وزمانی که هدویگ قربانی می گردد:
گرگرز: میدونستم که فدیه ی گناهاروهدویگ باید بده. (۲۰۱)
ودرنهایت مسئله ی قربانی اینگونه مطرح می گردد:
گرگرز: فرض کن بخوای مرغابی وحشی رو برای بابات قربانی کنی.

هدویگ: (درحالیکه از جایش بلند می شود) مرغابی وحشی رو!؟
گرگرز: هیچ فکرکردی بخوای عزیزترین چیزی رو که تو دنیا داری برای بابات قربانی کنی؟
هدویگ: فکر می کنین فایده ای داشته باشه؟
گرگرز: فکر می کنی شهامتشو داشته باشی؟
هدویگ: به بابا بزرگ میگم اونو با تیر بزنه. (۱۷۱)
در اینجا می خواهم قسمتی از نظریه لاکان را در باب قربانی مطرح کنم که به نظر می رسد ایبسن به شیوه ی خود قبل از لاکان آن را در ذهن داشته و از آن در نوشتن این اثر بهره برده است؛
“لاکان در برداشت خود از مسئله ی همذات پنداری مجری مراسم قربانی و بدن قربانی درکی جدید ارائه می دهد. اسّ و اساس این همذات پنداری، هم ارزی تخیلی است که در مرحله ی آینه به ابتدایی ترین طرح خود(اگو) یا «من» شکل و ساختار می بخشد. نقش این همذات پنداری تخیلی که به عالی ترین نحو به آئینی که رؤیت صحنه ی کشتن در آن نقشی بسیار محوری دارد، تسری یافته، در تک تک مراحل مراسم قربانی در یونان باستان نمایان است. برای مثال بسیار دقت می شود تا حیواناتی که از آغاز به منظور قربانی شدن پرورش داده می شوند، هیچ لکه ای بر بدن نداشته یا آسیبی ندیده باشند. مسلماً نقطه ی اوج این آیین زمانی است که این نمونه ی عالی و بی عیب و نقص در میان گونه ی خویش در معرض دم برّای چاقو قرار می گیرد. تا زمان فرا رسیدن نقطه ی اوج مراسم قربانی، چاقو در زیر سبدی مخفی نگه داشته می شود، سپس دسته ای از موی پیشانی قربانی را می برند و با این حرکت که آخرین بخش از حرکات مقدماتی مراسم است، زنان از میان جمع حاضرین «جیغ مخصوص مراسم قربانی» یا «اُلولیگ»^[۵۷] سر می دهند. این جیغ نشانه ی تقدیس هیجانی این آئین است.” (بوتبی،۱۳۸۴،۲۸۲).
در اینجا به جای صدای جیغ زنان، صدای جیغ مرغابی وحشی را در لحظه ی قربانی شدن هدویگ داریم. آیا ایبسن در هنگام نوشتن این اثر از این مراسم آیینی مطلع بوده است؟ چرا اودر این مراسم حیوان را جایگزین انسان و بالعکس می کند؟ با استناد به مطالب لاکان زمانیکه هدویگ بین خود ومرغابی وحشی تمایزی قایل نبوده، در دوره ی آینه یا اِگو قرار داشته و برای هم ارزی تخیلی اش به همذات پنداری با حیوان می پرداخته، اما از نظرمن شنیدن حرفهای پدرش راهی شده برای او که مدتها قصد گذار از این دوره را داشته و تنها به وسیله افکار و رفتار اطرافیانش در مرحله ی ابتدایی اسیر شده است، اما اکنون با شنیدن این حرفها وتنها امکانی که در مقابلش قرار گرفته به مرحله ی سوپراِگو یا فرامَن دست یافته است. در اینجا نیز ایبسن خواسته یا ناخواسته به تقابل با جامعه ی آیینی گذشته پرداخته و شخصیت نمایشنامه اش (هدویگ) زمانی که به شناختی از خود دست می یابد متوجه می شود قربانی کسی نیست جز خود او و مرغابی وحشی نباید به جای او قربانی شود. در صورتیکه در آیین های گذشته حیوان قربانی میشد تا انسان به مقصود خود دست یابد.
“در مراسم آئینی زمانی که ضربت دوم به گردن حیوان وارد می شود و خون از آن فواره می زند. در این هنگام عامل قربانی دقت بسیار مبذول می دارد تا خون حیوان بر زمین نریزد، بلکه در خود محراب یا داخل گودالی که به همین منظور حفر شده جاری شود."(همان منبع).
همانگونه که از هدویگ خونی جاری نشده و او خونریزی داخلی می کند. در این منوال است که نابود کردن و محو شدن اُبژه، درِ بعدی نمادین را به روی ما می گشاید، که در آن چیزی که از میان رفته ممکن است در شکلی نو احیاء شود و به گفته ی لاکان: “کارکرد اساسی مراسم قربانی بیش از آنکه (می دهم تا باز پس گیرم)^[۵۸] باشد، (می دهم تا بتوانم بخواهم)^[۵۹] است.” (همان منبع،۲۹۰).
با ناکام ماندن برنامه‌های گرگرز-که نمادی از خرافات و پندارهای غلط اجتماع است- و ماندن او در شهر و با رفتن ورله به اوج،‌ دوره‌ای از تاریخ اروپا که در آن مسیحیت به نور و حقیقت بیش از این زندگی خاکی بها می‌داد، به پایان می‌رسد و با پشتیبانی مُدرنیته و روشنگری، دوره ی تازه‌ای آغاز می‌شود که در آن کسانی چون ورله، اُلمپ‌نشین این دنیای نو می‌شوند.
۴-۶) روسمرس هولم
“ایبسن در نمایشنامه های روسمرسهلم، بانوی دریایی و هداگابلروهمچنین نمایشنامه های استادمعمار، مرغابی وحشی، ایولف کوچک، جان گابریل بورکمان و وقتی ما مردگان برخیزیم، به مشکلات فردی انسان می پردازد. انسان نه به عنوان عضوی از جامعه، بلکه به عنوان فردی با ویژگی های روحی و روانی مخصوص به خود، که جامعه دنیایی است بیرون از ذهن او، که به درونش راه یافته است. ایبسن دیگرهمانند نمایشنامه های ستون های جامعه، خانه ی عروسک، اشباح و دشمن مردم به مسئولیت های اخلاقی بشر در مقابل اجتماع اطرافش نمی پردازد بلکه توان زندگی و تفکر درونی را در نظر دارد. اکنون زندگی عمومی فرد در ارتباط با اجتماعی که او را احاطه کرده است و حتی خانواده اش، به خاطر تأثیرشان بر دنیای تفکرات و تصورات و تحول معنوی انسان، مطرح است؛ تماس با چنین دنیایی مسأله ای مربوط به گذشته است و خواندن افکار و تجربه و اکتشاف آنهاست که کنش نمایشی را تشکیل میدهند."(Ibsen, 1974, 25).
بسیاری از آثارایبسن را می توان جزو آثاری روانشناسانه به حساب آورد هر چند نمی توان روان شناسانه بودن را تنها ویژگی این نمایش ها دانست. اما قطعاً در میان اینها “روسمرس هولم” بیشترین نزدیکی را به مفهوم اثر روانشناسانه دارد. اول به خاطر شخصیت های پیچیده، دوم به خاطر آن که مشهورترین روانشناس تاریخ «فروید» تحلیلی مفصل درباره ی این نمایشنامه نوشت.
” بانفوذ ترین تحلیل از این نمایش و از مخفی ترین انگیزه های شخصیت های آن توسط فروید در مقاله ی «گونه های شخصیت»^[۶۰] که در طول جنگ جهانی ۱۹۱۴ نوشته، ارائه شده است. در قسمت دوم این مقاله تحت عنوان «نابودی ناشی از موفقیت»^[۶۱] او با این پدیده ی مُخل و رایج روانشناسی در مردمانی برخورد می کند که وقتی آن چه را که بیش از هر چیز می خواهند، سرانجام به دست آوردند، خود را ناتوان در نگهداشتنش می بینند و فروید پس از روشن کردن این مسأله در مورد لیدی مکبث، به روسمرس هولم می پردازد و می نویسد: “ایبسن توسط جزئیات پیچیده و ماهرانه این مسأله را آشکار می کند، این که ربکا عملاً دروغ نمی گوید ولی کاملاً رُک هم نیست و علی رغم اینکه معتقد به خرافات و سنت ها نیست، سن خود را یک سال کوچکتر اعلام می کند. بنابراین اعتراف او نزد کرول و روسمر اعتراف کاملی نیست و در نتیجه ی اصرار کرول است که او به نکات مهم چیزهایی را اضافه می کند. از این رو برای ما روشن می شود که توضیحات او برای کناره گیری یا انکار نفسش که تنها نشان دهنده ی یک انگیزه است، در واقع برای آن است که انگیزه های دیگر را بپوشاند. تأثیر روسمر ممکن است تنها یک پوشش باشد تا تأثیرات دیگری رابپوشاند و نشانه های بارزی به این معنا دلالت می کند. وقتی در صحنه ی آخر، بعد از اعتراف او در مورد خودش و بئات ، روسمر دوباره از ربکا تقاضا می کند که همسر او شود و به طور ضمنی به او اظهار می کند که او را بخشیده، ربکا آنطور که باید به او جواب نمی دهد، یعنی نمی گوید هیچ گذشتی او را از احساس گناه به خاطر بد خواهی اش و فریب دادن بئات خلاص نخواهد کرد. بلکه او خود را به خاطر مسئله ی دیگری سرزنش می کند که به عنوان عملکرد این زن آزاداندیش تعجب آور است و بعید به نظر می رسد: اینکه او با مرد دیگری رابطه جنسی داشته البته این رابطه از زیر چشم ما پنهان نیست و زمانی اتفاق افتاده که او آزاد بوده و کسی در زندگیش نبوده، برای ربکا به نظر این مانع بزرگتری است، برای ملحق شدن به روسمر تا رفتار جنایتکارانه اش با همسر روسمر. اما انگیزه ی حقیقی این احساس گناه که نتیجه ی نابودی ناشی از موفقیت است، یک راز باقی می ماند. درگزارشی که«ژان لاکور نوری»از جلسات تمرین و قرائت وتحلیل نمایشنامه ی روسمرسهلم به کارگردانی«ژاک لاسال» به سال ۱۹۸۷ ارائه می دهد، نوشته شده:
” فروید می گوید ربکا قاتل بئات است که جای او را نزد پدر روسمر بگیرد.^[۶۲] اما «گرودک»^[۶۳]برعکس معتقد است که ربکا متهم به مرگ بئات نیست، بلکه خودش را محکوم می کند برای این که بار گناه روسمر راکم کند."(,۵۱۹۸۷. (Lacornerie,
“در اینجا آنچه را که درباره ی تحلیل شخصیت ربکا ور وسمر در روند تمرینات لاسال گفته شده، با ذکر تاریخ به خاطر حفظ لحن گزارش گونه ی نوشته به طور خلاصه ذکر می کنم، تا از این طریق خواننده را با نوعی تحلیل روانکاوانه ی شخصیت از روسمرس هولم آشنا کنم:
۱۶ژانویه: بزرگی و عظمت ربکا ساده لوحی است اما ساده لوحی در زمینه ی عقاید آرمان گرایانه اش.
۳ فوریه: روسمر همانند یک شکنجه گر تمام رنج هایی را که بئات تحمل کرده به ربکا تحمیل می کند.
۹ فوریه: صحنه ی بین ربکا و روسمر درپایان پرده ی دوم، مثل پایان پرده ی چهارم است، به این معنا که روسمر آن قدر زیر بار اتهام است که از ربکا تقاضای ازواج می کند. اما جوابی که از ربکا می شنود، جواب خود ربکا نیست. این “نه” که ربکا در پایان پرده ی دوم به روسمر می گوید، چنان به نظر روسمرغیرعقلانی می آید که از خودش می پرسد: چرا او با این قدرت و وضوح به من گفت، نه.
در این صحنه ربکا بیش از هر زمانی اثر پذیر، حساس و شکننده است.
۴ مارس: زیاد به پیشنهاد ازدواج روسمر برای فراموش کردن خاطره ی بئات بها ندهیم در عوض به حساسیت و شکنندگی ربکا توجه کنیم.
۱۲ فوریه: روسمر درپرده ی سوم عشق واقعی خود را به ربکا اعلام میکند. در اظهار عشق ملایمت هست و نوعی ویرانی درونی. گویا با این اظهارعشق، طلب مهربانی و بخشش می کند.
۱۳ فوریه: آغاز پرده ی چهارم، لحظه ای است که ربکا و روسمر نسبت به همدیگر نفرت می ورزند. لحظه ی بسیار ضروری برای پیشرفت آنچه در حال نابودی است. اینجاست که چهره ی استریندبرگی، نمایش خود را نشان می دهد. اعلام عشق در نفرت. پنج سال امیال سرکوب شده ی ربکا به شکل خود را متهم کردن، به نمایش در می آید، با چنان شدت و خشونتی که به نظر می رسد بی گناه است.
۲۳ فوریه: درآخرین صحنه ی پرده ی دوم ربکا نمی تواند روسمررا از احسا س گناهش دور کند یا بیرون بکشد.
ربکا: “دیگر به بئات فکر نکن، او مرده است. و تو هم زندگی جدیدی را شروع کرده ای.” این دو ربکا و روسمرآن قدر درگیر یکدیگر شده اند که اگر روسمر سقوط بکند، ربکا هم مضمحل و ویران است.
۲۵ فوریه: در پرده ی چهارم، قبل از ورود برندل روسمر از ربکا دلیلی برای عشق می خواهد. اما ربکا به دلیل رابطه با دکتر وست که اکنون نسبت به آن آگاهی دارد، نمی تواند توقع روسمر را برآورده کند و این در حقیقت ورشکستگی استاندالی عشق است- ناتوانی عشق.
لاسال به حیله ی دراماتیک ایبسن اشاره می کند. برندل با وارد کردن ایده ی ایثار، نمایشنامه را از آن تنگنای خودش در می آورد و در یک ناامیدی متافیزیکی رهایش می کند. این یک ترفند شاعرانه ی فوق العاده قدرتمندی است که ایبسن به کار می برد: ” حالا که می گویی دوستم داری، ولی ردّم می کنی، پس با هم بمیریم.” این دلیل متافیزیکی است که روسمر از ربکا می خواهد. البته با اشاره ی برندل. برای ربکا مردن برای اینکه عشقش را به روسمر ثابت کند، راحت تر از این است که با روسمر زندگی کند.
در پایان لاسال در مورد خودکشی دونفره ی آنها نظری مخالف نظربایرنس می دهد. بایرنس می گوید:
“تنها چیزی که اکنون برای ربکا و روسمر باقی مانده، کفاره دادن گناهشان است که از طریق آن هر دو نهایتاً، لذت و خوشی را می یابند. زیرا هر دو در آن واحد هم گناهشان را پاک می کنند و هم یکی می شوند.”
۱۲ مارس: لاسال: “خودکشی دو نفره یک نوع آمرزش رومانتیک نیست، در مرگ به انتهای تونل رسیدن است.”
“مه یر” درباره ی شخصیت ربکا می گوید:
“ربکا از فینمارک آمده، قسمت شمالی نروژ، منطقه ای که برای نروژی ها یادآور جادوگری است. ربکا درپرده ی آخر خود را به یک موجود دریایی که به رشته ی زندگی روسمر آویزان هست تشبیه می کند که می خواهد آن را عقب نگه دارد. ولی نیاز روسمر به پاک و خالص بودن، آزادی او را می گیرد و ربکا را عاری از قدرت می کند همانطور که زنگ های کلیسا قدرت اجنه را می گیرند.”
ایبسن برای اجرای نقش ربکا می نویسد:
“ربکا نباید تحت هیچ شرایطی اثری از مردانگی یا لحن آمرانه داشته باشد. او روسمر را مجبور می کند که پیش برود. او را به دام می اندازد. یک قدرت کنترل کننده با تسلط کامل، اساس شخصیت اوست.""(ایبسن،۱۳۸۶،۱۲-۱۴) .
“قهرمانهای ایبسن مردمی عادی و معمولی نیستند. آنها شخصیت استثنایی وغیرمعمولند و به همین دلیل غیر قابل درک توسط جامعه ی زمانش. قاضی براک در جمله ی پایانی هداگابلر پس از آنکه خبر خودکشی هدا را می شنود، می گوید: “ولی مردم که از این کارها نمی کنند.” و این جان کلام تمام انسانهای عادی در مقابل چهره های خارق العاده ی ایبسن است. شخصیت- هایی که نمی توانند در دنیایی چنین سنتی و قراردادی دوام بیاورند و یکی باشند در میان همه، پس عاقبت آنها مرگ یا شکست است. استاد آریان پور این فرد گرایی ایبسن را متأثر از کی یر کیگارد فیلسوف دانمارکی و «نیچه»^[۶۴] فیلسوف آلمانی می داند و می نویسد:
“دکتر استوکمان سخت متأثر از نیچه، به قدرت فردی و خود جویی می گراید. تنهایی را شرط توانایی یا تشخص می شمارد. می گوید: ” بشریت را افراد تک و تنها بر پاداشته اند. سیاهی لشکر، کاری از پیش نبرده و چه بسا مانع و مُخل فرهنگ انسانی شده است…” مسلماً ایبسن در این باره از تأثیر کی یر کیگارد بر کنار نمانده است. کی یر کیگارد گفته است: “فرد تک و تنها بالاترین قدرت هاست"… اندیشه ی کی یر کیگارد بر شخصیت ایبسن نقش عمیقی نهاده است. کی یر کیگارد فرد گرا می گوید: “پیوندها را بگسل و خودت باش!” ایبسن می خواهد خودش باشد. به گمان او بزرگترین خدمتی که افراد می توانند به جامعه کنند، گستردن خویشتن خویش است. محور اندیشه و انگاره ی سنجش او فرد است و ملاک حقیقت او وجدان فردی است.” (ایبسن،۱۳۸۶،۲۱).
بسیاری از معاصران ایبسن نمایشنامه روسمرس هولم را بیش از اندازه مبهم دانستند و گفتند که شخصیت‌های آن بیشتر موجوداتی انتزاعی‌اند تا انسان‌هایی آشنا یا قابل قبول. آن اظهارنظرها شاید تاحدی قابل توجیه بنماید، زیرا ایبسن در روسمرس هولم وارد عرصه‌ای بسیار حساس و خطرناک شده بود و با شخصیت‌های بسیار پیچیده‌اش به مضامین روانشناختی عمیقی پرداخت که هنوز تازگی داشت و مرموز می‌نمود.
“ایبسن در روسمرس هولم به تابوی دیگری از زنای با محارم پرداخته بود. اگر اسوالد در اشباح بی آنکه بداند رگینا خواهر ناتنی‌اش است به او دل می‌بازد و با او می‌آمیزد، ربکاوست در روسمرس هولم، زمانی که عاشق روسمر، دست پرورده افکار آزاد اندیشانه خود شده، درمی‌یابد که دکتر وست، معشوق سالیان دورش، پدر واقعی او نیز بوده است.” (اسلامیه،۱۳۸۹،۱۹۷) .
عشق آلفرد به خواهرش آستا دراییلف کوچولو نیز می تواند شاهد ضعیف تری در این قضیه باشد. همانطور که فروید از احساس جنسی نسبت به محارم به نام عقده ی ادیپ و الکترا یاد می کند، ایبسن از این نقش در بسیاری از نمایشنامه هایش بهره گرفته و شخصیت های آثار او بدون اینکه بدانند عاشق خواهر و یا پدر خود می شوند و به آنها عشق می ورزند که این عشق گاهی پنهان است و گاه آشکار می شود.
می‌توان روسمرسهولم را داستان سفر ایبسن به نروژ در تابستان ۱۸۵۵، یعنی یازده سال پس از خود – تبعیدی‌اش، دانست. درواقع، این نمایشنامه را سندی درباره ی ناخشنودی ایبسن از زندگی سیاسی – اجتماعی نروژ یا به عبارتی «تأویل او درباره ی ورود مُدرنیته به کشورش و پایگاه لرزان آن در نروژ ۱۸۶۶»دانسته‌اند.اگر از این زاویه به این اثر نگاه کنیم،روسمرسهولم نماد جامعه ی سنتی آن روزگار نروژ است.
ایبسن در نامه‌ای به براندس (دهم نوامبر ۱۸۸۶)، پس از شکوه از دیدن «ناپختگی زُمخت» در میان «خیل بی‌اراده هموطنان»اش، وعده می‌دهد که: “تجربیات این سفر… را – آنچه حس کردم، حرفهایی که زدم – همه را به درام بکشم".
“دوران گذشته از دید ایبسن نیرویی ویرانگر است که به زمان حال هجوم می‌برد و نمای آینده را در هاله ی ابهام فرو می‌برد (و همین نکته است که به مذاق کسانی چون پلخانف خوش نمی‌آمد). بیاته در روسمرسهولم و کودک فلج در ایولف کوچک (۱۸۹۴) تنها دو نمونه از چهره‌هایی‌اند که نمایانگر گذشته‌اند: هر دو حرکت زمان حال را کند می‌کنند. از اینها گذشته، آرمانشهر را بر ویرانه‌های گذشته بنا می‌کنند؛ اما در نمایشنامه‌های ایبسن چهره‌ها نمی‌توانند از زیر بار گذشته رها شوند.” (قادری،۱۳۸۶،۱۰۴).
“ربکا وست بنیانگرایی پُرشور است و این جنبه ی هستی‌اش با زمینه ی گذشته غیراخلاقی‌اش جلوه بیشتری نیز دارد – در لابلای گفتگوی کرول با او پی می‌بریم که او احتمالاً فرزند نامشروع دکتر وست است و در عین حال، با این ناپدری و آموزگارش روابط نامشروع نیز داشته است. او به امید برهم زدن فضای مرده و خاکستری روسمرآباد به آن پای گذاشته است.” (قادری،۱۳۸۶،۱۱۰) .
“یان نیگور معتقد است که ایبسن در میان راه مُدرنیته شک کرد زیرا مُدرنیته به پیدایش «طبقه ی متوسط تازه‌ای» دامن زد که هم «ابله بود و هم با بزرگمنشی و وقار»بیگانه بود.” ( Nygaard,1997،۹۶)
“همین که برندل در پرده اول نام مورتنسگار را می‌شنود، او را بی‌سر و پا و ابلهی می‌داند که حتی نامش این را داد می‌زند. هم او در پرده آخر که از شهر بازمی‌گردد، مورتنسگار را «آقا و سرور آینده» می‌داند، زیرا به گفته او، مورتنسگار می‌تواند بدون آرمان زندگی کند. و این «… خوب چشم‌هایت را باز کن… این رمز کار و موفقیت است. این لُب حکمت دنیوی است». زیرا همان‌گونه که برندل تجربه کرده است، در این دوران رمز زندگی آدمهای معاصر بی‌آرمان زیستن است.” (قادری،۱۳۸۶،۱۱۹) .
“ایبسن در این نمایشنامه به روال رُمانتی سیست‌های آغازین عمل می‌کند. برخلاف آنچه گفته‌اند، رُمانتی‌سیست‌ها موجوداتی خود – بین و خود – مدار نبودند. سنّت دیرپای آنان که در آثارشان نیز به خوبی دیده می‌شود، نقش زدن «من»های مُضحک و متضاد است. به عبارتی، این «من»ها را در آینه‌های تخت نمی‌بینیم؛ در روایت‌‌های آنان از خودشان، چهره‌های کژ و کوژ فراوانند. آنها می‌‌گفتند چنین نگرشی به «من» را برای سُست کردن نقش‌های سنگواره‌ای و تحمیلی که فرهنگ روزگارشان بر مردم تحمیل می‌کرد، ضروری می‌دانستند.” (قادری،۱۳۸۶،۱۲۲) .
“آن مَنی که روسمر در آغاز نمایشنامه از خود نشان می‌دهد. با برملا شدن زوایای این نمایشنامه در برابر دیدگان ما از هم می‌گسلد. روسمر درمی‌یابد که افکار، میهمانان ناخوانده و غریبه‌ای در کاسه ی سرهستند که از صاحب‌خانه بسی نیرومندترند. فروید می‌گفت: «منِ آدمی ارباب خانه خودش نیست».” (Frued,1917, 355). شاید این یکی از دلایلی باشد که فروید تا این اندازه به روسمر سهولم علاقه داشت و درباره آن چیز نوشت.
فروید سی سال پس از انتشار روسمرس هولم در مقاله‌ای به تحلیل این نمایشنامه می پردازد و می کوشد تا پیچیدگی‌های روانی شخصیت‌های آن، به ویژه ربکا و روسمر، را بگشاید. او از دیدگاه زنای با محارم یا همانطور که بیان شد،شاید بتوان گفت عقده ی ادیپ به تحلیل روسمرس هولم و شخصیت ربکاوست می‌پردازد، اما نگاه دقیق او به رویدادهای دراماتیک این اثر و توجه‌اش به ظرایف روانی شخصیت‌ها و گفتگو- های آنان در مقاله ای آمده است که خلاصه ای ازترجمه ی آن را با هم می خوانیم:
ربکا ، دختر یک ماما، زیردست پدر خوانده‌اش دکتر وست، آزاداندیشی بار آمده بیزار از محدودیت‌- هایی که اخلافیات مبتنی بر باورهای مذهبی بر شور و شادی زندگی تحمیل کرده است. او پس از مرگ دکتر وست کاری در روسمرس هولم پیدا می‌کند، در خانه ی چندین نسل از خانواده‌ای کهن که اعضایش چیزی از خنده نمی‌دانند و شادی‌شان را فدای انجام وظیفه محض کرده‌اند. ربکا برای عشق روسمر اشراف زاده، در پی حذف همسر او بئاته که بر سر راهش قرار گرفته برمی‌آید و در این راه از اراده ی بی پروایش کمک می گیرد. او زمینه‌ای می‌چیند تا بئاته در رابطه با درستی ازدواجش با روسمر شک کند. از طرف دیگربه اوالقا می‌کند که روسمرکشیش دارد ایمان دیرینه‌اش را از دست می دهد و به حزب روشنگری می‌پیوندد و پس از این که اعتماد زن را به پاکدامنی اخلاقی شوهرش سست می‌کند، سرانجام به او خبر می‌دهد که به زودی آن خانه را ترک می‌کند تا پیامدهای رابطه نامشروع‌اش با روسمر را پنهان نگه دارد، این دسیسه ی تبهکارانه مؤثر واقع می‌شود. زن بیچاره، افسرده و وامانده خود را موجودی بی‌ارزش می‌یابد و برای آن که مانعی در راه خوشبختی شوهردوست داشتنی اش نباشد، خود را به درون آبهای آسیاب پرت می‌کند.
ربکا و روسمر بیش از یک سال با یک رابطه دوستی خوب در کنار هم زندگی می کنند اما با ظهور اولین شایعات در جامعه روسمر به صرافت افتاده و برای فرار از عذاب وجدانی که در مورد خودکشی بئاته او را فرا گرفته از ربکا می خواهد که با او ازدواج کند تا با واقعیت شادکنونی به جنگ ناراحتی و ناشادی گذشته بروند، ربکا لحظه ای از این پیشنهاد شاد می شود. اما بعد می‌گوید که نمی‌تواند این کار را بکند، و اگر روسمر اصرار کند «به همان راهی می‌رود که بئاته رفت.» روسمر نمی‌تواند این را درک کند.
اما چرا زنی جسور و بااراده آزاد و بی‌پروا که گستاخانه راه رسیدن به هدف دلخواهش را هموار ساخته، اکنون که موفقیت‌اش در آنچه میخواسته نزدیک است از قبول آن خودداری می‌کند؟ خود او در پرده چهارم به ما چنین توضیح می‌دهد:
ربکا: می‌بینی، وحشتناک همینه که حالا، وقتی خوشبختی دو دستی تقدیمم شده – من عوض شده‌ام، آن قدر که گذشته‌ام سد راهم شده.

فضای سایبری
طرح بحث:
فضای سایبری باویژگی های خاص خود مانند گستردگی، پنهانی بودن، تأثیرگذاری شگرف خود باعث ورود بازیگران بسیاری مانند گروه ها ، سازمان ها شرکت ها برای اعمال قدرت در این فضا شده است. به همین دلیل در این فضای به ظاهر مجازی اما حقیقی و باور نکردنی بسیاری از کارهایی که تنها در ذهن و تخیل می باشد را می توان انجام داد.

در این فصل در مبحث اوّل تعاریف و ویژگی های فضای سایبر ارائه می گردد در مبحث دوّم پیکره فضای سایبر را خواهیم شناخت و در مبحث سوم به مزیت ها و محدودیت های این فضا خواهیم پرداخت.
مبحث اوّل: مفهوم و ویژگی های فضای سایبری
امروزه بحث های مربوط به اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی وارد عرصه جدیدی بنام فضای سایبری شده است. واژه سایبر (Cyber ) از کلمه (Cybernetics )برگرفته شده است و در فیزیولوژی به معنای مطالعه و مقایسه بین دستگاه عصبی خودکار که مرکب از مغز و اعصاب می باشد با دستگاه های الکتریکی، مکانیکی، فرمانشناسی می باشد که این واژه در دنیای اینترنت و رایانه بسیار شنیده شده است.
«نخستین بار اصطلاح سایبرنتیک توسط ریاضیدانی به نام نوربرت وینر(Norbert wiener )در کتابی با عنوان «سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین» در سال ۱۹۴۸ به کار برده شد.
واژه فضای سایبر نخستین بار توسط «ویلیام گیبسون» (William Gibson) نویسنده رمان «Neuromancer» در سال ۱۹۸۴ به کار برده شد.» (زندی۱۳۸۹، ۳۸)
منظور از فضای سایبری محیط هایی غیر مادی است که در آن کاربران توسط وسایل الکترونیکی همچون اینترنت به یکدیگر متصل می شوند و از نظر خود دنیای مجازی را بوجود می آورند که وجود واقعی ندارد در حالی که این دنیا حقیقتی مجازی است که توسط رایانه بوجود آمده است.
هرچند در زبان فارسی واژه سایبر را به مجازی ترجمه کرده اند ولی فضای سایبری فضایی است حقیقی و واقعی که بسیاری از کارهای باور نکردنی که تنها در ذهن ما نمود پیدا می کنند در این فضا و این دنیای مجازی حقیقت پیدا می کند.
«آن چه به موازات ساده سازی و تنوع بخشیدن به کارکردهای انعطاف پذیر رایانه ها، بهره برداری گسترده تر و متنوع تر از سیستم های رایانه ای شخص(Personal computer) را به نحو باور نکردنی توسعه داد و به آن وجه های جهانی بخشید، امکان اتصال آن ها به یکدیگر از طریق ارتباطات الکترونیک است. این امر اشتراک گذاری کارکردها و اطلاعات میان رایانه ها را میسر ساخت و به تدریج شبکه ای جهانی به وجود آمد و فضایی به نام فضای سایبر( Cyber space)شکل گرفت به طوری که از دنیای فیزیکی کاملاً متمایز بود و ویژگی هایی داشت که نمونه های آن در داستان های تخیلی آمده بود. »( باقری اصل. ۱۱.)
آن چه دراین فضا باید قابل توجه قرار گیرد این است که همه چیز باهم در ارتباط است و بر هم تأثیر
می گذارد و باعث بوجود آمدن هنجارها و فرهنگ های مختلف شده است آن هم در یک دنیای بیکران و گسترده و نه دریک دنیای محدود و مشخص، که هیچ حد و مرزی برای آن وجود نداشته باشد.
با توجه به رشد سریع و گسترده فضای سایبری زمینه ای جدید و مهم در سیاست جهان بوجود آمده است. کم هزینه بودن ورود، ناشناس بودن افراد و نامتقارن بودن در آسیب پذیری باعث شده است که تغییرات بوجود آمده بر قدرت تأثیر مهمی داشته باشد و محیط سایبر باعث بوجود آمدن یک دنیای مصنوعی و غیر قابل تصور شده است.
«فضای سایبر اگر با فضای اذهان مقایسه شود، بزرگی اش حتی از دنیای ما نیز برجسته تر و بیشتراست؛ پس گزافه نیست تا فضای سایبر را یک دنیای جدید یا دنیای دیگر نامید. تعبیر فضای سایبر به جهان جدید یا جهان دیگر صرفاً می تواند جنبۀ ادبی و در برخی موارد جنبه جرم شناختی داشته باشد تا با بیان بایسته ها و مقتضیات چنین فضای عنان گسیخته و پهناوری، بتوان درک صحیحی از علت وقوع جرم و شناخت مجرمین داشت و گرنه این تعریف از جهت حقوقی کمتر می تواند مورد توجه باشد و به راستی نیز ویژگی های عینی و ملموس آن را هویدا نمی سازد.(پاکزاد۱۳۹۰، ۴۳و۴۴)
در این فضا می توان بسیاری از کارهایی را که تنها در ذهن و خیال می باشد، به راحتی و به دور از چشم دیگران انجام داد و همین امر موجب گردیده است تا در صدد کشف اینگونه جرایم و شناخت مجرمینی که در این محیط دست به ارتکاب جرم می زنند برآمد.
با چنین تعبیری از فضای سایبر به دنیای مجازی صرفاً می توان بزهکاران و مجرمینی که دراین محیط پهناور دست به ارتکاب جرم می زنند و همچنین علل ارتکاب جرم را شناخت و با اتخاذ تدابیر مناسب بتوان در پیشگیری اجتماعی و نهادینه سازی هنجارهای اخلاقی سایبری مورد بررسی قرار داد.
«از محیط سایبر به محیط فناوری اطلاعات (IT) یا محیط اطلاعات و ارتباطات نیز یاد شده است. ازاین رو، مشاهده می شود که برای نمونه به جرمهای محیط سایبر جرمهای علیه فناوری اطلاعات نیز گفته می شود.
این عبارتها نیز نمی توانند به گونه ای جامع متضمن جرمهای محیط سایبر باشند. زیرا، برای نمونه، بسیاری از جرمها در محیط سایبر و با بهره گرفتن از این محیط ارتکاب می یابند و نه لزوماً علیه محیط سایبر. بنابراین، عبارت جرمهای علیه فناوری اطلاعات نیز عبارت درستی نیست. همچنین، باید توجه داشت که فناوری اطلاعات بر ابزار تأکید دارد، حال آنکه سایبر به محیطی اشاره دارد که جرم درآن محیط به وقوع
می پیوندد. »(فضلی۱۳۸۳، ۱۶۵)
پس می توان گفت که با توجه به استفاده روز افزون از اینترنت و افزایش تعداد کاربران و ورود اشخاص به دنیایی به نام فضای سایبری که با جهان واقعی برابری می کند و ورود فضای سایبر به تمامی عرصه های زندگی افراد و امکان ارتباط و تأثیر گذاری اشخاص بر یکدیگر به وسیله رایانه، همین امر سبب بوجود آمدن جرایمی دراین فضای بیکران شده است.
گفتار اوّل: فضای سایبری و ارتباط شبکه های اطلاع رسانی
فضای سایبر با توجه به گستردگی و تنوع کاربران آن، دنیای جدیدی را بوجود آورده است که دارای قابلیت ها و کارکردهای مختلفی است و به نسبت کارکردهای آن چالش های مختلفی نیز بوجود آورده است.
با ظهور اینترنت و ارتباطاتی که در سطح جهانی به وجود آمد، ایجاد شبکه جهانی را می توان یکی از مظاهر فن آوری اطلاعات به شمار آورد که با پیدایش رایانه ها و سامانه های ارتباطی و تحول گردش اطلاعات توانست در زندگی انسان ها تأثیر بگذارد. رایانه توانست روش جمع آوری و تولید اطلاعات و پردازش داده ها را متحول سازد.
داده ها عبارت از نمادهایی هستند که می توانند قابلیت انجام کارهایی مانند ورود ، خروج ، پردازش و ذخیره دریک سیستم رایانه ای را داشته باشند. داده ها به اشکال مختلف از جمله متن های صوتی و تصویری ،دیسکهای نوری (CD) ، یا داده های رقمی که دریک تراشه ذخیره شده و برای سیستم رایانه ای دارای مفهوم خاصی است، پردازش می کنند.
کامپیوتر یا اینترنت را می توان به عنوان ساختار اصلی جرایم سایبری دانست، در فضای سایبری اینترنت نقش اصلی را ایفا می کند و این فضا چیزی غیر از داده و اطلاعات نیست که گاهی این دو در معنای مشابهی مورد استفاده قرار می گیرند. دراین فضا به راحتی می توان به آنسوی دنیا متصل شد و به تبادل اطلاعات در سطح بین المللی دست یافت. که این تبادل اطلاعات تنها به وسیله سخت افزارهای رایانه ای عمکرد خود را اجرا خواهد کرد.
در واقع ارتباط بین رایانه ها و سامانه های ارتباطی در سراسر جهان بوسیلۀ کاربران سبب بوجود آمدن فضای سایبر شده است. سامانه های رایانه ای نیز قابلیت تبادل اطلاعات و ارتباط شبکه های اطلاع رسانی را متناسب با پردازش و مبادله داده، ذخیره و انتشار اطلاعات دارد.
«برخلاف دنیای واقعی در این دنیای مجازی حد و مرزی برای قلمرو حاکمیتی افراد وجود ندارد اینترنت بر پایه استانداردهای جهانی باز و بدون اینکه تحت حاکمیت فرد یا نهاد خاصی باشد بنا شده است. «هیچ فرد، دولت یا موسسه تجاری مالک آن نیست. » (استیون وهلپین ۱۳۸۳،۲۰)
قلمرو حاکمیتی حق مسلم هر دولتی می باشد که کشورها باید به قلمرو یکدیگر احترام گذاشته و از ایجاد ناامنی و تعرض به یکدیگر بپرهیزند که فضای سایبر گاهی اوقات این حق مسلم حقوق بین المللی کیفری را زیر پا گذاشته و باعث شده است که بعضی افراد از آزادی هایی که در این فضا وجود داشته استفاده سوء کرده و درجهت اختلال و تخریب سیستم ها گام بردارند.
گفتار دوّم :مخفی و پنهانی بودن
پنهانی و مخفی بودن فضای سایبر را می توان یکی دیگر از ویژگی های آن دانست. این فضا را همانند ذهن آدمی که بسیاری از قضایا درآن نقش می بندد و به صورت پنهانی است، می توان تشبیه نمود. تا زمانی که افکار خود را در عمل نشان ندهد آن چیز تنها در ذهن خود آن شخص است و به صورت پنهانی است امّا وقتی آن افکار نمایان شود گاهی سبب نقض قوانین و هنجارهای جامعه خواهد شد.
درفضای سایبر نیز اشخاص در محیطی امن از طریق رایانه های خود، هر آنچه را که در ذهن دارند و به صورت پنهانی و پوشیده می باشد نمایان می سازند.
«به نقل از اندیشمندانی چون «هابز» که ذات انسان را شرور می دانند در چنین فضایی دوباره قوت می گیرد، چرا که حس پوشیده بودن و مخفی ماندن اعمال ارتکابی است که اینترنت را دنیایی آزاد جلوه گر می سازد تا در این پهنه، افراد به شکلی افسار گسیخته و فارغ از کنترل های اجتماعی و اخلاقی میدانی برای تاخت و تاز و عقده گشایی آنچه بدان دست نیافته اند بیابند؛ نمونه این امر را می توان در مورد انتشار تصاویر مستهجن کودکان در فضای سایبر دید که در عین حالی که وسیله سود آوری برای ارائه کنندگان این تصاویر گشته، برای خواستاران ارضای غرایز جنسی نیز دنیایی آزاد فراهم آورده تا هر لحظه که خواستند بتوانند به راحتی وارد این دنیای خیال گونه شوند و تمایلات غریزی خود را فرو بنشانند.» (فضلی۱۳۸۳ ،۱۲۷)
پس فضای سایبر محیطی است که بازیگران آن بصورت پنهانی بدون اینکه براحتی مورد شناسایی قرار گیرند می توانند با بهره گرفتن از امکانات دیجیتال و فناوری ارتباطات دست به ارتکاب جرم بزنند.
این افراد با توجه به امکاناتی که رایانه در اختیار آن ها قرار می دهد به جرایمی مانند تخریب داده ها و اطلاعات، کلاهبرداری، جعل و غیره می پردازند بدون اینکه کوچکترین ترسی از ارتکاب این اعمال درآن ها وجود داشته باشد.
همین امر موجب شده فضای سایبر، جهانی وسیع و گسترده اما پوشیده و پنهانی را به وجود آورد با مجرمینی خطرناک که می توانند به راحتی به مبادله اطلاعات بپردازند.
گفتار سوم :فراملی و غیر قابل کنترل بودن
فراملی بودن و غیر قابل کنترل بودن اینترنت و عدم وجود محدودیت مکانی و زمانی برای آن یکی دیگر از ویژگی های فضای سایبر می باشد.
پیدایش میلیاردها سایت اینترنتی دراین فضا سبب شده کاربران بسیاری در سطح جهانی و بین المللی بوسیله رایانه با یکدیگر مرتبط شده و همین امر گاهی مشکلات فراوانی را موجب می گردد، از جمله می توان به خدشه وارد کردن به حاکمیت سرزمینی دولت ها اشاره داشت و همین امر کنترل این دنیای بزرگ را با مشکل رو به روساخته است. دراین فضا به وسیلۀ شبکه جهانی اینترنت می توان با صرف کمترین هزینه ممکن، به آسان ترین شیوه به گنجینه کامل از اطلاعات در هر نقطه از جهان دست یافت. به طور مثال درفضای سایبر یک کاربر در دورترین نقطه اهواز با فشردن یک دکمه با یک سرویس دهنده در خراسان می تواند تماس و ارتباط برقرار کند یا شخصی در دورترین نقطه قاره اروپا با یک کاربر در قاره آسیا بدون اینکه هیچگونه محدودیتی وجود داشته باشدبا یکدیگر در ارتباط باشند.
اینترنت ابزارهای جدید ارتباطی مانند وبلاگ ها را ایجاد نموده است، که جهت انتقال اطلاعات و افکار کاربران براحتی می توانند خواسته ها و اندیشه های خود را وارد شبکه های مورد نظر خود نمایند تا دیگران از آن استفاده نمایند. همین امر اینترنت را از ارتباطات یکطرفه خارج ساخته و از آن رسانه ای مبتنی بر تعامل می سازد که آزادانه افراد، گروه ها، سازمان هارا به یکدیگر متصل می سازد.
«تصور اشخاص ازاین محیط این است که در این فضا به دور از چشم قانون و به دور ازنظارت سازمان یا افراد مختلف، هر کس هر آنچه می خواهد انجام می دهد چرا که او را در حین ارتکاب جرم نمی بینند. بنابراین ویژگی دیگر این محیط عدم امکان یک کنترل مؤثر تکنیکی و حقوقی در شرایط حاضر است.» (حسن بیگی۱۳۸۴،۳۶)
«به عبارت دیگر فضای سایبر دارای یک نظام عرضی است و نه یک نظام طولی وبرخلاف جوامع انسانی، ساختار آن مبتنی بر سیستم سلسله مراتبی بالا به پایین نیست که نهادهای بالا دست بر نهادهای پایین دست حاکم و ناظر باشند، بلکه درآن از نظام قدرت و کنترل تمرکز زدایی شده و هر شخص در کنار دیگری قرار می گیرد و هیچ نهاد بالا دستی برآن حاکمیت ندارد که امر کنترل و ایجاد نظم را در آنجا عهده دار باشند.» (Brenner، ۵۵)
خصوصیت فراملی و سرزمینی بودن فضای سایبر سبب شده است که جرایمی که دراین فضا رخ می دهد بر خلاف جرایم چند رسانه ای دیگر مستقل از محل ارتکاب باشد. (جرم مولتی مدیا۱۹۹۷،۷۶)
اینترنت با ایجاد شبکه های متنوع و گسترده خود توانسته است فضایی را جهت ارتکاب جرایم مختلف توسط مجرمین بوجود آورد. مرتکبین می توانند براحتی با قرار گرفتن در این فضا با اقصی نقاط جهان ارتباط برقرار کنند. در این محیط مجرم می تواند با مشخص ساختن محل مورد نظر خود حتی در دورترین نقطه از کشور دیگر نیز براحتی جرایمی را مرتکب شود و همین امر سبب گردیده است که اینگونه جرایم جامعه بین المللی را تهدید کند.
مبحث دوّم: پیکره فضای سایبری
منظور از پیکره فضای سایبری اصول و زیر ساخت های اطلاعاتی تشکیل دهنده فضای سایبر
می باشد که وسیله ارتباط بین ارکان تشکیل دهنده را فراهم می نمایند.
اجزای تشکیل دهنده فضای سایبر را مخازن اطلاعات (که بر مبنای ذخیره داده ها می باشد) سیستم های ارتباطی، ارائه دهندگان خدمات شبکه ای، تشکیل می دهند.
در این مبحث ساختار فضای سایبر را به سه قسمت تقسیم نموده ایم که به بررسی آن ها
می پردازیم.
گفتار اوّل: مخازن اطلاعات
امروزه بوسیله وسایل ارتباطی و اطلاع رسانی می توان به سیستم های راه دور و نزدیک متصل شد. انواع وسایل ارتباطی شبکه های ماهواره ای ، شبکه های تلفنی ،شبکه های عمومی گزینه ای داده ها وغیره می باشند که امکان اتصال افراد را در اقصی نقاط جهان فراهم می نمایند.
اطلاعات ذخیره شده در رایانه ها، امکان دستیابی به میلیاردها نویسه از داده های مختلف را فراهم
می سازند.
داده ها به اشکال مختلفی مانند تصویر، واقعه عدد یا گزاره می باشند.
«نخستین گام در تولید اطلاعات، گردآوری و وارد کردن داده ها به سیستم اطلاعاتی است که درونداد نام دارد. بسیاری از داده هایی که یک سازمان به عنوان درونداد سیستم اطلاعاتی خود از آن استفاده می کند در داخل سازمان تولید و گردآوری می شود. این داده ها ضمن فعالیت سازمان، از تراکنش های صورت گرفته به دست می آید. یک تراکنش رویدادی کاری است، مانند: فروش، خرید، استخدام، کارمند جدید که روی کاغذ ثبت و به سیستم وارد می شود.» (بشیری وپوررحیم ۱۳۹۰ ، ۲۱)
از مصادیق مختلف داده پیام ها که یکی از مخازن اطلاعات نامیده می شوند می توان الگوها، اطلاعات، نرم افزارها و برنامه ها، فرمول ها، اطلاعات مال، طرح های تجاری، طرح های بازاریابی، وامثال اینها را نام برد.

پیوست ۸۳
چکیده انگلیسی ۹۲
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول شماره(۱-۱): تعریف عملیاتی هوش معنوی ۹
جدول شما ره( ۱-۲): تعریف عملیاتی رفتار شهروندی سازمانی ۱۱
جدول شماره (۲-۱): رابطه هوش ها ۲۷
جدول شماره (۲-۲): مقایسه هوش معنوی و هوش متعارف ۲۸
جدول (۳- ۱): آلفای کرونباخ متغیر تفکر انتقادی وجودی ۵۰
جدول(۳-۲): آلفای کرونباخ متغیر آگاهی متعالی ۵۰
جدول(۳-۳): آلفای کرونباخ متغیر معناسازی شخصی ۵۰
جدول(۳-۴): آلفای کرونباخ متغیر گسترش خودآگاهی ۵۰
جدول (۴-۱): توزیع فراوانی جنسیت پاسخگویان ۵۳
جدول (۴-۲): توزیع فراوانی میزان تحصیلات پاسخگویان ۵۴
جدول(۴-۳): توزیع فراوانی سن پاسخگویان ۵۵
جدول(۴-۴): توزیع فراوانی سابقه پاسخگویان ۵۶
جدول(۴-۵): توزیع فراوانی میزان تفکر انتقادی پاسخگویان ۵۷
جدول(۴-۶): توزیع فراوانی میزان آگاهی متعالی ازنظرپاسخگویان ۵۸
جدول(۴-۷): توزیع فراوانی میزان معناسازی شخصی پاسخگویان ۵۹
جدول(۴-۸): توزیع فراوانی میزان گسترش خودآگاهی پاسخگویان ۶۰
جدول(۴-۹): توزیع فراوانی میزان رفتار شهروندی سازمانی پاسخگویان ۶۱
جدول(۴-۱۰): شاخصهای توصیفی متغیرهای تحقیق(n=196) 62
جدول(۴-۱۱): کولموگروف- اسمیرنوف ۶۲
جدول(۴-۱۲): آزمون پیرسون جهت بررسی عوامل ناشی از هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی ۶۳
جدول(۴-۱۳): آزمون پیرسون جهت بررسی عوامل ناشی از تفکر انتقادی وجودی با رفتار شهروندی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۶۴
جدول(۴-۱۴): آزمون پیرسون جهت بررسی عوامل ناشی از آگاهی متعالی با رفتارشهروندی سازمانی ۶۵
جدول(۴-۱۵): آزمون پیرسون جهت بررسی عوامل ناشی از معناسازی شخصی با رفتار شهروندی سازمانی ۶۵
جدول(۴-۱۶): آزمون پیرسون جهت بررسی عوامل ناشی از گسترش خودآگاهی با رفتارشهروندی سازمانی ۶۶
جدول شماره(۴-۱۷): تحلیل رگرسیون ۶۷
جدول شماره(۴-۱۸): نتایج آزمون تحلیل واریانس رگرسیون برآوردی ۶۷
جدول شماره(۴-۱۹): ضریب استاندارد شده بتا ۶۸
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودارشماره (۱-۱): مدل مفهومی تحقیق ۱۲
نمودار(۴-۱): جنسیت پاسخگویان ۵۳
نمودار (۴-۲):.میزان تحصیلات پاسخگویان ۵۴
نمودار (۴-۳) سن پاسخگویان ۵۵
نمودار(۴-۴): سابقه پاسخگویان ۵۶
نمودار(۴-۵): میزان تفکر انتقادی پاسخگویان ۵۷
نمودار(۴-۶): میزان مؤلفه آگاهی متعالی پاسخگویان ۵۸
نمودار(۴-۷): میزان مؤلفه معناسازی شخصی پاسخگویان ۵۹
نمودار(۴-۸): میزان مؤلفه گسترش خود آگاهی پاسخگویان ۶۰
نمودار(۴-۹): میزان مؤلفه رفتار شهروندی سازمانی پاسخگویان ۶۱
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین هوش معنوی با رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع متوسطه شهرستان گرمی در سالتحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ میباشد. حجم جامعه آماری کلیه معلمان متوسطه به تعداد ۴۰۰ نفر است، نمونه آماری به روش کوکران ۱۹۶ نفر تعیین گردید که به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه چند عاملی هوش معنوی کینگ، و پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی ارگان که از روایی و پایایی بالایی برخوردار بودند استفاده شد. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی بوده که به روش همبستگی انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه به روش گام به گام استفاده گردید. پس از جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS، نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین هوش معنوی کل با رفتار شهروندی سازمانی معلمان رابطه مستقیم و معنیداری وجود دارد. و شدت رابطه قوی است. همچنین تحلیل رگرسیون چند گانه به روش گام به گام نشان داد که از میان مؤلفه های هوش معنوی، آگاهی متعالی و گسترش خودآگاهی بیشترین تأثیر در رفتار شهروندی سازمانی معلمان دارد.

شکل ۴-۱ مدل معادلات ساختاری در حالت تخمین استاندارد ………………………………………………..۹۴

چکیده آنچه که امروزه مهار بازدهی و سودآوری شرکت­ها و مؤسسات مالی را در بر گرفته عاملی پیچیده و مفهومی گسترده به نام بازاریابی است. در شرایط کنونی شرکت‌ها با درک از محیط و با نگاه به آینده پر پیچ و خم بازار، باید خود را آماده رقابت نمایند نکته‌ای که در این شرایط حائز اهمیت است اینکه عصر رقابتی در شرکتها بسیار پیچیده و دشوار است و در پیش‌بینی های بازار آینده وضعیت بس پیچیده‌تری را ترسیم می کند. چرا که هنوز جای شرکت­های خارجی در کنار شرکت­های موجود خالی است. در این پژوهش رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در شرکت جهان فولاد مورد بررسی قرار گرفته است. عملکرد بازاریابی شرکت از نظر کارایی، اثربخشی و همچنین مزیت رقابتی آن­ها با پنج شاخص مزیت مشهود،مزیت مرکب،مزیت پایدار، مزیت پویا و مزیت متجانس مورد بررسی قرار می‌گیرد. این پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردی و از نظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی می‌باشد که برای جمع‌ آوری اطلاعات و داده‌ها از مطالعات کتابخانه‌ای و توزیع پرسشنامه استفاده شده است. نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده انجام شده و پرسشنامه ها میان ۱۸۳ نفر از کارکنانکه همگی به صورت تصادفی انتخاب شده‌اند،توزیع شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عملکرد بازاریابی، کارایی بر ایجاد مزیت های رقابتی(مزیت مشهود۳۶/۰، مزیت پایدار۱۹/۰، مزیت پویا۳۲/۰، مزیت متجانس۲۱/۰ و مزیت مرکب ۱۷/۰ )تاثیر دارد و اثربخشی بر ایجاد مزیت­های( مزیت مشهود۳۹/۰، مزیت پایدار۲۶/۰، مزیت پویا۲۲/۰، مزیت متجانس۲۸/۰ و مزیت مرکب ۲۹/۰) بر شرکت جهان فولاد کرمانشاه تاثیر دارد.

واژه‌های کلیدی: عملکرد بازاریابی، مزیت رقابتی، کارائی، اثربخشی، مزیت مشهود، مزیت پایدار، مزیت متجانس، مزیت مرکب
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه:
امروزه نیاز مردم به خدمات، بیش از پیش در حال افزایش است و مردم انتظار خدمات بیشتر و سریع‌تر از شرکت‌ها را دارند. با توجه به رشد چشم­گیر تعداد شرکت‌ها و ایجاد فضای رقابتی، شرکت­ها در جهت بهبود و ارائه عملکردی مطلوب‌تر در جهت جذب منابع و مشتریان بیشتر بر آمده‌اند، که لازمه این کار ارزیابی عملکرد راهبردی می‌باشد تا بدین­وسیله علاوه بر ایجاد رقابت بین عملکرد ها، عملکرد کارا را مشخص وعملکرد ناکارا را در جهت رسیدن به مرز کارایی سوق دهند و در جهت افزایش بهبود عملکرد بازاریابی گام بردارند. رقابت در حال /افزایش شرکتها، نیاز به اگاهی و اطلاع از خدمات شرکت­های دیگر،گسترش شهرها، لزوم پوشش گسترده مخاطبی، انعکاس ارزیابی مشتریان از خدمات، نگهداری مشتریان موجود و جذب مشتریان جدید، از جمله عواملی هستند که اهمیت بازاریابی شرکت را موجب می‌شوند. شرکت‌ها در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر هستند. واقعیت آن است که در این رقابت، موفقیت با شرکت‌هایی است که سهم بیشتر از بازار را با کمترین هزینه به خود اختصاص دهند. این امر مستلزم طراحی و اجرای راهبردهای خوب بازاریابی است. به این منظور شناخت ارتباطات و تعامل بین سیستم بازاریابی و سایر سیستم‌ها در شرکت، نقش مهمی در این زمینه دارد(خالدی، ۱۳۹۱: ۲۸).
۱-۲- بیان مسئله:
پیچیدگی نظام بازاریابی و رقابت میان شرکت‌ها شرایطی را ایجاد کرده که اگر به عرصه رقابتی و راهکارهای منطقی و هوشیارانه توجه نشود شرکت‌ها بعضاً دچار ناکامی خواهند شد و کم کم از صحنه رقابت حذف می‌شوند. در شرایط کنونی شرکت‌ها با درک از محیط و با نگاه به آینده پر پیچ و خم بازار باید خود را آماده رقابت نمایند (آذری،۱۳۸۹، ۳۵ ). چیزی که برای مشتریان ارزش تعیین کننده و نهایی را دارد، توانایی شرکت در ارائه سرویس مورد نظرشان است از این رو شرکت‌ها برای کارآمد شدن نیازمند به دست آوردن اطلاعات کافی از مشتری، درک علایق و خواسته‌ها و توسعه روابط با او هستند (سلیمانی بشلی و طالبی،۱۳۸۸: ۵۴ ). همان­طوری که مک کرومینگ رشد درآمدهای شرکت‌ها را در گرو عملکرد خوب بازاریابی می‌داند، به همین دلیل است که در سال‌های اخیر رضایت مشتری به عنوان یک نگرش نوین در کیفیت سازمان ها و مؤسسات در بازاریابی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است (احمدی- پوراشرف،۱۳۸۶: ۷۴ ).
با وجود هزینه‌های بسیاری که شرکت‌ها برای جذب و حفظ مشتری صرف می‌کنند اما به علت عدم توجه و شناسایی صحیح عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی و فعالیت در یک فضای پیچیده رقابتی اغلب دچار ناکامی می‌شوند. حال سؤال این است که آیا رابطه‌ای میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه وجود دارد؟
۱-۳- ضرورت و اهمیت انجام پژوهش:
یکی از اهداف و کارکردهای فعالیت‌های بازاریابی، شفاف ساختن محیط‌های کسب و کار آینده یا به عبارت دیگر پیش‌بینی از آینده می‌باشد. لذا بازاریابی جامع، اصلی است که باید در تمام مراحل و فرایندها و اقدامات مورد بهره‌برداری قرار گیرد. به عبارتی برنامه‌ریزی و تقسیم و تخصیص بودجه‌ها، طراحی خدمات، تعیین بازار یا بازارهای هدف و مشاوره در انتخاب کانال یا رسانه ارتباطی در تبلیغات و اطلاع رسانی، ایجاد و افتتاح شرکت، جذب نیروی انسانی و همه اقداماتی است که در تشکیلات شرکت‌ها معمولاً هر کدام در حوزه‌های اختصاصی و مجزا مورد اجرا قرار می‌گیرند و لیکن مرکز بازاریابی در واقع مرکز تعیین سیاست‌ها و خط مشی سازمان می‌باشد و به دور از اقدامات اجرایی وظیفه همگن‌سازی را بین واحدهای مختلف سازمان باید ایفا نماید (آذری،۱۳۸۹، ۵۲ ).در تعاریف بازاریابی به پیش‌بینی از آینده اشاره شده و فعالان و اساتید این رشته ورود شرکت‌هایخارجی را به عرصه رقابتی شرکت کشور قریب‌الوقوع دانسته‌اند که در این صورت دستیابی به استراتژی‌های هوشیارانه بازاریابی را برای شرکتها لازمه برون رفت از بحران‌های آتی و استفاده از فرصت‌ها می‌دانند علیرغم این که شرکتها متوجه شرایط رقابتی و تغییرات بنیادی که در این عرصه به وجود آمده، شده‌اند اما هنوز دیدگاه‌های غیر تخصصی به موضوعات بازاریابی و رویه‌های کهنه و رفتارهای غیر حرفه‌ای از آنها دیده می‌شود (آذری،۱۳۸۹، ۵۳).
به طور کلی بازاریابی علمی، در ایران واژه جدیدی است. چرا که بازاریابی زمانی ضرورت پیدا می‌کند که سازمان با محیطی رقابتی مواجه گردد، صنعت در دهه اخیر با تغییرات و تحولات در تکنولوژی‌ها و سیستم ارائه خدمت و تعیین اهداف رشد، رفته رفته به سوی رقابتی شدن پیش می رود. به نظر می رسد رویکرد شرکت‌ها در حال تغییر به سمت رویکرد مشتری مداری است. در چند سال اخیر اکثر شرکت‌های کشور اقدام به دایر کردن واحدهای بازاریابی و تحقیقات بازار کردند که این خود دلیلی روشن بر حرکت این صنعت به سوی رقابتی شدن است، بدون تردید در آینده نزدیک شاهد شدت یافتن آن نیز خواهیم بود. در شرایط فعلی که مشتریان به ارزش خود و نقش آفرینی که در موفقیت شرکت‌ها دارند پی برده و انتظارات به مراتب بالاتر و متفاوت‌تری را نسبت به گذشته پیدا نموده‌اند از یک طرف و ظهور محصولات خارجی و مؤسسات خصوصی (به عبارت دیگر دیدگاه خصوصی و اقتصادی) و رقابت بالای آن‌ ها در پیشی گرفتن از یکدیگر برای جذب مشتریان و افزایش درصد سهم خود از بازار از طرف دیگر، موجب شده بازاریابی و توجه به رقابت جایگاه بسیار ویژه‌ای در سازمان‌ها، بالاخص شرکت‌های خصوصی پیدا کند (آذری،۱۳۸۹، ۶۱).
در چنین فضای رقابتی که همه شرکت‌هابا به کارگیری انواع استراتژی‌های بازاریابی و فن آوری روز در پی حفظ مشتریان خود و جذب مشتریان جدید هستند، بر هر شرکتی ضروری است تا با به کارگیری استراتژی‌های مناسب بازاریابی در جهت کسب مزیت رقابتی و همچنین بقای خود در این فضای رقابتی تلاش کند. نتایج کاربردی این پژوهش در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه عبارتند از: شناسایی و رتبه‌بندی ابعاد مزیت رقابتی در هر یک از عملکرد ها و تقویت یا اصلاح آنها. شناسایی و رتبه‌بندی ابعاد عملکرد بازاریابی در هریک از عملیاتو تقویت یا اصلاح آن‌ ها و شناسایی رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه.
۱-۴- اهداف پژوهش:
۱-۴-۱-هدف کلی:
شناسایی رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه
۱-۴-۲- اهداف ویژه:
شناخت سازه های تاثیر گذار عملکرد بازاریابی و ایجاد مزیت های رقابتی.
اندازه گیری سازه های تاثیر گذار عملکرد بازاریابی و ایجاد مزیت های رقابتی.
رتبه بندی سازه های تاثیر گذار عملکرد بازاریابی و ایجاد مزیت های رقابتی.
طراحی مدل سازه های تاثیر گذار عملکرد بازاریابی و ایجاد مزیت های رقابتی.
۱-۴-۳-اهداف کاربردی:
شناسایی و رتبه‌بندی ابعاد مزیت رقابتی در هر یک از عملکرد هاو تقویت یا اصلاح آنها.
شناسایی و رتبه‌بندی ابعاد عملکرد بازاریابی در هریک از عملیاتو تقویت یا اصلاح آن‌ ها
شناسایی رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه.
۱-۵- قلمرو پژوهش:
۱-۵-۱- قلمرو موضوعی
این پژوهش رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی را مورد شناسایی قرار می دهد.
۱-۵-۲- قلمرو زمانی:
قلمرو زمانی پژوهش سال (۹۲-۹۳) به مدت هشت ماه است.
۱-۵-۳- قلمرو مکانی:
قلمرو مکانی پژوهش در شرکت جهان فولاد استان کرمانشاه است.
۱-۶-فرضیه های پژوهش
۱-۶-۱ فرضیه کلی
بین عملکرد بازاریابی و ایجاد یک مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
۱-۶-۲ فرضیه های فرعی
بین کارایی و مزیت مشهود رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین کارایی و مزیت مرکب رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین کارایی و مزیت پایدار رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین کارایی و مزیت پویارابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین کارایی و مزیت متجانس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین اثربخشی و مزیت مشهود رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین اثریخشی و مزیت مرکبرابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین اثربخشی و مزیت پایداررابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین اثربخشی و مزیت پویارابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین اثربخشی و مزیت متجانس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

البته محققان مکتب خلاقیت که در مورد صادرات به تحقیق پرداخته بودند میان عوامل خارجی موثر بر شروع صادرات و متغیرهای داخلی (شرکت) که می توانند توضیح مهمی برای درک فرایند تصمیم به شروع صادرات باشند، تمیز قائل شدند. این محققان عنوان کردند که صادرات بخشی از یک تعهد داخلی شرکت در رابطه با انجام هر گونه فعالیت است یعنی اینکه این محققان به طور کلی رخدادهای مربوط به شرکت را به عوامل داخلی آن منسوب می دانستند. (مورگان^[۴۲] ۱۹۹۷ به نقل از ناطق و نیاکان ، ۱۳۸۸: ۴۵)

همچنین «لئونیداس لئونیدو» در تحقیق خود در مورد «محرک های صادراتی ازدیدگاه غیرصادرکنندگان» نشان داد که فاکتورهای کلیدی موثر بر شروع صادرات عواملی هستند که ماهیت خارجی و تاثیرگذار دارند و نه داخلی و انفعالی، همچون دریافت سفارش های ناخواسته که مهمترین و تأثیرگذارترین عامل در تحریک شرکتها به آغاز فعالیت های صادراتی است. از دیدگاه او دومین و سومین عوامل مهم عبارتند از موجود بودن ظرفیت مازاد تولید در سازمان و نیز وجود فرصت های محدود تجاری در بازارهای داخلی. (یانگ ۱۹۹۵ به نقل از ناطق و نیاکان ، ۱۳۸۸: ۴۵)
آنچه می توان عنوان کرد این است که شرکت ها به دلایل مختلف داخلی و یا خارجی اقدام به شروع صادرات می کنند. اما آنچه در مسیر توسعه صادرات اولویت بیشتری دارد، تداوم صادرات یا به عبارت دیگر تعهد به صادرات در میان شرکتها می باشد. این موضوع در برگیرنده عوامل زیادی است که شامل مشکلات و محدودیتهای صادراتی و عوامل تأثیرگذار بر عملکرد صادراتی می باشد.
۲-۱۱-پیشینه تحقیق
عنوان تحقیق محمد حسین عبداللهی حجت‌آبادی «عوامل موثر بر بهبود مدیریت (مدیران عملیاتی)» می باشد که در موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت در سال ، ۱۳۸۳ انجام شده است. پژوهشگر در این پژوهش به دنبال شناسایی عوامل فوق بوده از این طریق به اثربخشی بیشتر مدیران در وظایف سازمانی خود کمک نمایند. سئوالهای تحقیق در برگیرنده پنج عامل سبک مدیریت، طرح ریزی و برنامه ریزی،‌ اطلاعات و ارتباط، مدیریت زمان و تفویض اختیار بوده که از مطالعه پایه های نظری این عامل بدست آمده است.
«بررسی بهینه‌سازی عوامل موثر در بهبود مدیریت صنعت شیر درایران» عنوان تحقیق است که توسط علی طاهرخانی، در سال ۱۳۷۵ در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران انجام شده است.
اهداف این تحقیق عبارتند از :۱- بررسی نظام اداری ومدیریتی حاکم برتولید درصنعت شیر و ارائه راه حل مناسب و توصیه در بکارگیری ازآن.۲-روش بکارگیری مکانیزه در تولید با توجه به فرهنگ ملی و امکانات موجود تاکید می شود. نتایج نشان دادند که رابطه معنی داری بین مدیریت تولید و بهره برداری و با مدیریت سیستم اداری و تخصصی صنعت شیر موجود است.
تحقیق دیگری توسط پرویز احمدی با عنوان «طراحی مدل بهبود بهره وری نیروی انسانی با نگرش مدیریت بهره وری» این پژوهش با هدف شناسایی و ارائه الگوی بهبود بهره وری نیروی انسانی تدوین گشته است .برای این منظور فرضیه های پژوهش در یک چارچوب نظری که منتج از بررسی ادبیات مدیریت بهره وری و بهره وری منابع انسانی است تدوین گردید.براین اساس مولفه های مختلف مدل بهره وری نیروی انسانی از ابعاد انگیزشی ، رقابت ، خلاقیت و نوآوری ، سبک رهبری ، آموزش کاربردی و عمومی ، جنسیت ، تجربه در شغل کنونی ، تجربه در مشاغل مختلف و امتیاز بهره وری نیروی انسانی بیان شده اند.جهت سنجش مولفه های انگیزش ، رقابت ، خلاقیت و نوآوری سبک رهبری و آموزش پرسشنامه توزیع شده است که از طریق آن جنسیت ، تجربه در شغل کنونی و تجربه در سایرمشاغل نیز بدست آمده است.همچنین امتیاز بهره وری نیروی انسانی از طریق امتیاز مکتسبه که حاصل متغیرهای متنوعی در رابطه با بهره وری نیروی انسانی بوده در نظر گرفته شده است.این تحلیل ها از جنبه های مختلف بوده و در آنها اختلاف بین وضع موجود مولفه ها ( یعنی ادراک کارکنان از این مولفه ها) و وضع مطلوب (یعنی انتظار کارکنان از این مولفه ها) بررسی شده است.
علی‌اکبر جعفری (۱۳۷۶) نیز در پایان نامه ای با عنوان «نقش آموزش در افزایش کارائی مدیران» ضمن برشمردن اهمیت نیروی انسانی در موفقیت شرکتها، کوشش نموده است تا در جهت شناخت نارسائی‌ها و موانع موجود در راه آموزش و ارتقاء علمی کارکنان و مدیران در شرکت‌های دولتی و بخصوص در شرکت‌های وابسته به وزارت جهادسازندگی و تبیین ضرورت آموزش کارکنان، گام بردارد. این تحقیق به این نتیجه رسیده است که آموزش در افزایش کارایی ، ارتقای مهارت و خلاقیت و نوآوری مدیران تاثیر مثبت دارد.
منصور توکلی نیا (۱۳۷۹) تحقیق با عنوان «بررسی میزان آشنایی مدیران سازمانهای دولتی استان قم با مهارتهای سرپرستی و مدیریت و نقش آن در کارآیی سازمان» انجام داده است. در این تحقیق اشاره شده است که مدیران به منظور انجام بهینه وظایف خود بایستی واجد پاره ای از مهارتها باشند که در این تحقیق با استناد به ادبیات مدیریتی، شش مهارت فنی، انسانی، ادراکی، طراحی، تشخیص و مهارت رایانه ای ملاک و پایه مطالعه قرار گرفته است و این مهارتها در سه سطح عالی، میانی، و اجرایی مدیریت مورد کنکاش واقع شده و پس از آن ارتباط و تاثیر وجود و یا فقدان این مهارتها بر کارآیی سازمان مورد بررسی قرار گرفته است. ۲۰۱ نفر مدیر در سطوح مختلف و ۳۰۸ نفر کارمند در قالب پرسشنامه استاندارد تهیه شده در ارتباط با تحقیق مورد پرسش واقع شدند. پس از انجام محاسبات آماری مشخص شد که میزان مهارتهای گوناگون مطرح شده در سطوح مختلف مدیریتی کمتر از ۵۰ ردصد بوده و کارآیی سازمانها نیز کمتر از ۵۰ درصد می باشد. همچنین نتایج بدست آمده نشان دادند که ۱- مدیران سازمانهای دولتی استان قم واجد مهارتهای مدیریتی نیستند.۲- میزان کارآیی سازمانهای دولتی استان پایین می باشد.۳- رابطه مستقیمی بین مهارتهای مدیریتی در مدیران استان قم و کارآیی سازمانهای آنها وجود دارد.۴- هر چه سطح مهارتهای مدیریتی در مدیران استان افزایش یابد، میزان کارآیی سازمانهای ایشان نیز افزایش می یابد.
اصغر شجاع زاده (۱۳۸۱) عنوان پایان نامه خود را «بررسی میزان آشنایی مدیران آموزشی با دانش مدیریت و رابطه آن با اثربخشی آنان در شهرستان فسا» انتخاب کرده است. روش این تحقیق بصورت همبستگی و جامعه اماری این پژوهش ۳۷۱ نفر از مدیران مدارس مقاطع مختلف تحصیلی شهرستان فسا بوده است. نتایج حاصل شده نشان داد که ۱-بین میزان آشنایی مدیران با دانش مدیریت و اثر بخشی برنامه های آنان رابطه معنی داری وجود ندارد. ۲-بین میزان آشنایی مدیران با دانش مدیریت و اثر بخشی تصمیمات آنان رابطه معنی داری وجود ندارد. ۳-بین میزان آشنایی مدیران با دانش مدیریت و اثر بخشی ارتباطات آنان رابطه معنی داری وجود ندارد. ۴-بین میزان آشنایی مدیران با دانش مدیریت و اثر بخشی رهبری آنان رابطه معنی داری وجود ندارد.
مهدی فدایی (۱۳۸۳) نیز در پایان نامه خود با عنوان «بررسی میزان آشنایی و بکارگیری مدیران صنایع تولیدی با فنون علم مدیریت (مورد مطالعه: صنایع تولیدی تهران) » با انتخاب برخی از مشهورترین و پرکاربرد ترین تکنیکهای علم مدیریت پرسشنامه ای را جهت سنجش میزان آشنایی و بکارگیری آن فنون توسط مدیران صنایع تولیدی در اختیار ایشان قرار داده است. همچنین دلایل عدم بکارگیری این فنون پرسیده شده است. نتایج بررسی نشان داد که بیشترین آشنایی مدیران با تکنیکهای برنامه ریزی توید، کنترل کیفیت اماری برنامه ریزی مواد و مدیریت پروژه بوده است. همچنین مشخص گردید که تکنیکهای برنامه ریزی تولید، کنترل کیفیت ماری ، برنامه ریزی مواد و مدیریت پروژه بترتیب بیشترین کاربرد را در صنایع تولیدی داشته اند. همچنین نتایج نشان دادند که بین دسترسی به امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در محیط کار و آشنایی و بکارگیری از فنون علم مدیریت رابطه معنی داری وجود دارد.
عبدالرضا میری (۱۳۷۵) در پایان نامه خود بر صنایع کوچک تمرکز کرده است. در این پایان نامه بر شناسایی و تعیین عوامل موثر بر بهبود کارآیی برنامه ریزی بازاریابی ، به منظور سامان دهی و رونق و رشد صنایع کوچک ایران تاکید شده است. این تحقیق ۵۰ واحد کوچک صنایع تولیدی تحت پوشش وزارت صنایع، صنعت برق و الکترونیک در سطح شهرستان تهران را شامل می شود و بر اساس روش کتابخانه ای و پژوهش میدانی به جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است.
فرضیات تحقیق شامل دو مورد بوده است: - عدم توجه کافی به شیوه های بازاریابی استراتژیک یکی از عوامل موثر بر ناموفق بودن صنایع کوچک در ایران است. ۲- نوسانات مداوم بازار یکی از مهمترین عوامل موثر در فعالیتهای تولید و فروش صنایع کوچک ایران به شمار می آید.
نتایج نشان داد که بطور کلی مدیران صنایع کوچک، اعتقادی به استفاده از تجزیه و تحلیل محیطی در برنامه ریزی بازاریابی موسسه ندارند. به علاوه آزمون فرضیه ۲ نشان داد که از نظر مدیران صنایع کوچک چه عواملی از محیطی (نوسانات محیطی) بویژه در صنعت برق و الکترونیک در درجه اول اهمیت قرار دارند و بر برنامه ریزی بازاریابی موسسه آنها اثر دارد که به ترتیب بخشهای سیاسی، اقتصادی، عرضه کنندگان و دولت، مهمترین عوامل هستند.
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
۳-۱-روش تحقیق
تحقیق را به عنوان کوششی منظم جهت فراهم نمودن پاسخ‌ یا پاسخهایی به سؤالات مورد نظر تعریف کرده‌‌اند. هدف اصلی هر تحقیق حل یک مشکل یا پاسخگویی به یک سؤال و یا دست‌یابی به روابط بین متغیرهاست.
بطور خلاصه هر تحقیق را بر اساس هدف یا قصدی که دنبال می‌کند می‌توان به سه دسته زیر نیز تقسیم نمود.
۱- تحقیق بنیادی^[۴۳]:
هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد. نتایج این گونه تحقیق اغلب مجرد و کلی هستند. بیشتر تحقیقات در زمینه یادگیری از این نوعند.
۲- تحقیق کاربردی^[۴۴]:
هدف این نوع تحقیق آزمون مفاهیم نظری در موقعیتهای مسائل واقعی زندگی و حل مشکلات ملموس است و نتایج این تحقیق عینی و مشخص می‌باشد تحقیقات آموزشی در حالت کلی کاربردی می‌باشند.
۳- تحقیق عملی^[۴۵]:
هدف این نوع تحقیق بر کاربرد فوری متمرکز است و به ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته‌ها توجهی ندارد. تأکید آن بر حل مشکلات فوری و موقعیتهای محلی می‌باشد. تحقیقات آموزشی محلی و منطقه‌ای از این نوع می‌باشند.
از این جهت تحقیق (هدف) حاضر از نوع تحقیق کاربردی می باشد.
از میان روش های مختلف در تحقیقات اجتماعی از روش توصیفی- پیمایشی در این تحقیق استفاده شده است.در این روش از گروه های معینی از افراد خواسته می شود که به تعدادی پرسش که برای همه افراد یکسان است پاسخ دهند و پرسشنامه بعد از طی مرحله مقدماتی به صورت پرسشنامه نهایی در اختیارپاسخگویان قرار گرفته و داده های به دست آمده مجموعه اطلاعات تحقیق را شامل می شود.(بیکر،۱۳۸۱: ۱۹۶)
با بررسی جامعه آماری اقدام به نمونه گیری از آن نموده و با فنون آماری مربوط به هر متغیری به توصیف و تبیین و سنجش داده های جمع آوری شده پرداخته می شود از این طریق می توان فرضیات را مورد بررسی قرار داده و به پیوستگی و همبستگی میان آنها پی برد.
۳-۲-جامعه آماری
جامعه آماری مجموعه ای از افرادی هستند که یک یا چند صفت مشترک دارند. (ساعی،۱۳۸۱ :۳۶)صفت مشترک صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع است.
جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه کارشناسان و مدیران ارشد شرکت پارس حیات می باشد.
۳-۳-حجم نمونه و روش نمونه گیری
برای مطالعه یک جامعه لازم نیست که همه آن مشاهده شود بلکه در اغلب موارد مشاهده جزیی از آن کافی است به تعبیر دیگر در بیشتر تحقیقات، مشاهده نمونه ای محقق را به مقصود می رساند. هدف اصلی از نمونه گیری بدست آوردن نمونه ای است که معرف و نماینده مناسبی برای جامعه باشد. محقق آشنا با نمونه گیری و طرحهای نمونه ای قادر است نمونه را چنان برگزیند که معرف جامعه باشد از این رو می توان گفت نمونه گیری به روش هایی اطلاق می شود که در تحقیقات اجتماعی برای انتخاب افراد یا واحدهای تحلیل بکار می رود و در تحقیقات پیمایشی، نمونه گیری عبارتست از روشی که از طریق آن پاسخگویان برای تحلیل انتخاب می شوند.
بدلیل محدود بودن جامعه آماری از شیوه تمام شماری برای انتخاب نمونه استفاده می شود. بدین ترتیب که از کلیه کارشناسان و مدیران ارشد پرسشنامه تکمیل خواهد شد.
۳-۴-ابزار گرد آوری اطلاعات
دراینتحقیقمابرایجمعآوریاطلاعاتهمازروشکتابخانهایوهمازروشمیدانیاستفادهکردهایم. ازروشکتابخانهایبااستفادهازابزارفیشبرداری, مراجعهبهاسنادومدارک ,سایتهاوکتابخانههابرایتهیهوتکمیلچارچوبنظری،طراحیمدلوارایهفرضیاتوطراحیپرسشنامهاستفادهشدهاستودربخشمیدانیبااستفادهازابزارپرسشنامهبرایآزمونفرضیاتبهرهگیریمیشود.
در تحقیقات میدانیمهمترین ابزار گرد اوری اطلاعات پرسشنامه می باشد.پرسشنامه شامل دسته ای از پرسش هاست که برطبق اصول خاصی تدوین گردیده است و به صورت کتبی به افراد ارائه می شود و پاسخگو بر اساس تشخیص خود، جواب ها رادر آن می نویسد. هدف از ارائه پرسشنامه کسب اطلاعات معین در مورد موضوعی مشخص است. بزرگ بودن گروه یا جامعه مورد مطالعه یکی از دلایل مهم برای استفاده از پرسش نامه است چه امکان مطالعه نمونه های بزرگ را فراهم می آورد. کیفیت تنظیم پرسشنامه دربدست آمدن اطلاعات صحیح و درست و قابل تعمیم بسیار با اهمیت است.
با توجه به مباحث نظری و سابقه پژوهشی موضوع، و با نظر اساتید راهنما و مشاور، پرسشنامه تحقیق حاضر از منابع معتبر برداشت شده و با بومی کردن سوالات آن و انطباق با شرایط ایران، پرسشنامه نهایی تدوین شده است.
بخش اول پرسشنامه مشتمل بر ۳ سوال درباره مشخصات عمومی جنسیت، تحصیلات و سمت سازمانی می باشد. در بخش دوم پرسشنامه ۳۴ گویه در رابطه با متغیرهای اصلی تحقیق مورد پرسش قرار گرفته است. پاسخگویان برای هر گویه طیفی پنجگزینه ای را پاسخ می دهند:
خیلی زیاد(۵) زیاد(۴) متوسط (۳) کم(۲) خیلی کم (۱)
جدول زیر گروه بندی سوالات و شماره مربوطه را در پرسشنامه مشخص می کند.
جدول ۳-۱: شاخصها و شماره گویه ها و منابع