیقات آتی باید رویکرد دیگری را علاوه بر تکرار ارتباطات میان افراد برای داده‌های شبکه به‌کار برد. به عنوان مثال، می‌توانند به بررسی انواع مختلف ارتباطات مانند، مشورت‌های شغلی و حمایت اجتماعی بپردازند.
تحقیقات آتی باید درمورد چگونگی نفوذ کارکنان در شبکه‌های اجتماعی، مخصوصا افرادی که در مرکز شبکه‌های آنلاین و آفلاین هستند، داده‌هایی را جمع‌ آوری کرده و بررسی کنند که آیا آن‌ها از هر دو شبکه به صورت مکمل استفاده می‌کنند یا شبکه‌ها را به عنوان جایگزین یکدیگر به کار می‌برند. این کار به درک بهتر نقش مکمل یا جانشینی هر دو شبکه کمک می‌کند.
تحقیقات آتی باید عملکرد شغلی را از نظر تغییر سازمانی که در نتیجه پیاده‌سازی فناوری مانند پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش، حاصل می‌شود، مورد مطالعه قرار دهند. به عنوان مثال می‌توان از پارادایم شبکه (Borgattie and Foster, 2003 ; Lin, 2001)، به منظور درک چگونگی تاثیر شبکه اجتماعی بر کاربرد سیستم مدیریت دانش و نتایج شغلی حاصل از آن مانند، عملکرد شغلی و رضایت شغلی استفاده کرد. چنین درکی که با بهره گرفتن از شبکه اجتماعی حاصل می‌شود، همکاری مهمی در ادبیات سیستم‌های اطلاعاتی، تغییرات سازمانی و ادبیات شبکه اجتماعی می‌کند.
از آنجایی که این پژوهش در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شده است و کلیه کارکنان آن با مفاهیم فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی آشنایی کامل داشتند، پژوهش‌‌های آتی باید این پژوهش را در سازمانهایی که آشنایی کمتری با این فناوری دارند، انجام دهند.
تمایز میان انواع مختلف شبکه‌های ارتباطی فرصتی را برای تحقیقات آتی فراهم می‌کند تا درک بهتری از پدیده‌های مختلف بدست آورده و علاوه بر کشف نقش وابستگی متقابل چهار نوع ارتباط شبکه‌ای با بررسی سه یا حتی چهار روش تعاملی به درک بهتری از ساختار شبکه دست یابند.
وجدان‌کاری علاوه بر تأثیر بر عملکرد شغلی افراد بر دیگر ابعاد زندگی افراد نیز موثر است از اینرو تحقیقات آتی باید به بررسی ارتباط میان وجدان و روابط سازمانی بپردازند.
از آنجایی که هوش‌هیجانی بر تعاملات افراد موثر است پیشنهاد می‌شود که تاثیر هوش هیجانی بر روابط سازمانی مورد برسی قرار گیرد.
سرمایه اجتماعی سازمانی از روابط اجتماعی درون‌سازمان ناشی می‌شود و حاصل جهت‌گیری اهداف جمعی و اعتماد مشترک بین اعضا است، تحقیقات آتی باید رابطه سرمایه اجتماعی سازمان و ارتباطات را مورد بررسی قرار دهند.
کیفیت زندگی‌کاری علاوه بر تامین منابع کارکنان، سازمان و جامعه، شامل نتایج متعددی در سه زمینه فردی، سازمانی و اجتماعی می‌باشد، از اینرو تحقیقات آتی باید به بررسی رابطه کیفیت زندگی‌کاری و روابط کارکنان بپردازند.
۵-۹ محدودیت‌ها و مشکلات پژوهشگر
در طول اجرای این پژوهش همانند سایر پژوهش‌ها محدودیت‌ها و مشکلاتی وجود داشت که عمده‌ترین آنها، مشکل مربوط به گردآوری داده‌ها بود. از آنجایی که کارکنان در فرم‌های ارتباطات خود با همکاران، می‌بایست اسامی همکاران خود را می‌نوشتند و سازمان‌ها معمولا حاضر به خارج نمودن اسامی و اطلاعات مربوط به افراد به خارج از سازمان نیستند. مشکل دیگر جلب همکاری مدیران به منظور جمع‌ آوری اطلاعات در مورد عملکرد کارکنان آنها بود. مدیران نیز می‌بایست نام کارکنان خود را به منظور ارزیابی عملکرد آنها وارد می‌کردند که مشکلاتی نیز در این مسیر ایجاد شد. بنابراین، نیاز به کدگذاری اسامی بود. همچنین نیاز بود که افراد کاملا توجیه شود که اسامی آنها به هیچ‌عنوان از سازمان خارج نخواهد شد که نیازمند صرف زمان و هماهنگی بسیاری بود.
فهرست منابع فارسی
اژه‌ای جواد، خداپناهی محمدکریم، فتحی آشتیانی علی، ثابتی آزاد، قنبری سعید، سیدموسوی پریسا سادات (۱۳۸۸)، “تعامل بین شخصیت و سبک های فرا انگیزشی در عملکرد شغلی"، مجله علوم رفتاری، دوره ۳، شماره ۴، صص. ۳۰۱-۳۱۰٫
ایران نژاد پاریزی، مهدی (۱۳۷۸)، “روش های تحقیق در علوم اجتماعی"، چاپ پنجم، تهران، نشر مدیران
افجه سیدعلی‌اکبر، محمدزاده سیدمجتبی (۱۳۹۰)، “الگوی اثرگذاری سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمان: شرکت های تابع گروه صنعتی ایران خودرو"، مجله پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، دوره۱، شماره۲٫
الوانی مهدی (۱۳۸۴)،” مدیریت عمومی"، نشر نی، تهران.
امیرخانی امیرحسین (۱۳۸۵)،” توانمندسازی، روانشناختی منابع انسانی، دیدگاه ها و ابعاد"، مجموعه مقالات سومین کنفرانس توسعه منابع انسانی، انتشارات آهار و مؤسسه آموزش عالی پژوهشی تأمین اجتماعی، تهران.
امیری مجید، تاج آبادی رضا و رحیمی محمد (۱۳۹۰)،” نقش شبکه‌های اجتماعی اینترنتی در جنگ نرم سایبری"، مجموعه مقالات همایش شبکه‌های اجتماعی مجازی و فضای سایبر، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص)، تهران.
بازرگان، عباس، سرمد، زهره، حجازی، الهه (۱۳۸۴)، “روش های تحقق در علوم رفتاری"، تهران: انتشارات آگاه.
باستانی ، قادر (۱۳۸۶)، اصول و تکنیکهای برقراری ارتباط موثربا دیگران ، چاپ دوم ، تهران، انتشارات ققنوس.
بشیر حسن (۱۳۸۷)، “معناشناسی جدید ارتباطات: زمینه‌سازی برای شناخت عمیق تر رابطه فرهنگ و رسانه"، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره ۳، صص. ۷۳-۱۱۵٫
جعفری قوشچی (۱۳۸۵)، “راه های افزایش کارایی"، رایج در سایت:
http://www.karafariny.com.
جوادی نیا سیدعلیرضا، عرفانیان مرتضی، عابدینی محمدرضا، بیجاری بیتا (۱۳۹۱)، “تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند"، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، شماره ۱۲، ص ۵۹۸-۶۰۶٫
حسن پور اکبر، عباسی طیبه، نوروزی مجتبی (۱۳۹۰)،” بررسی نقش رهبری تحول‌آفرین در توانمندسازی کارکنان"، مجله پژوهش‎های مدیریت در ایران، دوره ۱۵، شماره ۱٫
حقیقی، محمدعلی و رعنایی، حبیب الله (۱۳۷۶)، “بهره‌وری نیروی انسانی، ارزشیابی عملکرد کارکنان"، تهران، انتشارات ترمه.
حمیدی محسن، سرتیپی یاراحمدی رزیتا (۱۳۸۸)، “کاربرد فن‌آوری اطلاعات در توانمندسازی شغلی کارکنان کتابخانه منطقه ۵ دانشگاه آزاد اسلامی"، فصلنامه دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)، سال دوم، شماره ۵٫
خاکی غلامرضا (۱۳۸۲)، “روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی” تهران، انتشارات بازتاب.
خردمند، الف.، ولیلو، م. ر.، و لطفی، علی (۱۳۸۹)، “بررسی رابطه بین کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی"، مجله مطالعات علمی، (۴)۶ ، صص. ۳۱۷-۳۲۳٫
دلاور علی، (۱۳۸۵)، “روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی"، تهران، نشر ویرایش.
دولان ، شیمون . ال . شولر ، رندال . اس (۱۳۸۰)، “مدیریت امور کارکنان و منابع انسانی"، ترجمه محمد علی طوسی و محمد صائبی، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، چاپ پنجم.
ذاکرفرد منیره، (۱۳۸۸)، “تأثیر آموزش مهارت‌های ادراکی سرپرستان شیفت بر افزایش رضایت و عملکرد شغلی زیر دستان آنان در شرکت فولاد مبارکه اصفهان"، پایان‎نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
رحمان زاده سید علی، (۱۳۸۹) “تدوین مدل انتشار اطلاعات در زمینه انحرافات اجتماعی از طریق رسانه ملی ایران ، مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات، تابستان شماره ۱۹ صص ۱۰۷ تا ۱۳۶٫
رضائیان علی، (۱۳۷۹)، “رفتار سازمانی: مفاهیم، نظریه‌ها و کاربردها". تهران: علم و ادب.
رضائیان علی، (۱۳۸۴)، “مدیریت رفتار سازمان"، تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
رضازاده جواد ، صادقی احمد، (۱۳۹۰)،” بررسی وضعیت عوامل انگیزشی موثر بر عملکرد کارکنان دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی"، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بجنورد.
رمضانی ابوالفضل و میرزامحمدی علی، (۱۳۹۲)، “تحلیل شبکه‌های اجتماعی به همراه آموزش نرم افزار UCINET"، تهران، انتشارات جامعه شناسان.
روحانی، محمدحسین (۱۳۸۴)، “بررسی و مطالعه نقش فرایند ارتباطات در عملکرد مدیران سازمانهای تابعه وزارت کشاورزی در شهر تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
زارعی‌متین حسن، جندقی غلامرضا، توره ناصر (۱۳۸۵)، ” شناخت عوامل شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد."، مجله فرهنگ مدیریت، صص. ۳۱-۶۳
ساعتچی ، محمود (۱۳۸۲). “روان شناسی بهره‌وری"، تهران، موسسه نشر و ویرایش ، چاپ دوم.
سجادی، نصراله (۱۳۸۷). “بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد شغلی کارشناسان ستادی سازمان تربیت بدنی". انتشارات حرکت، شماره ۳۸٫

براساس هدف تحقیقات علمی را می توان به دو گروه بنیادی و کاربردی تقسیم کرد. تحقیقات کاربردی با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندیهای بشر و بهبود و بهینه سازی ابزارها، اشیا و الگوها در جهت توسعه ی رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرد (حافظ نیا، ۱۳۹۱: ۵۹). این تحقیق از نظر هدف کاربردی است. تحقیقات علمی براساس ماهیت و روش به پنچ دسته تقسیم می شوند که تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی - تحلیلی می باشد. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چیستی و چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند ماهیت پدیده، متغیر، یا مطلب چیست و چگونه است. به عبارت دیگر این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظام دار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگیها و صفات، ماهیت، فرایند ها و روندهای آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیر ها را بررسی می کند (حافظ نیا، ۱۳۹۱: ۶۹).

۳- ۷-جامعه آماری
جامعه آماری را میتوان این گونه تعریف کرد:کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص(جهانی،منطقه ای،محلی ویامکانی)دارای یک یا چند صفت مشترک باشند(حافظ نیا،۱۴۳:۱۳۹۱).
جامعه آماری این تحقیق شامل کارکنان دهداری و ساکنین روستای ایرا ونیکنامده می باشند.تعداد جمعیت دو روستا ۱۳۶۷ نفراست که ازین تعداد ۶۹۹ نفر مرد و۶۶۸نفر زن در۴۵۲ خانوار هستند(سازمان آمار ایران،۱۳۹۰).
۳ -۸- روش نمونه گیری
نمونه گیری عبارت است از مجموعه اقدامات که برای انتخاب تعدادی از افراد جامعه به نحوی که معرف آن باشند،انجام می پذیرند(حافظ نیا،۱۴۶:۱۳۹۱).برای نمونه گیری بایدفهرست کاملی از افراد جامعه در دسترس باشد.این فهرست،چارچوب نمونه گیری نامیده می شود.روش نمونه گیری در اینجا به صورت روش تصادفی ساده است.
۳-۹- حجم نمونه
برای تعیین حجم نمونه، حد نصاب هایی ارائه می شودکه خوب است محقق در تخمین حجم نمونه آنها را در نظر داشته باشد تا حداقل حجم نمونه از آن کمتر نشود.در تحقیقات توصیفی زمینه یاب و پیمایشی حداقل حجم نمونه ۱۰۰نفر است(حافظ نیا،۱۶۴:۱۳۹۱).در این تحقیق جهت تعیین حجم افراد نمونه به فرمول کوکران استناد شده است. فرمول کوکران^[۸] یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای محاسبه حجم نمونه آماری است . و برای تعیین حجم نمونه مورد نیاز برای پژوهش از این فرمول استفاده شده است:

در فرمول فوق داریم:
معمولاٌ حداکثر اشتباه مجاز (  ) معادل ۰۵/۰ در نظر گرفته می­ شود.
ضریب اطمینان ۹۵/۰،   در نظر گرفته می­ شود.
مقادیر  و  نیز هرکدام معادل ۵/۰ در نظر گرفته می­ شود.
حجم جامعه  در نظر گرفته می‌شود.
مقدار  برابر با ۵/۰ در نظر گرفته می‌شود. زیرا اگر  باشد  حداکثر مقدار ممکن خود را پیدا می‌کند و این امر سبب می‌شود که نمونه به حد کافی بزرگ باشد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۸).
بنابراین حجم نمونه مورد نیاز پژوهش عبارت است از :

با توجه به پیگیری­های مجدانه و تفهیم افراد پاسخ دهنده در اهمیت نتایج این پژوهش تمامی ۳۰۱ پرسشنامه به طور کامل تکمیل و ارجاع داده شد. بنابراین تحلیل بر روی همین تعداد پرسشنامه صورت پذیرفته است.
همچنین تعداد مسئولین دو روستا ۱۵ نفر بوده که با توجه به تعداد کم انها از روش تمام شماری برای مسئولین استفاده شده است.
۳-۱۰- روش جمع آوری اطلاعات
روش های جمع آوری اطلاعات در این تحقیق عبارتند از:
مطالعات کتابخانه ای : اطلاعات مورد نیاز برای مبانی نظری و تعاریف از مطالعات کتابخانه ای ، مرورگر های اینترنتی و بانک های اطلاعاتی گردآوری شده است.
عملیات میدانی: اطلاعات مورد نیاز برای پاسخگویی به سوالات تحقیق و سنجش متغیر ها از ابزار پرسشنامه استفاده شده است.
۳-۱۱-روایی ابزار تحقیق
مفهوم اعتبار به این سؤال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می­سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت .ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یک خصیصه ویژه دارای اعتبار باشد، در حالی که برای سنجش خصیصه دیگری بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد(سرمد . همکاران،۱۳۶۷ :۱۷۰).در این تحقیق، برای افزایش اعتبار و روایی،با مطالعه متون و منابع علمی و نظر خواهی از استاد محترم راهنما و مصاحبه با اهل خبره و کارشناس، و با توجه به اظهارت آنان اصلاحات لازم در پرسشنامه اعمال و در نهایت با نظر استاد راهنما، پرسشنامه تنظیم گردید. بنابراین،روایی ابزار، با بهره گیری از روش اعتبار محتوا به لحاظ اینکه به تایید استاد محترم راهنما رسیده است، تأمین گردیده است.
۳-۱۲- آزمون پایایی پرسشنامه
هدف و منظور از سنجش پایایی و ثبات پرسشنامه این است که در زمان­ها و مکان­های مختلف قابلیت استفاده داشته باشد. در واقع پژوهشی پایا است که ابزار اندازه گیری آن معتبر باشد و چنان چه این پژوهش توسط فرد دیگر یا همان پژوهشگر دوباره در زمان ها و مکان های دیگر انجام بشود به همان نتایج مشابه بتوان دست یافت. ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ ابداع شده و یکی از متداولترین روش­های اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی پرسش نامه هاست. منظور از اعتبار یا پایایی پرسش نامه این است که اگر صفت های مورد سنجش با همان وسیله و تحت شرایط مشابه و در زمان های مختلف مجددا اندازه گی
ری شوند، نتایج تقریبا یکسان حاصل شود.
یکی از روش­های محاسبه پایایی، استفاده از فرمول آلفای کرونباخ است. این روش برای محاسبه همگونی درونی ابزار اندازه ­گیری از جمله پرسشنامه ­ها یا آزمون­هایی که خصیصه­ های مختلف را اندازه ­گیری می­ کنند به کار می­رود. در اینگونه ابزار پاسخ هر سوال می ­تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. از آنجا که آلفای کارونباخ معمولاً شاخص کاملاً مناسبی برای سنجش قابلیت اعتماد ابزار اندازه ­گیری و هماهنگی درونی میان عناصر آن است، بنابراین قابلیت اعتماد پرسشنامه ­ها معمولاً به کمک آلفای کرونباخ ارزیابی می­گردد.
ضریب آلفای کرونباخ بین صفر و یک است که در واقع همان همبستگی داده ­ها در زمان­های مختلف می­باشد؛ عدد ۱، حداکثر همبستگی و عدد صفر، حداقل همبستگی را نشان می­دهد. (حافظ­نیا، ۱۳۹۱: ۱۳۲) برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، ابتدا باید واریانس نمره ­های هر زیرمجموعه سوالات پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه و سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد.

که در آن؛
، تعداد پرسنامه­ها؛  ، واریانس زیر آزمون  ام و  ، واریانس کل آزمون است.
هر قدر ضریب آلفای به دست آمده به یک نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه است. قابل ذکر است که ضریب آلفای کمتر از ۷/۰ معمولاً ضعیف تلقی می­ شود، دامنه بالای ۷/۰ خوب تلقی می­ شود. البته هر چه قدر ضریب پایایی به عدد یک نزدیکتر باشد، بهتر است.
رایج ترین مقیاس که در تحقیقات اجتماعی بکار می رود مقیاس لیکرت است. در مقیاس لیکرت اساس کار بر فرض هم وزن بودن گویه ها استوار است. بدین ترتیب به هر گویه نمراتی (مثلا از ۱ تا ۵ برای مقیاس لیکرت ۵ گویه ای) داده می شود که مجموع نمراتی که هر فرد از گویه ها میگیرد نمایانگر گرایش او خواهد بود.
یک آزمون زمانی دارای پایایی است که نمره ­های مشاهده و نمره ­های واقعی آن دارای همبستگی بالایی باشند. بررسی پایایی از مراحل مهم و حساس طراحی پرسشنامه است. در تحقیق حاضر برای ارزیابی پایایی از ضریب آلفای کرونباخ و برای محاسبه آن از نرم افزار SPSS استفاده شده است.
برای بررسی پایایی قبل از جمع آوری نمونه اصلی یک پیش نمونه به حجم مناسب جمع آوری می­ شود و پایایی سوالات پرسشنامه توسط اطلاعات جمع­آوری شده از نمونه مورد بررسی قرار می­گیرد. برای بررسی پایایی پرسشنامه از یک نمونه اولیه با حجم ۳۰ استفاده شده است.
در جدول ۳-۳ ضریب آلفای کرونباخ توسط نرم افزار SPSS22 محاسبه شده است. اگر مقدار آلفای کرونباخ بزرگتر از ۷/۰ باشد، نشان دهنده پایا بودن سوالات مطرح شده است.که از اعتبار بالای پرسشنامه حکایت دارد.
جدول۳-۳جدول مقادیر آلفای کرونباخ برای شاخص­ های پژوهش

سوالات تحقیق
در این پژوهش به دنبال دستیابی به پاسخ این سوالات بوده ایم:
۱- سهروردی از چه براهینی در اثبات وجود خداوند استفاده می کند؟
۲- صفات خداوند از نظر او چه صفاتی است؟
۳- افعال خداوند در زمینه آفرینش چگونه افعالی است؟:
۴- لایب نیتس جهت اثبات وجود خداوند از چه براهینی استفاده می کند؟
۵- صفات خداوند از نظر او چه صفاتی است؟
۶- و در نهایت به این پاسخ برسیم که: چه نقاط اشتراک و افتراقی بین دیدگاه های این دو فیلسوف وجود دارد؟
فرضیه های تحقیق:
سهروردی و لایب نیتس هر دو به وجود خدای واحد معتقدند. شیخ اشراق در اثبات وجود خداوند از براهینی چون برهان حرکت و علیت استفاده می کند، همچنین لایب نیتس از براهینی چون برهان حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد و برهان وجودی استفاده می کند که در برهان حرکت میان دو فیلسوف اشتراک نظر وجود دارد. همچنین صفات خداوند از دیدگاه سهروردی و لایب نیتس دارای نقاط مشترک فراوانی است.و اینکه هر دو قائل به وجود عنوانی چون نور و مناد هستند.
اهداف تحقیق
دست یابی به پاسخ هایی در خصوص پرسشهایی از قبیل:
سهروردی در اثبات وجود خداوند با عنوان نورالانوار از چه براهینی استفاده می کند؟ صفات نورالانوار چه صفاتی هستند؟ افعال نورالانوار در آفرینش چه هستند؟ و همین طور لایب نیتس در اثبات وجود خداوند با نام مناد از چه براهینی استفاده می کند؟ صفات مناد از نظر او چه صفاتی هستند؟ افعال مناد چیست؟ و اینکه چه مقایسه و بررسی ای می توان در مورد دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه اثبات وجود خداوند، صفات و افعال او داشت؟
واژگان کلیدی
سهروردی- لایب نیتس- وجود خداوند- اثبات خداوند- صفات خداوند- نور- مناد
بخش اول
مفهوم خدا
«تاریخچه برهان آوری بر اثبات وجود خدا»
از جمله دلایل فطری بودن یک رفتار، استمرار آن در طول تاریخ است. زیرا امور فطری همیشه همراه و همزاد انسان هستند و هرگز از بین نمی روند، سر این که هنر دوستی عدالت خواهی و کمال جویی، … همواره در طول تاریخ وجود داشته اند فطری بودن آنهاست. اگر نیاز و خواسته ای در انسان فطری نباشد به تدریج با تحولات زندگی بدست فراموشی سپرده می شود اما اگر خواسته ای از عمق جان انسان سرچشمه بگیرد هرگز چیزی نمی تواند برای همیشه جای آنرا بگیرد و اگر انسان آنرا چند صباحی نادیده بگیرد بالاخره بعد از مدتی به ناچار به سوی آن باز می گردد. مثلاً ممکن است انسان در انتخاب معبود خطا کند ولی پس از چندی بر اساس حس حقیقت جویی به کشف واقعیات گرایش پیدا می کند، انسان می خواهد اشیاء را آن چنان که هستند دریافت معرفتی کند. از دعاهای منسوب به پیغمبر اکرم (ع) است که: «الهم ارنی الاشیاء کما هی» «آنچنان بنما به ما آن را که هست»

مولانا می گوید: (مثنوی مولوی؛ ۱۳۷۴، ص۵)
هر کسی که دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
یکی از چیزهایی که از سپیده دم تاریخ بشر تا کنون وجود داشته خداشناسی و خداگرایی است تا آنجا که تاریخ زندگی بشر، از تاریخ پرستش خدا جدا نیست.
قرآن خداجویی را فطری دانسته و آنرا برخاسته از ژرفای وجود انسان می داند.
«فاقم وجهک الدین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها، لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم ولکن اکثر الناس لا یعلمون»^[۱]
خود ورزی درباره مبدأ هستی همراه آدمی است و قدمتی به بلندای تاریخ اندیشه بشر می دارد اندیشه در باب خداوند عالم جزء لاینفکی از حیات انسانی است.
خداباوری (Theism):
خداباوری نظریه ای است که در عرضه خداشناسی در مقابل نظریه وحدت باوری قرار می گیرد خدای مورد اعتقاد Theismدر واقع دو ویژگی بارز دارد. یکی اینکه این خدای متعالی است که به این معنا که جدای از عالم است و در فوق عالم قرار دارد این خدا به تعبیری می توان گفت خدای بالا سر و خدای موجود در آسمان است (البته آسمان نه به معنای امروزی کلمه بلکه به معنای رمزی و دینی کلمه که رمز تعالی است).
این خدا هر چند که د رعالم حضوری بارز دارد ولی در عالم نیست. متمایز از عالم و متعالی بر آن است. دیگر این که خدا یان personal یعنی شخص وار یا انسان وار است وقتیکه می گوئیم شخص وار است به این معناست که اگر بخواهیم خدا را به موجودی در عالم مانند کنیم این خدا در درجه اول شبیه به انسان است. صفاتی که در Theismمطرح بوده است مسئله تشبیه و تنزیه خداوند به انسان تا آنجا پذیرفتنی است که تعالی خداوند محفوظ بماند و بدین سان در شناخت خداوند تنزیه وار نیز مدنظر قرار داده اند حال باید دید که خدای مورد اعتقاد Theismچه اوصافی دارد و هر یک از آن اوصاف به چه معنا در مورد او اطلاق می شود به علاوه چگونه می توان صفات خداوند را در قالب منظومه ای منسجم تصور کرد.
وحدت باوری (mionism):
بر طبق وحدت باوری نظریه تک گوهری تنها یک واقعیت متعالی در عالم وجود دارد نه دو واقعیت مانند خالق و مخلوق و نه کثیری از موجودات. از لحاظ دینی برجسته ترین شکل وحدت باوری مکتب ادوایته و دانته آئین هندو است که مبلغ اصلی آن شانکاره (۷۸۸-۸۲۰) می باشد.
چهره های اصلی مکتب و دانته عبارتند از: «شانکارا، رامانوجه، نیم باکا، مادهوا، والابا» که البته در میان آنها مقام بالاتر و ممتازتری داشت به نحوی که عده ای معتقدند مکتب ودانتا همان آئینی است که شانکارا پدید آورده است. دو نظریه مشهور در این باره را که یکی نظریه مکتب و دانته غیر ثنوی در آئین هندوست و دیگری نظریه باروخ اسپینوزا فیلسوف هلندی قرن هفدهم است.
«در مورد خدا»
آیا وجود خدا نیاز به اثبات دارد:
عرفا و حکمای ربانی، فیلسوفان و متکلمان اسلامی، راه های متعددی برای شناخت خدا ارائه داده اند. همانگونه که صدرالمتألهین می گوید:
«اعلم ان الطریق الی الله کثیره لانه ذو فضایل و جهات کثیره و لکل وجهه هو مولیها لکن بعضها اوثق و اشرف و انور من بعض» یعنی بدان که راه ها بسوی خدا بسیار است زیرا او دارای فضیلت ها و جهات کثیره بسیار است و برای هر مخلوق، وجهه‏ای است که جهت دهنده اش خداست. لکن بعضی از راه ها موثق تر و شریفتر ونورانی تر از بعضی است.
حال از جمله مباحثی که در این زمینه مطرح و جای تأمل است این است که آیا وجود خدا بدیهی است یا نظری؟
در پاسخ به این سوال نظرات متفاوتی ارائه شده است. برخی شناخت خدا را بدیهی می دانند و برخی نظری. کسانی که به دیده دل واجب تعالی را کشف و شهود نکردند و وجود خدا را بدیهی ندانسته اند چاره ای جز تمسک به برهان و استدلال ندارند. زیرا به نظر این گروه تنها از راه برهان می توان به اثبات خدا پرداخت.
در اینجا به شرح عقاید و ادله هر یک از این دو گروه می پردازیم:
گروه اول: کسانی که شناخت خدا را بدیهی می دانند
این گروه کسانی هستند که شناخت و پی بردن به وجود خدا را نیازمند به برهان نمی دانند در این نظریه وجود خدا بدیهی دانسته شده و برای اثبات وجود خدا هیچ گونه برهانی را نیاز نمی دانند و به هیچ استدلال عقلی تمسک نمی جویند.
اهل سیر و سلوک از جمله ارائه دهندگان این عقیده هستند که در برابر دیدۀ خود هیچ گونه حجابی را نسبت به خدا نمی بینند.
عارف، خدا را نخست در عمق جان خود شهود می کند و در پرتو این شهود چیزهای دیگر را مشاهده می کند.

روش یک متغیره جزء روش های مرتبه صفر است. زیرا فقط با خود تابع کار می کند و با مشتقات تابع کاری ندارد. اگر فرض شود که در مساله n متغیر وجود دارد، آنها را یکی یکی تغییر داده و مقادیر (n-1) متغیر دیگر ثابت می مانند. بدین ترتیب مقدار تابع کاهش می یابد تا اینکه به نقطه حداقل برسد. وقتی فقط یک متغیر تغییر می کند، مساله به شکل بهینه کردن یک بعدی تبدیل می شود.
۳-۴-۱-۱-۲- روش سیمپلکس^[۱۸]
روش سیمپلکس همانند روش یک متغییره جزء روش های مرتبه صفر است. زیرا فقط با خود تابع کار می کند و به مشتق تابع کاری ندارد. نظریه اساسی در روش سیمپلکس، مقایسه مقادیر تابع در (n+1) راس از سیمپلکس کلی و سپس حرکت تدریجی این سیمپلکس در یک فرایند تکراری به سمت نقطه بهینه است. n، معرف تعداد پارامتر طراحی است. مطابق شکل (۳-۱-الف) در یک فضای دو بعدی، اگر x_h معادل با رأس بزرگترین مقدار تابع در میان رئوس سیمپلکس باشد، می توان انتظار داشت که رأس x_r که حاصل از بازتاب راس x_h است، معادل با رأسی است که کمترین مقدار تابع را دارد. در این وضعیت سیمپلکس جدیدی بوجود آمده است که رئوس آن را x_r , x₂ , x₁ تشکیل داده اند و رأس x_h حذف می­گردد.
همین وضعیت را می توان برای یک فضای سه بعدی نیز نشان داد. در یک فضای سه بعدی، چهار رأس داریم. مطابق شکل (۳-۱-ب)، x_h معادل با راس بیشترین مقدار تابع و x_r که حاصل از بازتاب رأس x_h است، انتظار می رود که معادل با رأس کمترین مقدار تابع باشد. در نتیجه یک سیمپلکس جدید در فضای سه بعدی با رئوس x_r , x₃ , x₂ , x₁ تشکیل می شود.

شکل(۳-۱) باز تاب بدترین راٌس سیمپلکس
وقتی که جهت حرکت سیمپلکس از بدترین رأس شروع می شود، می توان در جهت مناسب و مطلوبی حرکت کرد. نگوین^[۱۹] در سال ۱۹۸۵، برای یافتن سطح گسیختگی بحرانی از روش ˝ بازتاب سیمپلکس˝^[۲۰] استفاده کرد. در این روش ضریب اطمینان به عنوان تابعی است که باید در یک فضای n بعدی با توجه به مشخصات هندسی سطح لغزش، بهینه شود. ˝نگوین ˝ ادعا کرد که کاربرد روش سیمپلکس در مقایسه با روش ˝جستجوی شبکه ای ˝^[۲۱] که بحرانی ترین سطح لغزش دایره ای را پیدا می کند، قادر است مقادیر کمتری را برای حداقل ضریب اطمینان بیابد.
۳-۴-۱-۱-۳- روش بیشترین شیب^[۲۲]
این روش از روش های مرتبه یک است. زیرا با مشتق مرتبه اول کار می کند. اگر در جهت خلاف گرادیان تابع مورد نظر از هر نقطه در فضای n بعدی حرکت کنیم، مقدار تابع کاهش می­یابد.گرادیان یک تابع مثل f در واقع مشتق جزئی تابع نسبت به تمام متغیرهای آن است و با علامت  نشان داده می­ شود. مشتق جزئی تابع f، از رابطه(۳-۱) بدست می آید:
(۳-۱)
در این روش، در یک فضای n بعدی از نقطه اختیاری x_i مطابق رابطه X_i+1=X_i + λ_i S_i حرکت می کنیم. λ_i طول گام بهینه در جهت مسیر  است. این فرایند آنقدر تکرار می شود تا اینکه مقدار تابع به کمترین مقدار خود برسد. برای کنترل اینکه آیا نقطه X_i+1، نقطه بهینه است یا نه، گرادیان تابع را در نقطه X_i+1 محاسبه می کنیم. اگر  باشد آنگاه X_i+1 نقطه بهینه کلی یا یک نقطه بهینه محلی است.
۳-۴-۱-۱-۴- روش گرادیان مزدوج^[۲۳] .
این روش از روش های مرتبه یک می باشد زیرا با مشتق اول تابع کار می کند. روش گرادیان مزدوج بر اساس یک تابع درجه دوم، سرعت همگرایی روش بیشترین شیب را کاهش می دهد. در این روش، جهت حرکت در مسیر  است. در حالی که در روش بیشترین شیب، جهت حرکت در مسیر خلاف گرادیان است.
۳-۴-۱-۱-۵- روش متریک متغیر^[۲۴]
این روش از روش های مرتبه دوم است. زیرا با مشتق دوم تابع کار می کند. این روش ابتدا توسط دیویدون^[۲۵] مطرح شد وسپس توسط فیلدچر^[۲۶] توسعه پیدا کرد.
روند تکراری این روش به شرح زیر است:
۱- نقطه اختیاری X₁ انتخاب کرده و i=1 در نظر گرفته می شود.
۲- ماتریس واحد H_i در نظر گرفته می شود.
۳- گرادیان تابع در نقطه X_i محاسبه می شود.
۴- جهت حرکت S_i، تعیین می­گردد.
(۳-۲)
۵- طول گام بهینه  تعیین می­گردد.
(۳-۳) Minf(X_i+λ_iS_i)
۶- نقطه جدید حاصل می گردد.
(۳-۴) S_i X_i+1= X_i +
۷- کنترل می شود که آیا نقطه X_i+1، نقطه بهینه است یا نه.اگر نقطه بهینه باشد، روند بهینه سازی خاتمه می یابد. در غیر اینصورت به گام شماره ۸ می رویم.
۸- گرادیان تابع در نقطه X_i+1 حساب می گردد.
(۳-۵)
۹- تعیین Q_i به طوری که:
(۳-۶)
۱۰- تعیین M_i، به طوری که:
(۳-۷)
۱۱- تعیین N_i، به طوری که:
(۳-۸)
۱۲- محاسبه ماتریس جدید
(۳-۹) H_i+1 H_i+1= H_i + M_i+ N_i
۱۳- در نظر گرفتن i= i +1 و بازگشت به مرحله سوم
چن و شائو^[۲۷] [۲۲] در سال ۱۹۸۸ ، با بهره گرفتن از فن بهینه­سازی، سعی کردند بحرانی­ترین سطح لغزش غیر دایره ای و ضریب اطمینان مربوط به آن را با بهره گرفتن از روش متریک متغیر پیدا کنند.
۳-۴-۱-۲- روش های بهینه سازی مقید^[۲۸]
مسائل بهینه سازی مقید را می توان به دو طبقه کلی، یعنی برنامه ریزی خطی^[۲۹] و برنامه ریزی غیر خطی^[۳۰] تقسیم کرد. در صورتیکه تابع هدف و قیدهای مساله بهینه سازی، خطی باشند مساله را برنامه ریزی خطی نامیده و از روش سیمپلکس جهت حل آن استفاده می­ کنند. در غیر اینصورت مساله برنامه ریزی غیرخطی نامیده می شود. حل مسائل بهینه سازی خطی از آن جهت حائز اهمیت است که:
۱- مسائلی در عمل پیدا می شوند که دارای تابع هدف و قید های خطی هستند و حل آنها با روش های برنامه ریزی خطی، محاسبات و زمان کمتری را می طلبد.
۲- توابع هدف و قیدهای خطی، حول یک نقطه بصورت توابع خطی در آمده و مساله برنامه ریزی خطی تقریبی، با بهره گرفتن از برنامه ریزی خطی حل می شوند.
۳- گاهی جهت حل مسائل بهینه سازی غیر خطی، احتیاج به حل مسائل بهینه سازی خطی می­باشد.
مسائل بهینه­سازی غیرخطی با دو روش مستقیم و غیر مستقیم قابل حل می­باشند. در روش های مستقیم، قیدها به شیوه­ای صریح بکار گرفته می­شوند، در حالیکه در روش های غیر مستقیم، مساله مقید با بهره گرفتن از روش های حل مساله بهینه سازی نامقید، نقطه بهینه را بدست می آید.
روش های بهینه سازی مقید را می توان در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته (الف) روش های جستجوی غیرمستقیم و (ب) روش های جستجوی مستقیم تقسیم بندی نمود. از روش های جستجوی غیرمستقیم می توان به دو روش:
۱-روش تبدیل متغیرها
۲-روش های تابع جریمه(داخلی و خارجی)
اشاره کرد.
از روش های مستقیم نیز می توان به دو روش:
۱- روش سمپلکس
۲-روش جهات امکان پذیر

کیفیت خدمات وب

/۵۸۸/۰

۸۸۰/۰

تمایلات رفتاری مشتریان

۷۵۱/۰

۶۲۶/۰

رضایت مندی مشتریان

۰۵۵/۱

۲۱۶/۰

با توجه به اینکه تمام سطوح معنی داری بالای ۰۵/۰ است فرض صفر مبنی بر نرمال بودن توزیع پذیرفته می‌شود؛ لذا شرایط نرمال بودن متغیر های مورد مطالعه جهت برآورد پارامترهای مجهول قابل اتکا است.

اعتبار سنجی مدل پژوهش با مدل معادلات ساختاری
مدل معادلات ساختاری رویکرد آماری جامعی برای آزمون فرضیه هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده شده^[۵۹] و متغیرهای پنهان^[۶۰] مدل می‌باشد. از طریق این رویکرد می‌توان قابل قبول بودن مدل های نظری را در جامعه های خاص با بهره گرفتن از داده های همبستگی، غیرآزمایشی و آزمایشی آزمود.

تجزیه و تحلیل ساختارهای کواریانس یا مدل‌سازی علّی یا مدل معادلات ساختاری، یکی از اصلی‌ترین روش های تجزیه و تحلیل ساختارهای داده‌ای پیچیده است و به معنی تجزیه و تحلیل متغیرهای مختلفی است که در یک ساختار مبتنی بر تئوری، تأثیرات هم زمان متغیرها را برهم نشان می‌دهد. این روش، ترکیب ریاضی و آماری پیچیده ای از تحلیل عاملی، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر است که در یک سیستم پیچیده گردهم آمده تا پدیده های پیچیده را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. مدل معادلات ساختاری به دو بخش کلی تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل مسیر تقسیم می‌شود. در قسمت اندازه گیری ارتباط نشانگرها یا همان سوالات پرسشنامه با سازه ها (متغیرهای پنهان مدل) و در قسمت ساختاری ارتباط عامل ها یا همان متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش با یکدیگر جهت آزمون فرضیه ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.
یکی از قوی ترین و مناسب ترین روش های تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و اجتماعی تجزیه و تحلیل چند متغیره است، زیرا ماهیت این گونه موضوع ها چند متغیره بوده و نمی‌توان آن ها را با شیوه دو متغیری (که هر بار تنها یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته می‌شود) حل نمود. تجزیه و تحلیل چند متغیره به یک سری روش‌ های تجزیه و تحلیل اطلاق می‌شود که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل هم زمان K متغیر مستقل و n متغیر وابسته است. تجزیه و تحلیل ساختارهای کواریانس یا مدل‌سازی علّی یا مدل معادلات ساختاری (SEM^[61]) یکی از اصلی‌ترین روش های تجزیه و تحلیل ساختارهای داده ای پیچیده است و به معنی تجزیه و تحلیل متغیرهای مختلفی است که در یک ساختار مبتنی بر تئوری، تأثیرات هم زمان متغیرها را برهم نشان می دهد.
به طور کلی روابط بین متغیرها در مدل معادلات ساختاری به دو حوزه کلی تقسیم می‌شود:
روابط بین متغیر های پنهان با متغیرهای آشکار (مدل اندازه گیری یا مدل تحلیل عامل تأییدی).
روابط بین متغیر های پنهان با متغیر های پنهان (مدل معادلات ساختاری یا مدل تحلیل مسیر).
در مدل اندازه گیری ارتباط نشانگرها یا همان سوالات پرسشنامه با سازه ها (متغیر ها) مورد بررسی قرار می‌گیرد و در قسمت مدل ساختاری ارتباط عامل های مورد بررسی با یکدیگر جهت آزمون فرضیه ها مورد توجه هستند. در واقع تا ثابت نشود نشانگرها یا همان سوالات پرسشنامه، متغیر های پنهان را به خوبی اندازه گیری کرده‌اند، نمی‌توان روابط را مورد آزمون قرار داد؛ لذا برای اثبات اینکه مفاهیم به خوبی اندازه گیری شده‌اند از مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی استفاده می‌شود. برای بررسی معنی داری هر مدل از معیار های مختلفی همچون کای دو، P-Value و RMSEA استفاده شده است. اگر کای دو تقسیم بر درجه آزادی کمتر از ۳، P-value بیشتر از ۰۵/۰ و RMSEA کمتر از ۱/۰ باشد مدل معنی دار می باشد. اگر معیار های بالا در سطح قابل پذیرش نباشند مدل معنی دار نیست و باید اصلاح شود.

مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی
در روش شناسی مدل معادلات ساختاری، ابتدا لازم است تا روایی سازه^[۶۲] مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود نشانگر(سوال) های انتخاب شده برای اندازه گیری سازه‌(متغیر)های مورد نظر خود از دقت لازم برخوردار هستند. برای این منظور از تحلیل عاملی تأییدی (CFA^[63])، استفاده می‌شود. به این شکل که بار عاملی هر نشانگر با سازه خود دارای مقدار t بالاتر از ۹۶/۱ باشد. در این صورت این نشانگر از دقت لازم برای اندازه گیری آن سازه یا صفت مکنون برخوردار است؛ لذا جهت بررسی اینکه هر کدام از سازه های مدل تحقیق تا چه حد با نشانگر های انتخاب شده جهت سنجش آن ها دارای هم سویی بوده‌اند از مدل اندازه گیری یا همان تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است.

مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی در سطح متغیرهای پژوهش
تحلیل عامل تاییدی متغیر مستقل مهارت های PC
در پرسشنامه ارزیابی پذیرش کیفیت خدمات الکترونیکی، رضایت و تمایلات مشتری در بانک ملت استان کرمانشاه، میزان تاثیر متغیر مهارت های PC با بهره گرفتن از ۹ سوال (نشانگر) بررسی شده است(سوال های ۱ تا ۹). مدل زیر مدل استاندارد شده بررسی متغیر مهارت های PC در نرم افزار لیزرل می باشد که رابطه متغیر و نشانگرهای آن ترسیم شده است:
شکل ۴ – ۵ مدل استاندارد شده بررسی متغیر مهارت های PC در نرم افزار لیزرل
این مدل مربوط بهفرضیه ی اول با عنوان مهارت های PC می تواند بر کیفیت سرویس وب رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد..
با توجه به شکل بالا معیارهای RSMEA، P-Value و کای دو تقسیم بر درجه آزادی در سطح قابل قبولی قرار دارند و مدل دارای برازش مناسب می باشد. لذا می‌توان پارامتر های برآورد شده در مدل را به لحاظ آماری قابل اتکا دانست و از تطابق پذیری نشانگرها با سازه‌های مورد مطالعه استفاده نمود. شکل بالا نشان می دهد که سوال ۶ دارای بیشترین تاثیر با میزان تاثیر ۴۶/۰ و سوال ۹ دارای کمترین تاثیر با میزان تاثیر ۱۹/۰ روی مهارت های PC می باشند.
اکنون به بررسی معنی داری هر یک از روابط فوق با بهره گرفتن از نمودار آماره تی استودنت می پردازیم. با توجه به اینکه مقدار آماره تی استودنت نشان داده شده در شکل زیر برای هر یک از سوال ها بیش تر از ۹۶/۱ است، در نتیجه روابط فوق همه معنی دار می باشند و برای تجزیه و تحلیل های بعدی و استفاده در مدل معادلات ساختاری باید در مدل بمانند.
شکل ۴ – ۶ مقادیر t-value مدل استاندارد بررسی مهارت های PC در نرم افزار لیزرل
مقادیر محاسبه شده t برای هر یک از بار های عاملی هر نشانگر با سازه یا متغیر پنهان خود بالای ۹۶/۱ است؛ لذا می‌توان هم سویی سوالات پرسشنامه برای اندازه گیری مفاهیم را در این مرحله معتبر دانست. با توجه به مقادیر آماره تی استیودنت مربوط به خطا ها ملاحضه می گردد که مقادیر این آماره برای همه سوال ها بیشتر از ۹۶/۱ است و نشان می دهد که با مقدار معناداری از خطا مواجه هستیم البته به دلیل اینکه روابط بین این سوال ها با متغیر همه بالا و معنی دار هستند، این خطاها قابل چشم پوشی است. برای آنکه نشان دهیم این مقادیر به دست آمده تا چه حد با واقعیت‌های موجود در مدل تطابق دارد باید شاخص‌های برازش مورد مطالعه قرار گیرد. همچنین با توجه به بار های عاملی موجود در هر یک از ابعاد می‌توان در مورد اهمیت هر یک از نشانگرها تصمیم گیری نمود..
جدول ۴ – ۷ بارهای عاملی و T-Value نشانگرهای مربوط به بررسی مهارت های PC

سازه پژوهش

علامت در مدل

بار عاملی در مدل استاندارد