ممانهای ، ممانهایی هستند که توسط جا به جایی جانبی تیر نسبت به وتر آن، ایجاد میشوند (شکل ۳-۷-الف)، در حالی که ممانهای حاصل از جا به جایی نسبی دو انتهای تیر نسبت به یکدیگر میباشند (شکل ۳-۷-ب).
شکل ۳-۷- (الف) اثرات ، (ب) اثرات
تحلیل پی-دلتا، بویژه روش تکراری دو-چرخهای[۶۳] چن و لویی (Chen & Lui, 1991)، نیازمند به گذراندن دو بار، فرایند تحلیل میباشد. در مرحله اول، معادلات تعادل سیستم برای تحلیل استاتیکی خطی، حل و جا به جایی گرهها، تحت بارگذاری تعریف شده، محاسبه میشوند. سپس نیروهای محوری المانها محاسبه و از آنها جهت ساخت ماتریس سختی هندسی المان استفاده می شود. نیروهای فشاری سختی المان را کاهش و نیروهای کششی سختی آن را افزایش می دهند. در مرحله دوم تحلیل، معادلات تعادل تحلیل پی-دلتا، مورد بررسی قرار میگیرند:
که ماتریس سختی هندسی سیستم ، با تجمع ماتریسهای سختی المانها حاصل میگردد. سپس جا به جایی گرهها تحت بارگذاری موجود محاسبه میشوند.
سختی هندسی، تمایل کمانش ناشی از بار محوری را ارائه می کند، بنابراین نه تنها به پیکربندی سازه بستگی دارد بلکه به شرایط بارگذاری نیز وابسته است. ماتریس کل سازه بصورت حاصلجمع ماتریس سختی الاستیک که در گام قبل محاسبه شد و ماتریس سختی هندسی بیان می شود.
در رابطه زیر، ماتریس سختی یک المان قاب سه بعدی آورده شده است که با حذف درجه آزادیهای زائد میتوان به ماتریس سختی المان قاب دو بعدی دست یافت ]۹۵[.
نیروی محوری المان است. استفاده از ماتریس سختی هندسی رویکردی کلی، برای به حساب آوردن اثرات ثانویه در تحلیلهای استاتیکی و دینامیکی هر نوع سیستم سازهای میباشد. در مهندسی عمران، از این امر بعنوان تحلیل P-Delta یاد می شود. ذکر این نکته ضروریست که اثرات بیش از حد P-Delta منجر به ورود جوابهای منفرد و تکین در پاسخها و در نتیجه ناپایداری فیزیکی سازه می شود ]۹۶[.
در گام پنجم، جهت انجام تحلیل دینامیکی طیف پاسخ، جرم سازه از روی بار آن محاسبه میگردد. مطابق استاندارد ۲۸۰۰ جرم ساختمانها از روی کل بار مرده به اضافه درصدی از بار زنده محاسبه می شود. جرمهای محاسبه شده از ترکیب بار ( ) برای ساختمانهای مسکونی و اداری، و از ترکیب بار ( ) برای ساختمانهای تجاری بعنوان جرمهای متمرکز انتقالی[۶۴] به ماتریس جرم سراسری سازه اضافه میشوند. با حل معادله مشخصه، بردارها و مقادیر ویژه محاسبه میشوند:
بردارهای ویژه همان شکلهای مودی سازه ( ) و جذر مقادیر ویژه همان فرکانسهای طبیعی سازه ( ) میباشند. سپس زمانهای تناوب و فرکانسهای سازه با بهره گرفتن از روابط زیر محاسبه میشوند.
در گام ششم، به تحلیل طیف پاسخ (RSA) و تعیین علامت پاسخهای حاصل پرداخته شده است. معادله حرکت یک سیستم دینامیکی بصورت زیر بیان می شود:
که ، و ماتریسهای جرم، میرایی و سختی سیستم میباشند. بردار بارهای خارجی و ، و به ترتیب، بردارهای جا به جایی، سرعت و شتاب سیستم مورد نظر میباشند. تحلیل طیف پاسخ مودال[۶۵]، براساس سادهسازی رویکرد برهمنهی مودها میباشد و هدف آن اجتناب از تحلیل تاریخچه زمانی است. جهت انجام تحلیل طیف پاسخ مودال، با بهره گرفتن از مفهوم و تعامد مودها، رابطه (۳-۱۳) به رابطه زیر تبدیل می شود:
بردار شتاب زلزله، ماتریس شکلهای مودی مشخصه و بردار ضریب تاثیر[۶۶] سیستم میباشد که مشابه شکل ۳-۸ تعیین میگردد. در صورتی که زلزله در جهت Y اعمال شود، بردار ضریب تاثیر این سازه برابر است با .
شکل ۳-۸- بردار ضریب تاثیر هنگام اعمال زلزله در جهت X
روند تحلیل دینامیکی طیف پاسخ بدین صورت میباشد:
انجام تحلیل مودال (گام پنجم) و محاسبه بردارهای ویژه و مقادیر ویژه .
تشکیل ماتریس نرمالیزه شده مودها.
استفاده از ماتریس نرمالیزه شده شکلهای مودی، جهت تبدیل معادله حرکت حاکم بر سیستم (رابطه ۳-۱۴).
محاسبه شتاب در زمان تناوب هر شکل مودی، با بهره گرفتن از درونیابی طیف پاسخ شبه شتاب.
محاسبه ضریب مشارکت مودی.
محاسبه نسبت جرم شرکت کننده در هر مود.
محدود کردن تعداد مودهای شرکت کننده در تحلیل طیف پاسخ، با در نظر گرفتن حداکثر تعداد مودهای بدست آمده از موارد زیر (استاندارد ۲۸۰۰) :
الف.حداقل سه مد اول نوسان.
ب.تمام مودهای نوسان با زمان تناوب بیشتر از ۴/۰ ثانیه.
پ.تمام مودهای نوسان که مجموع جرمهای موثر در آنها بیشتر از ۹۰ درصد جرم کل سازه باشد.
محاسبه طیف پاسخ جا به جایی، .
محاسبه ضریب همبستگی.
(۳-۱۷)
محاسبه حداکثر جا به جایی نسبی مودی.
استفاده از روش آماری CQC جهت محاسبه پاسخهای حداکثر سازه.
بدلیل اینکه کمیتهای حداکثر محاسبه شده (جا به جایی، نیروهای المان و عکسالعملهای تکیهگاهی) ، با بهره گرفتن از روشهای آماری بدست آمدهاند، تمام اطلاعات مربوط به علائم آنها از بین میرود. میتوان برای حل این مساله از علائم مربوط به مود غالب[۶۷] (مود با بیشترین نسبت مشارکت جرمی) جهت طیف وارد شده، استفاده نمود ]۹۵[. در بخش بعد، صحت تحلیلهای استاتیکی، P-Delta و دینامیکی طیف پاسخ برنامه نوشته شده در محیط MATLAB توسط نرم افزار S-FRAME V10.00 بررسی می شود ]۹۷[.
۳-۴-صحت سنجی برنامه نوشته شده برای بارگذاریهای مختلف
جهت صحت سنجی برنامه نوشته شده، یک قاب فولادی مهاربندی شده چهار طبقه و سه دهانه با تکیهگاههای صلب، مطابق شکل ۳-۹ مدل شده است. ارتفاع هر طبقه ۳ متر و طول هر دهانه ۴ متر میباشد. نیروهای ثقلی گسترده حاصل از بارهای مرده و زنده در طبقات و بام برابر با میباشند. برای محاسبه جرم سازه از ترکیب بار استفاده شده است. بارهای لرزهای وارد بر قاب، براساس اعمال مستقیم طیف طراحی مؤلفه افقی شتابنگاشت زلزله طبس، با میرایی ۵% محاسبه شده اند. مدول الاستیسیته فولاد و چگالی وزنی آن برابر با میباشد. از پروفیل استاندارد IPB300 بعنوان سطح مقطع کلیه اعضای قاب استفاده شده است. فرکانسهای حاصل از دو برنامه در جدول ۳-۳ ارائه شده اند. نتایج حاصل از تحلیل این قاب تحت دو ترکیب بارگذاری متفاوت، توسط برنامه نوشته شده در محیط MATLAB و نرم افزار S-FRAME در جدول ۳-۴ نشان داده شده اند.
شکل ۳-۹- قاب مهاربندی شده ۴ طبقه و ۳ دهانه
جدول ۳-۳- فرکانسهای حاصل از نرم افزار و برنامه نوشته شده