علاوه بر این، در این مرحله از تحلیل این یافته به دست آمد که ساختار سازمانی بازدارنده با رضایت تحصیلی دارای رابطه­ منفی معناداری می­باشد. این یافته­ با نتیجه­ تحقیقات هوی و همکاران (۱۹۸۳و ۱۹۹۶)، آرچس (۱۹۹۱)، هوی و سوئیتلند (۲۰۰۱)، هوی و میسکل (۲۰۰۵ و ۲۰۰۸) و دفت (۱۹۹۵) همسو می­باشد. در این خصوص هوی و همکاران (۱۹۹۶) اذعان نمودند، در ساختار سازمانی بازدارنده به دلیل تأکید بر کنترل متمرکز امور، اجرای دقیق استانداردها و همچنین عدم توجه به انتظارات ذی­نفعان آموزشی، توجهی به تأمین رضایت تحصیلی آنها نخواهد شد.
بین سرمایه اجتماعی بخش­ها با رضایت تحصیلی دانشجویان رابطه­ منفی معناداری وجود دارد. نتیجه­ این بخش از پژوهش با یافته پژوهشی اندو و هارپل (۱۹۸۲) مبنی بر تأثیر ساختار اجتماعی آموزش بر میزان رضایتمندی دانشجویان از دانشگاه همراستا و با نتیجه­ تحقیق کلمن (۱۹۹۰ب) مبنی بر وجود رابطه مثبت بین افزایش میزان سرمایه اجتماعی در محیط­های آموزشی با افزایش دستاوردهای تحصیلی فراگیران ناهمراستا می­باشد. دست­یابی به این یافته پژوهشی به این معناست که سرمایه اجتماعی موجود در بخش­های آموزشی دانشگاه قلمرو پژوهش از کارکرد درونی مثبت و کارکرد بیرونی منفی برخوردار می­باشند.
بر مبنای مهم­ترین یافته به دست آمده در این پژوهش، این نتیجه حاصل شد که نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه اجتماعی بخش­ها در تعامل با همدیگر، پیش ­بینی­­کننده­ معناداری برای رضایت تحصیلی دانشجویان می­باشند. به این ترتیب که بین نوع ساختار سازمانی تواناساز و رضایت تحصیلی دانشجویان رابطه­ مثبت و بین ساختار سازمانی بازدارنده و سرمایه اجتماعی بخش­ها با رضایت تحصیلی دانشجویان رابطه­ منفی معناداری وجود دارد. در توضیح و تبیین این یافته پژوهشی می­توان گفت، زمانی که دو متغیر نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی در تعامل با هم قرار می­گیرند، هر چند همچنان دارای توان پیش ­بینی­گنندگی معناداری برای رضایت تحصیلی دانشجویان می­باشند، اما به دلیل تأثیرپذیری از متغیر دیگر توان پیش ­بینی­کنندگی آنها در مقایسه­ با زمانی که به تنهایی مورد بررسی قرار می­گیرند، کاهش می­یابد. البته این مقدار کاهش به طور قابل ملاحظه­ای برای سرمایه اجتماعی بیشتر است. از علل احتمالی چنین نتیجه­ای می­توان به غلبه­ ویژگی­های ساختار سازمانی تواناساز دانشگاه بر کارکرد منفی سرمایه اجتماعی بخش­ها اشاره کرد.

تفاوت معناداری بین ادراک دانشجویان از ابعاد مختلف رضایت تحصیلی وجود دارد. به این ترتیب که بیشترین میانگین رضایت تحصیلی دانشجویان مربوط به بُعد رضایت از تحصیل، رضایت از استاد، رضایت از همکلاسی، رضایت از پیشرفت تحصیلی، رضایت از محیط تحصیلی و در نهایت رضایت از شیوه­ ارزیابی آموزشی می­باشد.
تفاوت معناداری بین ادراک اساتید در گروه ­های مختلف آموزشی پیرامون نوع ساختار سازمانی غالب در دانشگاه و مطلوبیت سرمایه اجتماعی وجود ندارد. چنین نتیجه­ای بیانگر این است که همه اساتید بر غالب بودن نوع ساختار سازمانی بازدارنده و همچنین میزان مطلوبیت سرمایه اجتماعی در حد متوسط، اتفاق­نظر دارند. لذا می­توان گفت ساختار سازمانی بازدارنده در قلمرو تعاملی اساتید تسری دارد و سرمایه اجتماعی موجود در بخش­های مختلف دانشگاه نیز همسان است.
بیشترین میزان رضایت تحصیلی دانشجویان به ترتیب مربوط به دانشجویان در گروه ­های آموزشی علوم انسانی، کشاورزی و دامپزشکی، علوم پایه، فنی و مهندسی و هنر و معماری است. این با نتیجه­ تحقیق جونز (۱۹۹۹) مبنی بر وجود تفاوت معنادار بین میزان رضایت تحصیلی دانشجویان در گروه ­های مختلف آموزشی همسو می­باشد.

۵ ـ ۶ ـ محدودیت­های پژوهش

۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ محدودیت­های پژوهشی

نو بودن موضوع و متغیرهای اساسی پژوهش و در نتیجه فقدان پژوهش­های مرتبط با موضوع پژوهش
عدم دسترسی به منابع فارسی قابل ملاحظه پیرامون موضوع و متغیرهای پژوهش
اتکا به پرسشنامه به عنوان تنها ابزار گردآوری اطلاعات
محدود بودن نمونه­ پژوهش

۵ ـ ۶ ـ ۱ ـ محدودیت­های اجرایی

دسترسی نسبتاً مشکل به اساتید دانشکده­ های مختلف و جلب همکاری آنان
عدم همکاری برخی از اساتید و دانشجویان در تکمیل پرسشنامه ­ها
طولانی بودن مدت زمان فرایند اداری به منظور دریافت مجوز جهت توزیع پرسشنامه ­ها در دانشکده ­ها

۵ ـ ۷ ـ پیشنهادهای پژوهش

۵ ـ ۷ ـ ۱ ـ پیشنهادهای پژوهشی

انجام این پژوهش­ در قلمرو وسیع­تری از دانشگاه شیراز یا سایر دانشگاه­ها
شناسایی سایر عوامل مؤثر بر رضایت­مندی دانشجویان از تحصیل و دانشگاه به ویژه بررسی عوامل مؤثر بر رضایت­مندی آنها از همکلاسی­ها و شیوه ­های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
بررسی سرمایه اجتماعی موجود در بین سایر مخاطبان و ذی­نفعان آموزشی مانند مدیران، کارمندان و دانشجویان و در نهایت مقایسه­ و جمع­بندی نتایج آنها با یکدیگر
بررسی تأثیر تعاملی نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی در ارتباط با سایر متغیرهای سازمانی نظیر تعهد و وفاداری اعضا به دانشگاه، میزان انگیزش آنها، انسجام درونی و بیرونی دانشگاه، جوّ آموزشی و سازمانی و …

۵ ـ ۷ ـ ۱ ـ پیشنهادهای کاربردی

با نظر به اینکه در این پژوهش این یافته به دست آمد که از نظر اساتید ساختار سازمانی غالب در دانشگاه شیراز، از نوع بازدا
رنده می­باشد، لازم است مدیران و مسئولان دانشگاهی از طریق اصلاح و بهبود بسیاری از قوانین و فرایندهای سخت و غیرقابل تغییر دانشگاهی و توسعه جوّی از اعتماد و مشارکت، بستر مناسب برای سوق دادن ساختار سازمانی دانشگاه به سوی ساختار سازمانی تواناساز را فراهم آورند.
با توجه به یافته­های این بخش از پژوهش مبنی بر وجود رابطه­ مثبت بین ساختار سازمانی تواناساز با رضایت تحصیلی دانشجویان، مدیران و مسئولان دانشگاهی باید از طریق اصلاح برنامه­ ها، قوانین و فرایندهای موجود، توسعه جوّی از اعتماد و مشارکت بین ذی­نفعان آموزشی، شرایط افزایش میزان رضایت­مندی دانشجویان را فراهم آورند.
با توجه به اینکه در این پژوهش این نتیجه حاصل شد که سرمایه اجتماعی موجود در بخش­های دانشگاه دارای کارکرد بیرونی منفی می­باشد، لازم است مدیران و مسئولان دانشگاهی و به خصوص مسئولان بخش­های آموزشی، تقویت و انسجام شبکه ­های اجتماعی، بهبود فضای موجود در بخش­ها و افزایش اعتماد اجتماعی افراد به همدیگر را جهت تبدیل کارکردهای بیرونی منفی سرمایه اجتماعی به کارکرد مثبت مورد توجه قرار دهند.
با نظر به اینکه در این پژوهش این نتیجه حاصل آمد که سرمایه اجتماعی موجود در بخش­ها از نوع پیوندی (مختص گروه ­های همگن) است، لازم است مدیران و مسئولان دانشگاهی از طریق افزایش شبکه ­های اجتماعی و توسعه الگوهای ارتباطی میان آنها، بستر مناسب برای تبدیل سرمایه اجتماعی پیوندی به سرمایه اجتماعی پل­زننده (مختص گروه ­های ناهمگن) و ارتباطی (بیانگر روابط افراد و گروه­ ها به صورت افقی و عمودی است)را فراهم آورند.
از آنجا که جلب رضایت دانشجویان ـ به عنوان اعضا و خدمت­گیرندگان اصلی دانشگاه ـ در استمرار بقا و موفقیت دانشگاه در محیط حائز اهمیت است، شناسایی انتظارات و عوامل مؤثر بر رضایت دانشجویان و تلاش جهت تأمین آنها امر مهمی است که باید از سوی مدیران و مسئولان دانشگاهی مورد توجه ویژه قرار گیرد.
در این پژوهش مشخص شد، زمانی که نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی در تعامل با همدیگر قرار می­گیرند، ساختار سازمانی تواناساز می ­تواند اثر منفی سرمایه اجتماعی را خنثی کند. با نظر به این نکته و نیز یافته دیگر این پژوهش مبنی بر غالب بودن ساختار سازمانی بازدارنده در دانشگاه شیراز، شایسته است مدیران و مسئولان دانشگاهی علاوه بر تغییر نوع ساختار سازمانی موجود و سوق دادن آن به سمت ساختار سازمانی تواناساز، اولاً زمینه­ای برای بهره­مندی دانشگاه از پیامدهای مطلوب ساختار تواناساز را فراهم سازند. ثانیاً از طریق توسعه ساختار تواناساز، زمینه­ای برای خنثی­سازی کارکرد منفی سرمایه اجتماعی موجود در بخش­های دانشگاه را فراهم آورند.
بر اساس یافته دیگر این پژوهش مبنی بر کارکرد منفی سرمایه اجتماعی و همچنین یکسان بودن این وضعیت در بخش­های آموزشی قلمرو پژوهش و با نظر به نقش سرمایه اجتماعی در کاهش هزینه­ های مدیریتی، افزایش میزان تعاون و همکاری افراد، تعهد درونی، مقبولیت اجتماعی، افزایش میزان خلاقیت، نوآوری، مشارکت، تعهد، امنیت، توانمندی، انسجام اجتماعی و استمرار تحصیل و یادگیری در محیط­های آموزشی، توجه به توسعه و بهسازی سرمایه اجتماعی و خنثی کردن کارکرد منفی آن، توسط مدیران و برنامه­ ریزان دانشگاهی ضروری است. در این راستا، مسئولین دانشگاه باید تلاش نمایند از طریق تغییر نوع ساختار سازمانی موجود، توسعه شبکه ­های اجتماعی کارآمد و فروپاشی برخی شبکه ­های اجتماعی کژکارکرد موجود، توسعه جوّی از اعتماد و اطمینان در بین ذی­نفعان آموزشی به ویژه اساتید و دانشجویان و همچنین اصلاح و بهبود هنجارهای اجتماعی در دانشگاه، زمینه­ تغییر و توسعه سرمایه اجتماعی موجود در دانشگاه، به سوی یک سرمایه اجتماعی مثبت و مولد را فراهم آورند.
بر مبنای این یافته پژوهشی مبنی بر وجود تفاوت بین میزان رضایت­مندی دانشجویان در گروهای مختلف آموزشی، بررسی و مقایسه­ علل و عوامل مؤثر بر میزان رضایت تحصیلی دانشجویان در رشته­ها و گروه ­های مختلف آموزشی، می ­تواند سرنخ­های مفیدی را برای برنامه­ ریزی و اقدام مدیران و مسئولان دانشگاهی جهت ارتقای هر چه بیشتر فراهم آورد. لذا شایسته است، این موضوع از طریق پژوهش مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
با نظر به اینکه دانشجویان بُعد رضایت از ارزیابی پیشرفت تحصیلی را به عنوان ضعیف­ترین بُعد رضایت­ تحصیلی خود ارزیابی کرده ­اند و با توجه به اینکه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف دانشگاه­ها دارای نقش تعیین کننده ­ای می­باشد، مدیران و برنامه­ ریزان دانشگاهی بایستی ضمن ترغیب اساتید به استفاده از روش­های متنوع ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، اهداف و نتایج حاصل از ارزشیابی را نیز برای دانشجویان بیان کنند تا از این طریق میزان رضایت­مندی دانشجویان از تحصیل را ارتقا دهند.
فهرست منابع

فهرست منابع فارسی

اسکات، ریچارد (۱۳۸۷). سازمان­ها: سیستم­های عقلایی، طبیعی و باز. ترجمه­ی حسن میرزایی اهرنجانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
اکبری، امین (۱۳۸۳). نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت سیاسی ـ‌‌ اجتماعی. دانشکده­ی علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
امیر­کافی، مهدی (۱۳۸۰). اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن. نمایه­ی پژوهشی. سا
ل پنجم. شماره­ ۱۸، صص۱۰ ـ ۴۲٫
امین بیدختی، علی اکبر و نظری، ماشاءالله (۱۳۸۸). ارائه­ یک مدل نظری برای نهادینه­سازی مؤلفه­ های سرمایه اجتماعی جهت بهبود عملکرد اقتصادی. راهبرد یاس، شماره­ ۱۹، صص ۵۵ ـ ۷۵٫
بیکر، و. (۱۳۸۲). مدیریت و سرمایه اجتماعی. سید مهدی الوانی و محمدرضا ربیعی. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
تاجبخش، کیان (۱۳۸۴). سرمایه­­ی اجتماعی و سیاست اجتماعی. رفاه اجتماعی، سال سوم، شماره­ ۱۰٫
ترک­زاده، جعفر؛ محترم، معصومه (زیرچاپ). بررسی رابطه­ نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی گروه ­های آموزشی در دانشگاه شیراز. فرایند مدیریت و توسعه.
ترک­زاده، جعفر؛ محترم، معصومه (زیرچاپ). تدوین و ارائه­ الگویی یکپارچه از سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن. مطالعات مدیریت انتظامی.
جورابچی، زینت (۱۳۸۱). بررسی آموزش بالینی رشته مامایی در ابعاد برنامه­ ریزی، کیفیت و کمیت از دیدگاه مربیان و دانشجویان مامایی. مجله­ی ایرانی آموزش در علوم پزشکی، شماره ۷، ص ۴۴٫
حسینی­بهشتی، علیرضا و هادوی، حسین. (۱۳۸۵). نقش اعتمادسازی در افزایش مشارکت عمومی از دیدگاه امام خمینی (ره). نامه­ی علوم اجتماعی. شماره­ ۲۹، زمستان، صص ۱۱۳ـ ۱۳۲٫
حمیدی، مهرزاد (۱۳۸۲). تبیین و تحلیل ارتباط ساختار سازمانی با تعهد سازمانی و اثربخشی سازمان تربیت بدنی از دیدگاه کارشناسان ارشد حوزه­ ستادی. طرح پژوهشی سازمان تربیت بدنی.
خائف­الهی، احمدعلی و متقی، پیمان. (۱۳۸۶). ارائه­­ی الگوی فرایندی خلق دانش سازمانی: تبیین نقش اعتماد در خلق دانش. اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش.