جرأت ورزی
خوش بینی
واقعیت آزمایی
تحمل استرس
مسئولیت پذیری اجتماعی
حرمت ذات
انعطاف پذیری
خود شکوفایی
استقلال
شکل شماره۲-۴. مدل هوش عاطفی بار- آن (۱۹۹۸)
الف: مهارت های درون فردی۱ :
- خود آگاهی عاطفی : توانایی تشخیص و درک احساسات. خودآگاهی تنها آگاهی از احساسات یک فرد و هیجانات وی نبوده بلکه شامل توانایی تمایز و تفاوت بین آنها، به منظور پی بردن به این امر است که، شخص چه احساسی دارد و چرا این احساس در او شکل گرفته است و همچنین به منظور پی بردن به آنچه مسبب این احساس می باشد. مشکلات جدی در این حوزه در موقعیت های «الکسی تایمیک» (ناتوانی در میان احساسات) یافت می شود.
- جرأت ورزی(قاطعیت و جسارت) ۲: به معنای توانایی ابراز احساسات، عقاید، تفکرات و دفاع از حقوق خود به شیوه ای سازنده و غیر مخرب است. قاطعیت دارای سه بعد است:
- توانایی بیان احساسات.(مثل قبول و ابراز خشم، صمیمیت و احساسات جنسی)
- توانایی بیان آشکار عقاید و افکار خویش. ( مثل توانایی بیان باورهای مخالف و اتخاذ موضعی مشخص، حتی اگر به لحاظ عاطفی انجام آن دشوار و باعث از دست رفتن امتیاز بشود).
- توانایی احقاق حقوق خویش ( مثل اجازه ندادن دیگران به آزار، یا گرفتن امتیاز از شما).
- افراد قاطع، کمرو و خجالتی نبوده و می توانند احساساتشان را (اغلب به طور غیر مستقیم) بدون پرخاشگری و فحاشی، ابراز کنند.
۱- Internal Personal skills
۲- Assertiveness
- حرمت ذات۱ (عزت نفس) : به معنای احترام به خویشتن و پذیرش خود به عنوان شخصی اساساً
خوب است. اصولا احترام به خود، قبول و دوست داشتن خود آنگونه که هستیم می باشد. توانایی
پذیرش جنبه های مثبت و منفی، محدودیتها و قابلیت‌های خود، اعتماد به خود و عزت نفس، با خود باوری و مفهوم نسبتاً خوب رشد یافته مرتبط است. افراد بدون حرمت ذات احساس عدم کفایت و حقارت می کنند.
- خود شکوفایی۲ : به توانایی شناخت و تحقق بخشیدن به استعدادهای بالقوه خویشتن اشاره دارد. این بعد از هوش عاطفی تبیین جستجو، برای غنا و معنی بخشیدن به زندگی است. تلاش برای شکوفا کردن بالقوه های خود، دربردارنده انجام فعالیت های مفرح و معنی دار است و می تواند به معنی تلاش در همه عمر، و فعالیت پر شور، برای رسیدن به اهداف دراز مدت تعبیر شود. خود شکوفایی فرآیندی مستمر و پویا، برای کسب حداکثر رشد توانایی ها، قابلیت ها و استعدادهاست. این عمل به تلاش مصرانه برای داشتن بهترین عملکرد و تلاش برای بهتر ساختن خلق و خوی، مربوط است.

- استقلال۳ : عبارت است از خود فرمانی و خود کنترلی در تفکر و عمل و رهایی از وابستگی عاطفی. افراد مستقل، در برنامه ریزی و تصمیم گیری های مهم خوداتکا می باشند. استقلال اساساً توانایی خودمختار، در مقابل نیاز حمایت و حفاظت می باشد. مستقل بودن به میزان اعتماد به خود، نیروی درونی و تمایل در برآوردن انتظارات و تعهدات، بدون اینکه اسیر آنها شوند، مبتنی است.
ب: مهارتهای میان فردی۴
- همدلی : عبارت است از توانایی آگاهی، فهم و درک احساسات دیگران و حساس بودن به اینکه چرا، چگونه و چه چیزی را اینگونه، به این طریق احساس می کنند. همدل شدن، کسب توانایی یا شناخت هیجانات و عواطف دیگران است.
- روابط بین فردی : ایجاد و حفظ روابط متقابل رضایت بخش، که صمیمیت و تعادل محبت از ویژگی های آن است. رضایت متقابل، شامل تبادلات اجتماعی معنادار است که به طور بالقوه لذت بخش است. از ویژگی های ارتباطات مثبت بین فردی، توانایی صمیمیت و محبت و انتقال دوستی به شخص دیگر است.
این بعد هم با ضرورت کسب روابط دوستانه با دیگران و هم با توانایی احساس راحتی و آرامش در چنین روابطی، مرتبط است.
- مسئولیت پذیری اجتماعی۵ : نشان دادن خود به عنوان عضوی مؤثر و سازنده، در یک گروه اجتماعی است. این توانایی شامل مسئول بودن است، حتی اگر شخصاً از این رابطه سودی برده نشود.
چنین افرادی دارای وجدان اجتماعی بوده رفتارهای آنان، به صورت پذیرش مسئولیت های اجتماعی جلوه گر می شود. این مؤلفه به توانایی انجام کاری برای دیگران یا با دیگران، پذیرش دیگران و عمل مطابق با وجدان، مرتبط می شود. این اشخاص دارای حساسیتی فردی اند و می توانند دیگران را بپذیرند و استعدادهایشان را به نفع جمع و نه فقط به خاطر خودشان بکار گیرند. کسانی که فاقد این توانایی اند ممکن است از نگرش های ضد اجتماعی لذت ببرند، موجب آزار دیگران شوند و از دیگران سوء استفاده کنند.
۱- Self- regard
۲- Self- actualization
۳- Independence
۴- Inter Personal skills
۵- Social Responsibility
ج: توان سازگاری۱
- حل مسأله۲ : به معنای قدرت شناخت و تعریف مشکلات، همچنین خلق و انجام راه حل بالقوه و مؤثر می باشد. حل مسأله ماهیتاً چند مرحله ای است و شامل توانایی انجام این مراحل است:
- احساس وجود مشکل و داشتن کفایت و انگیزه کافی برای مقابله مؤثر با آن می باشد.
- تعریف و تدوین مشکل تا حد امکان.
- تصمیم گیری و انجام یکی از راه حل ها (بررسی دلایل موافق و مخالف هر راه حل و انتخاب بهترین مسیر برای عمل).
حل مسائل با وظیفه شناسی، منظم بودن، روش مند بودن و نظام داری در دنبال کردن و رسیدن به مشکل، مربوط است.
- واقعیت آزمایی۳ : توانایی ارزیابی و مطابقت میان آنچه بطور ذهنی و آنچه بطور عینی تجربه می شود.
که شامل تحقیق درباره شواهد عینی برای تأیید توجیه و اثبات احساسات، ادراکات و اندیشه هاست. واقعیت آزمایی شامل درک موقعیت کنونی، تلاش برای فهم امور بطور صحیح و تجربه رویدادها، آنگونه که واقعاً می باشند، بدون خیالبافی و رویاپردازی بیش از اندازه است. در این جا تأکید به عمل گرایی، عینیت و دقت ادراک شخص و اثبات ایده ها و اندیشه هاست.
- انعطاف پذیری۴ : به معنای توانایی منطبق ساختن عواطف، افکار و رفتار با موقعیت ها و شرایط دائماً در حال تغییر می باشد. این بعد از هوش عاطفی به توانایی کلی فرد در سازگاری با شرایط ناآشنا، غیر قابل پیش بینی و پویا بر می گردد. افراد منعطف افرادی فعال، زرنگ، همیار بوده و بدون تعصب قادر به واکنش در برابر تغییر می باشند. این افراد زمانیکه مشخص شود اشتباه کرده اند، قادرند ذهنیات خود را تغییر دهند.
اینها نسبت به ایده ها، جهت گیری ها، روش ها و اعمال مختلف و متفاوت، گشاده رو و صبورند.
د: مدیریت استرس۵
- کنترل تکانه ها۶ : توانایی مقاومت یا به تأخیر انداختن تکانه، سائق یا وسوسه های انجام عملی است. این توانایی شامل پذیرش تکانه های پرخاشگرانه، خوددار بودن و کنترل خشم می باشد.
- تحمل استرس۷ : عبارت است از تحمل وقایع نامطلوب و موقعیت های استرس زا و ایستادگی در برابر بحران ها. از طریق سازگاری فعال و مثبت در برابر فشار. این توانایی به معنی پشت سر گذاشتن موقعیت های مشکل ساز، بدون از پا در آمدن است.
این توانایی مبتنی است بر:
- قابلیت انتخاب روش هایی برای سازگاری با فشار( یعنی چاره جو، مؤثر بودن و توانایی یافتن روش های مناسب و آگاهی از نحوه انجام آنها).
- به طور کلی تمایل خوشبینانه به تجارب و تغییرات جدید و تمایل به داشتن توانایی غلبه بر مشکل موجود( باور داشتن به توانایی خود در برخورد و مقابله با این موقعیت ها).
۱- Adaptability
۲- Problem Solving
۳- Reality Testing
۴- Flexibility
۵-Stress Management
۶- Impulse Control
۷- Stress tolerance