کلیات تحقیق
کلیات تحقیق
۱-۱مقدمه
” لسترور"(۱۹۹۰) می نویسد: آن هایی که با صدای انقلاب صنعتی بیدار نشدند ملت های توسعه نایافته کنونی لقب گرفته اند. اکنون صدایی دیگر در راه است. آن هایی که گوش خود را بر این صدا می ببندند به طور مسلم حاشیه نشینان فقیر دنیای فردا خواهند بود. آن صدا چیست؟صدای مهندسی مجدّد(عبدی ها/قراخانلو ،۱۳۸۹:ص۶) مهندسی مجدّد امروزه به یکی از متداول‌ترین رویکردها برای اصلاحات اداری در سازمان های دولتی تبدیل شده است. اصول و تکنیک‌های مهندسی مجدّد جذابیت روزافزونی برای سیاستگذاران، متخصصان و دانش‌پژوهان مدیریت دولتی پیدا کرده است. در سالهای اخیر مهندسی مجدّد به عنوان یک تجلی قوی از نوآوری مستمر در بازتعریف ارزشها وفلسفه‌های اداری، و روشها و سیستم های بوروکراسی دولتی ظهور کرده است. اقتصاد جهانی دگرگونی پویایی راتجربه می‌کند که سازمان های دولتی و خصوصی را نیازمند اصلاح ریشه‌ای در روش و طریق فعالیت خود ساخته است. بنابراین، شگردها و تکنیک‌های نو و استادانه ای برای مدیریت سازمان ها ظهور کرده است تا این تغییر را تسهیل کند و در این میان مهندسی مجدّد به عنوان یکی از برجسته‌ترین سیستم‌های انطباق با این نظام نو و پیچیده ارائه شده است.به همین دلیل است که مفاهیم مهندسی مجدّد مخاطبان روزافزونی را در بخش خصوصی و دولتی به خود جذب می‌کند. ابزار و تجربیات مهندسی مجدّد در دستور کار تجدید سازمان بخش دولتی - در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه، چه در سطح محلی و چه در سطح ملی- لحاظ شده و مورد پذیرش و قبول قرار گرفته است.( البدوی،۱۳۸۸:ص۱)

در این فصل به کلیات موضوع تحقیق، شامل بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سؤالات، فرضیه ها و متغیرهای تحقیق پرداخته شده است.
۱-۲ بیان مسأله
مهندسی دوباره ،مجموعه فعّالیت هایی است که بنگاهی اقتصادی برای تغییر فرآیندها و کنترل های درونی خود انجام می دهد تا ساختار سنّتی عمودی و سلسله مراتبی به ساختار افقی، میان فعّالیتی، مبتنی بر تیم و مسطّح تبدیل و همه ی فعّالیت ها برای جلب رضایت مشتریان انجام شود .(سجّادی، ۱۳۹۰:ص ۲۶۸) هنگامی که مهندسی مجدّد انجام شود ، سازمان می تواند امور را با توجّه به فرآیندها سازماندهی کند. در نهایت سه عامل اصلی سازمان نیز تغییر می کنند :
ساختار سازمانی: توجّه و تمرکز بر ساختار سازمانی، مدیریت و زیر ساخت های سازمانی عناصر اصلی تشکیل دهنده ی بعد سازمانی برنامه ی تغییر و مهندسی دوباره هستند. نحوه ی پیکربندی و زیر ساختارهای سازمانی یک بنگاه اقتصادی، سطح اختیارات، خطوط ارتباطی مسئولیت ها و وظایف در هماهنگی و پذیرش تغییر و برنامه مهندسی دوباره تأثیر اساسی دارد. (همان منبع:ص ۲۷۰)
فرهنگ: بعد فرهنگی شامل توجّه به هنجارهای رسمی و غیر رسمی، ارزش ها و اعتقادات کارکنان است، در واقع، این بعد به نحوه ی تأثیر فرهنگ سازمانی در پذیرش تغییرات ایجاد شده در دیگر ابعاد می پردازد.(همان منبع:ص ۲۷۰)
سیستم های اطلاعاتی: در سازمان هایی که به شیوه سنّتی(وظیفه ای)سازماندهی شده اند، سیستم های اطلاعاتی در جهت پشتیبانی از وظایف مشخص به کار گرفته می شوند. در این حالت به دلیل وجود مرزهای بین وظیفه ای ، ارتباطات و اطلاعات در سازمان به سختی جریان می یابد. ولی در شرایطی که جریان کار به سوی «فرآیندگرایی» پیش می رود، سیستم های اطلاعاتی نیز باید دستخوش تغییرات عمده شده و خود را با شرایط جدید وفق دهند. معمولا سیستم های اطلاعاتی در پیشبرد سریع کار و ایجاد بهبودهای خیره کننده در زمان انجام کار نقشی کلیدی بازی می کنند. (همان منبع:ص ۲۷۰)
ساختار سازمانی هر موسسه ای صحنه فعالیت و عملیات آن سازمان است. مهمترین نقش ساختار سازمانی،تعیین وظایف و مسئولیت هاو حدود اختیارات و نیز روابط کارکنان به منظور تامین هدف های آن سازمان است. در تعیین ابعاد ساختاری، عوامل زیادی را برشمرده اند که از جمله این عوامل می توان به اجزای اداری،استقلال، تمرکز،پیچیدگی،تفویض اختیار،تفکیک،رسمیت،تلفیق،حرفه ای گرایی،حیطه نظارت،تخصص گرایی، استانداردسازی و تعداد سطوح سلسله مراتب عمودی اشاره کرد.که اکثر نظریه پردازان سازمانی از میان آن ها در سه بعد رسمیت، پیچیدگی و تمرکز اتفاق نظر دارند. ابعاد ساختاری بیانگر ویژگی های درونی سازمان هستند و شدت یا ضعف هر کدام از این سه بعد در شکل گیری کلی ساختار سازمانی مؤثر است. (مجیدی و دیگران،۱۳۹۰:ص ۹) پیچیدگی عبارت ست از تعداد سطوح مدیریتی که در سازمان وجود دارد.( مجیبی ودیگران،۱۳۹۰:ص ۱۵) رسمیت نیز حدی است که یک سازمان برای جهت دهی رفتار کارکنانش به قوانین، مقررات و و رویه ها متکی است(همان منبع:ص ۱۶) تمرکز به میزانی از اختیار تصمیم گیری دلالت دارد که در یک نقطه واحد ، در بالای سلسله مراتب سازمانی جمع شده باشد. Vilson, 2012, p494-498)) تحت تأثیر و نفوذ فناوری اطلاعات،جامعه کنونی در یک نقطه چرخشی از یک جامعه صنعتی به یک جامعه اطلاعاتی می باشد.با توجّه به تفاوت های اساسی میان کشورهای مختلف،هیچ کشوری از تغییراتی که در نتیجه توسعه فناوری اطلاعات رخ خواهد داد، مصون نخواهد ماند.( p26،۲۰۱۳، Afzali)فناوری اطلاعات مربوط به کاربرد سیستم های اطلاعاتی ،ارتباطات و مکانیزاسیون اداری و کامپیوتر است و اگر آن را مثلثی در نظر بگیریم، سه رأس آن را سیستم های اطلاعاتی،ارتباطات و مکانیزاسیون اداری تشکیل می دهند. (اسماعیلی و دیگران ،۱۳۹۲:ص۴۲)
مطالعات صورت گرفته در زمینه مهندسی مجدّد نشان دهنده تأکید صاحب نظران به توجّه متعادل و هم زمان به عوامل و منابع سازمانی و ساختاری ، اعم از فنّی و غیرفنّی سازمان ها است.از جمله این مطالعات که در حوزه های نظری و نیز در محیط های عملی و اجرایی کاربرد فراوان دارد ، مدل هم راستای Alignment در چارچوب مدل معروف به MIT90 است.(Mintzberg, 1987, p32) در این مدل، که مدل مفهومی تحقیق نیز می باشد به لزوم هم راستایی بین ساختار، راهکار، فناوری،فرآیندها و نیروی انسانی تأکید شده است ،لازم به ذکر است که در تحقیق حاضر فقط رابطه ساختار و فناوری مورد توجه قرار گرفته است.
ساختار
فناوری راهکار
فرایند مدیریت
مهارت ها و نقش های فردی
شکل(۱-۱) : مدل مفهومی تحقیق (Mintzberg, 1987, p32)
با توجه به ساختار سازمانی شرکت گاز گیلان این سؤال مطرح می شود که آیا بین مهندسی مجدّد ساختار سازمانی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد؟ برای پاسخگویی به این سؤال وضعیت ساختار سازمانی و فناوری اطلاعات شرکت گاز گیلان مورد بررسی قرار گرفت و متدولوژی مهندسی مجدّد پیشنهادی نیز ارائه شد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
چالش هایی که دولت ها امروزه با آن مواجه هستند نسبت به گذشته پیچیده تر شده است دولت ها دائم تحت فشارند تا راه حل های جدیدی برای مسائل و مشکلات پیش رو یافت کرده و همیشه برآنند خدماتی بهتر ارائه نمایند که از استانداردهای بالایی برخوردار باشند . دستگاه های اجرایی ارائه کننده خدمات عمومی مجبورند به انتظارات نیازمندان، علاقمندان و مشتریان از جمله شهروندان عادی، مسئولان سیاسی ، بخش غیردولتی و غیره پاسخ دهند.دستگاه های دولتی کشور برای تحقق برنامه های کوتاه ، میان و بلند مدت نیازمند متحول و مجهز شدن به ساختارها ، ابزارها و نیروهایی توانمند جهت پاسخگویی به نیازهای آتی می باشند.در این موقعیت ، مهندسی و معماری که واژه هایی آشنا در عرصه سازمانی هستند نقشی ویژه در بازنگری و برنامه ریزی سازمان ها ایفا می کنند. به عنوان مثال ، در فیلیپین ، اصول و پارامترهای فعّالیت های دولت با بهره گرفتن از چارچوب مهندسی مجدّد- به عنوان فلسفه راهنما- بازتعریف شده است. در اتّحادیه اروپا ، مهندسی مجدّد عملکرد مرسوم شده است. در آفریقای جنوبی ، مهندسی مجدّد برای تسهیل فرآیندهای میان صنعت ، نیروی کار و دولت به کار گرفته شده است.در ایرلند نیز از مهندسی مجدّد برای بهبود تسهیلات خدمات اجتماعی استفاده شده است. مطالعاتی که در سال ۲۰۰۱ در سنگاپور منتشر شده بیان می کند ۸% سازمان های دولتی پیش از این مهندسی مجدّد انجام داده اند، ۲۳% در حال انجام پروژه های مهندسی مجدّد هستند، ۵۴%فعّالیت های مهندسی مجدّد را در برنامه ۳ سال آینده خود دارند و تنها ۱۵% اصولاً بنایی بر مهندسی مجدّد ندارند.( عبدی ها و قراخانلو ،۱۳۹۰:ص۵) واز آنجا که ابزار و تجربیات مهندسی مجدّد در دستور کار تجدید سازمان بخش دولتی-در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، چه در سطح ملّی و چه در سطح محلّی- لحاظ شده و مورد پذیرش و قبول قرار گرفته است ضرورت ارائه متدولوژی و مدلی جهت مهندسی مجدّد در شرکت گاز استان گیلان را توجیه می کند.
۱-۴اهداف تحقیق
۱-۴-۱ اهداف اصلی
اهداف علمی تحقیق :
۱- بررسی رابطه بین مهندسی مجدّد رسمیت و توسعه فناوری
۲-بررسی رابطه بین مهندسی مجدّد پیچیدگی و توسعه فناوری
۳-بررسی رابطه بین مهندسی مجدّد تمرکز و توسعه فناوری
۱-۴-۲ اهداف فرعی
اهداف کاربردی :
۱-کاهش هزینه های فرایند از طریق حذف فعّالیت ها یا ضوابط زائد و غیر کارآمد و تسریع و تسهیل امور
۲-کاهش زمان های انتظار، کاهش دوباره کاری ها ، حذف فعّالیت های موازی و حذف فعّالیت های فاقد ارزش افزوده
۳-افزایش کیفیت
۴-افزایش سرعت فرآیندها
۵-ساده سازی
۶-بهره گیری کامل از منابع انسانی
۷-بهبود کیفیت و ارتقای ارائه^ءخدمات
۱-۵ سؤالات تحقیق
۱-۵-۱ سؤال اصلی
آیا بین مهندسی مجدّد ساختار سازمانی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد؟
۱-۵-۲سؤالات فرعی
۱-آیا بین مهندسی مجدّد رسمیت شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.
۲-آیا بین مهندسی مجدّد پیچیدگی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.
۳-آیا بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.
۱-۶ تبیین فرضیه های تحقیق
۱-۶-۱ فرضیه اصلی:
بین مهندسی مجدّد ساختار سازمانی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری در شرکت گاز استان گیلان رابطه وجود دارد.
۱-۶-۲ فرضیه های فرعی:
۱- بین مهندسی مجدّدرسمیت شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.
۲- بین مهندسی مجدّد پیچیدگی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.
۳- بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه وجود دارد.