زندگی گستره‌ا‌ی برای بروز استعدادهای ژنتیک و رشد و توسعه‌ی توانایی‌های فردی به منظور کسب تعادل زیستی رشد و رضایتمندی است. پیچیدگی‌ها‌ی ژنی انسان بنحوی است که در برخی صفات فردی همچون رنگ چشم و یا مو، بروز چنین ویژگی‌هایی اجتناب ناپذیر است. در برخی از موارد صرف نظر از نوع ویژگی ژنی، تأثیر محیط در ایجاد و یا توسعه‌ی نوعی از توانمندی و یا نقص، آشکار و اجتناب ناپذیر است، همچون اعتماد به نفس و نداشتن قاطعیت. پس به نظر می‌رسد که در یک سوی طیف تأثیرات ژنی مطلق و در سوی دیگر تأثیرات محیطی مطلق در شکل‌گیری فرایند‌های مرتبط با انسان قرار دارند. این فرایندها موجب بروز الگوها و عادات رفتاری، احساسی و شیوه‌های تفکری (باورها و اعتقادات) می‌شوند. ترکیب این الگوها موجب موفقیت، شکوفایی و بالندگی یا شکست و ناکامی است. بطور کلی شخصیت در طی فرایند تکامل انسان تحول پیدا می‌کند. این تحول بر اساس معادلات پیچیده ژنی و امکانات محیطی صورت می‌گیرد. در واقع این دو عامل در تعامل با یکدیگر پدیده‌ی شخصیت را می‌سازند. شخصیت مهم‌ترین ابزار برای سوگیری و هدایت زندگی است. از طرفی خود هدف را تعیین می‌کند و از طرف دیگر امکان رسیدن به آن هدف را فراهم می کند(حق شناس، ۱۳۸۸).

در اینجا سئوالی که مطرح می‌شود این است که چه چیزی باعث می‌شود افراد به این صورت رفتار کنند؟ آیا افراد از کارهایی که انجام می‌دهند آگاهند یا اینکه رفتار آنها نتیجه انگیزه‌های پنهان ناهشیار است؟ آیا برخی افراد ذاتاً خوب و برخی شرور هستند؟ یا اینکه همه افراد استعداد خوب یا شرور بودن را دارند؟ آیا رفتار انسان عمدتاً محصول طبیعت است یا اینکه عمدتاً عوامل محیطی آن را شکل می‌دهد؟ آیا افراد می‌توانند شخصیت خود را آزادانه انتخاب کنند یا شکل دهند یا اینکه نیروهای زندگی آنها را تعیین می‌کنند که از کنترل آنها خارج هستند؟ آیا انسان‌ها به وسیله‌‌‌‌‌‌ی شباهت‌هایشان بهتر توصیف می‌شوند یا اینکه بی‌همتایی ویژگی اصلی انسان‎‌هاست؟ چه عواملی باعث می‌شوند برخی افراد شخصیت نابهنجاری را پرورش دهند در حالیکه دیگران به سمت سلامت روانی پیش می‌روند؟ فیلسوفان، دانشمندان و متفکران مذهبی هزاران سال است که این سئوال‌ها را مطرح و درباره‌ی آن ها بحث کرده‌اند، اما اغلب این بحث‌ها بر اساس عقاید شخصی آن‌ ها استوار بوده‌اند که تحت تأثیر ملاحظات سیاسی، اقتصادی، مذهبی و اجتماعی قرار داشتند، بعداً نزدیک به اواخر قرن نوزدهم، پیشرفت‌هایی در روان‌شناسی به عنوان بررسی علمی رفتار انسان، سرآغاز روش منظم‌تری برای بررسی شخصیت انسان بود(فیست و فیست، ۲۰۰۲).
ازجمله دلایل اهمیت پژوهش حاضر توجه به مؤلفه‌هایی است که ابعاد سرشت و منش را تشکیل می‌دهند و نقش مهمی را در اثر‌گذاری محیط بر روی ویژگی‌های شخصیتی (منش) ایفا می‌کنند. با وجود چنین نقشی لزوم پژوهش بیشتر در این حیطه مطرح می‌گردد.
در بسیاری از موارد، دلیل شکست افراد در اثربخش بودن وظایف شغلی خود در سازمان کمبود هوش یا فقدان مهارت‌های فنی آنان نیست، بلکه همسو نبودن ویژگی‌های شخصیتی آنان با شغلی است که بر عهده دارند. به همین دلیل لازم است به این زمینه خاص توجه داشته باشیم. در بحث از شخصیت و رابطه آن با کار تأکید بر آن است که چگونه تفاوت‌های شخصیتی افراد بر عملکرد در رفتار شغلی آنان اثر می‌گذارد(ساعتچی، ۱۳۸۲). واضح است که شخصیت افراد با یکدیگر فرق می‌کند، همچنین در پی آن شغل آن‌ ها نیز تغییر می‌کند. بر اساس این استدلال تلاش‌هایی انجام شده تا شخصیت‌ها و شغل‌ها با یکدیگر متناسب باشند. نظریه مستند تناسب شغل با شخصیت را جان هالند عرضه کرده است. این نظریه می‌گوید که رضایت شخص یا تمایل شخص به ترک شغل به درجه میزان تناسب شخصیت او با محیط شغلی‌اش بستگی دارد. این نظریه بیانگر این است که اگر شخصیت فرد با شغل وی سازگار باشد رضایت شغلی بسیار زیاد و میزان ترک خدمت حدأقل است. مثلاً، افراد اجتماعی ترجیحاً مشاغل اجتماعی داشته باشند، مردم سنت‌گرا ترجیحاً مشاغل سنتی داشته باشند و غیره(رابینز و همکاران، ۱۹۹۸).
این پژوهش در کل ویژگی‌های شخصیتی دو گروه معلمان و پرستاران را بر اساس نظریه سرشت و منش مورد بررسی و مقایسه قرار داده و در پی آن است که بوسیله داده‌های جمع آوری شده در این مشاغل به مقوله منش بیشتر بپردازد. با توجه به رابطه دو سویه‌ی شخصیت و شغل به مقایسه‌ ویژگی‌های شخصیتی سرشت و منش در گروهی از معلمان و پرستاران پرداخته شده است. بطور کلی ضرورت پژوهش حاضر را می‌توان از دو دید نظری و کاربردی مورد بررسی قرار داد. در بعد نظری اهمیت تحقیق حاضر در افزودن به ادبیات موجود یاری رسان است، از سویی این تحقیق می‌تواند در باب ادبیات مربوط به سرشت و منش و کسب اطلاعات بیشتری در مشاغل مورد پژوهش مفید باشد و از دیگر سو به لحاظ اطلاعاتی که در تأثیر‌گذاری مشاغل و اثر‌پذیری شخصیت در حیطه منش می‌دهد قابل توجه و مفید واقع گردد. در واقع با توجه به اکتسابی بودن منش و اینکه بیشتر ویژگی‌هایی را شامل می‌شود که تحت تأثیر عوامل محیطی در ساختار شخصیت فرد به وجود می‌آیند بر آن شدیم تا در دو گروه شغلی پرستاران و معلمان به مقایسه ویژگی‌ها بپردازیم و تأثیر محیط شغلی را بر این ویژگی‌ها مورد مقایسه قرار دهیم.
۴ـ۱ اهداف پژوهش
۱ـ۴ـ۱ اهداف کلی :
مقایسه ویژگی‌های شخصیتی سرشت و منش در گروهی از معلمان و پرستاران
۲ـ۴ـ۱ اهداف جزئی :
۱ـ۲ـ۴ـ۱ مقایسه ویژگی‌های سرشت و ابعاد آن
۲ـ۲ـ۴ـ۱ مقایسه ویژگی‌های منش و ابعاد آن
۵ـ۱ فرضیه‌های پژوهش
۱ـ۵ـ۱ از نظر ویژگی‌های سرشت میان معلمان و پرستاران تفاوت وجود دارد.
۲ـ۵ـ۱ از نظر ویژگی‌های منش میان معلمان و پرستاران تفاوت وجود دارد.
۶ـ۱ تعریف نظری متغیرها
۱ـ۶ـ۱ ویژگی‌های شخصیتی: مجموعه‌ای از صفات و ویژگی‌های گوناگونی که تأثیر اساسی‌تر و عمیق‌تری از ظاهر بدنی دارند، ویژگی‌هایی که نسبتاً پایدار هستند اما گاهی بسته به شرایط محیطی نیز تغییر می‌کند و ممکن است مستقیماً قابل مشاهده نباشند(شولتز و شولتز، ۱۹۹۴).
۲ـ۶ـ۱ نوجویی : فعال‌سازی رفتاری در پاسخ به محرک‌های نو و نشانه‌های پاداش و رهایی از تنبیه است. تفاوت‌های فردی در چنین قابلیتی نوجویی نامیده می‌شود.
۳ـ۶ـ۱ آسیب‌پرهیزی : بازداری رفتاری در پاسخ به محرک‌های تنبیه یا نبودن پاداش است. تفاوت‌های فردی در قابلیت وقفه یا بازداری رفتاری آسیب‌پرهیزی نامیده می‌شود.
۴ـ۶ـ۱ پاداش‌وابستگی : رفتاری که با پاداش تقویت می‌شود معمولاً تا مدتی پس از قطع پاداش ادامه می‌یابد. کلونینجر، تفاوت‌های فردی در تداوم پاسخ پس از قطع پاداش را پاداش‌وابستگی نامگذاری کرد.
۵ـ۶ـ۱ پشتکار : تلاش و استمرار فرد در راستای دستیابی به هدف یا اهداف را گویند. میزان مقاومت فرد در چنین قابلیتی پشتکار نامیده می‌شود.
۶ـ۶ـ۱ خود‌راهبری : بعد خودراهبری بر پایه‌ی پنداشت از خویشتن به عنوان یک فرد مستقل و دارای زیر مجموعه‌های وحدت، احترام، عزت، تأثیربخشی، رهبری و امید تعریف شده است.
۷ـ۶ـ۱ خود‌فراروی : بعد خود‌فراروی بر پایه‌ی مفهومی از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع پیرامون آن مطرح شده است که با پندارهای حضور رازگونه، ایمان مذهبی و متانت و صبوری غیر مشروط همراه است.
۸ـ۶ـ۱ همکاری : بعد همکاری بر پایه‌ی پنداشت از خویشتن به عنوان بخشی از جهان انسانی و جامعه قرار دارد که از آن حس اجتماعی، رحم و شفقت، وجدان و تمایل به انجام امور خیریه مشتق می‌شود.
۷ـ۱ تعریف عملیاتی متغیرها
ویژگی‌های شخصیت: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به آزمون سرشت و منش کلونینجر(TCI) بدست می‌آورد. این تست شامل ۱۲۵ سئوال و ۷ خرده مقیاس(عامل) اصلی نوجویی، آسیب‌پرهیزی، پاداش‌وابستگی، پشتکار، خودراهبری، خودفراروی و همکاری می‌باشد. آزمودنی با جواب صحیح و غلط به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
نوجویی: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس نوجویی نسبت به TCI بدست می‌آورد.
آسیب پرهیزی: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس آسیب‌پرهیزی نسبت به TCI بدست می‌آورد.
پاداش وابستگی : نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس پاداش‌وابستگی نسبت به TCI بدست می‌آورد.
پشتکار: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس پشتکار نسبت به TCI بدست می‌آورد.
خودراهبری: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس خودراهبری نسبت به TCI بدست می‌آورد.
خودفراروی: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس خودفراروی نسبت به TCI بدست می‌آورد.
همکاری: نمره‌ای که آزمودنی از پاسخ دادن به سئوالات خرده مقیاس همکاری نسبت به TCI بدست می‌آورد.
در این فصل ابتدا مبانی نظری شخصیت و نظریه‌های شخصیت که از نقطه نظرات متفاوت به شخصیت پرداخته‌اند مطرح گردیده سپس به پیشینه‌های مرتبط با پژوهش حاضر پرداخته شده است.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
‌
ادبیات و پیشینه پژوهش
۱ـ۲ مبانی نظری شخصیت :
شخصیت معنای گوناگونی دارد و با آن که زیر مجموعه‌ی مجزا و معقولی از روان‌شناسی است و شامل نظریه، پژوهش و ارزیابی می‌شود اما در مورد معنای این اصطلاح در روان‌شناسی توافق‌پذیری کامل وجود ندارد بلکه به تعداد روان‌شناسانی که سعی در تعریف آن داشته‌اند معانی متعددی به وجود آمده است(هجل و زیگلر، ۲۰۰۰).
کلمه‌ی شخصیت معادل کلمه‌ی پرسونالیتی انگلیسی یا پرسونالیته فرانسوی است که خود از ریشه لاتین پرسونا گرفته شده و به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگران تئاتر بر چهره خود می‌گذاشتند. این تعبیر اشاره بر این مطلب دارد که شخصیت هر کس ماسکی است که بر چهره خود می‌زند تا وجه تمایز او از دیگران باشد(کریمی، ۱۳۸۴).
مرور جامع و سریع معنای شخصیت در روان‌شناسی را می‌توان از مقایسه اجمالی نظرات چند‌ تن از روان‌شناسان شناخته شده در این زمینه به دست آورد. به عنوان مثال کارل راجرز^[۳۸] شخصیت را به عنوان خویشتن سازمان یافته دائمی و ماهیت ادراک شده از نظر ذهنی در نظر می‌گیرد که در مرکز تمام تجربه‌ها قرار دارد. گوردن آلپورت شخصیت را به آن چیزی که یک فرد واقعاً هست تعریف می‌کند “چیزی درونی^[۳۹]” که تمام فعالیت‌های انسانی را راهنمایی کرده و جهت می‌دهد. برای اریکسون^[۴۰] زندگی بر اساس سلسله بحران‌های روان‌شناختی جریان می‌یابد و شخصیت کارکرد پی‌آمدهای آن‌ ها است. جورج کلی^[۴۱] شخصیت را به عنوان مسیر منحصر به فرد معنا‌سازی فرد^[۴۲]، خارج از تجربیات زندگی تعریف می‌کند. اما مفهوم دیگر مربوط به زیگموند فروید است که ساختار شخصیت را ترکیبی از سه عنصر نهاد^[۴۳]، خود^[۴۴] و فراخود^[۴۵] می‌داند(هجل و زیگلر، ۲۰۰۰).
۲ـ۲ نظریه‌های شخصیت
۱ـ۲ـ۲ نظریه روانکاوی^[۴۶] :
در نظریه‌های روانکاوی(روان پویشی) شخصیت کوشش می‌شود که تفاوت‌های فردی را با بررسی چگونگی اثر متقابل نیروهای روانی ناهشیار با افکار، احساس‌ها و رفتار تبیین کنند. پدر نظریه روانکاوی زیگموند فروید است(هافمن و همکاران، ۱۹۹۷).
نظریه روانکاوی فروید از چند دهه تعامل‌های او با بیمارانش در جریان روانکاوی به وجود آمد. نظریه روانکاوی می‌کوشد شخصیت، انگیزش و اختلا‌ل‌های روانی را با تمرکز بر تجربیات کودکی، انگیزه‌ها و تعارض‌های ناهشیار و روش‌هایی که افراد برای مقابله کردن با تمایلات جنسی و پرخاشگری خود بکار می‌برند توضیح دهد(ویتن، ۲۰۰۲).
فروید شخصیت را به عنوان تعامل پویای بین سه ساختار روانی در نظر گرفت. این سه ساختار عبارتند از : نهاد، خود و فراخود. به اعتقاد فروید تمام یا بخشی از این ساختار در ناهشیار ریشه دارند و هر کدام جنبه متفاوتی از شخصیت را تبیین می‌کند(هافمن و همکاران، ۱۹۹۷). نهاد عنصر بدوی و غریزی شخصیت است که طبق اصل لذت^[۴۷] عمل می‌کند. فروید نهاد را مخزن انرژی روانی می‌دانست و منظور او این بود که نهاد امیال زیستی خام (خوردن، خوابیدن، دفع کردن، جفت گیری و…) را در بر دارد که رفتار انسان را نیرومند می‌سازد. نهاد طبق اصل لذت عمل می‌کند که ارضای فوری امیالش را می‌طلبد(ویتن، ۲۰۰۲). خود دومین بخش روان است که رشد می‌کند و قادر به برنامه ریزی، حل مسئله، استدلال و کنترل نهاد است. در نظام فروید خود یا خویشتن یعنی هدایت هشیار ما از خودمان به عنوان انسان متناظر است. بر خلاف نهاد که به طور کامل در ناهشیار قرار دارد، خود بیشتر در هشیار و نیمه هشیار مستقر است(هافمن و همکاران، ۱۹۹۷). در حالی که خود وظیفه‌اش پرداختن به واقعیت‌های عملی است، فرا‌خود عنصر اخلاقی شخصیت، معیار‌های اجتماعی مربوط به آنچه درست و غلط است را جذب می‌کند. افراد در طول زندگی خود مخصوصاً در دوران کودکی درباره‌ی آنچه رفتار خوب و بد را تشکیل می‌دهد آموزش می‌بینند. بسیاری از هنجارهای اجتماعی مربوط به اصول اخلاقی سرانجام درونی می‌شوند. فراخود در حدود سه تا پنج سالگی از خود به وجود می‌آید. فراخود در برخی افراد می‌تواند به طور غیر‌منطقی پر توقع باشد و تلاش برای کمال را بطلبد(ویتن، ۲۰۰۲).
۲ـ۲ـ۲ نظریه‌ روان شناسی فردی^[۴۸] آلفرد آدلر^[۴۹]:
یکی از همکاران فروید که بعداً از او جدا شد و مکتب روانشناسی فردی را بنیاد نهاد آلفرد آدلر بود. آدلر بر خلاف فروید که به نیروهای درونی در ساختار شخصیت تأکید داشت، تأکید خود را بر عوامل اجتماعی در شکل‌گیری شخصیت متمرکز کرد(کریمی، ۱۳۸۴).
از ویژگی‌های اصلی نظریه آدلر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

۲-۷-۳ الگوی هفت s شرکت مشاوره‌ای مک کنزی^[۲۰]
این شرکت در طرح مفهوم فرهنگ سازمانی در مدیریت، سهم بسزایی دارد. در دهه ۸۰، لااقل ۵ کتاب پرفروش و معتبر در زمینه فرهنگ سازمانی به وسیله شرکت مک کنزی و با همکاری محققین برجسته دانشگاه‌های معتبر امریکا نظیر هاروارد و استانفورد ارائه گردیده است. یکی از این نوشته‌ها ، هفت عامل مهم را به عنوان عامل‌های فرهنگ سازمانی اثربخشی معرفی می‌کند که هر کدام از این عوامل با حرف s شروع می‌شود. استراتژی، ساختار سازمانی و سیستم‌های رایج در سازمان که سه عامل سخت^[۲۱] به شمار می‌آید، سبک مدیر، مهارت کارکنان، بالاخره هدف‌های حاکم نیز به عنوان عوامل نرم فرهنگ سازمانی محسوب می‌شود. این عوامل با تطابق همبستگی با هم قادرند اثربخشی سازمان را تضمین کنند (براین،۲۰۰۹،ص۶۷۴).^[۲۲]

۲-۷-۴ مدل پیترز و واترمن^[۲۳]
این دو محقق به مطالعات گسترده‌ای در مورد شرکت‌هایی که دارای سوابق و عملکرد برجسته بودند پرداختند که این تحقیق، نظریات جدیدی در زمینه فرهنگ سازمانی و ارتباط اثربخشی سازمان ارائه نمود. آنها ویژگی‌های فرهنگی سازمان‌های موفق را به صورت زیر مشخص کردند. التزام به عمل – بها دادن به ارباب رجوع و مشتری – خود گردانی و کار آفرینی – بهره‌وری از طریق انسانی – تبحر و چیرگی در مدیریت – اقدام به امور مرتبط با تجربه و مهارت – ستاد اداری کوچک – استفاده مناسب و مقتضی از ساختار مکانیکی و ارگانیکی. بررسی و تحلیل پیترز و واترمن به سرعت به ارزشهای فرهنگی که به اتخاذ رویه مدیریتی موفق منجر خواهد شد، مبدل گشت. آنها نظریات خود را در زمینه رمز موفقیت سازمان‌های بزرگ در کتاب خود و تحت عنوان در جستجوی کمال به چاپ رساندند(براین،۲۰۰۹،ص۶۷۵)^[۲۴].
۲-۷-۵ الگوی کرت لوین^[۲۵]
طی بررسی که توسط کرت لوین انجام شده با تمرکز بر شیوه یا سبک مدیریت چنین نتیجه گیری نموده است که یک فضای انسان مدارانه منجر به سطح بالائی از عملکرد و رضایت مندی خواهد بود. شاخص‌هائی که کرت لوین در مطالعه خود مورد بررسی قرار داده است عبارتند از: فرایند های رهبری، انگیزش، ارتباطات، تصمیم‌گیری، هدف گذاری، تعامل، کنترل(دنیسون،۲۰۱۱،ص۲۴۴)^[۲۶].
۲-۷-۶ الگوی دیویس^[۲۷]
دیویس شاخص‌های زیر را برای فرهنگ سازمانی برمی‌شمرد: (هویت – معیارهای پاداش – کنترل زیاد و کم – تاکید بر رضایت افراد – تاکید بر هدف یا وسیله – ریسک پذیری – هماهنگی واحدهای مختلف سازمان – تاکید بر منافع فردی یا جمعی – میزان تحمل تعارض و اختلاف سلیقه و انتقاد پذیری وجود نگرش سیستمی(دنیسون،۲۰۱۱،ص۲۴۶).
۲-۷-۷ الگوی ویلیام اوچی^[۲۸]
ویلیام اوچی یکی دیگر از محققین شرکت مشاوره‌ای مکنزی، تئوری z خود را با یک الگوی مقایسه‌ای از دو فرهنگ سازمانی مختلف؛ فرهنگ سازمانی ژاپنی، فرهنگ سازمانی امریکائی ارائه داده است. او نیز عوامل هفت گانه‌ای را به عنوان ضوابط مطالعه و مقایسه در نظر گرفته و به شرح زیر مطرح نموده است(آشوری،۱۳۸۴،ص۶۱).
تعهد نسبت به کارکنان در سازمان – سیستم اتخاذ تصمیم در سازمان – نظام کنترل در سازمان – مسیر خدمتی کارکنان – سیستم ارزشیابی سازمان – مسئولیت کارکنان
ادگار شاین^[۲۹] برخی از معانی متداول فرهنگ را به شرح ذیل بیان می‌کند:
۱- نظم قابل مشاهده در رفتار، البته هنگامی که افراد رابطه متقابل (تعامل) با هم دارند.
۲- هنجار هائی که در گروه‌های کاری به وجود می‌آید.
۳- ارزش‌های رایج و پذیرفته شده به وسیله یک سازمان، مانند کیفیت محصول یا پیشرو در قیمت.
۴- فلسفه‌ای که نوع سیاست سازمان در مورد کارکنان و یا مشتریان تعیین می کند.
۵- قواعد بازی برای این که بتوان خود را با یک سازمان وفق داد. قواعدی را که یک فرد تازه استخدام باید بیاموزد تا مورد قبول اعضای سازمان واقع شود.
۶- احساس یا جو حاکم بر سازمان، ناشی از نمای فیزیکی و شیوه‌ای که اعضای سازمان با مشتریان یا سایر افراد خارجی رابطه برقرار می‌کنند (ایران زاده،۱۳۸۷،ص۵۲).
گل کهن^[۳۰] پس از بررسی صدها تعریف متفاوت فرهنگ را اینگونه تعریف می‌کند: فرهنگ که دربرگیرنده الگوی رفتاری است که توسط سمبل‌ها و به شیوه نهادی کسب و منتقل می‌شود و شامل عمده‌ترین دستاوردهای گروه‌های انسانی است و در کارهای سنتی نیز تجسم می‌یابد. همچنین فرهنگ شامل مجموعه‌ای از آداب و رسوم و اندیشه‌ها و ارزش‌های وابسته به آنهاست که از جهاتی می‌تواند نتیجه اعمال و رفتار انسان و از جهاتی عاملی برای شکل دادن به اعمال انسان تلقی گردد(اکبری،۱۳۸۸،ص۷۲).
به بیان سمئر^[۳۱] جامعه‌شناس آمریکائی، فرهنگ مجموعه آداب و رسوم و سنت‌ها و نهادهای اجتماعی است. اسپنسر^[۳۲] در کتاب اصول جامعه‌شناسی خود از فرهنگ به عنوان محیط فوق جسمانی انسان یاد می‌کرد و درصدد جدا ساختن فرهنگ از عوامل جسمانی و طبیعی بود. ولی اعتقاد داشت که محیط جسمانی خاص انسان است در حالی که انسان از لحاظ دو محیط دیگر (طبیعی و جسمانی) با حیوان دارای وجه مشترک است(ایران زاده،۱۳۸۷،ص۸۱).
از تعاریف فوق یک وجه مشترکی را می‌توان یافت و آن وجود یک سلسله از باورها و اعتقادات عجین شده در انسان است. که ضمیر ناخودآگاه او هدایت می‌کند و به قول ادگار شاین در سه لایه مصنوعات و ابداعات، ارزش‌ها و مفروضات اساسی وجود انسان را اشغال کرده است.
جدول (۲-۱) زیر خلاصه‌ای است از تعاریف فرهنگ و ارائه کنندگان آن

1. 1. ضمان عقدی رضایی است و اراده ضمان و طلبکار ( مضمون له) است که این عقد را منعقد می سازد. نتیجه انعقاد چنین عقدی انتقال مستقیم دین به ذمه ضامن است و تشریفات در این عقد جایی ندارد.

1. 1. عقد ضمان عقدی است معوض و عوضین آن عبارتند از تعهد ضامن در مقابل مضمون له به پرداخت دین مضمون عنه و دیگری سقوط طلب مضمون له از مضمون عنه و هر یک از این دو بطور مستقیم و همزمان توسط طرفین انشاء می شود.

1. 1. ضمان عقدی است تبعی بدین معنا که تعهد ضامن از حیث نفوذ و بقا تابع دینی است که مضمون عنه به طلبکار داشته است لذا در صورت موجود و یا مشروع نبودن دین مبنای ضمان نیز صحیح نمی باشد. و در صورت بطلان قرارداد پایه و اصلی این قرارداد تبعی نیز باطل و بی اثر می گردد و خلاصه اینکه تعهد مندرج در ضمان از هر حیث تابع قرارداد اصلی و پایه می باشد منتهی در وجود دین سختگیری کمتری شده و ضمانت از دینی که هنوز استقرار نیافته ولی سبب آن ایجاد شده صحیح شمرده شده است (مفهوم مخالف م ۶۹۱ مدنی)

1. 1. ضمان از عقود مسامحه است. عقد مسامحه عقدی است که بنا به مصالحی در انعقاد آنها و شرایطانعقاد از جهت علم طرفین سختگیری کمتری شده است در این زمینه مواد ۶۹۴ و ۶۹۵ قانون مدنی علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط این مورد ضمانت و همچنین علم وی به شخصیت مضمون عنه را در انعقاد قرارداد شرط ندانسته است.

1. 1. حسب ماده ۷۰۱ ق مدنی عقد ضمان عقدی است لازم لذا فقط در صورت اقامه یا وجود یکی از خیارات قانونی می توان عقد را به هم زد. بنظر می رسد که با توجه به عبارات ذیل ماده مذکور و همچنین اینکه این عقد از عقود مسامحه می باشد .وجود و اعمال خیارات در این مورد با محدودیت هایی مواجه باشد.

۲-۱-۲-۴-ویژگی های ضمانتنامه های بانکی
ضمانتنامه بانکی ماهیتا یک سند تجاری است
منظور از سند تجاری در اینجا به مفهوم مضیق آن نمی باشد بلکه مراد سندی است که در ساز و کار تجارت تحصیل و استفاده گردیده و از فعالیت های تجاری منتج می شود.
بدین توضیح که حسب بند ۷ از ماده ۲ قانون تجارت هرقسم عملیات صرافی و بانکی معامله تجاری قلمداد گردیده است. از طرفی ماده ۱۳ و بند ۶ ماده ۱۴ قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ و بند ۱۵ ماده ۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ۱۳۶۲ صدور ضمانتنامه را از جمله عملیات بانکی مجاز معرفی نموده اند.

1. 1. 1. ضمانتنامه بانکی همواره ضمانت از دین موجود نیست و چه بسا حتی دینی نیز وجود نداشته باشد و هیچ گاه به منصه ی ظهور نیز نرسد به عبارتی باید گفت عبارات قانون مدنی ظاهرا حکایت از آن دارند که فقط ضمانت از دین امکان پذیر است: ماده ۶۸۴ قانون مدنی در تعریف ضمان اشعار می دارد که «عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد» ولی برخی حقوقدانان عقیده دارند که عمل نیز می تواند مورد ضمان واقع شود چنانچه شخصی تعهد کرده باشد خانه ای برای دیگری بسازد و شخص دیگری انجام عمل متعهد را ضمانت کند حسب این عقیده ضمان را می توان مشمول ماده ۶۸۴ قانون مدنی دانست.

   

1. 1. همانگونه که گفته شد عقد ضمان از عقود مسامحه است بدین معنی که به منظور سودجویی و معامله تشریح نشده است بلکه هدف اصلی از آن ارفاق به مدیون است و ضامن نیز از زمره نیکوکاران است و قانونگذار در مورد او سخت گیری کمتری می کند.(۱)^[۵۰]

ب)مشکل دیگر، درارتباط با جمع آوری داده ها می باشد.
۵-۵- پیشنهادات:
۱-۵-۵- پیشنهادات کاربردی:
- نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران اقدام به اعمال مدیریت سود بیشتری به منظور دستیابی به سود بالاتر و فروش بیشتر می کنند لذا به خریداران سهام شرکتها و یا محققین این شرکتها پیشنهاد می شود هنگام استخراج اطلاعات مالی و گزارشات مالی به پدیده هموار سازی سود و مدیریت سود پیش بینی شده در این شرکت ها توجه داشته باشند.
- با توجه به اینکه هدف اولیه از گزارش سود، تأمین و ارائه اطلاعات مفید برای کسانی است که بیشترین علاقه را به گزارش های مالی دارند و بر اساس نتایج این پژوهش که نشان داد در صنایع رقابتی میزان مدیریت سود بیشتر است، به نهادهای قانونگذار و دولت پیشنهاد میشود که ضمن اتخاذ تدابیری از طریق به کارگیری راهبردهایی برای افزایش میزان رقابت در بازار تولیدات شرکتهای ایرانی در سطح داخلی و بین المللی، روشی برای جلوگیری از دستکاری سود به وسیله مدیریت شرکتها را بکار گیرند.

۲-۵-۵- پیشنهادات برای تحقیقات آتی
پیشنهاد میشود با توجه به رشد ساختار صنعت در شرکت های پذیرفته شده در بورس ایران این شاخص با سایر بورس های جهان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد میشود تأثیر مدیریت سود بر قیمت گذاری کالای بورس های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
پیشنهاد می گردد شاخص روند قیمت گذاری در بین شرکت های پذیرفته شده در بورس ایران مورد بررسی قرار گیرد.
۶- منابع و مآخذ:
منابع فارسی
ابزری، مهدی;صمدی،سعید وصفری،علی(۱۳۸۶)،” بررسی تأثیر دوره سرمایه گذاری بر عملکرد شرکتهای سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"،فصل نامه بررسی های حسابداری و حسابرسی ۱۴(۵۰):۱۱۸-۹۹
آذر، عادل، منصور مؤمنی،آمار و کاربرد آن در مدیریت، جلد دوم، سال ۱۳۸۳
ایزدی نیا،ناصر و رسائیان، امیر(۱۳۸۹)،” پراکندگی مالکیت و نقدشوندگی سهام"، فصل نامه بررسی های حسابداری و حسابرسی ۱۷(۶۰):۲۲-۳
بایزیدی و همکاران،تحلیل داده های پرسشنامه ای ، (۱۳۹۱)،چاپ پنجم، انتشارات عابد به کمک تهران
پور حیدری، امید، سلیمانی امیری، غلامرضا، و صفاجو، محسن. (۱۳۸۴) بررسی میزان ارتباط سود و ارزش دفتری با ارزش سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره ۴۲، ص:۱۹-۳٫
داودی ، عباس، (۱۳۸۶) بررسی میزان سود تقسیمی، ارزش دفتری و سود سهام با ارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
دلاور، علی “روش تحقیق؛ در روانشناسی و علوم تربیتی” توسعه و ویرایش ، چاپ بیست و یکم ، ۱۳۸۵ ، ص ۲۴۴-۲۴۳
مومنی، منصور و فعال قیومی، علی. (۱۳۸۹). تحلیل های آماری ، منصور مومنی، تهران. انتشارات علم و دانش .
حاجی وند، تقی، (۱۳۸۰)، تحقیقی پیرامون انگیزه های مدیریت در هموارسازی سود گزارش شده، پایان نامه منتشر نشده، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
کوچکی، حسن، (۱۳۸۲)، هموار سازی سود از طریق زمان بندی فروش دارایی، پایان نامه منتشر نشده، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
معتصمی، محمود، (۱۳۸۱). اثر هموارسازی سود بر بازار سهام، پایان نامه منتشر نشده، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
ناظمی، امین (۱۳۸۴)، بررسی ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام با تأکید بر نقش ارقام تعهدی بر بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه دکتری دانشگاه تهران
- نادری نورعینی، محمد مهدی (۱۳۸۵)، نقش کیفیت سود در پیش بینی سودهای آتی پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی
منابع لاتین
Adams, B., Carow, K.A., Perry, T., 2009. Earnings management and initial public offerings: the case of the depository industry. Journal of Banking and Finance 33, 2363–۲۳۷۲٫
Aghion, P., Bloom, N., Blundell, R., Griffith, R., Howitt, P., 2005. Competition and innovation: an inverted-U relationship. The Quarterly Journal of Economics 120,701–۷۲۸٫
Aghion, P., Dewatripont, M., Rey, P., 1999. Competition, financial discipline and growth. Review of Economic Studies 66, 825–۸۵۲٫
Akdogu, E., MacKay, P., 2012. Product markets and corporate investment: theory and evidence. Journal of Banking and Finance 35, 439–۴۵۳٫
Allen, F., Gale, D., 2000. Corporate Governance and Competition, Published in Corporate Governance: Theoretical and Empirical Perspectives, Edited by X. Cambridge University Press, Vives, pp. 23–۹۴٫
Bagnoli, M., Watts, S.G., 2007. Oligopoly, Disclosure and Earnings Management. Working Paper. Purdue University.
Balakrishnan, K., Cohen, D., 2011. Product Market Competition, Financial Accounting Misreporting and Corporate Governance: Evidence from Accounting Restatements. Working Paper. New York University.

۱-۷-۱-۲-۴-۱-۴-تهدید کردن
بزهکاران خطرناک همیشه عادت دارند که برای دفاع از خود، یا جلوگیری از خطر واقعی یا احتمالی، به تهدید متوسل شوند. آنها افرادی تهدیدگرند و شکل تهدید آنها متفاوت است. چنانچه گرفتار پلیس یا دستگاه عدالت شده و یا زندانی باشند تهدیدگری آنها غالباً لفظی و گاهی به صورت اعتراض، پرخاش، گزارش و یا اعلام خطاهای حقیقی یا فرضی مأموران پلیس به مقامات است. در این مقوله آنها از جعل اکاذیب، ساختن داستان فرضی و غیرواقعی و زمینه چینی علیه مأمور یا کسی که خطری برای او به وجود آورده، رویگردان نیستند.

۱-۷-۱-۲-۴-۱-۵-میل به خودنمایی
برخی از جرایم با افسانه بافی و لاف زنی همراه است. بسیاری از بزهکاران علاقه مندند با افسانه بافی، لاف زنی و اغراق گویی، خصیصه میل به خود نمایی خود را ارضا کنند. خودنمایان بر دو دسته اند، دسته ای مبتلا به بیماری میتومانی (جنون افسانه بافی) هستند و دسته دیگر بیمار نیستند. تمایل به خود نمایی سبب می شود که بزهکار نتواند بر رفتار خود مسلط شود و بر اثر غلبۀ هوس خودنمایی بر عقل رازداری و غلبه شهرت طلبی بر احتیاط و پیش بینی، مطالبی را عنوان کند. رفتارهای خودنمایانه به دو شکل بروز می کنند:
۱-نقل حوادث کیفری که بزهکار در آن شرکت داشته به دوستان، شکلی از تظاهر بیرونی رفتار شخص خودنماست.
۲-نقل وقایع اغراق آمیز به روزنامه نگاران برای چاپ عکس و تفصیلات یکی دیگر از نمودهای رفتاری آنهاست. جوانان بیشتر از پیران تمایل به خودستایی و خودنمایی داشته، مایلند به عنوان قهرمان حوادث جنایی معرفی شوند.
حالت روانی تمایل به خودنمایی و خودستایی می تواند مورد استفادۀ مأموران تحقیقات جنایی باشد. پلیس یاید به دقت اخبار و مطالب نقل، اظهار و چاپ شدۀ مربوط به وقایع کیفری را جمع آوری کرده، ارتباط آنها را با پرونده های تحت اقدام یا وضع مجرمان سابقه داری که در حال گذراندن محکومیت و یا حتی آزاد هستند تعیین کرده، بهره لازم را از آنها ببرد.
۱-۷-۱-۲-۴-۱-۶-غریزۀ تقلید
گابریل تارد فرانسوی، از علمای جدید علوم جزایی، تقلید را رکن اساسی بزهکاری می شناسد. چنانکه شهادت تقلیدی نوعی بیماری هیستریک است که بیمار از روی تقلید و به دروغ علیه اشخاص بی گناه و حتی خود شهادت می دهد و بنیان خوش بینی و عدالت را سست می کند.تقلید ارتکاب جرم از تقلید نحوۀ ارتکاب جرم متمایز است و اولی موضوع بحث جرم شناسی و دیگری موضوع بحث جرم یابی است. در اولی تقلید منشأ صدور عمل مجرمانه است و در دیگری ریشه های عمل جنایی به وجود آمده و نشو و نما یافته اند و مرتکب فقط چگونگی ارتکاب عمل را تقلید می کند.^[۴۱]
۱-۷-۱-۲-۴-۱-۷-نیاز به جمع
مجرم خطرناک هیچ گاه زندگانی انفرادی را دوست ندارد و نمی خواهد تنها به سر برد. او می خواهد در بین جمع و با جمع باشد و تنهایی برای چنین شخصی سخت ملال آور است. او بیقرار و مشتاق در جستجوی رفیق است. رفیق باب میل مجرم حرفه ای، ارزشی وصف ناپذیر دارد. به نظر می رسد که خصیصۀ دوست یابی و رفیق گرایی شدید بزهکار خطرناک ناشی از احساس ضعف و عدم تأمین روانی وی باشد که میل به شرکت در جمعیت و عضویت در گروه و قبول نقش فعال در گروه را در او به وجود آورده، تقویت می کند. هر گروه جنایی واحد اجتماعی کوچکی از دو یا چند نفر است که بر اثر پیوند محکم به یکدیگر و همسازی و همکاری در درون گروه به وجود می آید و از قدرت و کارآیی برخوردار است.
۱-۷-۱-۲-۴-۱-۸-القاب و اسامی دروغین
بزهکار خطرناک یک اسم ندارد، بلکه دارای چند و شاید چندین اسم و لقب است که همۀ این القاب و اسامی، نادرست و ساختگی هستند. مخصوصاً طبقه کلاهبردار، جاعل و سارق، بیشتر از دیگر طبقات مجرمان، اسامی و القاب و هویت های جعلی برای خود انتخاب می کنند.^[۴۲]

۱-۷-۱-۲-۴-۲-بند دوم : :نیرنگ های مجرمان خطرناک و شیوه شناسی جنایی آنها
نیرنگ ها و دوز و کلک های مجرمان حرفه ای را می توان به نیرنگ تغییر قیافه و لباس و دوز و کلک هایی که بزهکاران حرفه ای در مقابل مأموران انتظامی انجام می دهند، تقسیم کرد. اینک به شرح هر یک از این موارد می پردازیم.
۱-۷-۱-۲-۴-۳-بند سوم : نیرنگ های مجرمان خطرناک
۱-۷-۱-۲-۴-۳-۱- الف- نیرنگ های مربوط به تغییر قیافه
بزهکار حرفه ای برای گمراه ساختن پلیس و اشخاص ذی نفع و جلوگیری از دستگیر شدن خود متوسل به حیله تغییر قیافه می شود. عوض کردن چهره به طرق مختلف امکان پذیر است که از آن جمله اند: روش تغییر قیافه از طریق گریم، گذاشتن ریش و سبیل مصنوعی، گذاشتن عینک و خال مصنوعی، استفاده از کلاه گیس و ..^[۴۳]
۱-۷-۱-۲-۴-۳-۲-ب- نیرنگ تغییر لباس
در این نیرنگ مجرم با لباس اصلی به صحنۀ جرم رفته، در حوالی صحنۀ جرم یا در صحنه جرم لباس خود را تغییر می دهد و به اصطلاح، لباس کار جنایی به تن می کند و با این لباس عمل جنایی را انجام داده، و پس از پایان کار مجدداً لباس اصلی خود را پوشیده، از صحنۀ جنایی دور می شود.
۱-۷-۱-۲-۴-۴-بند چهارم : شیوه شناسی جنایی مجرمان خطرناک
شگرد یا روش ارتکاب جرایم محصول عادت است. عادت، عمل، حرکت یا رفتار اکتسابی است که در اثر تمرین و تربیت آسان می شود و به سرعت انجام می گیرد بی آنکه فرد نیازمند به کار انداختن فکر یا کوشش زیاد باشد.بسیاری از مهارت های پیچیده جنبشی یا کلامی از ترکیب مهارت های ساده تر به وجود می آیند. شخص، ابتدا مهارت ساده تر را می آموزد سپس مهارت های ساده با هم ترکیب می شوند و مهارت پیچیده و پیچیده تر را می سازند. گاه عادت آن چنان قوی می شود که عمل خلاف آن مشکل می شود که در روانشناسی به آن «مزاحمت عادت» گویند.هر یک از ما دارای عادات، افعال و رفتار به خصوصی هستیم که اعمال و رفتارمان را با همان روش خاصی که به صورت عادت درآمده انجام می دهیم. چنانکه یک نجار در میخ کوبیدن و میز و صندلی ساختن روش مخصوص به خود را دارد و یک سیم کش در طرز سیم کشی و اتصال سیم ها و تابیدن آنها به یکدیگر از روش به خصوصی پیروی می کند که در سایر همکاران او کمتر می توان ملاحظه کرد. خلاصه آنکه هر کس در زندگانی روزمره و به ویژه در مشاغل و فعالیت های مستمر خود به طرز کار به خصوصی عادت می کند.از توضیح مثال های فوق نتیجه می گیریم که اعمال و رفتار افراد مختلف مردم دارای مظاهر و علائم مخصوصی است که به کار خاص و فردی آنها بستگی دارد و از تجزیه و تحلیل چگونگی روش اعمال افراد مردم می توانیم به هویت آنان پی ببریم.خاصیت فوق درباره اعمال و رفتار مجرمان نیز صدق می کند. با تجزیه و تحلیل روش خاصی که مجرمان مختلف در ارتکاب جرم اعمال می کنند می توانیم هر یک از آنها را از سایر مجرمانی که مرتکب همان نوع جرم می شوند تمیز دهیم. همچنین باید دانست که طبقات مختلف مجرمان به ندرت نوع جرم را تغییر می دهند. برای مثال، کمتر اتفاق می افتد که یک دزد روز و شب دزدی کند و یا یک راهزن به سرقت در شهر بپردازد و همین طور دزدی که عادت دارد با کلید وارد منازل شود برای ورود به منازل از دیوار استفاده کند. روشی را که مجرمان به طور عادت در ارتکاب جرم اعمال می کنند شگرد می نامیم.بنابراین برای تشخیص شگرد و روش ارتکاب جرم مجرمان باید دارای بایگانی مجهز و کاملی باشیم که بتوانیم با کمک آن و تجزیه و تحلیل شگرد ها هویت مجرم را تعیین کنیم. به طور کلی، سوابق و پرونده های مجرمان و روش ارتکاب جرم به وسیلۀ آنان باید طوری بایگانی شود که پس از ارتکاب جرم بلافاصله با مراجعه به آن هویت مجرم را شناسایی کنیم. اگر بایگانی مزبور از هر لحاظ مرتب و مجهز بوده، در آن انواع مختلف جرایم و روش های ارتکاب جرم به نحو صحیح و منظم طبقه بندی شده باشد، مأمور رسیدگی به صحنه وقوع جرم و متصدی بایگانی با همکاری یکدیگر می توانند مجرم را بشناسند. البته شناسایی روش های ارتکاب جرایم مجرمان به کمک حافظه مأموران متخصص و کارکشته آگاهی از قدیم صورت می گرفته است ولی تنها به این امر نباید اکتفا شود بلکه بایگانی های پلیس و رایانه آگاهی تا جایی که ممکن است باید از این حیث تکامل و توسعه یابند.^[۴۴]
۱-۷-۲-بخش دوم: مبانی و روش شناسی مراقبت از مجرمین خطرناک
در این بخش بر آن هستیم که با بیان کلیتی از روش های موجود برای مراقبت از مجرمین خطرناک کارکرد این روش ها را مورد بررسی قرار دهیم.موضوع نظارت بر مجرمین خطرناک به عنوان قشری که به هر حال وجود آنان در جامعه اجتناب ناپذیر و به عنوان بخشی از اقشار موجود در جامعه تلقی می گردند در طول طرح کنترل جمعیّت قابلیت طرح دارد و اگر به صورت کلان به موضوع نگریسته شود باید با اقدامات همه جانبه از سوی تمامی سازمان ها و ارگان ها و بخش های گوناگون، نظام فرایند برنامه ریزی تعریف گردد که یک فرد از زمان توّلد تا پایان زندگی کلیه تحرکاتش تحت کنترل باشد. آنگاه می توان مجرمین را نیز در این قالب نگریست لذا شکل ایده آل و مطلوب آن است که این برنامه با پیگیری های لازم و با تعیین مرجعی مشخص به مرحله اجرا در آمده و خروجی آن حداقل در بحث مرتبط با مجرمین سابقه دار آن گونه باشد که علاوه بر وجود پیشینه کیفری و اجتماعی ، کلیه تحرکات فرد مورد نظر و اقدامات وی،اعم از اشتغال، سکونت،تردد، جا به جایی و معاملات دقیقاً در مکانیزم تعریف شده و مشخص تحت کنترل قرار گیرد .در این راستا روش های مشخصی برای کنترل و مراقبت از مجرم در دنیا تعریف می شود و معمولا هر کشور متناسب با سیاست ها و امکانات خود و شناختی که از مجرمان خود دارد اقدام به سیاست های مراقبتی می کند.
۱-۷-۲-۱-مبحث اول: مبانی نظری مراقبت از مجرمین خطرناک
اصلاح و درمان چیست و چه هدف یا اهدافی را دنبال می کند ؟ اصولاً اصلاح و درمان ، بار دیگر ما را به مجازات باز می گرداند. از نظر بنتام مجازات به طور کلی دو احساس و دو برداشت را در جامعه ایجاد می کند:
۱- برداشت و احساسی که در خود مجرم پیدا می شود: احساس باطنی و ذهنی و شخصی که از آن به عنوان بازدارندگی ^[۴۵]خاص نیز یاد می شود. مثلا وقتی دو مجرم محکوم به شلاق می شو ند، اولی ممکن است با اولین ضربه بیهوش شود و از نظر روانی دچار اختلال شود، اما دیگری با تحمل ۵۰ ضربه هم هیچ احساسی نداشته باشد، چرا که احساس مجرمین از مجازات متفاوت است و به همین دلیل مقدار تنبه ناشی از تحمل مجازات در مجرمین متفاوت ، یکسان نیست .
۲- برداشت ظاهری یا احساسی که جامعه از کیفر یا اصولا کیفرها دارد که به بازدارندگی عام مشهور است. گاه نهاد مجری حکم، با هدف اینکه این برداشت مردم از مجازات کاملا روشن و شفاف شود، مجازاتی همچون اعدام را به صورت علنی اجرا میکند و حتی یک ساعت فرد محکوم را بالای دار نگه می دارد.در بحث اصلاح و درمان، طبیعتاً برداشت اول(بازدارندگی خاص) از مجازات بیشتر مورد جلوگیری از تکرار جرم توسط افرادی اصلاح و درمان توجه است؛ چرا که هدف اصلی سیاست است که مرتکب جرم شده و به تحمل مجازات محکوم شده اند؛ فلذا معیار ما در تأثیر باطنی مجازات، همین نرخ تکرار جرم است. هر قدر تکرار جرم بالاتر باشد، متوجه می شویم برداشت شخصی مجرم از مجازات قوی نبوده است. اینجاست که طرفداران سزادهی کیفر مدعی هستند که افزایش جرم به دلیل آن است که مجرمین، مجازات را به طور کامل متحمل نمی شو ند وهمواره امیدواربه استفاده ازمرخصی ، تخفیف ، آزادی مشروط ، تعلیق و… هستند .
بنابر این معیار موفقیت یا شکست مجازات در هر حال نرخ تکرار جرم است ؛ به تعبیر جرم شناسی، تأثیر مجازات چه در بعد سزادهی چه در بعد اصلاح ، پیشگیری خاص ازجرم یا پیشگیری از تکرار جرم است . این در حالی است که در بعد ظاهری (پیشگیری عام)، مجازات ها به دنبال مرعوب کردن عموم مردم و بزهکاران بالقوه و در نهایت به دنبال بازدارندگی عمومی از جرم هستند. بحث اصلاح و درمان در ارتباط با برداشت و احساس باطنی مجرم از مجازات است و به دنبال این هدف است که مجرمی که مجازات را متحمل شده است دوباره مرتکب جرم نشود .بدین ترتیب طبیعی است که مجازات اعدام از بحث خارج است ، چرا که فرصتی برای اصلاح مجرم باقی نمی گذارد. مجازات های بدنی (شلاق) و نقدی و محرومیت های اجتماعی از حقوق هم فرصت و امکان لازم برای اصلاح مجرمین را به دولت نمی دهند، مگر آنکه نفس مجازات برای مرتکب تنبه آور باشد.
۱-۷-۲-۱-۱-گفتار اول: مبانی ایدئولوژیک و ارزشی مراقبت از مجرمین خطرناک
یک سؤال اساسی که اینجا مطرح می شود این است که در فضایی که تنها به کارکرد سزادهی و یا ارعاب مجازاتها توجه می شد، چرا اندیشه ی بازپذیری مجرمین به عنوان یک رسالت برای کیفر در نظر گرفته شد ؟ و چگونه شد که حقوق کیفری به یکباره از آن جوهر ذاتی خود سزادهی به سمت دیدگاه های علمی و تجربی اصلاح و درمان متمایل شد؟ عوامل روی آوردن نظام عدالت کیفری به اصلاح مجرمین را می توان در دو عامل سیاسی و حقوقی مهم خلاصه کرد:
منشأ توجه به اصلاح و درمان ، همین سیاست انسان گرائی (اومانیسم) است که پرچمدار اصلاح و درمان مکتب دفاع اجتماعی جدید است ؛ مکتب دفاع قرار داد که در آن بازپروری و انسان مدار اجتماعی جدید خود راپرچمدار جنبش سیاست جنایی بازاجتماعی سازی مجرم هدف اولیه قرار گرفت چرا که از نظر آنان انسان قابل نجات و احیاء است . در برابر مفهوم دفاع اجتماعی مکتب تحققی قرار دارد که از جامعه در قبال مجرمین دفاع می کرد ؛چون اعتقاد به مجرم بالفطره داشته و مجرمین را غیر قابل اصلاح می دانست، اما جنبش دفاع اجتماعی نوین با توجه به دیدگاه انسانگرایی ، مجرم را عضوی از جامعه می دانست و معتقد است که انسان قابلیت اصلاح را دارد و اصلاح او منجر به دفاع از کل جامعه می شود. در این رویکرد دفاع از جامعه ، یک نگاه ایجابی به انسان است، حال آنکه مکتب تحققی نگاه سلبی به مجرم دارد و با حذف مجرمین از^[۴۶] جامعه دفاع می نمود.این امر موجب شد اسناد وسیاست سازمان ملل متحد نیز اصلاح مجرمین را در اولویت خود قرار دهد به گونه ای که سازمان مزبور عنوان کنگره های پنج سالانه ی خود را که از سال ۱۹۵۵ تشکیل می شد پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین^[۴۷] تعیین و تعریف کرد^[۴۸]
درقرن بیستم به طور کلی وبه ویژه در سالهای ۱۹۲۰ میان دو جنگ جهانی مفهوم دولت رفاه در اروپا مطرح شد. بر اساس این تئوری، دولت باید تأمین کننده و تضمین کننده سعادت شهروندان از زمان تولد تا مرگ آنها باشد . بر این اساس دولت خود را متولّی تأمین نیازها و خواسته های شهروندان می داند و هزینه ها و مسئولیت زندگی افراد را به عهده می گیرد. در خصوص برخورد با بزهکاران هم بدلیل آنکه فرد بزهکار شهروندی است که موقتاً راه خود را تغییر داده و منحرف شده است، دولت رفاه موظف است تا از طریق کیفر جهت بازپذیرسازی اجتماعی مجرم اقدام کند و هزینه های آن را پرداخته و زندا نها را تبدیل به مدرسه آموزش امور اجتماعی سازد. این نوع دولت در واقع دولت حمایت و حفاظت است ، دولت پشتیبان و مراقب است و مطرح شد، و در این کشورها سیاست دولت رفاه چون این دیدگاه به بزهکاران در کشورهای دارای اصلاح و درمان بیشتر مورد توجه قرار گرفت ،^[۴۹] بعضاً در ادبیات جرمشناسی و نوشته های سیاست جنایی با اصطلاح مدل حمایتی ^[۵۰]از آن یاد می شود^[۵۱].
جرم شناسی بالینی ، عامل علمی یا عامل جرم شناسانه ای است که بی تأثیر بر شکل گیری اندیشه بازپروری از طریق کیفر نبود . در این جرمشناسی ، ابتدا مجرمین از زاویه روان شناسی و روان کاوی موردمطالعه قرار گرفتند ودر مرحله بعد به ابعاد فیزیولوژیکی و سپس به ابعاد فرهنگی و اجتماعی مجرم پرداخته شد . جرم شناسی یاد شده هدف و غایت خود را از پزشکی گرفته است و آن درمان و باز سالم کردن بیمار است . هم چنین متد و روش خود را از پزشکی و روان پزشکی اقتباس نموده که از یک سو شامل تحلیل واقعیت مجرمانه ^[۵۲]به زبان پزشکی معاینه و از سوی دیگردر اقدام به منظور رفع مشکل ^[۵۳]خلاصه می شود.در این متد سعی بر این است که بر اساس یافته های علمی به برنامه ها و قوانین مشخص حقوقی دست پیدا کنیم و از آن برای یافتن راهکاری برای عامل شناسایی مجرمین خطرناک استفاده کنیم.در کل می توان این چنین بیان کرد موضوع مورد مطالعه فردی است که به عنوان متهم در اختیار متخصص و کارشناس بالینی قرار میگیرد ؛ کارشناس بالینی به منظور اصلاح فرد و در نهایت پیشگیری از تکرار جرم باید درجه حالت خطرناکی او را مطالعه و برآورد کند .بحث این است که بزهکار همچون بیمار دارای مشکلاتی است و باید برای جلوگیری از عود نکردن آن اقداماتی به عمل آید .
برآورد حالت خطرناک دارای دو مرحله است۱- تشخیص۲- پیش بینی وحدس زدن تحول رفتار بزهکار در آینده ؛ یعنی ابتدا خطرناکی را تشخیص می دهیم و سپس بر اساس تشخیص و استنباط از بزهکار تحولات آینده رفتار او را پیشگویی می کنیم. در مورد جرمان خطرناک این موضوع از سختی های خاص خود برخوردار است و به این علت که نحوه برگشتن آنها به جرایم از دیگر مجرمان از درصد بیشتری برخوردار است باید سیاست های نظارتی و تربیتی دقیقتری برای این نوع مجرمین در نظر گرفته شود و با راهکارهای قانونی مناسب در صورت تکرار جرم آنها را به محیط محدودتر ی سوق داد.^[۵۴]
۱-۷-۲-۲-۲-گفتار دوم:روش های اصلاح و درمان و راهکارهایی برای بهبود درمان مجرمین خطرناک
در جرم شناسی بالینی^[۵۵] کلاسیک چهار روش اصلاح و درمان مورد استفاده بود که عبارتند از:
۱- کمک به بهبود گرایش های واکنشی فرد یعنی روش هایی که منجر به بهبود واکنش های فرد به عوامل بیرونی (خویشتنداری و خود کنترلی) میشود از طریق جراحی مغز واعصاب و ناتوان سازی جنسی و مداخله در فیزیولوژی وی.
۲- کمک به بهبود استعدادهای فرد از طریق آموزش اجتماعی ، فرهنگی ، پزشکی و…
۳- ایجاد و احیای امید و انگیزه در فرد بزهکار از طریق روان درمانی ،
۴- تغییر قابلیت و توانایی های فرد از طریق روان درمانی گروهی یا روان درمانی دراماتیک.
با این حال پس از آنکه مارتینسون و همکارانش۸۹ در سال ۱۹۷۴ میلادی انتقادات خود را بر جرمشناسی اصلاح و درمان وارد کردند، جرمشناسان اصلاحات و نوآوری هایی را پیشنهاد کرد ند.
اول اینکه باید اقدامات بازپرورانه با نیازهای هر فرد متناسب شود و این از طریق اصلاح و بهسازی فضا و جو نهادهای عدالت کیفری ممکن خواهد بود. به علاوه باید ساختار نهادهای کیفری را اصلاح کرد اعم از محیط زندان، بازداشت گاه یا محل اقامت و عبور بزهکار.
اصلاح دوم در جرمشناسی بالینی، این است که مددکاران اجتماعی و متخصصین بالینی و همه کسانی که در اجرای اقدامات مداخله می کنند را نسبت به سرنوشت مجرم انگیزه مند کنیم و دوره های خاص برای آنها در نظر گرفته شود.
نوآوری سوم در جرمشناسی بالینی این است که درفرایند جرمشناسی بالینی از افرادی استفاده کنیم که آموزش لازم برای سازش دادن بزهکار و بزه دیده طی کرده باشند. در این نوآوری جرم شناسی بالینی از آورده های عدالت ترمیمی استفاده می کند . یکی از آورده های عدالت ترمیمی در پیشگیری از تکرار جرم شرمساری بازسازنده^[۵۶]است ؛ وقتی بزهکار در مقابل بزه دیده قرار می گیرد بزهکار شرمسار می شود . بنابر این در واقع از طریق مسئول کردن بزهکار در مقابل بزه دیده است که بزهکار را اصلاح می کنند و این همان بزه دیده شناسی بالینی است . پس در مفهوم موسع جرم شناسی بالینی بی نیاز از بزه دیده شناسی بالینی نیست .
۱-۷-۲-۲-مبحث دوم: روش های مراقبت از مجرمین خطرناک
برای نظارت بر اشخاص تحت شمول این مجازات و اجرای کیفر تحمیلی، شیوه های چندی پیش بینی شده است تا از رهگذر آنها بتوان محکوم علیه را تحت نظارت داشت. به عنوان نمونه، از ابزارهایی نظیر علامت دهنده پیاپی، وسیله تماس برنامه ریزی شده که شامل تکنولوژی تأیید صدا، مچ بند که به گونه ای برنامه ریزی می شود که کد مخصوصی را به تلفن تماس منتقل می سازد، بازو بند که به جعبه های متصل به تلفن وصل می شود و نیز علامت رادیویی و دستگاه صدادهنده استفاده می گردد.اما باید به این نکته توجه داشت که برای نظارت بر مجرمین خطرناک در بیشتر موارد از این مدل روش برای شناسایی استفاده می شود و سعی می شود که مجرم خواسته یا ناخواسته با این شیوه به تکرار جرم سوق پیدا نکند و در مرحله بعد از شناساییی در این روش استفاده می شود.
۱-۷-۲-۲-۱-گفتار اول:مفهوم نظارت الکترونیکی و شرایط مربوط به آن
مفهوم نظارت الکترونیکی^[۵۷]، نخستسن بار توسط دکتر شوارتزگبل ^[۵۸] در دهه ۶۰ میلادی مطرح شد و به سرعت به منظور مهار بحران افزایش جمعیت کیفری زندان ها در آمریکا، کانادا و انگلستان مورد اتخاذ واقع گشت. اجرای این مجازات از طریق دستگاه ارسال پیاپی پیام انجام می شود. این سامانه از سه بخش اساسی تشکیل شده است: رایانه مرکزی دستگاه گیرنده^[۵۹] و ابزار ارسال پیام دستگاه ارسال پیام به مچ پا یا دست متهمان و محکومان نصب شده و از طریق خط تلفن، پیغام های خاصی را به رایانه مرکزی مستقر در اداره پلیس یا اداره تعلیق مراقبتی صادر می نماید. به محض این که ارسال پیام های مزبور از سوی دستگاه ارسال پیام شروع یا متوقف گردد (بسته به نوع سامانه)، دستگاه گیرنده، اطلاعات مزبور را ثبت و به رایانه مرکزی انتقال می یابد.روش دیگر در کنترل الکترونیکی، استفاده از سامانه برقراری نامنظم با مجرمان می باشد. در این روش، رایانه مرکزی در ساعات مشخص و یا به صورت اتفاقی، با مجرم یا متهم موردنظر تماس برقرار کرده و نتیجه را به ثبت می رساند. از کنترل الکترونیکی می تواند نسبت به شماری از متخلفان، گروه ها و موقعیت های خاص مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال می توان از این سامانه جهت کنترل متهمانی که هنوز به اتهام آنها رسیدگی نشده و یا به سربرندگان در دوره آزادی مشروط^[۶۰] یا دوره تعلیق مجازات استفاده نمود.
۱-۷-۲-۲-۱-۱-بند اول:پیامدهای ناترمیمی نظارت مجازی بدل از کیفر زندان بر بزهکاران