برگشتی

سفارشی که به هر دلیلی خریدار از دریافت آن ممانعت کرده و یا به علت نقص برگشت داده شده است.

۳-۴ واحد‌های عملیاتی سازمان
جهت ارائه دیدگاه بهتر ساختار داخلی این سازمان چارت سازمانی در زیر ارائه شده است. چارت سازمانی یا نمودار سازمانی یک نمودار سلسله مراتبی از جایگاه های و مشاغل موجود در سازمان و ارتباط میان آنها است. این نمودار سلسله مراتب سازمان و جایگاه های شغلی موجود در سازمان را مشخص می کند. همچنین به صورت ساده ارتباط طولی و عرضی میان جایگاه های کاری و شغلی را مشخص می کند. به عبارت دیگر ساختار واحدهای عملیاتی سازمان به صورت زیر ارائه می‌گردد.
شکل ۳-۱۱ ساختار قرارگیری واحدهای عملیاتی
۳-۵ پایگاه‌داده سیستم اطلاعاتی مشتری
بازاریابی رابطه‌ای بر ایجاد روابط بین سازمان و مشتریان که وفاداری و جذب بیشتر آنان‌ را به همراه دارد، تأکید می کند. این موضوع دقیقاً مخالف بازاریابی سنتی مبتنی بر داد و ستد که در آن هدف تنها ایجاد یک رابطه موقت و یکباره برای انجام فروش فوری برای مشتری‌ بوده، می‌باشد. به دنبال این رویکرد نوین در بازاریابی بود که سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت‌ روابط با مشتریان پا به عرصه وجود گذاشت و به صورت ترکیبی از سخت‌افزار، نرم‌افزار، فرآیندها، کاربردها و تعهد مدیریت تعبیر گردید.

به منظور ذخیره­سازی اطلاعات مورد نیاز در طراحی این سیستم و نمایش روند جریان اطلاعات، و همچنین نحوه­ ذخیره سازی آن­ها، پایگاه‌داده زیر را در نظر می­گیریم. در شکل ۳-۱۲ این جداول و اجزای سازنده­ی آن­ها با جزئیات نشان داده می­ شود.
شکل ۳-۱۲ پایگاه داده سیستم اطلاعاتی مشتری
۳-۵-۱ ارتباط فیلدهای بازمهندسی با واحدهای عملیاتی سازمان
به منظور بازمهندسی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی بخش‌های دخیل در سفارشات مشتریان و نحوه ارتباط این فیلدها با واحدهای عملیاتی مورد نظر به صورت زیر نمایش داده خواهند شد. به عبارت دیگر در شکل زیر مشخص می‌شود کدام فیلدها برای کدام واحدهای عملیاتی بازخورد مفیدی در راستای انجام هرچه بهینه‌تر بازمهندسی به حساب می‌آیند.
شکل ۳-۱۳ نحوه ارتباط فیلدهای بازمهندسی با واحدهای عملیاتی سازمان
البته قابل ذکر است در فصل چهارم به طور مفصل‌تر در رابطه با نحوه ارتباط فیلدهای بازمهندسی با واحدهای عملیاتی سازمان به تفکیک هر واحد عملیاتی بحث خواهیم نمود.
۳-۶ استفاده از ابزارهای برنامه‌ریزی استراتژیک، جهت تدوین راهبردها
۳-۶-۱ مفهوم کلی برنامه‌ریزی استراتژیک
برنامه‌ریزی عبارتست از فرایندی دارای مراحل مشخص و بهم پیوسته برای تولید یک خروجی منسجم در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات. برنامه ریزی فکر کردن راجع به آینده یا کنترل آن نیست بلکه فرایندی است که می‌تواند در انجام این امور مورد استفاده قرار گیرد. برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری در شکل معمول آن نیست بلکه از طریق فرایند برنامه‌ریزی، مجموعه‌ای از تصمیمات هماهنگ اتخاذ می‌شود و می‌تواند برای زمان حال یا آینده انجام گیرد.
برنامه‌ریزی استراتژیک گونه‌ای از برنامه‌ریزی است که در آن هدف، تعریف و تدوین استراتژی‌هاست. از آنجایی که استراتژی می‌تواند دارای عمر کوتاه یا بلند باشد برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند برنامه‌ریزی بلندمدت یا کوتاه‌مدت باشد اما متفاوت از آن‌هاست. واژه «استراتژیک» معنی هر آنچه را به استراتژی مربوط باشد در بردارد. واژه «استراتژی» از کلمه یونانی «استراتگوس» گرفته شده است که به معنای رهبری است. برنامه ریزی استراتژیک کوششی است ساخت‌یافته برای اتخاذ تصمیم‌های اساسی و انجام اعمالی که ماهیت سازمان، نوع فعالیت‌ها و دلیل انجام آن فعالیت‌ها توسط سازمان را شکل داده و مسیر می‌بخشد. همانطور که استراتژی نظامی پیروزی در جنگ است، برنامه ریزی استراتژیک نیز طرق انجام مأموریت‌های سازمان را دنبال می‌کند.
۳-۶-۲ ویژگی‌های برنامه‌ریزی استراتژیک
فرایند برنامه ریزی استراتژیک اساساً فرایندی هماهنگ‌کننده بین منابع داخلی سازمان و فرصت‌های خارجی آن می‌باشد. هدف این فرایند نگریستن از درون «پنجره استراتژیک» و تعیین فرصت‌هایی است که سازمان از آنها سود می‌برد یا به آنها پاسخ می‌دهد. بنابراین فرایند برنامه‌‌ریزی استراتژیک، یک فرایند مدیریتی است شامل هماهنگی قابلیت‌های سازمان با فرصت‌های موجود. این فرصت‌ها در طول زمان تعیین شده و برای سرمایه‌گذاری یا عدم سرمایه‌گذاری منابع سازمان روی آن‌ها، مورد بررسی قرار می‌گیرند. حوزه‌ای که در آن تصمیمات استراتژیک اتخاذ می‌گردند شامل (۱) محیط عملیاتی سازمان، (۲) مأموریت سازمان و (۳) اهداف جامع سازمان می‌باشد. برنامه‌ریزی استراتژیک فرایندی است که این عناصر را با یکدیگر در نظر گرفته و گزینش گزینه‌های استراتژیک سازگار با این سه عنصر را آسان می‌سازد و سپس این گزینه‌ها را بکار گرفته و ارزیابی می‌کند.
باید توجه داشت که هر فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک زمانی باارزش است که به تصمیم‌گیرندگان اصلی کمک کند که به صورت استراتژیک فکر کرده و عمل کنند. برنامه‌ریزی استراتژیک به خودی خود هدف نیست بلکه تنها مجموعه‌ای از مفاهیم است که برای کمک به مدیران در تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. می‌توان گفت که اگر استراتژیک فکر کردن و عمل کردن در فرایند برنامه ریزی استراتژیک به صورت عادت درآید، آنگاه فرایند می‌تواند کنار گذاشته شود.
۳-۶-۳ منابع تدوین استراتژی‌ها
باید توجه داشت که استراتژی‌های مختلف به طور شانسی و دفعتاً ظاهر نمی‌شوند بلکه بایستی آن‌ها را از رسالت و مأموریت سازمان، اهداف کلان و بلند مدت و همچنین بررسی عوامل بیرونی و درونی سازمان ایجاد کنید و به وجود آورید. ضمن آنکه نیم نگاهی به استراتژی‌های موفق در زمینه کاری و فعالیت خود بایستی داشته باشید. مطالعه روش و نحوه‌ی برنامه‌ریزی بلند مدت شرکت‌های موفقی که در زمینه کاری مشابه با شما می‌باشند دید خوب و مناسبی به شما خواهد داد تا جهت برنامه ریزی استراتژیک سازمان خود از آن ها نه تقلید که الگو برداری نمایید.
فاز تدوین استراتژی ها از مهم‌ترین مراحل فرایند مدیریت استراتژیک می‌باشد. در این مرحله شما متوجه می‌شوید که بایستی توان تحلیل و تفکر خود را بیشتر از مراحل پیشین برنامه ریزی استراتژیک باید به کار ببندید. مراحل تعیین عوامل داخلی و خارجی نیز شامل فعالیت های تحلیلی نیز بودند اما جنبه گردآوری داده‌ها و اطلاعات در آن‌ها قدری پر رنگ‌تر می‌نمایاند. در این مرحله شما بایستی با بهره گرفتن از اطلاعات و داده‌های گردآوری شده قبلی، قدرت تحلیل و خلاقیت خود را به کار بسته و استراتژی های ممکن را با توجه به شرایط سازمانی و موقعیت آن در جامعه کسب و کار مرتبط، تعیین و تدوین نمایید.
۳-۶-۴ تدوین استراتژی‌ها
متدهای گوناگون تدوین استراتژی‌ها را می‌توان در یک پروسه‌ی سه مرحله‌ای تصور کرد. این تکنیک‌ها برای انواع سازمان‌ها با وسعت و بزرگی زیاد و یا بنگاه‌های کوچک قابل به کارگیری می‌باشند. مدیران ارشد سازمان‌ها می‌توانند با بهره گرفتن از این روش‌ها استراتژی‌ها را شناسایی، ارزیابی و انتخاب نمایند.
۳-۶-۵ مراحل تدوین استراتژی
۳-۶-۵-۱ مرحله ورودی
در این مرحله شما با بهره گرفتن از رهیافت‌های ارائه شده در مقاله تحلیل محیط بیرونی و ارزیابی عوامل خارجی و همچنین مطلب روش تحلیل محیط درونی و ارزیابی عوامل داخلی در مدیریت استراتژیک، داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز برای تدوین استراتژی ها را گردآوری و ایجاد می‌نمایید.
۳-۶-۵-۲ مرحله مقایسه
در این بخش از فرایند برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک با مقابل هم قرار دادن عوامل مهم داخلی و خارجی، انواع استراتژی هایی که اجرای آنها برای سازمان امکان پذیر است را بدست می آورید و تعیین می کنید. روش ها و تکنیک های متفاوتی برای این مهم یعنی تعیین استراتژی ها وجود دارد که در این مطلب تمرکز خود را بیشتر بر روش ماتریس قوت ها، ضعف ها، تهدیدها و فرصت ها گذاشته و آن را با هم مرور خواهیم کرد. در این مرحله که مطلب پیش روی شما به آن می‌پردازد از ماتریس SWOT، نقاط ضعف^[۲۲]، نقاط قوت^[۲۳]، فرصت‌ها^[۲۴] و تهدیدها^[۲۵] برای تعیین استراتژی‌ها بهره می‌گیریم.
۳-۶-۵-۳ مرحله تصمیم‌گیری
در این مرحله از اطلاعات به دست آمده از مرحله ورودی، استفاده شده تا استراتژی هایی را که در مرحله ی دوم، شناسایی شده اند را مورد ارزیابی قرار دهیم. این ارزیابی به صورت عینی و بدون اعمال نظر شخصی انجام می شود. با تکنیکی که در این مرحله ارائه می شود میزان مطلوب بودن و جذابیت انواع استراتژی ها را مشخص می کنیم و مبنایی عینی، کمی و مقداری برای انتخاب استراتژی مناسب از بین استراتژی های مختلف به دست می دهیم. در مورد ارزیابی استراتژی های ایجاد شده در مطالب بعدی به صورت مفصل صحبت خواهیم کرد. این نکته مهم را به خاطر داشته باشید که در مراحل سه گانه و استفاده از روش ها و تکنیک های مختلف بایستی به صورت توأمان و هم زمان از تحلیل های منطقی و قضاوت های شهودی استفاده نمایید.
همان‌طور که می دانید تحلیل های منطقی مبتنی بر تکنیک های تحلیلی داده های آماری و عدد و رقم بوده و قضاوت های شهودی ناظر به بحث و گفتگوی کارشناسان و خبرگان و درک و دریافت ذهنی آنان می باشد که آن نیز بر پایه تجربیات، دانش و تفکر تحلیلی آن ها استوار شده است. منظور شم خوب اقتصادی، حس ششم قوی و . . . می باشد. ضمناً اگر اطلاعات عینی وجود نداشته باشد و یا به روش های علمی ، تجزیه و تحلیل نشوند در فرایند تدوین استراتژی ها عواملی چون تعصبات شخصی، سیاست ورزی، احساسات یا عواطف، ویژگی های شخصیتی و همچنین خطای هاله ای تأثیر گذار خواهد بود و احتمالاً راه به بیراهه بدل خواهد شد.
۳-۶-۶ ماتریس SWOT^[26]
استراتژی را می توان مقایسه ای دانست که سازمان بین مهارت ها و منابع داخلی و فرصت ها و ریسک ها می نماید. این تکنیک نیز بر اساس اطلاعاتی که از ارزیابی عوامل درونی و بیرونی بدست آمده بنا می شود و فرصت ها و تهدیدات بیرونی را با نقاط قوت و ضعف داخلی مقایسه می کند تا استراتژی هایی که متناسب با شرایط درونی سازمان بوده و اثرات وضعیت پیرامون سازمان را نیز در برداشته باشد به دست دهد. در بیشتر شرایط، روابط بین عوامل درونی و بیرونی، پیچیده است و برای مقایسه این عوامل باید بتوانید نتایجی را که از آن ها بدست می‌آید یعنی استراتژی ها را هماهنگ نموده و آنها را متعادل و متوازن نمود.
هر سازمانی برای اینکه موفق شود باید استراتژی های خوبی را تدوین کند و به اجرا در آورد. اگر اهل فوتبال باشید می دانید که یک حمله خوب و همه جانبه بدون دفاع مناسب و حساب شده، معمولاً به گل خوردن و شکست می انجامد. طبیعی است که هجومی بی مهابا و بدون داشتن گرویی و پشتیبان لازم و کافی، غیرعاقلانه می نمایاند. تدوین استراتژی برای بهره بردن از فرصت ها یا نقاط قوت، نوعی حمله است در حالی که طرح ریزی برای کاهش و یا حذف آسیب های ناشی از تهدید ها و یا نقاط ضعف به معنای دفاع می باشد. به همین دلیل بایستی برای تدوین استراتژی های گوناگون باید آن ها را هماهنگ نمود و همانطور که در پاراگراف پیش گفتیم بین آنها تعادل و توازن برقرار نمود. با بهره گرفتن از ماتریس SWOT می‌توانید چهار نوع استراتژی را ارائه نمایید.

• استراتژی‌های SO

• استراتژی‌های WO

• استراتژی‌های ST

• استراتژی‌های WT

هرکدام از استراتژی هایی که در بالا نام برده شد ناظر به وضعیت خاص شرکت و محیط اطراف آن و اثراتی که آن محیط بر سازمان شما دارد می باشد. در گام اول بایستی عوامل اصلی داخلی و خارجی را مقایسه کنید. این قسمت، مشکل ترین بخش تهیه ماتریس است و توان قضاوت بالایی را می طلبد. میزان مناسب بودن استراتژی هایی که از این متد به دست می آید و صحیح یا نادرست بودن آن ها به صحت اطلاعاتی می باشد که تا کنون گردآوری کرده اید و قوت و ضعف این استراتژی ها بستگی زیادی دارد به دقتی که در تحلیل ارزیابی عوامل درونی و بیرونی سازمان صرف کرده اید.
۳-۶-۶-۱ استراتژی‌های SO (نقاط قوت و فرصت‌ها)
همانطور که مشخص است این استراتژی ها از تقابل نقاط قوت سازمان و فرصت های موجود در محیط به دست می آید. با اجرای استراتژی هایی سازمان می کوشد با به کارگیری نقاط قوت خود از فرصت ها بهره برداری کرده و کمال استفاده از آن ها را ببرد. اگر سازمان شما در چنین موقعیتی قرار دارد، شما کاری ندارید جز اینکه سعی کنید تمام توان و تلاش خود را به کار گیرید و از موقعیت مطلوبی که دارید نهایت بهره را ببرید.
۳-۶-۶-۲ استراتژی‌های ST (نقاط قوت و تهدیدها)
در این وضعیت سازمان شما کماکان و مشابه حالت قبل نقاط قوت خود را دارا می باشد و به آنها می بالد تفاوت در آنجاست که در پیش روی شما به جای فرصت، تهدید نشسته است. اندکی نگران کننده است اما ناامید نباشید، تنها و دست خالی نیستند، تهدید وجود دارد اما ابزار و سلاح نیز در دست شما است. در این موقعیت سعی کنید استراتژی هایی را ایجاد کنید و پیاده سازید تا اثرات مخرب تهدیدها را تا حد امکان کاهش دهید و یا به کلی از آن ها پرهیز نمایید . تمام سعی خود را بکنید تا آسیب نبینید. نکته دیگری نیز وجود دارد و آن است که در برخی مواقع در پس هر تهدیدی ، فرصتی نهفته است ، اگر بتوان آن تناقض را حل نمود و ورق را برگرداند می توان از اثرات تهدید پرهیز نمود و حتی از آن موقعیت بهره ای هم برد. ضمن آنکه شرایط بیرونی برای کلیه شرکت های رقیب نیز وجود دارد، یعنی تهدید برای شما، تهدید برای دیگران نیز محسوب می شود و اگر شما بتوانید از تهدیدها پرهیز نمایید، گامی از رقبای خود پیش می افتید. رقبایی که تهدیدهای محیطی اثرات مخرب خود را بر آن ها گذاشته و آن ها را به عقب رانده و اگر شما حتی در جای خود باقی بمانید از آن ها جلو افتاده اید.
۳-۶-۶-۳ استراتژی‌های WO (نقاط ضعف و فرصت‌ها)

۵-۶-۴ محدودیت های تحقیق
عدم وجود اطمینان نمونه انتخاب شده به فرایند نظر سنجی ممکن است پاسخ های آنان را تحت تاثیر قرار داده باشد.
اثر تعصبات و تمایلات شخصی آزمودنی ها در این تحقیق بود که ممکن است نتایج تحقیق را تحت تاثیر قرار داده باشد
عدم ارائه به موقع پرسشنامه ها توسط پاسخ دهندگان بود که این امر صرف وقت زیادی در انجام تحقیق بود.
پیوست ها
پیوست الف: پرسشنامه تحقیق
به نام خدا
همکار گرامی :
با سلام ، احتراماً به استحضار می رساند پرسشنامه ای که در اختیار دارید مربوط به کار تحقیقاتی با عنوان ” بررسی رابطهبین سیستمهایاطلاعاتمدیریتوساختارسازمانیدر سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم ” می باشد. در این تحقیق منظور از سیستمهای اطلاعات مدیریت ، روش های رسمی تهیه و آماده سازی اطلاعات دقیق و به موقع جهت تسهیل فرایند ، اتخاذ تصمیم مدیران در هنگام برنامه ریزی ، کنترل و اتخاذ تصمیم موثر و بهینه سازمان می باشد. نظرات جنابعالی نقش تعیین کننده ای در پیشبرد اهداف این تحقیق خواهد داشت. بدیهی است که اطلاعات پرسشنامه محرمانه بوده و نتایج آن در پایان نامه مقطع کارشناسی ارش مورد استفاده علمی قرار خواهد گرفت.
پیشاپیش از همکاری خالصانه و توآم با لطف حضرتعالی ، کمال تشکر و قدردانی را دارم.
سید سعید غیاثی
مشخصات عمومی :
۱- سطح تحصیلات : بالاتر از کارشناسی ارشد کارشناسی ارشد کارشناسی فوق دیپلم دیپلم
۲- سن : زیر ۳۰ سال ۳۰-۳۹ ۴۰-۴۹ ۵۰-۵۹ بالای ۶۰ سال
۳- جنسیت : مرد زن
۴- سابقه خدمت : تا ۵ سال ۵ تا ۱۰ سال ۱۰ تا ۱۵ سال ۱۵ تا ۲۰ سال ۲۰ تا ۲۵ سال
بالاتر از۲۵ سال
۵- پست سازمانی : مدیر معاون کارشناس کاردان کارمند سایر
.بررسی میزان پیچیدگی ساختار سازمانی
لطفا سوالات را به دقت مطالعه نموده و بهترین گزینه را که با وضعیت سازمان شما مطابقت دارد ، مشخص نمائید.
۱- تا چه حد عناوین شغلی در این سازمان تخصص ، ریز و محدود است؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۲- تا چه حد در طراحی مشاغل عواملی چون سطح تحصیلات ، تخصص ، دانش و مهارت لحاظ شده است؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۳- تعداد سلسله مراتب از بالاترین تا پایین ترین رده سازمانی چقدر است؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۴- میانگین تعداد سطوح در کلیه شاخه های سازمانی چقدر است؟(میانگین تعداد سلسله مراتب در شاخه های مختلف)
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۵- تعداد واحدهای پراکنده سازمان که در مناطق جغرافیایی مختلف قرار دارند چقدر است؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۶- مسافت واحدهای پراکنده از مرکز اصلی سازمان چقدر است؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۷- تعداد نیروی انسانی سازمان که در واحدهای پراکنده مشغول به کار هستند؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
.بررسی میزان رسمیت ساختار سازمانی
۸- مشاغلی که دارای شرح شغل مدون و مکتوب هستند شامل:
الف)فقط کارکنان اجرایی
ب) کارکنان اجرایی و مسئولین واحدها
ج) کارکنان اجرایی ، مسئولین واحدها و کارکنان ستادی
د) کارکنان اجرایی ، مسئولین واحدها ، کارکنان ستادی و مدیران میانی
ه) کارکنان اجرایی ، مسئولین واحدها ، کارکنان ستادی ، مدیران میانی و مدیریت عالی
۹- در جاهایی که شرح شغل وجود دارد کارکنان تا چه حد با دقت کنترل می شوندتا از تطابق عملکرد آنها با استاندارد های شغلی اطمینان حاصل شود؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۱۰- تا په حد کارکنان مجازند از استاندارد ها عدول کنند؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۱۱- تا چه حد کارکنان آئین نامه های لازم را برای انجام وظایفشان دریافت می کنند؟

الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۱۲- کارکنان فوق الذکر که آئین نامه و دستور العمل های شغلی دریافت داشته اند تا چه حد انها را رعایت می کنند؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد
۱۳- تا چه حدی مسئولین واحد ها و مدیران میانی در اخذ تصمیمات می توانند مستقل از قوانین ، مقررات و دستور العمل ها عمل کنند؟
الف) خیلی کم ب) کم ج) متوسط د) زیاد ه) خیلی زیاد

گفتار سوم – دفاع در محل سکونت یا ملک تحت تصرف مدافع
۹- رای اصراری کیفری هیات عمومی دیوانعالی کشور بشماره ۷- ۱۸/۴/۱۳۸۱^[۱۲۹]
در این رای به قصد متهم که اظهار داشته عثمان با خواهر زنش رابطه نامشروع داشته و آن شب حادثه هم عثمان به قصد رابطه و عمل خلاف درب منزل با بانو ایران خواهر زن متهم مراجعه نموده و متهم قصد قتل عثمان نموده و یک تیر هم بسوی او شلیک نموده لیکن به هدف اصابت نکرده و به سهراب همراه عثمان اصابت کرده و موجب قتل وی می گردد از منظر اشتباه هدفی که متهم قصد قتل عمدی عثمان نموده لیکن بلحاظ خطای دید شبانه، تیر به سهراب که اصلا او را نمی شناخته اصابت نموده قتل را شبه عمد تلقی نموده و حکم دادگاه بدوی که قصاص نفس متهم را صادر نموده نقض و جهت رسیدگی مجدد به شعبه همعرض پرونده را ارسال نموده است در حالیکه اگر موضوع پرونده را از منظر دفاع از عرض و ناموس خود و اقارب مورد بررسی قرار می داد بهتر بود چون متهم گفته هر کس دیگر بود من بطرف او شلیک
میکردم حکایت از این دارد که متهم قصد قتل انسانی غیر معین یا یکی از آندو نفر را کرده و قصد او عملی شده در اینصورت قتل عمدی است چنانکه جناب آقای آموزگار رئیس شعبه دیوان فرمودند به نظر این جانب از منظر دفاع مشروع به موضوع نگاه کنیم موضوع از مصادیق ماده ۶۱ و ۶۲۵ ق.م.ا لیکن چون دفاع از حد تناسب گذشته می بایست ضامن دیه مقتول باشد چون مدافع می بایست تیر هوای شلیک میکرد بعضی از اعضای هیأت عمومی اشاره به دفاع مشروع نمودند النهایه متهم را ضامن دیه دانسته اند.
۱۰- رای شعبه ۱۶ دیوانعالی کشور به شماره ۵۰۳-۲۴/۹/۷۰^[۱۳۰]
خلاصه قضیه اینگونه بوده که مقتول با اطلاع از اینکه شوهر خانم ج برای کارکردن به شهر دیگری رفته شبانه از روی دیوار وارد منزل متهم شده و قصد تعرض به ناموس داشته متهم پدر شوهر و برادر شوهر خویش را به کمک طلبیده که با مهاجم درگیر و در همان منزل با ضربه هاون توسط متهم به قتل می رسد که در این مورد حقوق تعرض به ناموس مستند به قرائن معقول بوده چرا که شبانه و از روی دیوار وارد منزل متهم شده در حالیکه شوهر متهم در منزل نبوده و متهم بلحاظ اینکه زن بوده موضوع از مصادیق ۹۲ (۶۲۵) و ۹۳ (۶۲۶) و ۹۴(۶۲۷) قانون تعزیرات سابق و قانون مجازات اسلامی فعلی دفاع را مشروع تلقی و حکم بر برائت متهم که بعضا معاون و بعضا شریک بوده اند صادر نموده است که مورد تایید شعبه محترم دیوان قرار گرفته است.

۱۱- رای اصراری هیات عمومی دیوانعالی کشور به شماره ۱۳۳۳-۱۲/۶/۱۳۱۷^[۱۳۱]
مطابق ماده ۱۷۹ ق.م.ع «هرگاه شوهری زن خود را با مرد اجنبی در یک فراش یا در حالتی که به منزله وجود یک فراش است مشاهده کند و مرتکب قتل یا ضرب یکی از آنها یا هر دو شود معاف از کیفر است این ماده ناظر به مواردی است که شوهر دفعتا مواجه با آن وضعیت شده و بواسطه هیجان روحی شدیدی که عارض او می شود و مرتکب قتل یا جرح و ضرب گردید شامل مواردیکه آنها را بصورت زن و شوهر در معبر عام مشاهده کرد در حالیکه بین آن دو مرد و زوجیت آن زن اختلافی شده و به مقامات مربوط مراجعه شده باشد نخواهد بود.»
از این رای چنین استنباط می شود که فراش جاهایی است که شوهر به اتفاق همسرش در آن محل سکونت دارد و لذا ورود شوهر به خانه و مشاهده زن با مرد اجنبی باید ناگهانی باشد و در اصطلاح امروزه در اتاق خواب یا در حالت برهنگی هر دو را بهم چسبیده ببیند تا حق کشتن مرد اجنبی را داشته باشد و در صورتیکه همسرش نیز مطاوعه کرده باشد حق کشتن او را نیز دارد این در واقع دفاع از عرض خود مدافع است همچنانکه مدافع می تواند متجاوز را به قتل برساند همسرش را بعلت خیانت و هتک عرض می تواند به قتل برساند در قانون مجازات فعلی در ماده ۶۳۰ بطور مستقل این حق دفاع آمده هرچند که ضرورتی به تصویب این ماده نبوده و از عمومات ماده ۶۱ و ۶۲۹ قانون مجازات اسلامی این امر استنباط می شود.
۱۲- رأی هیأت عمومی دیوانعالی کشور شماره ۲۳۶ – ۷/۱۱/۱۳۴۹^[۱۳۲]
خلاصه پرونده: حاجی موسی به اتهام قتل و حاج صفر پدرش به اتهام معاونت در قتل مرد مجهول الهویه، مورد تعقیب دادسرای شهرستان کرمانشاه واقع و به استناد ماده ۱۷۱ ناظر به ماده ۱۷۰ قانون مجازات عمومی و رعایت ماده ۲۷ همان قانون، درخواست تعیین کیفرشان از دادگاه جنایی استان کرمانشاه می گردد دادگاه جنایی در جلسه علنی پنج نفری به اتهام متهمان رسیدگی و به شرح و استدلال مندرج در حکم، بزهکاری متهمان را به ایراد جرح به شخص مجهول الهویه که منتهی به فوت او شده، بر طبق ماده ۱۷۵ قانون مسلم دانسته، ولی چون از توجه به نحوه وقوع قضیه، مسلم است که متهمان با توجه به اظهارات مطلعین، مخصوصاً که نحوه فرار را عده ای از پنجره منزل مسکونی متهمان گواهی داده و و مسیر خونریزی تا محل جسد، حکایت از فرار مقتول از پنجره فوق الاشعار دارد و اظهارات و مدافعات یکنواخت متهمان در کلیه مراحل تحقیق و اینکه سابقه خصومت بین متهمان و مقتول از پرونده استفاده نمی شود، مسلم آنست که مقتول به قصد سرقت شبانه به منزل متهمان وارد شده و با مجروح نمودن آنان در نتیجه دفاعی از ناحیه متهمان ساکنین منزل به عمل می آید مجروح و متعاقب فرار فوت می نماید. بنابراین عمل متهمان دفاع از مال محسوب است و واجد شرایط مقرر در شقوق ۲ و ۳ ماده ۱۸۹ قانون مجازات عمومی می باشد و به استناد مواد مرقوم حکم ب معافیت آنان از مجازات صادر و اعلام می گردد. اقلیت دلایل را علیه متهمان کافی ندانسته و عقیده بر برائت آنان داشته است.
از این رأی چنین استنباط می شود که مقتول به قصد سرقت، شبانه وارد منزل متهمان شده و با مجروح نمودن آنان نیت خود را نتوانسته عملی کند چون متهمان از خود دفاع نموده و با مجروح شدن اقدام به عقب نشینی نموده و از محل پنجره منزل فرار می نماید که نهایتاً در اثر خونریزی در نزدیکی همان محل فوت می شود متهمان در تمام مراحل تحقیقات بلحاظ بی سوادی و عدم اطلاع از قانون و به جهت ترس از مجازات قتل را بر عهده نگرفتند ولی درگیری مقتول با آنان و مجروح شدن خویش توسط مقتول را اقرار نمودند و ادعای دفاع ننمودند اکثریت قضات دادگاه عمل متهمان را دفاع مشروع تلقی نموده و آنان را از مجازات معاف مینماید و نهایتاً حکم بلحاظ اصراری بودن در هیأت عمومی دیوان عالی کشور طرح و هیأت مذکور رأی دادگاه را تأیید می نماید. در اینجا دفاع مشروع بلحاظ ورود متجاوزانه مقتول به منزل مسکونی شبانه با هر انگیزه مجرمانه اعم از سرقت یا تجاوز به عرض و ناموس ملاک و معیار قرار گرفته است.
گفتار چهارم – سایر ملاکهای پراکنده برای تشخیص تناسب
۷- رای شعبه ۲۷ دیوانعالی کشور به شماره ۳۰۵۱-۴/۱۱/۱۳۷۳^[۱۳۳]
در رای مذکور برای تشخیص تناسب ملاکهای دیگری مورد توجه قرار گرفته که صراحتا در قانون بیان نشده است ۱- سن متهم به قتل عمدی ۱۶ ساله بوده و مقتول ۲۸ ساله بوده و سایر مهاجمین از نظر سنی ۲۳ تا ۲۸ ساله بوده اند . ۲- تعداد مهاجمین که مشروب خورده و قصد عمل شنیع با متهم را داشته اند با مقتول چهار نفر بودند که متهم را محاصره می نمایند. ۳- متهم از نظر جسمی، ضعیف تر از مهاجمین بوده است.
در قانون مجازات عمومی سابق ماده ۱۸۹ چنین آمدهاست که « قتل عمد در مقام دفاع از مال در موارد ذیل مجازات نخواهد شد
اول – در موارد مواد ۲۲۲ و ۲۲۳ و ۲۲۴
دوم – در مورد ورود در منزل مسکون یا ملحقات محصوره آن در شب بوسیله بالا ر فتن از دیوار یا شکستن درب یا امثال آن
سوم – هر فعلی که بر حسب قرائن معقوله موجب خوف قتل یا جرح شدید و یا ضرب و آزار شدید باشد.»
در ماده مذکور ملاکهایی برای تناسب ذکر شده که مشروحا آنرا بیان می کنیم:
۱- ورود به منزل مسکونی در شب بوسیله بالا رفتن از دیوار یا شکستن درب یا امثال آن
۲- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند که می توان بجای سارقین عبارت مهاجمین یا متجاوزین را بکار برد.
۳- یک یا چند از سارقین یا مهاجمین حامل ظاهر یا مخفی باشند.
۴- دفاع در برابر قطاع الطریق اگر منجر به قتل قطاع الطریق بیانجامد مدافع مجازات نخواهد شد.
از دیگر ملاکهای تناسب که بضرورت عقل بر ذهن می رسد:
۱- شرایط روحی و روانی و بدنی مدافع و مهاجم مثل مهاجم از نظر جسمانی قویتر از مدافع باشد مدافع پیرمرد باشد و مهاجم جوان باشد.
۲- جنسیت مثلا مدافع زن باشد و مهاجم مرد باشد.
۳- تعدد مهاجمین مدافع تنها باشد و مهاجمین دو نفر یا بیشتر باشند.
۴- از نظر مکان مورد حمله بیابان باشد یا در شهر
۵- زمان حمله شب یا روز باشد
۶- کیفیت و نحوه اقدام مدافع و نحوه استفاده از وسیله دفاعی از دیگر موارد ملاک تناسب دفاع با حمله و تجاوز می باشد.
فصل دوم – ادله مورد استفاده دادگاه ها برای تشخیص تحقق دفاع مشروع
از آنجا که ادله مورد استفاده دادگاهها برای تشخیص تحقق دفاع مشروع، بر حسب ضرورت امری مهم
میباشد لذا در این فصل در دو مبحث به آن پرداخته خواهد شد.
مبحث اول از اظهارات اصحاب دعوی و گواهان و در مبحث دوم به قرائن و شواهد عینی می پردازیم.
مبحث اول – اظهارات اصحاب دعوی و گواهان
در این مبحث درباره اظهارات اصحاب دعوی و گواهان بعنوان دلیل و میزان تاثیر آنها در تحقق دفاع مشروع، در دو گفتار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در گفتار اول اظهارات اصحاب دعوی و در گفتار دوم به اظهارات گواهان در آرای شعب دیوان می پردازیم.
گفتار اول – اظهارات اصحاب دعوی
یکی از دلایل اثباتی در دفاع مشروع صداقت و استحکام گفتار متهم و اقرار او به قتل است. اظهارات اولیای دم نیز می تنواند بعنوان دلیل در دادگاهی مورد استفاده قرار گیرد.
۱۳- رای هیات عمومی دیوانعالی کشور به شماره ۲۵۶-۲/۴/۵۰^[۱۳۴]
در رد دفاع مشروع که توسط دادگاه بدوی صادره شده است چنین استدلال نموده که اولا یکی از خصوصیات دفاع مشروع در مقام اثبات آن صداقت و استحکام گفتار شخص است که بدان توسل جسته و با بیان حقیقت و واقع قضیه و اثبات ناچاری و اضطرار خود و دلائل مسلم و غیر قابل انکار با ارتکاب قتل نفس از معافیت قانونی استفاده می کند . ثانیا – اثبات کند به اظهارات و ادعای متهم. ثالثا – هیچگونه دلیل و مدرکی بر تایید صحت اظهارات متهم و اینکه اقدام او به قتل برای دفاع از جان خود بوده در پرونده جز اظهارات او وجود ندارد در حالیکه دلائل و قرائن و امارات بی شماری در پرونده علیه متهم به چشم
میخورد.
۱۴- رای هیات عمومی دیوانعالی کشور به شماره ۴-۱۶/۲/۱۳۷۶^[۱۳۵]
بخش مذاکرات جناب آقای سپهوند می فرمایند :« سوم اینکه از مدافعات متهم به خوبی مشخص است اولا – تناقض دارد گاهی میگوید به من حمله کرد، چاقو را از آن آقای علی … گرفت و حمله کرد و میخواست تجاوز بکند در مواردی می گوید من خیلی عصبانی شدم ولی نمی دانم او به خودش چاقو زد یا من به او چاقو زدم یعنی بهر حال متهم آدم صادقی نیست، دروغ است که تغییر پیدا می کند وقتی که کسی واقعیتی را بیان میکند این واقعیت همیشه یکسان است ممکن است عبارات تفاوت پیدا بکند ولی محتوی و مفاد تفاوتی ندارد، به این لحاظ روی اظهار این شخص اعتبار قائل بشویم نهایتا نظر هیات عمومی دفاع مشروع را پذیرفته لیکن بلحاظ تجاوز از حد تناسب متهم ضامن پرداخت دیه خواهد بود.
۵- رای هیات عمومی دیوان عالی کشور بشماره ۶-۱۳/۳/۱۳۷۶^[۱۳۶]
بخش مذاکرات جناب آقای آموزگار می فرمایند: «متهم همان حرف اول را زده از باب اینکه هنوز به او تعلیم نکرده اند آن حرف اول درست بوده گفته من زدم او را ، متوجه ندشم چطور زدم با چوب زدم بعدا خوب حرفهایش را عوض کرده غافل از اینکه تعویض سخن در مراحل بعدی بر علیه خودش تمام می شود اگر از همان اول حرف خودش را صریحا می زد و می گفت اینطور شده پرونده لوث نمی شد…»
از مجموع این نظریات چنین استنباط می شود که اولا متهم در مقام اثبات دفاع مشروع باید صداقت در گفتار داشته باشد ثانیا اقرار به قتل داشته باشد ثالثا بعد از اقرار به قتل انکار نداشته باشد، زیرا هم اقرار به دفاع مشروع و هم انکار قابل جمع نیست در نتیجه به ضرر متهم تمام می شود النهایه هیات عمومی دیوان دفاع مشروع را پذیرفته لیکن بلحاظ تجاوز از حد تناسب مدافع را ضامن پرداخت دیه دانسته است.
گفتار دوم – اظهارات گواهان

وایندیله^[۱۲۷] و همکاران (۲۰۰۷)، در مقاله ای تحت عنوان «رابطه میان فعالیت بدنی اوقات فراغت و استرس، حمایت اجتماعی و پذیرش و مقابله با شرایط» به بررسی روی جمعیت بزرگسالان انتخاب شده به صورت تصادفی در ناحیه ی فلمیش^[۱۲۸] در بلژیک پرداختند. ۲۶۱۶ بزرگسال فلمیشی، سنین ۷۵-۱۸ سال، به عنوان نمونه، پرسشنامه ی خود سنجی را در مورد سلامت روان، فعالیت بدنی و ویژگی های دموگرافی، در حضور کارشناسان تکمیل نمودند و نتایج به دست آمده، حاکی از این بود که افسردگی و اضطراب در میان افراد پر استرس، بیشترین میزان را داشته و به تدریج در گروه های متوسط و بدون استرس کاهش می یافت و میزان مشارکت در ورزش و فعالیت های بدنی اوقات فراغت، در گروه پر استرس بسیار کمتر بوده است.
اورسیگا^[۱۲۹] و همکاران (۲۰۰۷)، در مقاله ای به این نتیجه رسیدند که عدم وجود حمایت اجتماعی و عدم رضایت از خود، موانعی جدی برای ورزش روزانه و فعالیت بدنی هستند. این تحقیق به بررسی نقش حمایت اجتماعی و رضایت از خود در شکل گیری میزان پیشنهادی فعالیت بدنی اوقات فراغت بزرگسالان در پنج شهر ایالات متحده آمریکا پرداخت. نتایج نشان دادند که حمایت اجتماعی از طرف دوستان (به جای خانواده) و حوزه رضایت از خود در قابلیت جسمانی مشاهده شده در افراد، به طور چشم گیری به فعالیت بدنی اوقات فراغت مربوط می شوند و همچنین سلامت جسمی نیز به فعالیت بدنی اوقات فراغت مربوط می شود.

ترین^[۱۳۰] (۲۰۰۷)، در پایان نامه ی خود برای اخذ کارشناسی از دانشکده ی علوم ورزشی، تربیت بدنی و بهداشت ملکه ی ویکتوریا با عنوان «ارتباط بین حمایت اجتماعی و پایبندی به یک برنامه ی فعالیت بدنی مبتنی بر همسالان در میان دختران نوجوان» به بررسی ارتباط بین حمایت اجتماعی و پایبندی به یک برنامه پرداخت. ۱۳ شرکت کننده در مدت یک ماه مورد آزمایش قرار گرفتند و نتایج به این صورت بود که حمایت همسالان اثر قدرتمندی بر روی مشارکت در فعالیت بدنی محسوب می شود و یک برنامه ی فعالیت بدنی با هدف حمایت اجتماعی می تواند راهکار مناسبی به منظور افزایش سطح فعالیت بدنی در دختران نوجوان به شمار آید.
سابیستون و کراکر^[۱۳۱] (۲۰۰۸)، در مقاله ای با عنوان «ادراکات شخصی و اثرات اجتماعی به عنوان ارتباط با فعالیت بدنی اوقات فراغت نوجوانان» لیاقت، شایستگی و احساس شخصی از اثرات اجتماعی و فعالیت بدنی را مورد ارزیابی قرار دادند. ۸۵۷ نوجوان به عنوان نمونه، پرسشنامه ها را تکمیل کردند و اثرات مستقیم و غیر مستقیم ادراکات شخصی و تأثیرات خانواده و بهترین دوست بر روی فعالیت بدنی، با بهره گرفتن از مدل سازی برابری معادله ی ساختاری مورد تحقیق قرار گرفت و نتیجه گرفته شد که احساس شایستگی، لذت، علاقه، اعتقادات و دیگر رفتارهای برجسته، به طور مهمی مرتبط با فعالیت بدنی نوجوانان است. دوستان می توانند رفتارها و احساسات و ادراکات خود را در نوجوانان تحت تأثیر قرار داده و ممکن است نقش برجسته تری را نسبت به والدین ایفا کنند. بر اساس این تحقیق پسران نوجوان در مقایسه با دختران، باورهای شایستگی بالاتر، ارزش ها، تأثیرات اجتماعی و رفتارهای فعالیت بدنی بیشتری را گزارش کردند.
سینت^[۱۳۲] (۲۰۰۸)، در پژوهشی تحت عنوان «نقش حمایت اجتماعی و فعالیت بدنی اوقات فراغت»، به این نکته اشاره داشته است که هردو شبکه های اجتماعی و فعالیت بدنی در آمریکا در حال کاهش می باشد. این پژوهش به اهمیت حمایت اجتماعی در جنبه ی بدنی و روانی تأکید دارد و به بررسی اینکه چگونه عواطف و حمایت دوستانه و انواع فعالیت خاص، با پیامدهای افسردگی در جمعیت بزرگسالان آمریکا (از سن ۴۰ سال به بالا) در ارتباط می باشد، می پردازد و به این نتیجه رسید که مداخله در هر تمرین و انواع فعالیت بدنی با حمایت اجتماعی و شبکه های اجتماعی، هم پیوند شده اند و تأثیر مهمی در سلامت ذهنی افراد دارند.
موکسنس^[۱۳۳] و همکاران (۲۰۰۹)، در مقاله ای تحت عنوان «فعالیت بدنی اوقات فراغت، رابطه میان استرس و کارکرد روانی در نوجوانان نروژی را تعدیل نمود»، به بررسی اینکه آیا فعالیت بدنی اوقات فراغت، رابطه میان استرس و کارکرد روانی (افسردگی، اضطراب و اعتماد به نفس) را در میان نوجوانان نروژی ۱۳-۱۸ سال تعدیل می نماید یا نه، پرداختند و نشان دادند که فعالیت بدنی، پتانسیل تأثیر گذاری بر برخی از متغیرها را دارد ولی شواهد متفاوتی مبنی بر اینکه فعالیت بدنی می تواند استرس و ارتباط آرامش روانی در میان نوجوانان را تعدیل نماید، وجود دارد. میزان زیاد فعالیت بدنی در اوقات فراغت با میزان اضطراب و افسردگی کمتر و میزان احترام به نفس بیشتر، رابطه اندکی داشت و تحلیل ها، فعالیت بدنی در اوقات فراغت را به عنوان تعدیل کننده ی رابطه میان استرس و کارکرد روانی معرفی نکردند.
گوتیه^[۱۳۴] و دیگران (۲۰۱۰)، در تحقیقی با عنوان «ارزیابی اهمیت حمایت اجتماعی و محیطی برای فعالیت بدنی اوقات فراغت در یک محتوای منحصر به فرد اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی» نسبت به بررسی عوامل تأثیر گزار اجتماعی و محیطی فعالیت بدنی در بین دو گروه زبانی و موقعیت جغرافیایی در محدوده اونتاریوی شمالی کانادا اقدام نمودند. نمونه، متشکل از ۲۵۶ فرد بالغ بودند که با بهره گرفتن از پرسشنامه ی فعالیت بدنی بین المللی، تحقیقات حمایت ورزشی و اجتماعی، همراه با حمایت محیطی مورد بررسی قرار گرفتند. مدل های رگرسیون تعدیل شده در ارتباط با سن و جنسیت مشخص می سازند که حمایت اجتماعی خانواده و همتایان، یک نقش محدودی را در نمونه ی فرانسوی زبان ها در مقایسه با نمونه ی انگلیسی زبان های این ناحیه باز می کند. یافته ها مؤکد آن است که اهمیت حمایت اجتماعی برای فعالیت بدنی بر مبنای وضعیت اجتماعی- زبانی متغیر بوده و حمایت های محیطی نقش محدودی را در بین افراد شمالی بازی می کند.
یاون هیو^[۱۳۵]و همکاران (۲۰۱۱)، پژوهشی را با هدف بررسی ارتباط بین حمایت اجتماعی خانواده و دوستان و فعالیت بدنی، در بین ۳۵۰ شرکت کننده از هفت محله ی لس آنجلس^[۱۳۶] از بین دانش آموزان مدارس متوسطه انجام دادند. مسیرهای پیش فرض با بهره گرفتن از مدلسازی معادله ی ساختاری مورد بررسی قرار گرفت و متغیرهای روان شناختی و مشارکت در فعالیت بدنی به وسیله ی پرسشنامه هایی توسط خود افراد ارزیابی شد. حمایت اجتماعی خانواده به عنوان تنها پیش بینی کننده ی معنا دار میزان فعالیت بدنی با ضریب تأثیر ۷۹/۰ مطرح می باشد. حمایت اجتماعی اندک خانواده با رفتار بی تحرک، ارتباط بیشتری داشت (β = -۰.۲۵). نتیجه ی به دست آمده حاکی از این است که حمایت اجتماعی خانواده در افزایش ارتقای میزان فعالیت بدنی و کاهش رفتار بی تحرک در نوجوانان، نقش به سزایی ایفا می کند.
اولیویرا^[۱۳۷] و همکاران (۲۰۱۱)، در مطالعه ای با عنوان «حمایت اجتماعی و فعالیت بدنی اوقات فراغت» اقدام به بررسی تأثیر گذاری چهار بعد حمایت اجتماعی بر روی فعالیت بدنی اوقات فراغت، (سرگرمی، چگونگی گذران، نوع و زمان صرف شده) به وسیله ی افراد بالغ در طی یک دوره ی دو ساله نموده اند. ۳۲۵۳ مستخدم دولتی غیر آکادمیک در یک دانشگاه در شهر ریودوژانیرو^[۱۳۸] مد نظر قرار گرفتند. فعالیت بدنی اوقات فراغت با بهره گرفتن از یک سؤال دو بخشی با یک دوره ی مرجع دو هفته ای مورد ارزیابی قرار گرفته و سؤالات در ارتباط با نوع فعالیت بدنی در اوقات فراغت به صورت فردی یا گروهی و زمان سپری شده برای فعالیت خاص مشخص شد. حمایت اجتماعی نیز از طریق بررسی نتایج پزشکی مقیاس حمایت اجتماعی (mos-sss) برآورده شده است. جهت ارزیابی ارتباط بین حمایت اجتماعی و فعالیت بدنی اوقات فراغت، دو روش مختلف آماری به کار گرفته شد : مدل های باینری - دوتایی و رگرسیون - لجستیک چند جمله ای، به ترتیب برای نتایج دو بخشی و چند بخشی. این مدل ها به صورت مجزا برای اشخاصی که اقدام به آغاز فعالیت بدنی اوقات فراغت در اواسط دوره نموده بودند (گروه تعاملی) و نیز کسانی که از ابتدای دوره در فعالیت ها شرکت داشتند (گروه پشتیبان)، تعدیل و منظم شد. نتایج به دست آمده، ارتباطات معنی دار آماری (p < 0.05 ) بین ابعاد حمایت اجتماعی و گروه تعاملی را مشخص کرد. علاوه بر این، بعد حمایت اجتماعی- اطلاعاتی نیز در ارتباط با زمان سپری شده در فعالیت بدنی اوقات فراغت (OR = 2/01 ; 95% ^[۱۳۹]CI 1/2-3/9^[140]) بوده است. در گروه پشتیبان، حمایت مادی در ارتباط با گروه (OR = 1/80 ; 95% CI 1/1-3/1) بود و بعد تعامل اجتماعی مثبت نیز در ارتباط با زمان سپری شده در فعالیت بدنی اوقات فراغت (OR = 1/65 ; 95% CI 1/1-2/7) مشخص شده است. نتایج به دست آمده نشان دادند که کلیه ی ابعاد حمایت اجتماعی بر روی فعالیت بدنی اوقات فراغت یا زمان سپری شده بر حسب فعالیت خاص، تأثیر داشته اند. یافته ها مؤکد آن هستند که حمایت اجتماعی در گروه تعاملی مهم تر از گروه پشتیبان می باشد.
یو^[۱۴۱] و همکاران (۲۰۱۱)، در مقاله ای با عنوان «آنالیز چند مرحله ای ارتباط بین شبکه های اجتماعی و حمایت اجتماعی در فعالیت بدنی اوقات فراغت» به بررسی عوامل محیطی و روان شناختی فعالیت بدنی در خانواده های ۴۰ منطقه ی پایین شهر و نامناسب لندن پرداختند. یافته ها معرف موقعیت محکمی برای اثرگذاری شبکه های اجتماعی سطح انفرادی در فعالیت بدنی اوقات فراغت است.
دانتن^[۱۴۲] و همکاران (۲۰۱۱)، در مقاله ای تحت عنوان «تأثیرات محیطی و اجتماعی بر فعالیت بدنی اوقات فراغت کودکان» برای مشخص نمودن اینکه آیا میزان و تجربه ی فعالیت بدنی در اوقات فراغت در موقعیت های اجتماعی و محیطی کودکان متغیر است یا نه، به ارزیابی بوم شناختی (۱۲۱ کودک ۱۳-۹ سال) در مدت زمان ۴ روز پرداخت. بررسی های الکترونیکی، فعالیت های اصلی، مکان ها، موقعیت های اجتماعی، حالات موجود و لذت بردن را مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج نشان داد که فعالیت بدنی متوسط تا شدید در بیرون از خانه، بیشتر از خانه و یا در خانه ی فردی دیگر بود (all p< 0.05 ). و فعالیت در گروه های بزرگتر مثلاً دوستان، بسیار بیشتر از با خانواده و یا به تنهایی بود (all p< 0.05 ).
فنگ^[۱۴۳] (۲۰۱۱)، در پایان نامه ی کارشناسی ارشد خود تحت عنوان «تأثیر نوع و منابع حمایت اجتماعی بر فعالیت بدنی در اوقات فراغت دانش آموزان سال سوم دبیرستان» به بررسی اختلافات متغیرهای متعدد زمینه ای، منابع حمایت اجتماعی، انواع حمایت و فعالیت های بدنی به عنوان اوقات فراغت، در میان دانش آموزان سال سوم دبیرستان با توجه به تأثیر آن بر منابع و نوع منابع حمایت اجتماعی می پردازد. سوژه های این مقاله ی تحقیقاتی، ۴۶۶ دانش آموز (۲۰۶ پسر و ۲۶۰ دختر) ۱۲-۱۶ سال می باشد. مشارکت کنندگان، پرسشنامه هایی درباره ی حمایت اجتماعی در مورد ورزش و اهمیت توانایی درک شده ی حمایت اجتماعی و فعالیت بدنی در اوقات فراغت را تکمیل نمودند. نتایج نشان داد که جنسیت تأثیر بسزایی بر تفاوت های موجود در حمایت از سوی خانواده، حمایت معلم و حمایت ابزاری دارد و پسران در زمان فراغت، فعالیت بدنی بیشتری دارند. حمایت اجتماعی از سوی خانواده، دوستان و معلمان با فعالیت بدنی به طور مثبت رابطه دارد.
سیلوا^[۱۴۴] و همکاران (۲۰۱۲)، در مطالعه ای با عنوان «فعالیت بدنی در اوقات فراغت و حمایت اجتماعی در میان بزرگسالان برزیلی» به بررسی رابطه میان حمایت خانواده و دوستان و فعالیت بدنی در اوقات فراغت بزرگسالان پرداختند. مطالعه ی مقطعی مبتنی بر جمعیت پلوتاس^[۱۴۵] در برزیل صورت پذیرفت. فعالیت بدنی اوقات فراغت با نسخه ی وسیعی از پرسشنامه ی فعالیت بدنی بین المللی مورد ارزیابی قرار گرفت. افرادی که قبل از مصاحبه، تمرین یا فعالیت بدنی کمتر و یا مساوی با ۱۵۰ دقیقه داشتند، به عنوان افراد فعال مد نظر گرفته شدند. حمایت اجتماعی با بهره گرفتن از مقیاس حمایت اجتماعی ارزیابی شده بر اساس نوع فعالیت بدنی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به این صورت است که مردان و زنانی که از سوی خانواده و دوستان به طور همزمان حمایت می شدند، سه برابر بیشتر از همتایان خود فعال بودند. در این تحلیل ها حمایت دوستان در مقایسه با حمایت خانواده رابطه بیشتری با فعالیت بدنی داشته است. ارتباط با سطح اجتماعی و سن نیز مشاهده گردید.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
به طور کلی هر تحقیق ابتدا درپی طرح مسأله یا مشکلی مطرح می شود که سؤالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می کند و موجب پیدایش فرضیاتی می شود. پژوهشگر با جمع آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آنها، به پاسخ به سؤالات پژوهشی و تأیید و یا رد فرضیات مطرح شده می پردازد. لذا جمع آوری اطلاعات و چگونگی تجزیه و تحلیل آنها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به عنوان یک مقوله از فرایند علمی است که نظریه ها در قالب آمار و ارقام علمی تجلی می یابد، ثمره آن به صورت کمی جلوه گر شده و مدل نظری تحقیق قابل سنجش و محاسبه می شود.
به همین منظور در این فصل با در نظر گرفتن هدف تحقیق، روش تحقیق مشخص شده و با انتخاب جامعه آماری و نمونه مشخص و توزیع پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات پرداخته تا بتوان روابط بین متغیرهای تحقیق را از دیدگاه شرکت کنندگان در مطالعه کشف و شناسایی کرد.
۳-۱- روش پژوهش
در این مطالعه با توجه به اینکه دستکاری متغیرها صورت نمی گیرد و افراد گروه نمونه صرفاً در محیط واقعی مورد مطالعه قرار می گیرند، لذا پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی زمینه یابی^[۱۴۶] (پیمایشی) به صورت مقطعی می باشد، که هدف آن نقش حمایت اجتماعی در نحوه ی گذراندن اوقات فراغت با تأکید بر فعالیت بدنی در پسران جوان شهر یزد است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و نحوه ی گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای بررسی فرضیه ها از طریق پرسشنامه و به شکل میدانی جمع آوری می‌شود. به دلیل بررسی رابطه بین متغیرها این نوع تحقیق از نوع همبستگی است.
۳-۲- جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق کلیه جوانان پسر بین ۱۵ تا ۲۴ سال شهر یزد می باشد که تعداد آن ها طبق آخرین داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۶۲۰۰۰ نفر می باشد.
۳-۳- شیوه برآورد حجم نمونه و روش نمونه گیری
حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول مورگان و با احتساب افت آزمودنی تعداد ۳۸۲ نفر برآورد شده است که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. جهت نمونه گیری ابتدا از ۱۲۰ محله موجود در شهر یزد تعداد ۶۴ محله به صورت تصادفی برگزیده و سپس در هر محله ۶ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند.
۳-۴- شیوه جمع آوری اطلاعات
روش اصلی جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، روش پرسشنامه ای می باشد که یکی از روش های بسیار متداول در گردآوری اطلاعات میدانی است و امر گردآوری اطلاعات را در سطح وسیع، امکان پذیر می سازد. این پرسشنامه پس از مطالعه پژوهش های گذشته و ادبیات تحقیق های داخلی، خارجی و پرسشنامه های موجود، تدوین گردید. در این تحقیق پس از تعیین محله های مورد بررسی، جهت تکمیل پرسشنامه ها از آزمودنی ها خواسته شد کلیه موارد پرسشنامه را با دقت بخوانند، مناسب ترین گزینه را انتخاب کنند و هیچ سؤالی را بدون پاسخ نگذارند. برای اطمینان از شرکت آزمودنی ها و تکمیل دقیق پرسشنامه ها و رفع ابهامات احتمالی آزمودنی در تحقیق، محقق شخصاً حضور داشت. محدودیت زمانی برای پاسخگویی وجود نداشت اما به طور متوسط هر پرسشنامه ۱۵ دقیقه توسط هر آزمودنی تکمیل شد.
۳-۵- ابزار اندازه گیری تحقیق
در تحقیق حاضر از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. بخش اول پرسشنامه شامل ۵ سؤال است که در مورد اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنی ها می باشد. سؤال اول در مورد سن افراد با مقیاس نسبی، سوال دوم در مورد مقطع تحصیلی افراد با مقیاس رتبه ای، سوال سوم نام محله افراد با مقیاس اسمی، سؤال چهارم تعداد افراد خانواده هر نفر با مقیاس رتبه ای و در سؤال پنجم، اعضایی از خانواده که ورزش می کنند با مقیاس اسمی اندازه گیری می شوند. سؤالات ۶ و ۷ پرسشنامه، میزان فعالیت ورزشی (تعداد روز ها و ساعات) آزمودنی ها در یک ماه گذشته را با مقیاس رتبه ای اندازه گیری می کند. با توجه به امتیازات کسب شده از سؤالات ۶ و ۷ پرسشنامه، آزمودنی ها به دو گروه فعال و غیر فعال تبدیل شدند. این تقسیم بندی به این صورت انجام گرفت: افرادی که موارد (الف)و (ب) از سؤال ۶ و مورد (الف) از سؤال ۷ را انتخاب کردند، غیر فعال و کسانی که موارد (پ) و (ت) و(ث) از سوال ۶ و موارد (ب) و (ج) و (د) از سؤال ۷ را انتخاب کردند، فعال محسوب می شدند. سؤالات ۸ و ۹ پرسشنامه، میزان حمایت والدین و دوستان از فرد برای فعالیت ورزشی در اوقات فراغت را شامل می شود. هر کدام از متغیرهای حمایت والدین و حمایت دوستان شامل سه خرده مقیاس می باشند. خرده مقیاس حمایت عاطفی شامل سؤال های ۴ ، ۷ ، ۸ ، ۱۳ و خرده مقیاس حمایت اطلاعاتی شامل سؤال های ۲ ، ۳ ، ۶ ، ۱۱ ، ۱۲ وخرده مقیاس حمایت ابزاری (مادی) شامل سؤال های ۱ ، ۵ ، ۹ ، ۱۰ می باشند. این سؤالات بر اساس طیف پنج ارزشی لیکرت (بیشتر مواقع، اغلب، گهگاهی، به ندرت، هیچ وقت) مورد ارزیابی واقع شدند. گویه های سؤالات ۷ و ۸ به صورت معکوس نمره گذاری شدند.
۳-۶- پایایی و روایی ابزار اندازه گیری
پایایی پرسشنامه ها از طریق همسانی دورنی (آلفای کرونباخ) ‌اندازه گیری شده است. متغیر حمایت والدین با ۱۳ سوال دارای پایایی ۷۸/۰ و خرده مقیاس های حمایت عاطفی والدین، حمایت اطلاعاتی والدین و حمایت ابزاری والدین به ترتیب دارای پایایی ۸۸/۰ ، ۶۹/۰ و ۸۳/۰ می باشند. متغیر حمایت دوستان نیز با ۱۳ سؤال دارای پایایی ۸۳/۰ و خرده مقیاس های حمایت عاطفی دوستان ، حمایت اطلاعاتی دوستان و حمایت ابزاری دوستان به ترتیب دارای پایایی ۸۱/۰ ، ۷۹/۰ و ۷۵/۰ می باشند. چون همه ضرایب پایایی از ۶/۰ بالاتر می باشند، پرسشنامه حاضر از لحاظ پایایی وضعیت مطلوبی دارد.
روایی (اعتبار) محتوایی پرسشنامه با نظر متخصصین مدیریت ورزشی، اساتید راهنما و مشاور بررسی شده و در موارد لازم نسبت به اصلاح برخی از سؤالات اقدام و در نهایت، مورد تأیید قرار گرفت.
۳-۷- روش‌های تجزیه و تحلیل داده ها
جهت تحلیل داده ها با توجه به مقیاس اندازه گیری متغیرها و ماهیت سؤال های پژوهشی، از آمار توصیفی شاخص های مرکزی، مانند فراونی مطلق، فراوانی درصدی، میانگین، میانه، مد و شاخص پراکندگی انحراف معیار و آزمون های آماری مناسب، مانند تحلیل عاملی ، آزمون t- استیودنت و رگرسیون لجستیک همزمان استفاده شده است. سطح اطمینان برای آزمون فرضیه به صورت دو دامنه و برابر با ۹۵/۰ در نظر گرفته شده است. تمامی روش های آماری اشاره شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS نسخه ۱۹ انجام گرفته است.
۳-۸- محدودیت های تحقیق
۳-۸-۱- محدودیت های اعمال شده توسط محقق

• • آزمودنی ها به پسران جوان ۱۵-۲۴ سال شهر یزد محدود می شود.

• • این تحقیق به صورت طرح مقطعی انجام و داده ها در بهار ۱۳۹۲ گردآوری شده است.

• • با وجود ابزارها و پرسشنامه های مختلف در مورد حمایت اجتماعی، در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.

۳-۸-۲- محدودیت های خارج از کنترل محقق
علی رغم کنترل و مراقبت کافی محقق در جریان طراحی و اجرای میدانی تحقیق به منظور حذف یا کاهش اثر متغیرهای مداخله گر یا مزاحم ، برخی متغیرها یا وضعیت ها، ناخودآگاه و به صورت احتمالی بر نتایج تحقیق مؤثر بوده اند که اهم آنها به شرح زیر است:

• • کمبود منابع علمی و مبانی و سوابق نظری و پژوهشی مرتبط با این تحقیق ناچاراً بر طراحی سؤالات پژوهشی مؤثر بوده است.

• • شرایط و مسائل اجتماعی- اقتصادی مردان جوان شهر یزد متفاوت است.

• • شرایط حاکم و ویژگی های فرهنگی و قومیتی هر یک از محله های شهر یزد متفاوت است.

• • تجارب و سوابق ورزشی هر یک از جوانان متفاوت است.

۳-۹- ملاحظات اخلاقی تحقیق
جهت رعایت ملاحظه های اخلاقی پژوهش، اجازه و رضایت هر فرد به صورت شفاهی گرفته شد. مشارکت افراد پاسخگو به پرسشنامه کاملاً اختیاری بود و هر کسی در هر زمانی جهت انصراف از تکمیل پرسشنامه ها آزاد و مختار بود. به کلیه شرکت کنندگان بابت محرمانه بودن پرسشنامه های تکمیل شده اطمینان داده شد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه

مدیریت دانش هنر خلق ارزش از داراییهای نامحسوس سازمانهاست.

Sveiby(1997)

مدیریت دانش مجموعهای از رویه ها، زیرساختها، ابزارهای مدیریتی و تاکتیکی که درجهت ایجاد، اشاعه و نفوذ دانش درسازمانهاست.

Bounfour(2003)

مدیریت دانش استراتژی است برای انتقال دانش به افراد مقتضی در زمان مطلوب و مورد نظربه نحوی که افراد در نشر و استفاده از اطلاعات برای بهبود عملکرد سازمان بکوشند.

O`Dell & Grayson
(۱۹۹۸)

۴.۲. روابط داده، اطلاعات و دانش
۱.۴.۲ روابط داده، اطلاعات و دانش از نظر باجاریا
روابط میان داده، اطلاعات و دانش، سلسله مراتبی و مطلق نیست. افراد و موقعیتها تعیین کننده داده، اطلاعات و یا دانش بودن این عوامل هستند. صاحب نظرانی نظیر داونپورت و پروساک، استیو هالس و کارل ویگ متفق القولاند که سطح تکامل دانش از اطلاعات و داده ها بیشتر بوده و دربرگیرندهی هردوی آنهاست. همچنین سطح تکامل اطلاعات ازداده بیشتر بوده و دربرگیرندهی آن نیز میباشد. وجود داده برای شکل گیری اطلاعات و وجود اطلاعات برای شکلگیری دانش ضروری است.
شکل(۲-۱). روابط داده واطلاعات و دانش، (باجاریا،۲۰۰۰، برگرفته از کتاب برگرن، برایان،۱۳۸۵)
سازمانها هم به داده و هم به اطلاعات وهم به دانش نیازمندند. صاحب نظری به نام سوکنانان^[۱۸] معتقد است که با وجود نیاز سازمان به داده، اطلاعات و دانش، دانش از جایگاهی والاتر برخوردار است؛ زیرا دانش نزدیک ترین لایه به تصمیم گیری است.

شکل(۲-۲). تعامل داده، اطلاعات، دانش و تصمیم، (سوکنانان، ۲۰۰۰،برگرفته از کتاب برگرن، برایان،۱۳۸۵)
۵.۲. ﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎ،ﻣﺪﻳﺮﻳﺖاﻃﻼﻋﺎتوﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶ
ﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶراﻧﺒﺎﻳﺪﺑﺎﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎاﺷﺘﺒﺎهﻛﺮد. ﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎﺑﺮﻓﺮاﻳﻨﺪوﻓﻨﺎوریﻣﺘﻤﺮﻛﺰاﺳﺖ،درﺣﺎﻟﻲﻛﻪارﻛﺎنﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶ،اﻓﺮادوﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﺟﻤﻌﻲآﻧﺎنﺑﺮایﺗﺸﺮﻳﻚﻣﺴﺎﻋﻲﺳﺮﻳﻊواﺛﺮﺑﺨﺶﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(اِمین وهمکاران، ۲۰۰۱).
آنچه که مسلم است اﻳﻦاﺳﺖﻛﻪﺑﺪونﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎ،ﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶﻣﻮﻓﻖﻧﺨﻮاﻫﺪﺑﻮد. ﭘﻴﻮﻧﺪدادنﻓﺎﺻﻠﻪاﻳﻦدو،ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﺗﻌﻬﺪﺑﻪﻳﻚﻓﺮﻫﻨﮓﺗﺴﻬﻴﻢداﻧﺶاﺳﺖ. ﺳﺎزﻣﺎنﺑﺮایرﺳﻴﺪنﺑﻪاﻳﻦﻣﻨﻈﻮرﭼﺎره ایﺟﺰﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاریوﺗﻌﻬﺪﺑﻪاﻳﺠﺎدﻓﺮﻫﻨﮓداﻧﺎﻳﻲﻧﺪارد.
شکل (۲-۳). پیوند مدیریت دانش با مدیریت داده ها، (امین و همکاران،۲۰۰۱)
(پیوند مدیریت دانش با مدیریت داده ها، امین و همکاران،۲۰۰۱)
(پیوند مدیریت دانش با مدیریت داده ها، امین و همکاران،۲۰۰۱)
ﺑﺪونآﻧﻜﻪاﻓﺮادﻧﺴﺒﺖﺑﻪداﻧﺶﺗﻌﻬﺪداﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨﺪوﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎیﻓﻌﻠﻲداﻧﺶراﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ،زﻳﺮﺳﺎﺧﺖداﻧﺶﻣﻮﻓﻖﻧﺨﻮاﻫﺪﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦﺑﺪونداﺷﺘﻦﻳﻚزﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻓﻨﺎوریﻛﻪﺑﻪاﻧﺪازهﻛﺎﻓﻲﺑﺮایﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎیداﻧﺶﻗﻮیﺑﺎﺷﺪ،زﻳﺮﺳﺎﺧﺖداﻧﺶﻋﻤﻞﻧﻤﻲﻛﻨﺪ. وﺗﺎزﻣﺎﻧﻲﻛﻪﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎیﻛﺎریﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮداﻧﺶﻧﺒﺎﺷﻨﺪ،ﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶدارایزﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻣﻨﺎﺳﺒﻲﺑﺮایﻋﻤﻞﻧﺨﻮاﻫﺪﺑﻮد.
ﻓﻨﺎوری،ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎوﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزﻣﺎﻧﻲﻛﺎرﺑﺮدﻛﺎﻣﻞداﻧﺶراﻣﻤﻜﻦﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ. اﻣﺎﺗﻨﻬﺎﺑﺎوﺟﻮدﻛﺎرﺑﺮانﻣﺎﻫﺮداﻧﺶ،ﻛﻪﻣﺰﻳﺖﻛﺎﻣﻞﺧﺪﻣﺎتداﻧﺶراﺑﻪﻃﻮراﺛﺮﺑﺨﺶدرکﻣﻲﻛﻨﻨﺪ،ﻣﻮﻓﻘﻴﺖاﻳﻦزﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻗﺎﺑﻞدﺳﺘﺮساﺳﺖ. ﻓﺮﻫﻨﮓداﻧﺎﻳﻲﺑﻪﻋﻨﻮانﭘﻠﻲﻣﻴﺎناﻓﺮاد،ﻓﻨﺎوریوﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ،اﻣﻜﺎنﭘﻴﻮﻧﺪوﻧﺰدﻳﻜﻲﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶوﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎراﻓﺮاﻫﻢﻣﻲﺳﺎزد. ﻫﺮﭼﻨﺪﻛﻪﻫﺮﻳﻚازاﻳﻦﻣﺒﺎﻧﻲزﻳﺮﺳﺎﺧﺖداﻧﺶ،ﻧﻘﺸﻲﺑﺴﻴﺎرﻣﻬﻢدرزﻳﺮﺳﺎﺧﺖداﻧﺶاﻳﻔﺎﻣﻲﻛﻨﻨﺪ،اﻣﺎدراﻳﻦﻣﻴﺎن،ﻓﺮﻫﻨﮓ،ﻧﻘﺶاﺻﻠﻲﺗﺮواﺳﺎﺳﻲﺗﺮیراﺑﺎزیﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪﻛﻪﺗﺤﻘﻴﻘﺎتﺑﺴﻴﺎریﻧﺸﺎندادهاﺳﺖ،ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦﻣﺎﻧﻊدرﺟﻬﺖﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎیﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶ،ﻓﺮﻫﻨﮓاﺳﺖ(زاﻫﺪیواﻧﺘﻈﺎری،۱۳۸۶).
ازاﻳﻦروﺳﺖﻛﻪﻧﮕﺮشﻫﺎ،ﺑﺎورﻫﺎوارزشﻫﺎیاﻓﺮاداﺳﺖﻛﻪﺣﺮفآﺧﺮراﻣﻲزﻧﺪ. اﻳﻦﻣﺎﻧﻊآنﻗﺪرﺳﺨﺖوﻣﻘﺎوماﺳﺖﻛﻪ “اﺳﺘﻴﻮاﻟﻴﺲ^[۱۹] ” ازآنﺑﻪﻋﻨﻮانﻧﺎﺑﻮدﮔﺮواﻗﻌﻲﻧﺎمﻣﻲﺑﺮد.درﻛﻨﺎردرکﻣﻔﻬﻮمﻣﺪﻳﺮﻳﺖدادهﻫﺎوﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶ،ﺷﻨﺎﺧﺖﻣﺮزﺑﻴﻦﻣﺪﻳﺮﻳﺖاﻃﻼﻋﺎتوﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶﻧﻴﺰﺿﺮوریاﺳﺖ. ﻣﺮزﻫﺎیﻣﺪﻳﺮﻳﺖاﻃﻼﻋﺎتوﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶراﻣﻲﺗﻮانازﻫﻢﻣﺘﻤﺎﻳﺰﻧﻤﻮد،اﻃﻼﻋﺎتﺑﻴﺸﺘﺮﺟﻨﺒﺔﻋﻤﻮﻣﻲداﺷﺘﻪوآﮔﺎﻫﻲﭘﻴﺪاﻛﺮدندرﺑﺎرهﻧﺸﺎﻧﻲﭼﻴﺰیﻳﺎآدرسﻓﺮدیﻳﺎﺟﺎﺋﻲﻣﻲﺑﺎﺷﺪ،وﺣﺎلآنﻛﻪداﻧﺶﻋﺒﺎرتاﺳﺖازدرکوﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲﻣﻮﺿﻮعداﻧﺴﺘﻨﻲﻫﺎﻛﻪﻣﻤﻜﻦاﺳﺖدراﺛﺮﺑﺮرﺳﻲوﺗﺠﺮﺑﻪﺗﺤﺼﻴﻞﺷﻮد. ﻗﻠﻤﺮوداﻧﺶوﺳﻴﻊوﻧﺎﻣﺤﺪودﺑﻮده،رﺷﺘﻪﻫﺎیﻋﻠﻤﻲﻣﺨﺘﻠﻒرادرﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد. ازاﻳﻦروداﻧﺶﻋﻤﻮﻣﻲ،ﺗﺨﺼﺼﻲوﺣﺮﻓﻪایراﺷﺎﻣﻞﻣﻲﺷﻮد،اﻣﺎاﻃﻼﻋﺎتﻧﺴﺒﺘﺎًﻣﺤﺪوداﺳﺖ،اﻃﻼﻋﺎتﺟﻨﺒﺔﻋﻤﻮﻣﻲدارد،اﻣﺎداﻧﺶﺟﻨﺒﺔﻋﻠﻤﻲدارد،اﻃﻼﻋﺎتدرﺳﻄﺢﻛﺎرﺑﺮدیوﻣﻮﻗﺖﺑﺎﻗﻲﻣﻲﻣﺎﻧﺪ،اﻣﺎداﻧﺶﺟﻨﺒﻪﺟﺎوداﻧﻲدارد.
۶.۲. ساختار سلسله مراتبی دانش
۱.۶.۲ سلسله مراتب دانش رادینگ^[۲۰]
دانش از کجا نشأت می‌گیرد؟ اگر سازمان بر روی گنجینه انبوه و بکر دانش نشسته است، آن گنجینه کجاست؟ نظریه پردازان و دست اندرکاران مدیریت دانش، به طور معمول بحث درباره دانش چیست را با هرم دانش باز می‌کنند و جهان دانش را به صورت هرمی شامل داده‌های مراوده‌ای خام در سطح پایین تا فرزانگی در رأس آن به تصویر می‌کشند (شکل۴.۲). برخی اختلاف نظرها در بین طرف‌های گوناگون در خصوص جزئیات وجود دارد ولی در کل وفاق عمومی در خصوص حرکت و ترکیب کلی هرم دانش وجود دارد.
داده‌هایمراوده‌ایوداده‌هایضمنیدرقاعدهزیرینهرمدانشجایدارند. داده‌هایمراوده‌ایدرپایگاه‌هایداده‌هاوسایرانبارهایداده‌هاذخیرهشده،بهطرقمختلفیبهکارمی‌روند. داده‌هایضمنیرا،بجزدرذهنافراد،نمی‌تواندرجاییذخیرهکرد. همهبراینباورندکهداده‌هایاینسطح،دانشنیستندوحتیاطلاعاتهمتلقینمی‌شوند.
درحقیقت،اینداده‌هااصلاًاطلاعاتزیادیراارائهنمی‌دهند؛زیرافقطبخشیازمراودهوتعاملراتحتپوششقرارمی‌دهند. دربهترین حالتاینداده‌هاتکه‌هایکوچکیکمعماهستند. داده‌هایمراوده‌اینوعاًیکصورتسادهالفباشماربهخودمی‌گیرند.
شکل(۲-۴). ساختار سلسله مراتبی دانش(رادینگ،۱۳۸۳)
مرتبه بعدی داده‌های عملیاتی است. داده‌های عملیاتی منعکس کننده تعاملات و مبادلات کامل و واحد منسجمی هستند که تحت عنوان جزء ناچیز بدان‌ها اشاره می‌شود. این جزء نیز در پایگاه داده‌ها ذخیره و مدیریت می‌شود. داده‌ها حداقل متن را دارند، و بهتنهایی مفهوم بزرگ‌تری را افاده نمی‌کنند. هر عنصر فقط جزء کوچکی از داده تلقی می‌شود و نحوه ارتباط آن با سایر داده‌ها در این مرحله مشخص نیست. داده ها در این مرحله فقط تکه کوچکی از معما می‌باشند و نمی‌توان آن را به عنوان اطلاعات معنی دار در نظر گرفت. شکل الفباشمار آن‌ها مشابه داده‌های مراوده‌ای است، اگرچه کلمات قابل شناسایی هم ممکن است جزئی از آن‌ها باشد.
در سطح اطلاعات مدیریت، تغییرات عمده‌ای صورت می‌گیرد. این سطح داده‌های کمی خلاصه شده را در بر می‌گیرد که گروهبندی، ذخیره، پالایش و سازماندهی شده است تا بتواند زمینه را روشن سازد. این داده‌ها هم دانش را نشان نمی‌دهند؛ ولی تا حدی آغاز مدیریت اطلاعات به شمار می‌روند، اطلاعاتی که مدیر می‌تواند به کار گیرد تا کاری بیش از پردازش مراوده فردی انجام دهد. مدیران می‌توانند اطلاعات (داده‌ها در برخی متن‌ها) رابررسی کنند و شروع به اتخاذ تصمیم کرده، اقداماتی را براساس اطلاعاتی که از این داده‌ها به دست آمده‌اند صورت دهند(رادینگ، ۱۳۸۳).
در سطح هوش سازمانی توانایی حاصل می‌شود که تمام توان فکری سازمان را به حرکت وا می‌دارد و این توان فکری را بر دستیابی به رسالت و مأموریت خود متمرکز می‌کند.
در سطح دانش سازمانی ترکیب سیالی از تجربیات، ارزش‌ها، اطلاعات موجود و نگرش‌های کارشناسی نظام یافته است که به فرایندهای کاری و حل مسایل یک سازمان کمک می‌کند. دانش سازمانی شامل توانایی‌های سازمانی برای درک و فهم و تفسیر است که سازمان را قادر می‌سازد بر اصول و مبانی خود متمرکز شود.
دانش سازمانی به اطلاعات پردازش شده از جریان‌های عادی و مراحلی که قابلیت اقدام دارند و نیز دانش به دست آمده‌ی سیستم‌های سازمانی، مراحل، تولیدات، قوانین و فرهنگ اطلاق می‌شود(لیو، ۱۹۹۶).
سطح فرزانگی به عنوان نتیجه یک فرایند یا حالت، بیانگر کلیت و جامعیت قسمت‌ها و بخش‌های ساختار یافته و جهت دار اطلاعات است. هوش سازمانی که در چنین وضعیتی تولید شود باید برای توانمند شدن توانایی‌های سامانه‌های اطلاعاتی حل مسائل سازمانی به شکل مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
یکی از خصوصیات عمدهی مترتب بر دانش، انتزاع است که برخی از اندیشمندان مدیریت دانش، آن را «سرکوب جزئیات» مینامند. دانش، به حداقل رساندن جمعآوری وخواندن اطلاعات است، نه افزایش دسترسی به اطلاعات. دانش کارآمد کمک میکند تا اطلاعات و دادهای ناخواسته حذف شوند. دانش نوعاٌ پیچیده است و هدف دانش کشف علت و چگونگی موقعیتهاست. دانش، صورت اقلام واقعیتها یا انباشت داده ها ویا توصیف محصولات نیست وبیشتر وابسته به درک این واقعیت است جستجو کنندهی دانش به چه چیزهایی نیاز دارد یا چه چیزهایی را میخواهد بداند.
درنهایت در راس هرم دانش، فرزانگی قرار دارد. برای نظریهپردازانی که هرم دانش را تا این نقطه دنبال میکنند، فرزانگی دانشی است که جذب شده و کاملا به صورت ضمنی درآمده است، بطوریکه خود را تقریبا درهر عمل و تصمیمی متجلی میسازد.(رادینگ، ۱۳۸۳)
۲.۶.۲ سلسله مراتب دانش برایان برگرن^[۲۱]
برایان برگرن سلسله مراتب دانش را اینچنین معرفی میکند:
(شکل۲-۵). سلسله مراتب دانش، (برایان برگرن،۱۳۸۶)
بطورکلی سطوح بالای سلسله مراتب ازغنای محتوایی بیشتری برخوردار هستند. بهعنوان مثال درپزشکی، سلسله مراتب میتواند چنین باشد:

• داده: دمای بیمار۱۰۲ فارنهایت، ضربان قلب ۱۰۹ بار دردقیقه، سن ۷۵ سال

• اطلاعات:“تب” دمای بیش از ۱۰۰ فارنهایت است، “ضربان شدید قلبی” تعداد ضربان بیش از۱۰۰بار درهردقیقه است، “سالخورده” فردی بابیش از ۷۵سال است.