دانشگاه ازاد اسلامی
واحد دامغان
دانشکده علوم پایه
رساله برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته بیوتکنولوژی

گرایش میکروبی
عنوان
انالیز بیوانفورماتیکی، کلونینگ و بیان ناحیه V پروتئین ۱۶۶CD در میزبان پروکاریوتی
استاد راهنما
دکتر محمد مهدی فرقانی فرد
نگارنده
حسن دانا
دی ۱۳۹۳ فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱
فصل اول: مقدمه
۱-۱ پروتئین ALCAM. .. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3
۱-۲ سرطان …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۶
۱-۳ سرطان کولورکتال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۶
۱-۳-۱انواع مختلف سرطان کوورکتال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۹
۱-۳-۲ علائم شایع سرطان کولورکتال……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۹
۱-۳-۳ تعیین مرحله بیماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۰
۱-۳-۴ تشخیص سرطان کولورکتال ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۳
۱-۳-۵ انواع ژنتیکی سرطان کولورکتال و تغییرات مولکولی انها……………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………… ۱۵
۱-۳-۶ عوامل خطرزا در ابتلا به سرطان کولورکتال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۰
۱-۳-۷ درمان های رایج سرطان کولورکتال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۱
۱-۴ مساله تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۳
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۱ ALCAM در درمان سرطان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۴
فصل سوم: مواد و روش ها
۳-۱ مواد مورد استفاده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۷
۳-۱-۱ باکتری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۷
۳-۱-۲ پلاسمید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۷
۳-۱-۳ انزیم ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۸
۳-۱-۴ کیت های ازمایشگاهی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۸
۳-۱-۵ انتی بیوتیک ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۸
۳-۱-۶ محیط کشت باکتری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۸
۳-۱-۷ ژل الکتروفورز…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۸
۳-۱-۸ مواد شیمیایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۸
۳-۱-۹ وسایل و تجهیزات ازمایشگاهی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۸
۳-۲ انالیز بیوانفورماتیکی ناحیه V پروتئینALCAM.. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 34
۳-۲-۱ استخراج توالی مورد نظر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۳۴
۳-۲-۲ بهینه سازی توالی یا Optimization…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 35
۳-۳ سنتز شیمیایی DNA ناحیه V پروتئین ALCAM………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35
۳-۳-۱ سنتز شیمیایی ژن نوترکیب……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۳۵
۳-۳-۲ پایداری و شرایط نگهداری DNA سنتز شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۳۵
۳-۳-۳ محلول سازی DNA لیوفیلیزه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۳۶
۳-۴ کلونینگ پلاسمید- AMP⁺ pBSK حاوی DNA ناحیهV پروتئین ALCAM ………………………………………………………………………. 36
۳-۴-۱ اماده سازی باکتری شایسته……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۳۶
۳-۴-۱-۱ مواد و محلول ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۳۶

آب اندازی

Synersis

آلوکسان (فیبر و به عوان پری بیوتیک)

Aloxan

اینولین (فیبر و به عوان پری بیوتیک)

Inulin

لاکتولوز (فیبر و به عوان پری بیوتیک)

Lactolose

اولیگوفروکتوز (فیبر و به عوان پری بیوتیک)

Oligoferoctose

اسیدیته کل قابل تیتراسیون با سود

Total titrabl acidity

محیط کشت مخصوص رشد لاکتوباسیلوس کازئی

MRS-vancomycine agar

فصل اول
مقدمه و بیان مسئله
۱ – ۱ : مقدمه
جنس پرنگوس^۱ (جاشیر) متعلق به خانواده آمبلیفرا^۲ و شامل حدود ۳۰ گونه است (Evans, 1989). 15 گونه از جنس پرنگوس (جاشیر) در ایران یافت می شود که ۵ گونه بومی است (مظفریان،۱۹۹۶). برخی از گونه های پرنگوس (جاشیر) در طب سنتی بعنوان عوامل ملین، بادشکن (زرگری، ۱۹۸۸)، نیروبخش، ضد نفخ، دافع کرم روده، ضد قارچ و ضد باکتری استفاده می شود (زرگری، ۱۳۶۷؛ Baser et al., 2000 ؛ A. Ulubelen, G. Topcu, N. Tan, S. Olcal, S. Tamer, 1995). ترکیبات جنس پرنگوس (جاشیر) شامل تنوعی از کومارین ها^۳، آلکالوئید ها^۴، فلاوونوئید^۵، ترپنوئید^۶ و مشتقات گاما پایرون^۷ است (Chapman & Hall, London, 1998؛ Shikishima et al., 2001; Sajjadi, Zeinvand, Shokoohinia, 2009; Razavi et al., 2008).
جاشیر عضوی از جنس پرنگوس متعلق به تیره چتریان و با نام علمی پرنگوس فرولاسیا^۸ می باشد که گیاهی پایا و بلند است و عمدتاً به عنوان علوفه ای غنی در تغذیه دام استفاده می شود و فراوانترین گونه پرنگوس در ایران است. از طرف دیگر اسانس های جاشیر از متابولیت ثانویه گیاهی بوده که به طور وسیعی در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی و به عنوان ترکیباتی با خاصیت ضد میکروبی مورد استفاده قرار می گیرد (امیری، ۱۳۸۶). همچنین از این گیاه به منظور درمان اختلالات گوارشی در طب سنتی ایران استفاده شده است و در بین عامه مردم به عنوان گیاهی با اثر ضد درد و ضد التهاب شناخته می شود (امام قریشی، تقوی، جاویدنیا، ۱۳۹۱). درصد قابل توجهی از اسانس این گیاه را ترکیبات مونو ترپن های هیدروکربنی^۹ تشکیل میدهد و تنها سزکویی ترپن^۱۰ شناسایی شده در این اسانس بتاکاریوفیلن^۱۱ (۱/۳%) است. از میان ۱۰ ترکیب شناسایی شده در اسانس آلفاپینن^۱۲ (۶/۳۶%)، بتاپینن^۱۳(۹/۳۱%) و بتافلاندرن^۱۴(۷/۱۱%) ترکیبات اصلی محسوب می شوند (امیری، ۱۳۸۶). از نظر اجزائ تغدیه ای مشخص شده است که میزان پروتئین خام در مراحل رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به ترتیب ۲/۱۵، ۴/۹ و۲/۷ درصد و الیاف خام آن نیز به ترتیب ۸/۱۵، ۹/۲۷ و ۲/۲۹ بود. متوسط عناصر پر مصرف کلسیم، فسفر، سدیم و منیزیوم به ترتیب۷/۱ ،۱۷/۰ ، ۰۲/۰ و ۳۱/۰ درصد و متوسط عناصر کم مصرف مس و روی به ترتیب ۸ و ۶/۳۲ میلی گرم در کیلوگرم اندازه گیری شد (عباسی، معروفی، ۱۳۸۷).
بعضی از کومارین ها جدا شده از جاشیر اثر ضد ویروس ایدز از خود نشان دادند (SHikishima, 2001). پرنگوس فرولاسیا لیندل^۱۵ گیاهی است که در مدیترانه و نواحی خاور میانه یافت می شود، به عنوان علوفه ای با انرژی بالا مورد(Martins, Ramos et al. 2013) توجه قرار گرفت. بخش های هوایی پرنگوس فرولاسیا (جاشیر) معمولا بعنوان غذای حیوان در ایران و برخی کشورها استفاده می شود (Coskun, Gulsen, Umucallar, 2004). گزارشاتی مبنی بر فعالیت های آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی پرنگوس فرولاسیا وجود دارد (Coruh, Sagdicoglu Celep, Ozgokce, 2007).
ماست^۱۶ از تخمیر اسیدی شیر حرارت دیده توسط فعالیت باکتری های مولد اسید لاکتیک به ویژه استرپتوکوکوس سالیواریوس تحت گونه ترموفیلوس^۱۷ و لاکتوباسیلوس دلبروکی تحت گونه بولگاریکوس^۱۸به میزان معین و درجه حرارت و زمان مشخص به دست می آید (گیتی کریم، ۱۳۸۸) و از پر مصرف‌ترین فرآورده‌های تخمیری شیر است، که به دلیل ارزش تغذیه‌ای بالا تأثیر مثبتی در سلامتی انسان و اهمیت ویژه‌ای در رژیم غذایی افراد دارد (آمارنامه کشاورزی، امور دام و آبزیان،۱۳۸۰ ). خصوصیات ماست نظیر اسیدیته، میزان اسید چرب آزاد، ترکیبات ایجاد کننده عطر و طعم (دی استیل^۱۹، استالدهید^۲۰ و استوئین^۲۱) و همچنین خصوصیات حسی و ارزش تغذیه‌ای فاکتورهای مهمی در ارزیابی محصول می‌باشند. این فاکتور‌ها تحت تأثیر عواملی از قبیل ترکیب شیمیایی شیر، شرایط فرایند، افزودنیها و فعالیت باکتریهای آغازگر^۲۲در حین تخمیر قرار می‌گیرد Tammim et al., 1999؛ Bonzer et al., 2002).
پروبیوتیک^۲۳ ها، میکروارگانیسم های غیر بیماری زایی میباشد که اگر به تعداد کافی و به صورت زنده مورد استفاده قرار گیرند، از راه ایجاد تعادل میکروبی در روده، اثرات مفید و سلامتی بخشی بر میزبان خود اعمال می نمایند، به همین دلیل جز غذاهای فراسودمند^۲۴ محسوب می شوند.
باکتری های مولد اسید لاکتیک، به ویژه لاکتوباسیلوس ها^۲۵ و بیفیدوباکتریوم ها^۲۶، به طور عادی جزیی از اکوسیستم دستگاه گوارش هستند و پروبیوتیک محسوب میشوند ( Homayouni Rad, 2008؛ FAO/WHO, 2001).
به نظر می رسد محصولات لبنی حاملان خوبی برای تحویل پروبیوتیک ها به انسان باشند (Champagne and Gardner, 2005) که از جمله می توان به ماست اشاره کرد.

دو گروه عمده از میکروارگانیسم های پروبیوتیکی، لاکتوباسیلوس ها (Lactobacillus spp) و بیفیدوباکتریو م ها (Bifidobactrium spp) هستند.
مهم ترین گونه های لاکتوباسیلوس عبارتند از:
ل. اسیدوفیلوس (L.acidophilus)، ل. سلوبیوز (L. cellobiose) ، ل. کازئی (L. casei) ، ل. کوروانتوس (L. curvatus) ، ل. دلبروکی زیرْگونه بولگاریکوس ،(L. delbrueckii, SS. bulgaricus) ، ل. فرمنتوم (L. fermentum)، ل. برویس (L. brevis) ، ل. رئوتری (L. reuteri)، ل. رامنوسوس (L. rhamnosus) و ل. پلنتاروم .(Lplantarum)
بیفیدوباکتریوم لانگوم (Bifidobacteriumlongum ) و بیفیدوباکتریوم بروه (Bifidobacterium breve) مهم ترین گونه های بیفیدوباکتریوم هستند که به عنوان پروبیوتیک مورد استفاده قرار می گیرند (Kaur , Kuhad , Garg , Chopra, 2008). از جمله فواید پروبیوتیک ها، کمک به درمان عدم تحمل لاکتوز، اسهال، یبوست، آلرژی ها، بیماریهای التهابی روده، سندرم روده تحریک پذیر، زخم معده، تحریک سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماریهای خودایمن، کاهش کلسترول وخاصیت ضد سرطانی آن ها میباشد (Homayouni Rad, 2008؛ Kaur , Kuhad , Garg , Chopra, 2009) مواد مترشحه از لاکتوباسیلوس ها عبارتند از : کاتابولیت های^۲۷ قندی مثل اسید های آلی (اسید استیک^۲۸، اسید لاکتیک^۲۹و اسید فرمیک^۳۰) ، کاتابولیت های اکسیژن دار نظیر پراکسید هیدروژن^۳۱، ترکیبات پروتئینی مانند باکتریوسین ها^۳۲ ، پپتیدهایی^۳۳ با وزن مولکولی کم، پپتیدها و پروتئین های ضد قارچی، متابولیت های ^۳۴چربی، اسید های آمینه ^۳۵ و اسید های چرب^۳۶، فنیل لاکتیک اسید^۳۷ و هیدروکسی فنیل لاکتیک اسید^۳۸و دیگر ترکیبات مانند دی استیل، آمونیاک، اتانل، دی آمین استوئین^۳۹، استالدئید، بنزوات^۴۰، لانتی بیوتیک ها^۴۱، آنتی بیوتیک ها^۴۲، رئوترین^۴۳، رئوتریساکلین^۴۴ .(Vuyst, 1995, 1996; Laws , Gu Y, Marshall, 2008)
اثرات پروبیوتیکی که به باکتریهای لاکتیک اسید و محصولات لبنی تخمیر شده از آن نسبت داده میشود نه تنها مربوط به میکروارگانیسم ها و اجزای دیواره سلولی شان مربوط میباشد بلکه از متابولیت هایی از قبیل پپتیدها و پلی ساکاریدهای^۴۵ خارج سلولی تولید شده در زمان تخمیر نیز ناشی می شود (Yamaguchi, Hearing, Itami, Yoshikawa, Katayama, 2009 و Ennahar, Deachamrs, 2000)). اثر بازدارندگی رشد توسط برخی از این مواد بر باکتری های مسموم کننده از طریق مواد غذایی و میکروارگانیسم های فاسد کننده نظیر لیستریاها (Strus , Pakosz, Goscinia, Mordarska, 2001) کلستریدیو م ها و انتروکوکوس ها (Reuter, 2001) برخی از باسیلوس ها و استافیلوکوکوس ها (Strus , Pakosz, Goscinia, Mordarska, 2001) به اثبات رسیده است . لاکتوباسیل ها با منشاء انسانی اثر آنتاگونیستی^۴۶ بر بیماریزاهای^۴۷ گوارشی - روده ای مختلف نظیر هلیکوباکتر پیلوری، کلستریدیوم دیفیسل، کمپیلو باکتر ژژونی و اشریشیاکلی دارند (Reuter, 2001). پروبیوتیک ها نه تنها به عنوان مکمل های غذایی و دارویی^۴۸ بلکه در تهیه فراورده های لبنی، آب میوه ها، شکلات ها و حتی فراورده های گوشتی نیز به کار می روند. میکروارگانیسم هایی به عنوان پروبیوتیک مورد توجه قرار می گیرند که بتوانند از معده و روده عبور کنند، در مجرای گوارشی تکثیر شوند و با تولید متابولیت های آنتاگونیستی با میکروفلور ساپروفیت^۴۹ رقابت کنند . این توانایی در بین باکتری های اسید لاکتیک مانند لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها وجود دارد (Ouwehand, Tuomola, Tolkko and Salminen, 2001). اگزوپلی ساکاریدهای^۵۰ ترشح شده توسط پروبیوتیک ها دارای اثرات مثبتی همچون تحریک سیستم ایمنی^۵۱ و فعالیت ضد سرطان^۵۲ می باشند (Bujalancel, Moreno, Jimenez-Valera, Ruiz Bravo, 2007). این میکروارگانیسم ها دارای اثرات تحریک کنندگی و تقویت کنندگی بر روی سیستم ایمنی می باشند، بطور مثال در مطالعه ای که روی موشهای مبتلا به نقص ایمنی صورت گرفت نقش پروبیوتیک ها به عنوان یک عامل موثر در تعدیل سیستم ایمنی^۵۳ و بهبود پاسخ ایمنی^۵۴ نشان داده شده است (Oliveiraa, Sodinib, Remeufb and Corrieub, 2001). تعادل میکروبی دستگاه گوارش می تواند تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله بیماری ، استرس، سن ، رژیم غذایی ، شرایط جغرافیایی و برخی عوامل دیگر برهم خورده و در نتیجه اختلالاتی را در سلامت فرد به وجود آورد. لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها در حفظ این تعادل میکروبی در درجه ی اول اهمیت قرار دارند. این میکروارگانیسم ها جزو خانواد ه ی باکتری های لاکتیکی هستند که استفاده از آن ها پیشینه ی طولانی دارد؛ از این رو ایمن بودن آن ها کاملاً محرز گشته است . امروزه لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها بخش اعظمی از کشت ها ی آغازگر پروبیوتیکی را تشکیل می دهد (Richardson, 1996) و به شکل گسترد ه ای از آن ها در تولید فرآورده های غذایی پروبیوتیکی استفاده می شود. این فرآورده ها اغلب از نوع لبنی هستند چرا که شیر ضمن داشتن ارزش تغذیه ای فوق العاده، ماتریکس مناسبی برای این میکروارگانیسم ها فراهم می آورد (Mital and Garg, 1992; Molder, 1990; Patel, Dove, Sannabhati, and Dave, 1991). شرایط انتخاب پروبیوتیک طبق توصیه سازمان های بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی^۵۵ این است که پروبیوتیک ها باید قادر به اعمال اثرات مفید خود بر روی میزبان به واسطه رشد و فعالیت در بدن انسان باشند (ftp:http//ftp.fao.org/es/esn/food/probio_report_en.pdf, Accessed 27 October 2006). معیارهای اصلی در انتخاب سویه های پروبیوتیکی شامل داشتن منشاء انسانی ، مقاومت در برابر اسید و صفرای سیستم گوارش و قابلیت چسبیدن به دیوار ه ی روده و مقابله با میکروب های بیماری زای آن محیط می باشد (Bengmarks, 1995; Katherine Zeratsky, 2010; MayoClinic.com., 2010 ; David Dugdale, 2010; Duffy, Sporn, Hibberd, et al., 2010; Possemiers, Marzorati, Verstraete, Van de Wiele. 2010). عوامل پروبیوتیک دارای ویژگی هایی هستند که آنها را از سایر عوامل درمانی متمایز می سازد. مهمترین این ویژگی ها شامل : زنده بودن این عوامل و تاثیر آنها بر محیط زنده، آسانی تهیه و تکثیر آنها، استعمال آسان آنها، قابلیت زیست و بقاء این عوامل در شرایط داخلی محیط زنده و عدم پاسخ ایمنی بدن به آنها، قدرت تکثیر در حد بالا در بدن میزبان، بی خطر بودن استعمال آنها و نداشتن عوارض سوء جانبی ( مانند آن چیزی که در مورد استعمال آنتی بیوتیک ها دیده می شود ) و ارزانی تهیه این عوامل می باشد (Ejtahed, Mohtadi Nia, Homayouni Rad, Niafar, Asghari Jafarabadi, Mofid 2011; Pashapour, Hosyniyan Zakaria, 2004; Boehm, Stahl, 2003).
به منظور بهره مندی مصرف کننده از فواید پروبیوتیک ها باید روزانه (۱۰^۹-۱۰^۸ سلول بیفیدوباکتر در روز و ۲۰ گرم شیر اسیدوفیلوس حاوی ۲۰۰ میلیون عدد لاکتوباسیلوس در هر میلی لیتر) یا بیش از ۱۰۰ گرم ماست حاوی حداقل cfu/ml 10⁶ باکتری پروبیوتیک مصرف شود. همچنین نیمه عمر پروبیوتیک ها کوتاه می باشد لذا طی مصرف آنها حتما به تاریخ انقضای فرآورده توجه شود (خسروی دارائی و کوشکی، ۱۳۸۷).
لاکتوباسیلوس کازئی باکتری گرم مثبت^۵۶ ، مزوفیل^۵۷، میله ای شکل^۵۸، هموفرمنتاتیو اجباری^۵۹، میکروآئروفیل^۶۰، کاتالاز منفی^۶۱، بدون اسپور^۶۲ و ظرفیت بالایی برای تولید اسید دارد (مرتضوی و سهراب وندی، ۱۳۸۵؛ Iyer&Hittinahalli, 2008). این باکتری قابلیت بقائ بالایی در فرآورده های تخمیری شیری دارد (Rasdhari et al., 2008). اسید لاکتیک تولید شده توسط لاکتوباسیلوس کازئی از نوع L⁺ است. این باکتری به ونکومایسین مقاوم است و نسبت به لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس مقاومت کمتر نسبت به شیره معده دارد (مرتضوی و سهراب وندی، ۱۳۸۵). فعالیت این باکتری بیش از بقیه لاکتوباسیلوس های یافت شده در فرآورده های تخمیری شیر بوده و قادر به تخمیر طیف وسیعی از کربوهیدرات های موجود در محیط است. بصورت منفرد یا در ترکیب با پروبیوتیک های دیگر جهت دستیابی به ویژگی های مطلوب تغذیه ای، ارگانولپتیکی به ماست افزوده می شود (Vahcic & Hruskar, 2000). از ویژگی های لاکتوباسیلوس کازئی کمک به تقویت سیستم ایمنی ، بهبود کارکرد سالم سلولی و کمک به رشد باکتری های مفید در دستگاه روده ای می باشد (Aryana and McGrew, 2007). برخی مطالعات نشان داده است که لاکتوباسیلوس کازئی توانایی کاهش فعالیت آنزیم های مضر مانند بتاگلوکورونیداز^۶۳، نیتروردوکتاز^۶۴ و گلیکوکولیک اسید هیدرولاز^۶۵ را دارا می باشد (Guerin-Danan, 1998; ؛ Aryana and McGrew, 2007). همچنین از آن برای تولید صنعتی اسید لاکتیک از آب پنیر از طریق روش راکد سازی سلول ها بر پایه هایی همچون آگار^۶۶، پلی آکریل آمید^۶۷، ژل پکتات کلسیم^۶۸، آلژینات^۶۹ و دانک های کیتوزان اصلاح شده شیمیایی^۷۰ استفاده شده است (مرتضوی و سهراب وندی، ۱۳۸۵). تحقیقات عده ای از دانشمندان خاصیت آنتی اکسیدانی لاکتوباسیلوس کازئی را اثبات کردند (Saide & Gilliland, 2005 ).
پری بیوتیک ها^۷۱ اجزای غذایی غیر قابل هضمی^۷۲هستند که با تحریک انتخابی رشد یا فعالیت یک یا تعداد محدودی از باکتری ها درروده، اثرات مفیدی را در میزبان به جای می گذارند (ftp:http//ftp.fao.org/es/esn/food/probio_report_en.pdf, Accessed 27 October 2006). کربوهیدرا ت های غیر قابل هضم^۷۳ و .. در دسته پری بیوتیک ها قرار می گیرند (Bujalancel, Moreno, Jimenez-Valera, Ruiz Bravo, 2007). پری بیوتیک ها به عنوان منابع غذایی کربوهیدرات غیر قابل هضم انتخابی هستند که تکثیر بیفیدوباکتر ها و لاکتوباسیلوس ها را ارتقاء می دهند (Gibson & Roberfroid,1995).
وجود نارسایی هایی حین عملیات تولید، نگهداری و توزیع فراورده ها و هم چنین عبور از شرایط نامطلوب دستگاه گوارش (محیط اسیدی معده و وجود نمک های صفراوی) از جمله مواردی هستند که باکتری های پروبیوتیک باید در مقابل آن حفظ شوند .لازمه بروز آثار مثبت پروبیوتیک ها، بقای آنها تا رسیدن به محل فعالیت شان ( روده بزرگ) است. بنابراین باید روش هایی برای حفظ پروبیوتیک ها اتخاذ گردد که افزودن زیر مغذی ها و پری بیوتیک ها از جمله آنهاست (Mital and Garg, 1992; Molder, 1990; Patel, Dove, Sannabhati, and Dave, 1991).
گیاه جاشیر درمناطق کوهستانی سپیدان در استان فارس می روید و در بهار چیده می شود. با توجه به خواص تغذیه ای جاشیر و دارا بودن فیبر و احتمال دارا بودن نقش پری بیوتیک ممکن است گیاه جاشیر بتواند در ماست پروبیوتیک سبب بقاء بیشتر میکروارگانیسم های پروبیوتیک شود اگر چه اطلاعات خاصی در این زمینه در دسترس نمی باشد. مصرف فراورده های سین بیوتیک^۷۴ (حضور همزمان پروبیوتیک و پری بیوتیک) اثرات سودمند بیشتری بر سلامت مصرف کننده دارد، به علاوه اینکه در فراورده های سین بیوتیک بقای باکتری های پروبیوتیک در مدت نگهداری فراورده و نیزعبور آنها از دستگاه گوارش بیشتر می شود. لازم به ذکر است که در نقاط مختلف محل رویش گیاه جاشیر در ایران از آن در تولید ماست – جاشیر بصورت وسیع استفاده می شود .
۱-۲ : هدف از انجام تحقیق
کاملا روشن است که محصولات پروبیوتیک و سین بیوتیک نقش مهمی در سلامتی انسان دارند. همچنین سابقه تاریخی و تحقیقات امروزی خواص سلامت بخش جاشیر را به اثبات رسانده اند. از طرف دیگر توجه به توسعه تولید غذاهای بومی ایران نیز ضرورتی اجتناب ناپذیری می باشد. لذا با توجه به اینکه در استان فارس بصورت بومی ماست جاشیر تولید و مصرف می شود و نیز از اثرات افزودن جاشیر بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و حسی ماست پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس کازئی و اثر آن بر بقاء میکروب های پروبیوتیک اطلاعاتی در دسترس نیست لذا هدف از انجام این مطالعه بررسی اثر افزودن جاشیر با درصد های مختلف بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و حسی و میکروبی ماست پروبیوتیک بود.
۱-۳ : اهداف وفرضیات

۴.۰۷

۱۱۸.۱۸

.۵۷۸۸۶

.۲۳۵

.۶۶۱

-۲.۳۳۳

۱.۲۷۹

مدیریت ریسک اعتباری مشتریان غیرانفرادی(حقوقی)…CRM…Xit

۱۱

۳.۳۴

۱۴۲.۶۶

.۳۹۲۵۶

.۶۷۳

.۶۶۱

-۱.۵۳۵

۱.۲۷۹

تعداد قابل قبول(N) (listwise)

۱۱

توضیح : مفهوم اعداد همانند جداول فوق
۴-۳-جامعه آماری و حجم نمونه و روش نمونه گیری
۴-۳-۱-جامعه آماری
جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقمند هستیم یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهیم. اولین قدم در نمونه گیری، تعریف جامعه مورد نظر است(دلاور،۱۳۸۲)، به بیان دیگر: جامعه آماری در حقیقت شامل عناصری است که موضوع یک پژوهش معین در آن مصداق پیدا می کند و مایلیم درباره آن استنباط کنیم(هومن،۱۳۷۳،۶۷).
بنابراین جامعه آماری این پژوهش، مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان می باشد.

۴-۳-۲-حجم نمونه
نمونه عبارت است از زیرمجموعه ای از جمعیتی که پژوهشگر مایل است نتایج را بدان ها تعمیم دهد. به طور کلی روش نمونه گیری طبقه ای در مطالعه هایی که محقق قصد مقایسه زیرگروه های مختلفی را داشته باشد، مناسب است. بطور خلاصه، در روش نمونه گیری طبقه ای محقق مطمئن است که نمونه انتخاب شده براساس ویژگی ها و عواملی که اساس آن طبقه بندی بوده اند، نماینده واقعی جامعه موردنظر است(دلاور، ۱۳۸۲).
در این تحقیق با توجه به وسعت جامعه که منجر به صرف هزینه و وقت بسیار و کاهش دقت مطالعه
می شود و به منظور اطمینان از اینکه نمونه مورد مطالعه معرف جامعه آماری است و شاخص های محاسبه شده از اعتبارات لازم برای استنباط آماری و برآورد پارامترهای جامعه برخوردار هستند، و از آنجا که انتخاب نمونه با اندازه کافی به منظور جمع آوری اطلاعات از اهمیت زیادی برخوردار است، با نظر مشاور آماری با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است.
شیوه نمونه گیری: برای انتخاب نمونه درتحقیق حاضر ازآنجایی که قلمرومکانی و همچنین جامعه آماری تحقیق حاضر به صورت یک مطالعه موردی در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان و براساس یک سری زمانی بین سال های ۱۳۹۱-۱۳۸۱، می باشد. بنابراین ازداده های مربوط به تحقیق از طریق سامانه متمرکز اطلاعات مربوط به تسهیلات مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان استخراج می شود. به عنوان نمونه آماری در تحقیق حاضر گنجانده می شود. ودر مرحله بعد مورد داده های فوق جهت تجزیه و تحلیل آماری جهت سنجش روابط متغیرهای تحقیق مورد استفاده قرار می گیرند.
۴-۴- نتایج آزمون های اولیه داده ها
در این قسمت، ویژگی های آماری متغیرهای تحقیق ارائه می گردد. این ویژگی ها شامل میانگین فراوانی و تعداد مشاهدات برای هر متغیر بکارفته در تحقیق حاضر می باشد.
همانگونه که مشاهده می شود، در هریک از متغیرهای تحقیق براساس آزمون تعیین نرمالیتی یا آزمون کلموگروف- اسمیرنف در بین متغیرهای موجود در این تحقیق، فرضیه نرمال بودن برقرار می باشد.
۴-۴-۱-توصیف آماری داده ها و ویژگیهای داده ها:
دراین قسمت به تشریح ویژگیهای جمعیت شناختی درمورد خصوصیات نمونه آماری داده های مربوط به مدیریت ریسک اعتباری و مطالبات معوق بانک ملت که به صورت یک مطالعه موردی در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان، می باشد، پرداخته میشود:
۴-۴-۲-آزمون تعیین نرمالیتی متغیرها- (آزمون کولموگروف- اسمیرنف)
فرضیه بررسی نرمال بودن توزیع داده ها درجامعه آماری تحقیق:
H₀: داده ها نرمال هستند (داده ها از جامعه نرمال آمده اند).
H₁: داده ها نرمال نیستند (داده ها از جامعه نرمال نیامده اند).
برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها در جامعه آماری از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد که نتایج حاصله در جدول ۴-۲ مشاهده میشود:
جدول ۴-۲ -آزمون کولموگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها درجامعه آماری تحقیق
جدول ۴-۲ -۱- بررسی نرمال بودن (متغیرهای وابسته تحقیق-بخش مشتریان حقیقی)

قواعد جمع قاعده و قاعده به معانی مختلف از جمله به «پایه، اساس و بنیاد» به کار رفته است.^[۲۲] «قواعد البیت» نیز به پایه های خانه معنا شده است.^[۲۳] این واژه سه بار در قرآن به کار رفته است^[۲۴] از جمله در آیه(وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ)^[۲۵] «و هنگامى که ابراهیم و اسماعیل پایه‏هاى خانه [کعبه] را بالا مى‏بردند»که به همان معنای پایه و اساس به کار رفته است.
صاحب قواعد التفسیر قاعده را به معنای حکم کلی ای می داند که به وسیله آن احکام جزئیاتش شناخته می شود: «هی حکم کلی یتعرف به علی احکام جزئیاته»^[۲۶]
برخى نیز گفته اند: قاعده در اصطلاح به معناى ضابطه است و آن امرى کلى منطبق بر تمامى جزئیات است.« القاعده: فى الاصْطِلَاحِ بِمَعْنَى الضَّابِطِ وَ هِىَ الْأَمْرُ الکُلِّىُّ الْمُنْطَبِقُ عَلَى جَمِیعِ جُزْئِیَّاتِهِ.»^[۲۷] جرجانى نیز در تعریف آن «امر کلى» را به «قضیه کلى» تغییر داده و گفته است: «إن القاعده هی قضیه کلیه منطبقه على جمیع جزئیاتها»^[۲۸]
با توجه به مطالب فوق روشن می شود گر چه این تعاریف تفاوت اندکی با هم دارند اما در همه آن ها یک ویژگی یعنی «کلی بودن قاعده» بیان شده است.
۲-۴- تعریف قواعد تفسیر
قواعد تفسیر عنوان مرکبی است؛ از این رو تعاریف گوناگونی از آن در کتبی که در زمینه قواعد تفسیر تالیف شده، ارائه شده است.
خالد بن عثمان صاحب کتاب «قواعد التفسیر» آن را این گونه تعریف کرده است:
«هی الاحکام الکلیه التی یتوصل بها الی استنباط معانی القرآن العظیم و معرفه کیفیه الاستفاده منها.»^[۲۹] ؛ قواعد تفسیر احکامى کلى هستند که به وسیله آن ها استنباط معانى قرآن عظیم و شناخت چگونگى استفاده از آن ها به دست مى آید.
وی سپس یاد آور می شود که قواعد تفسیر، جزئی از علوم قرآن به شمار می رود ولی گاهی به همه علوم قرآن «قواعد تفسیر» گفته می شود که از باب اطلاق جزء بر کل است یا اینکه به سبب آن است که در کتب علوم قرآن قواعد زیادی از تفسیر موجود است.^[۳۰]
برخی نیز قواعد تفسیر را قضیه اى کلى می دانند که استنباط معانى قرآن با آن حاصل مى شود.^[۳۱]
عبد الرحمن العک نیز در کتاب«اصول التفسیر و قواعده» قواعد تفسیر را جزئی از اصول تفسیر می داند و می نویسد:
«علم اصول التفسیر عند اصولیین هو ما یبنی علیه التفسیر حسب قواعده و مناهجه.»^[۳۲]؛ علم اصول تفسیر نزد دانشمندان علم اصول آن چیزی است که تفسیر بر حسب قواعد و روش هایش بر آن استوار می شود.
صاحب کتاب«روش شناسی تفسیر قرآن» که فصل دوم کتاب خود را به قواعد تفسیر اختصاص داده است، نیز در رابطه با قواعد تفسیر چنین می نویسد:
«هر کس بخواهد به تفسیر آیات کریمه و فهم مراد خدای متعال از آن بپردازد نیازمند آن است که قواعد متنی را بر مبنای بدیهیات عقلی و قطعیات و مسلمات شرعی و ارتکازات عقلایی، برای تفسیر شناسایی کند و شیوه تفسیر خود را بر آن استوار نماید، تا هم شیوه تفسیری او بی مبنا و استحسانی نباشد و هم در موارد اختلاف، انتخاب او بی ملاک و گزاف نباشد و هم با رعایت آن قواعد، خطاهای تفسیری وی کاهش یافته و به مراد واقعی خدای متعال بیش از دیگران دست یابد…. قواعد تفسیر بخش مهمی بلکه مهمترین بخش از اصول تفسیر را تشکیل می دهد.^[۳۳]»

ایشان در ادامه نسبت این قواعد به تفسیر را مانند نسبت علم منطق با اندیشه و استدلال و نسبت اصول فقه با علم فقه می دانند و رعایت آن ها توسط مفسّر را سبب کاهش خطاهای تفسیری و نزدیک شدن به مراد واقعی خدای تعالی می دانند.
باتوجه به این مطالب مشخص می شود که ایشان در این تعریف مانند صاحب اصول التفسیر، قواعد تفسیر را بخشی از اصول تفسیر می دانند امّا همین دانشمند معاصر قرآن در تعریف دیگری که از قواعد تفسیر در جای دیگر دارند آن را جدای از اصول تفسیر دانسته اند و می نویسند:
«با توجه به اینکه یکى از معانى لغوى قاعده، اساس (پى و پایه) است مى توان گفت که قواعد تفسیر، معرفت ها و دیدگاه هایى اند که اساس و پایه تفسیرند و تفسیر بر آن ها مبتنى مى شود؛ ولى اشکال این تعریف ها این است که اصول و مبانى تفسیر را نیز شامل مى شوند و قواعد با اصول و مبانى تفسیر تداخل پیدا مى کنند، زیرا اصول و مبانى تفسیر نیز معرفت ها و دیدگاه هایى اند که تفسیر بر آن ها مبتنى مى شود و قاعده اى که براى تحصیل حجت بر کشف مراد خداى متعال از آیات تبیین شده است بر اصول و مبانى تفسیر نیز صادق است، پس اگر بخواهیم قواعد را به گونه اى تعریف کنیم که از مبانى و اصول جدا شود، با توجه به اینکه قاعده در لغت به معناى ضابطه و قانون نیز آمده بهتر است آن را چنین تعریف کنیم: قواعد تفسیر، دستورالعمل هایى کلى براى تفسیر قرآن مبتنى بر مبانى متقن عقلى، نقلى و عقلایى اند که رعایت آن ها تفسیر را ضابطه مند مى کند و خطا و انحراف در فهم معنا را کاهش مى دهد. طبق این تعریف، معرفت ها و دیدگاه هایى که مبناى تفسیرند اگر دستورالعمل نباشند و ویژگى دستورى نداشته باشند قواعد تفسیر نیستند، بلکه مبانى یا اصول تفسیرند.»^[۳۴]
با توجه به مطالب فوق روشن می شود در تعاریفی که ابتدا برای قواعد تفسیر بیان شد اولاً تنها به ذکر این نکته پرداخته شده بود که قواعد تفسیر احکام کلی ای هستند که وسیله استنباط معانی قرآن قرار می گیرند و ثانیاً به ذکر تعریفی جداگانه برای قواعد تفسیر نپرداخته اند و آن را ذیل اصول تفسیر تعریف کرده اند، در نتیجه تعاریف جامع و کاملی برای قواعد تفسیر نیستند. اما تعریف اخیر به دلیل این که اولاً قواعد تفسیر را جدای از اصول و مبانی تفسیر دانسته و جداگانه به تعریف آن پرداخته است و ثانیاً به خواستگاه قواعد تفسیر نیز اشاره کرده و آن را مبتنی بر مبانی متقن عقلی، نقلی و عقلایی می داند، تعریف جامع تر و بهتری برای قواعد تفسیر است.
۲-۵- انواع قواعد تفسیر
تقسیمات مختلفی در مورد انواع قواعد تفسیر صورت گرفته است و هر کدام از صاحبان قواعد تفسیر در کتب خود به ذکر انواعی از این قواعد پرداخته و آن ها را با آیات قرآن تطبیق داده اند.
خالد بن عثمان در کتاب «قواعد التفسیر» ۳۸۰ قاعده را برشمرده است و این قواعد را در ۲۱ مورد دسته بندی کرده و در هر دسته چند قاعده را گنجانده است. وی ابتدا به توضیح قاعده می پردازد و سپس آن را با آیات قرآن تطبیق می دهد.^[۳۵]
خالد عبدالرحمن عک –همانطور که قبلاً هم اشاره شد- در کتاب «اصول التفسیر و قواعده» مبانی تفسیر را از قواعد جدا کرده و قواعد تفسیر را در ۵ بخش تقسیم کرده است. قواعد تفسیر در روش عقلی و نقلی، قواعد تفسیر در بیان دلالت های نظم و چینش قرآنی، قواعد تفسیر در حالت روشن بودن معانی الفاظ قرآنی، قواعد تفسیر در حالت شمول معانی الفاظ قرآنی و قواعد تفسیر در ضوابط و قوانین الفاظ قرآنی، عنوان پنج بخش قواعد تفسیر در این کتاب است. وی در هر بخش چند فصل گنجانده و هر فصل نیز به نوبه خود شامل چندین قاعده می شود.^[۳۶]
عبد الرحمن بن ناصر سعدی در کتاب «القواعد الحسان لتفسیر القرآن» ۷۰ قاعده را بیان کرده است و در هر قاعده مثال هایی از قرآن بیان می کند. وی در برخی قواعد بدون ذکر عنوان و یا نامی برای قاعده به بررسی آن پرداخته است.^[۳۷]
صاحب کتاب «روش شناسی تفسیر قرآن» نیز که در فصل دوم کتاب خود انواع قواعد تفسیر را بیان می کند به ذکر هفت قاعده کلی از این قواعد بسنده کرده است. این قواعد عبارتند از: قاعده در نظر گرفتن قرائت صحیح، قاعده توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول، قاعده در نظر گرفتن قواعد ادبیات عرب، قاعده در نظر گرفتن قراین، قاعده مبنا بودن«علم» و «علمی»، قاعده در نظر گرفتن انواع دلالت ها و قاعده احتراز از ذکر بطون برای آیات.^[۳۸]
ما در این پژوهش رعایت قواعد تفسیر در منهج الصادقین را براساس کتاب اخیر(روش شناسی تفسیر قرآن) بررسی کرده و این تفسیر را از حیث رعایت قواعد تفسیر ذکر شده در این کتاب مورد بررسی قرار می دهیم تا میزان رعایت این قواعد در تفسیر منهج الصادقین مشخص شود.
فصل دوم: نگاهی به زندگی ملا فتح الله و تفسیر منهج الصادقین
الف: زیست نامه ملا فتح الله کاشانی
ولادت و رشد
ملا فتح الله کاشانی مفسّر بزرگ، فقیه و متکلم دوره صفوی و فرزند ملا شکرالله کاشانی است وی در یکی از دهه های نخست قرن دهم هجری در کاشان به دنیا آمد و از علمای دولت شاه طهماسب صفوی است^[۳۹] در کتب تراجم از این شخصیت بزرگ با عناوین گوناگونی چون المولی المفسّر^[۴۰] اکابر علما، محقق، متبحّر در تمام علوم دینی^[۴۱] فقیه، متکلم، عالم کامل جلیل^[۴۲] عالم به لغات و ادبیات عرب^[۴۳] و … یاد شده است.
پدرش ملا شکرالله نیز از علمای آن دوران بود، ملا فتح الله در خانواده ای مذهبی رشد یافت و تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش نزد پدر و دیگر بزرگان آن دریار به اتمام رسانید. ملا فتح الله بعد از رشد و ازدواج، با فقر و نداری زندگی را می گذراند. دوران حیات وی یعنی حدود سال های ۹۰۰ تا ۹۸۸ مصادف با پادشاهی سه پادشاه صفوی به نام های شاه اسماعیل، شاه طهماسب و شاه اسماعیل دوم بوده است.
کتاب های تاریخ و تراجم از چگونگی زندگی، خانواده و فرزندان ملا فتح الله سخن نگفته اند برخی علت ناشناختگی وی را به دلیل روحیه زهد گرایی، انزواطلبی و فقر او دانسته اند.
ملا حبیب الله کاشانی می نویسد: «من کسی را ندیدم که به احوال او در میان علما اشاره کند ….آن چه شایسته شگفتی است این است که چنین فاضل کاملی چگونه ممکن است حالش از علما مخفی بماند و در شمار فضلاء از او یاد نشود ….انگیزه ناشناخته ماندن وی فقر و نداری اوست»^[۴۴]
احتمال دیگری که در ناشناخته ماندن ملا فتح الله کاشانی وجود دارد ممکن است فاصله تاریخی زیاد وی باشد.
اظهارات آیت الله ابوالحسن شعرانی در مقدمه بر تفسیر منهج الصادقین، ما را به فرزندان و نوادگان با واسطه ملا فتح الله راهنمایی می کند. وی در مقدمه بر تفسیر منهج الصادقین می نویسد: «در آخر کتابی مختصر از کتب خانواده ما، جد هفتم این حقیر ملا فتح الله، اجازه روایت این کتاب را به میرزا حسن نام، از اولاد ملا صالح مازندرانی داده است و اسناد خود را به ملا فتح الله صاحب تفسیر می رساند و این نسخه را تبرکاً نگه می داشتند.»^[۴۵]
با توجه به این اظهارات می توان چنین نتیجه گرفت که ملا صالح مازندرانی از اجداد آیت الله شعرانی و از فرزندان چند نسل بعد ملا فتح الله کاشانی بوده است.
علاوه بر این در تبار نامه آیت الله شعرانی که در مجله نور علم به چاپ رسیده است این چنین آمده است:«میرزا ابوالحسن تهرانی، فرزند محمد،….و از نوادگان ملا فتح الله کاشانی»^[۴۶]
استادان
ملا فتح الله نزد استادان مختلفی کسب علم کرده است که مشهورترین آن ها علی بن حسن زواره ای است که در علوم قرآنی استاد بوده، است. وی از علمای قرن دهم و از شاگردان سید غیاث الدین جمشید متوفی۹۸۸ ه.ق و محقق کرکی بوده و تفسیری به نام ترجمه الخواص دارد که به تفسیر زواره ای معروف است و به تصریح خودش آن را با توجه به تفسیر مواهب علیه واعظ کاشفی نگاشته است.^[۴۷]
وی در سال ۹۴۶ه.ق از تالیف این تفسیر فراغت یافته است که بر اساس حساب ابجد مطابق عدد «فضل آله» می باشد.^[۴۸]
ملا فتح الله با واسطه استادش از شیخ علی کرکی و ضیاء الدین محمد بن محمود از مقدس اردبیلی نیز روایت کرده است.«و او شاگرد مفسّر بزرگ ابو الحسن علی بن حسن زواری بوده که به واسطه او از شیخ علی کرکی و همچنین از ضیاء الدین محمد بن محمود از مقدس اردبیلی روایت کرده است.^[۴۹]»
مرحوم میرزا عبدالله افندی در ریاض العلماء می نویسد:«مولی فتح الله کاشانی از علمای دولت شاه طهماسب صفوی و از شاگردان علی بن حسن زواره ای است.^[۵۰]»
در موسوعه الطبقات الفقهاء، روضات الجنات و اعیان الشیعه نیز از این استاد ملا فتح الله کاشانی یاد شده است.^[۵۱]
از دیگر استادان ملا فتح الله همانطور که قبلاً نیز اشاره شد به دلیل فاصله زیاد تاریخی و نیز شفاف نبودن تاریخ زندگی این مفسّر بزرگ، اطلاع چندانی در دسترس نیست، ولی از شواهد معلوم می شود که ملا فتح الله در خانواده مذهبی رشد یافته و مراحل تحصیل و بالندگی علمی را در همان کاشان گذرانده بود و نزد پدر بزرگوارش که از علمای آن عصر بوده، نیز تعلیم دیده است.
شاگردان
شاگردان زیادی نیز در دوران حیات ملا فتح الله از دانش و معرفت و زهد و تقوای وی بهره می بردند اما گذشت زمان نام بسیاری از آن ها را از کتب تاریخ و رجال زدوده است^[۵۲] و نام برخی از آن ها در کتب تراجم ذکر شده است. از شاگردان او می توان به شخصیت های زیر اشاره کرد:
رضی الدین شاه مرتضی بن تاج الدین محمود کاشانی که فقیه و مفسّر و ادیب بود و در کاشان تدریس داشت. در سال ۹۵۰ه.ق متولد و در ۱۰۰۹ه.ق در گذشت وی پدر ملا محسن فیض کاشانی بود^[۵۳]
ملا محسن فیض کاشانی نیز یکی دیگر از شاگردان ملا فتح الله است^[۵۴] وی از عالمان قرن یازدهم هجری است او محدثی فقیه و فیلسوفی عارف بود که در کاشان دیده به جهان گشود و در آن شهر مدارج علمی را طی کرد و آوازه ای به سزا یافت. سه تفسیر بزرگ، متوسط و کوچک به نام های صافی، اصفی و مصفی از اوست.^[۵۵]
همچنین ملا مرتضی برادر ملا محسن فیض کاشانی- ادیب و صاحب کتاب خلاصه الاقوال- از شاگردان ملا فتح الله کاشانی بوده است.^[۵۶]
از دیگر افراد صاحب نامی که به صورت غیر مستقیم از ملا فتح الله بهره برده اند محمد علم الهدی فرزند ملا محسن فیض کاشانی است که علاوه بر مکتب ملا فتح الله نزد پدر و عموهایش تحصیل کرده و از ملا صدرا (پدر بزرگش) و شیخ بهایی اجازه اجتهاد گرفت. وی بر وافی، صافی، کافی و شافی تعلیقاتی دارد و کتاب های متنوع از خود بر جای گذاشته است.^[۵۷]
آثار
آثار فراوانی از این مفسّر گرانقدر بر جای مانده است. با مطالعه زندگی ملا فتح الله به این حقیقت پی می بریم که وی سراسر زندگی خود را وقف برآوردن نیاز های علمی جامعه کرده بود. آثار فراوان وی در زمینه قرآن اعم از ترجمه و تفسیر گواه این مدعاست. برخی از آثار وی عبارتند از:

1. تفسیر ارزشمند «منهج الصادقین فی الزام المخالفین»

۲-۳-مطالعات داخلی
بت شکن (۱۳۷۹) به بررسی پیش بینی قیمت سهام با بهره گرفتن از شبکه های عصبی- فازی و مقایسه آن با الگوهای خطی پیش بینی پرداخته است. در این مطالعه بحث شده است که امکان پیش بینی قیمت سهام بستگی به فرایند مولد قیمت سهام دارد. در یک تقسیم بندی کلی این فرایند را می‌توان به سه دسته تصادفی، خطی و غیرخطی تقسیم کرد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که قیمت سهام در بورس تهران به صورت غیرخطی و آشوب گونه است. لذا برای پیش بینی قیمت نیاز به ابزاری وجود دارد که بتواند این رفتار را تحت مدل آورده و شبیه سازی کند. در این تحقیق یکی از تکنیک‌های هوش مصنوعی به نام شبکه عصبی- فازی برای این منظور بکار گرفته شده است. توانایی این مدل در پیش بینی قیمت سهام در مقایسه با مدل‌های خطی ‏‎میانگین متحرک‎ مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج بررسی‌ها نشان دهنده برتری و اولویت شبکه عصبی در پیش بینی قیمت سهام نسبت به مدل‌های‏‎ میانگین متحرک ‎ می‌باشد.

عزیزخانی (۱۳۷۹) در مطالعه ای به بررسی روش‌های ترکیبی پیش‌بینی و ارائه مدل بهینه برای پیش‌بینی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در این تحقیق اشاره شده است که تصمیم‌گیری در خصوص خرید سهام جدید و یا فروش سهام موجود، نیازمند دستیابی به اطلاعاتی در خصوص وضعیت آینده قیمت بازار سهام می‌باشد، لذا در صورتی که بتوان، روند آتی قیمت بازار سهام را با بهره گرفتن از روش‌هایی پیش‌بینی نمود، این تصمیم‌گیری اقتصادی بر پایه اطلاعات صورت خواهد گرفت و در نتیجه زیان یا ریسک سرمایه‌گذاری (تصمیم) کاهش خواهد یافت .این تحقیق نتیجه گیری کرده است که با بهره گرفتن از روش‌های ترکیبی آماری می‌توان به پیش بینی شاخص قیمت سهام مناسب‌تری دست یافت.
چاوشی (۱۳۸۰) به بررسی رفتار قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در این مطالعه بحث شده که پیش بینی عنصری کلیدی برای تصمیم گیری‌های مدیریتی است. اطلاعاتی که از سیستم و فرایند پیش بینی حاصل می‌شود، برای بهبود فرایند تصمیم گیری به کار می‌رود. این تحقیق به پیش بینی پذیری رفتار قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران توسط مدل چند شاخصی آربیتراژ^[۴۰] و شبکه های عصبی مصنوعی پرداخته است. جهت آزمون این مسئله، قیمت روزانه سهام شرکت توسعه صنایع بهشهر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. نتایج حاصله حاکی از موفقیت این دو مدل در پیش بینی رفتار قیمت سهام می باشد. البته بر اساس نتایج، برتری عملکرد شبکه های عصبی مصنوعی بر مدل چند شاخصی آربیتراژ مشهود می باشد.
عباس پور (۱۳۸۱) در مطالعه ای به بررسی قیمت سهام شرکت ایران خودرو با بهره گرفتن از تکنیک شبکه عصبی پرداخته است. در این تحقیق ابتدا به وسیله آزمون گردش امکان پیش بینی قیمت سهام شرکت ایران خودرو بررسی گردیده است. سپس از شبکه های عصبی برای پیش بینی قیمت سهام استفاده شده است. همچنین تأثیر انواع توابع تبدیل برای لایه مخفی و خروجی انواع الگوریتم‌های یادگیری انواع ساختار شبکه از لحاظ تعداد گره های ورودی و مخفی و چهار متغیر بنیادی و فنی نرخ ارز، قیمت نفت ‎‏و حجم مبادلات سهام بر عملکرد شبکه مورد بررسی قرار گرفته است. متغیرهایی که در بهبود مدل شبکه موثر بودند در مدل نهایی لحاظ گردیدند. در نهایت بهترین مدل شبکه برای پیش بینی حالات مختلف ارائه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که پیش بینی به وسیله شبکه عصبی به مراتب بهتر از روش‌های خطی عمل می کند.
خالو زاده و خاکی صدیق(۱۳۸۲) در مطالعه ای به ارزیابی روش‌های پیش بینی پذیری قیمت سهام و تعیین میزان قابلیت پیش بینی در بازار بورس تهران پرداخته‌اند. در این تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات سری زمانی قیمت و بازده سهام چند شرکت در بازار بورس تهران به ارزیابی روش‌های پیش‌بینی پذیری و نیز تعیین میزان قابلیت پیش‌بینی در بازار بورس تهران بر حسب نوع صنعت پرداخته شده است. روش‌های پیش‌ بینی‌ پذیری، پیش پردازش‌هایی محسوب می‌گردند که با بهره گرفتن از آن‌ ها می‌توان به ویژگی های فرایند مولدهای سری زمانی برای پیش بینی پی برد. سه روش عمده به عنوان روش‌های آزمون پیش‌بینی پذیری قیمت‌ها (بازده) معرفی شده است. سهام‌های مورد مطالعه از صنایع مختلفی از جمله صنعت غذایی، خودرو، دارویی، فلزی و سرمایه‌گذاری انتخاب شده‌اند.
در این تحقیق، ابتدا تحلیل تغییرات سری زمانی(r/s)، سپس تحلیل تخمین همبستگی انجام گرفته است. در نهایت تحلیل تخمین بزرگ‌ترین نمای لیاپانوف^[۴۱](روشی برای کنتــرل پایداری معادلات دیفرانسیــل غیرخطی) مربوط به اطلاعات و داده‌های روزانه قیمت و بازده سهام برخی شرکت‌ها و همچنین شاخص قیمت سهام در بورس تهران^[۴۲] صورت گرفته است. طبق نتایج به دست آمده، در مجموع، قابلیت پیش‌بینی برای سری زمانی مولد قیمت سهام توسعه صنایع بهشهر کمترین و این قابلیت برای سری زمانی شاخص قیمت سهام بیشترین مقدار را دارا است. بنابراین وجود اطلاعات و حافظه دراز مدت در سیستم مولد سری زمانی شاخص قیمت سهام از بقیه بیشتر بوده، استفاده از روش‌های مدل سازی و پیش‌بینی برای این شاخص می‌تواند ساده‌تر و با کارایی و دقت بیشتر صورت پذیرد.
کیمیاگری و تیژری (۱۳۸۵) در مطالعه ای به ارائه مدلی جهت آزمون کارایی بازار سهام پرداخته‌اند. این تحقیق برای سنجش کارایی بورس اوراق بهادار تهران به کار گرفته شده است. در این تحقیق از تکنیک شبکه‌های عصبی به ‌منظور آزمون کارایی بازار سهام تهران استفاده شده است. پس از شرح تئوری‌های موجود در این زمینه با بهره گرفتن از شبکه عصبی به شبیه سازی رفتار معاملاتی پرداخته شده است. در این تحقیق ارزش روزانه ۲ شاخص در بازه مهر ۱۳۸۳ تا اسفند ۱۳۸۵به‌کار گرفته شده است. نتایج زیادی با به‌کارگیری سیستم پیش‌بینی و معاملاتی به دست آمده است که در آن از ۴ حد آستانه و ۴ سطح هزینه معاملاتی استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در اغلب موارد شبکه عصبی توانسته است بازده بالاتری نسبت به روش خرید و نگهداری به دست آورد. این امر بیانگر آن است که بازار سهام احتمالاً در شکل ضعیف ناکارا است. برای اعتبار سنجی مدل از «آزمون گردش» استفاده شده که نتایج این آزمون نیز یافته های مدل را تأیید کرد.
صمدی و همکاران (۱۳۸۶) در مطالعه ای به بررسی آزمون کارایی و وجود حباب قیمت در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از الگوی قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای^[۴۳] پرداخته‌اند. آن‌ ها اشاره می‌کنند که بازار بورس اوراق بهادار مهم‌ترین بخش بازار سرمایه‌ی کشور است. نقش اصلی بورس اوراق بهادار، جذب و هدایت پس‌اندازها و نقدینگی سرگردان و پراکنده‌ی جامعه به مسیرهای بهینه است، به طوری که بخش عمده ای از سرمایه‌ها،جذب سودآورترین فعالیت‌ها و پروژه‌ها شود. برای رسیدن به این اهداف بورس اوراق بهادار باید کارا باشد. در این تحقیق با بهره گرفتن از قاعده‌ی فیلتر (یکی از روش‌های موثر در بررسی کارایی در سطح ضعیف)، میزان کارایی اندازه گیری شده است. برای این منظور سهام ۲۵ شرکت بزرگ بورس، زمان و میزان تقسیم سود، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و سهام جایزه‌ی در دوره‌ی ۱۳۸۶- ۱۳۸۳ آن‌ ها جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
بر اساس نتایج تحقیق، متوسط بازده اوراق بهادار با بهره گرفتن از قاعده‌ی فیلتر^[۴۴](یﮑﯽ از روش ﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرایی) از متوسط بازده روش ساده خرید-نگهداری بیشتر بوده است. این تفاوت در آزمون مقایسه‌ی میانگین دو جامعه‌ی آماری در سطح ۹۵ درصد به اثبات رسیده است. بر اساس برخی از نتایج تحقیق، تغییرات قیمت‌ها به صورت مستقل و تصادفی نیستند و روند و الگوی خاصی در رفتار قیمت‌ها وجود دارد. با توجه به نتایج به دست آمده، کارایی بازار بورس در سطح ضعیف به اثبات رسیده است. از سویی دیگر، به علت افزایش اختلاف بازدهی بین روش فیلتر و خرید-نگهداری در دوره‌ی ۱۳۸۶-۱۳۸۵ در مقایسه با دوره‌ی ۱۳۸۴-۱۳۸۳، میزان عدم کارایی افزایش نیز یافته است.
قالیباف اصل و ناطقی(۱۳۸۷) در تحقیقی به بررسی کارایی در سطح ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند. آن‌ ها اشاره می‌کنند که در طی نیم قرن اخیر مبحث کارایی بازار سرمایه موضوع بسیاری از مطالعات تجربی و نظری بوده است. از آنجا که به موازات رشد مدل‌های اقتصاد سنجی کارایی بازار سرمایه مورد آزمون قرار گرفته است، هدف تحقیق آن‌ ها آن است که با به‌کارگیری مدل‌های پیشرفته تر اقتصاد سنجی بر روی کارایی در سطح ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران و زیر بخش‌هایی از آن تمرکز کنند. این زیر بخش‌ها شامل شرکت‌های کوچک و بزرگ و صنایع مختلف می‌باشد. کارایی در سطح ضعیف برای شاخص کل و شاخص شرکت‌های کوچک و بزرگ و شش شاخص صنعت با بهره گرفتن از مدل‌های خود رگرسیون جمعی میانگین متحرک و خودهمبسته واریانس ناهمسانی شرطی^[۴۵] برای دوره زمانی ۱۳۸۳- ۱۳۷۹ مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که کارایی بورس اوراق بهادار تهران در سطح ضعیف رد می‌شود. اگر چه کارایی در سطح ضعیف هم در مورد شرکت‌های کوچک و هم در مورد شرکت‌های بزرگ رد می‌شود اما می‌توان گفت با بهره گرفتن از مدل‌های به کار گرفته شده در این تحقیق شرکت‌های بزرگ از قابلیت پیش‌بینی پذیری کمتری نسبت به شرکت‌های کوچک برخوردارند و در نهایت کارایی در سطح ضعیف در مورد شش شاخص صنعت مورد مطالعه در این تحقیق رد می‌شود.
مشیری و سلامی (۱۳۸۸) در مطالعه ای به شبیه سازی بازار سهام با توجه به ویژگی‌های ساختاری بازار سهام تهران پرداخته‌اند. آن‌ ها بر اساس مطالعاتی که انجام داده‌اند ادعا می‌نمایند که روش شبیه سازی بازیگر مدار امکان ایجاد فضای مصنوعی برای تقابل و تعامل تعداد زیادی از بازیگران در محیط رایانه را فراهم می‌آورد. این تحقیق می کوشد با در نظر گرفتن فروضی همچون وجود تجار تصادفی، معامله گران نمودارگرا، حضور بازیگران آگاه به تشریح محیط بازار و تعیین قیمت در چارچوب مکانیزم تسویه برای بازار سهام تهران اقدام به شبیه سازی کنند. آزمون‌های اولیه نشان می‌دهد که این مدل به خوبی توانسته است مشخصات آماری موجود(مانند ضرایب چولگی، ضرایب کشیدگی و ضرایب همبستگی) در سری زمانی قیمت‌ها و بازدهی‌های بازارهای بین‌المللی و بازار سهام تهران را باز تولید نماید.
نور بخش و همکاران(۱۳۸۹) در مطالعه ای به بررسی کارایی در بازار بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد. در واقع تحقیق فوق به بررسی وجود استقلال در سری‌های بازده (شکل ضعیف کارایی) سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و آزمون تبعیت از الگوی گام تصادفی پرداخته است. فرضیه اول این است که تغییرات متوالی قیمت سهام از مدل گشت تصادفی تبعیت کرده و مستقل از یکدیگر است. فرضیه دوم این که سری‌های قیمتی شرکت‌های سرمایه گذاری، به صورت سری‌های تصادفی می‌باشد. نمونه گیری تحقیق، شامل اطلاعات قیمتی روزانه ۵۰ شرکت برتر بورس و شرکت‌های سرمایه گذاری بورس تهران بین سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۷ می‌باشد. نتایج آزمون‌های نا پارامتریک (کولمو گوروف– اسمیرنوف و آزمون گردش) و آزمون‌های پارامتریک (مدل خود همبسته، مدل آریما) با مردود دانستن هر دو فرضیه نشان داد که قیمت‌های اوراق بهادار از مدل گشت تصادفی تبعیت نکرده و سری‌های قیمتی شرکت‌های سرمایه گذاری،سری‌های تصادفی نیستند. در واقع شکل کارایی ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران رد می‌شود. به بیان دقیق‌تر سرمایه گذاران با بهره گرفتن از اطلاعات مربوط به قیمت‌ها و بازده های گذشته می‌توانند بازده بیشتری بدست آورند.
پاکیزه (۱۳۹۰) در مطالعه ای به بررسی تلاطم و بازده با توجه به شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران و بورس‌های بین‌المللی پرداخته است. در این تحقیق برای برسی بازده بازار و تلاطم پیش بینی شده و غیرمنتظره برای بورس اوراق بهادار تهران و بورس‌های بین‌المللی از مدل‌های شرطی شامل دو مدل متقارن خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی و خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته و دو مدل نامتقارن خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته بلند مدت^[۴۶]و مدل نمایی خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته^[۴۷] استفاده شده است. نتایج بیانگر تایید نشدن نظریه قیمت گذاری دارایی‌هاست که رابطه‌ی مثبتی بین تلاطم و بازده تبیین می کند. این رابطه در غالب بورس‌های بین‌المللی منفی بوده و ضریب تعیین پایینی را نشان می‌دهد. در این مطالعه همچنین بیان می‌شود که بر خلاف کارا بودن بازارهای بین‌المللی، نظریه‌هایی را که رابطه مثبتی بین ریسک و بازده در بازار سهام متصور است را تایید نمی‌کند.
کشاورز حداد و بابایی (۱۳۹۰) در مطالعه ای به مدل سازی تلاطم بازده نقدی در بورس سهام تهران با بهره گرفتن از داده های تابلویی و مدل گارچ پرداخته‌اند. در پانل‌هایی متشکل از شاخص‌های چندین گروه صنعت به‌صورت نمونه و سری‌های زمانی مربوط به قیمت سهام شرکت‌های داخل این گروه‌های صنعت در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی تیر ماه ۱۳۸۴ تا آبان ماه ۱۳۸۷، به تجزیه و تحلیل نتایج پرداخته اند. این تحقیق با بهره گرفتن از روش شناسی کل به جزء هندری به‌دنبال بررسی تشابه‌ها و تفاوت‌های ساختار تلاطم بازده سهم‌های درون صنایع یکسان و نیز ساختار تلاطم بازده سهم‌های صنایع غیریکسان می باشد. نتایج نشان می‌دهد،‏ نمی‌توان ساختار تلاطمی مشابهی را برای سهم‌های موجود در یک گروه صنعت یا در سطحی بالاتر برای گروه‌های صنعت نمونه انتخاب شده از بورس سهام تهران،‏ چه از لحاظ میانگین بازده سهام و چه از لحاظ یکسانی ساختار تلاطم بازده یا یکسانی میانگین تلاطم بازده در نظر گرفت.
تفاوت تحقیق حاضر با سایر تحقیقات انجام گرفته بر روی بازار سهام ایران در اینست که مطالعه پیش رو سعی می کند از منظر تکنیک های مرسوم در اقتصاد فیزیک به بررسی سوالات تحقیق بپردازد.
بنابراین، بر اساس این چارچوب فکری ابتدا به بررسی رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام پرداخته خواهد شد. سپس با بهره گیری از فرم توزیعی کستینگ^[۴۸]، این تابع توزیع و استنتاج نتایج تجربی آن برآورد و تجزیه و تحلیل خواهد شد. در نهایت با بهره گیری از یک الگوی منسجم اقتصادی و استفاده از اطلاعات گذشته در چارچوب الگوی قیمت گذاری بلک، شولز و مرتون^[۴۹]و برآورد شاخص‌هایی همچون انتظارات بازدهی، واریانس بازدهی، ریسک گریزی و میزان تلاطم ناشی از نااطمینانی، اقدام به آزمون باز تولید دینامیک رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام ایران خواهد شد.
فصل سوم
۳-مبانی نظری و ساختار الگو
۳-۱-مقدمه
به طور کلی تحلیل گران بازار سرمایه از دو رهیافت فکری تکنیکال و بنیادین برای تجزیه و تحلیل بازار استفاده می کنند. بطوریکه تحلیل گران تکنیکال با بررسی روند حرکت شاخص قیمت، سعی در پیش بینی تغییرات آتی شاخص بازار سهام را دارند. در مقابل تحلیل گران بنیادی با بهره گرفتن از اصول رفتار شناسی اقتصادی می کوشند تحولات آتی شاخص های بازار سهام را مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار دهند. البته اگرچه تا کنون روش کاملا کارایی برای پیش بینی تغییرات قیمت سهام به صورت جامع ارائه نشده است. اما این بدین مفهوم نیست که امکان پیش بینی رفتار متغیر قیمت وجود ندارد. با بهره گرفتن از تغییرات قیمت سهام در گذشته و استخراج متغیرهای سیستماتیک و غیر سیستماتیک اثر گذار بر آن می‌توان تا حدود زیادی در شرایط مشابه با بهره گرفتن از روش‌های مختلف، روند تغییرات را باز تولید و پیش بینی نمود.
علم نوین اقتصاد فیزیک نیز به دنبال تجزیه و تحلیل و پاسخ به سؤالاتی است که بتواند انواع حرکت‌های نوسانی در اقتصاد را توصیف نماید. در واقع اقتصاد فیزیک اساساً به دنبال تشخیص و تبیین چیستی حرکات و چگونگی ایجاد آن‌ ها می‌باشد. در بازار سهام نیز متخصصین اقتصاد فیزیک به دنبال یافتن قوانینی هستند که بتوانند رفتار تغییرات قیمت را مورد بررسی قرار دهند.^[۵۰]
در این چارچوب سو الی که پیش روی محققان اقتصاد فیزیک در چنین محیط اقتصادی می‌باشد اینست که، از لحاظ آماری اگر متغیرهای مورد بررسی دارای ویژگی رفتار تصادفی باشند آیا می‌توان توزیع و همبستگی آن‌ ها را در چنین موقعیتی بدست آورد؟ آیا می‌توان حداقل با وجود اطلاعات مشابه رفتار شاخص قیمت را باز تولید و پیش بینی نمود؟ اگر این امر ممکن است متغیرهای مهم کدامند و چگونه می‌توان آن‌ ها را محاسبه نمود؟^[۵۱]
بنابراین با توجه به شیوه نگرش علم اقتصاد فیزیک به مسائل، گام بعدی در این تحقیق بدین ترتیب خواهد بود که با بهره گیری از مطالعات انجام شده و ابتکار عمل در به‌کارگیری نظریات و کنار هم قرار دادن آن‌ ها، زمینه را برای بررسی رفتار شاخص قیمت سهام در ایران فراهم آید.
مبانی نظری مورد نیاز در این تحقیق با توجه به سؤالات تحقیق به سه بخش تقسیم بندی خواهد شد. در ابتدا مبانی نظری مربوط به بررسی رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام ارائه خواهد شد. سپس مباحث مربوط به برآورد تابع توزیع کستینگ و تکنیک‌های مورد نیاز برای برآورد تجربی طرح خواهد شد. در نهایت یک چارچوب نظری منسجم اقتصادی جهت آزمون باز تولید رفتار شاخص قیمت سهام در ایران ارائه می‌گردد.
۳-۲-بررسی رفتار تصادفی بازار سهام
بررسی رفتار پیچیده بازار سهام، یکی از مباحثی است که توجه صاحب‌نظران را در دهه‌ های اخیر به خود جلب نموده است. امروزه بررسی رفتار شاخص قیمت سهام با بهره گرفتن از روش‌های فیزیک آماری و ریاضی مورد علاقه بسیاری از اقتصاددانان و فیزیکدان‌ها قرار گرفته است. در این راستا می‌توان به بازتولید رفتار تصادفی شاخص بازار سهام در چارچوب الگوی سبد دارایی تصادفی اشاره کرد. در ادامه تلاش خواهد شد با ارائه نظریه سبد دارایی تصادفی زمینه را برای ارائه یک کاربرد تجربی در فصل آتی مهیا گردد.
۳-۲-۱-نظریه‌ سبد دارایی
سبد دارایی به مجموعه ای از اوراق بهادار که توسط یک سرمایه گذار نگهداری می‌شود اطلاق می‌گردد که دارای ترکیبی مناسب از سهام‌ یا سایر دارایی‌ها است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند سهم است. در این چارچوب می‌توان مطرح شدن نظریه مارکویتز^[۵۲] (۱۹۵۲) را منشأ پیدایش تئوری سبد دارایی دانست. وی فرض کرد که سرمایه‌گذاران الزاماً در پی به حداکثر رساندن بازده مورد انتظارشان نیستند. زیرا اگر آن‌ ها تنها به دنبال دست‌یابی به حداکثر بازده مورد انتظار بودند، تنها دارایی را انتخاب می‌کردند که از بیشترین بازده مورد انتظار برخوردار باشد. اما در عمل سرمایه‌گذاران دارای مجموعه ای از سهام های مختلف در سبد دارایی خود می باشند. در واقع سرمایه‌گذاران به طور هم‌زمان به دو پدیده ریسک و بازده توجه می‌کنند. این تئوری تلاش دارد تا ارتباط بین بازده انتظاری و سطح ریسک سبد دارایی را تبیین نماید. در این راستا نظریات متعددی در تبیین ابعاد مختلف بحث سبد دارایی مطرح شده است. در این میان می‌توان به نظریه سبد دارایی تصادفی^[۵۳] به عنوان نظریه ای که در سال‌های اخیر مطرح گردیده و مورد توجه ویژه نظریه‌پردازان و تحلیل گران رفتار تصادفی بازار سهام قرار گرفته، اشاره کرد. در ادامه به طور نظریه سبد دارایی تصادفی ارائه خواهد گردید.
۳-۲-۲-نظریه سبد دارایی تصادفی
نظریه سبد دارایی تصادفی ابتدا توسط فرنولز^[۵۴](۱۹۹۹) در مقاله ای معرفی و در سال (۲۰۰۲) نیز گسترش داده شد. این بحث به صورت گسترده تری در مقاله های فرنولز، کاراتزاس و کارداراس^[۵۵](۲۰۰۵) بنر، فرنولز و کاراتزاس^[۵۶](۲۰۰۵)، فرنولز و کاراتزاس^[۵۷](۲۰۰۶) و کارتزاس و کارداراس^[۵۸] (۲۰۰۶) به آن پرداخته شده است. این مطالعات باعث گردید که نظریه سبد دارایی تصادفی به صورت چارچوبی برای تحلیل رفتار سبد دارایی و ساختار بازار سهام که دارای کاربردهای عملی و نظری است، مطرح گردد. وان^[۵۹] در مطالعه ای گسترده سعی می کند مطالعات فوق الذکر را بطور یکجا بررسی و جمع بندی نماید. مطالعه حاضر می کوشد با بهره گرفتن از مطالعه وان مباحث نظری سبد دارایی تصادفی را تا حد لزوم بیان کند. بنابراین در ابتدا تعاریفی دقیق از مفاهیمی همچون حرکت براونی^[۶۰] و شبه مارتینگل^[۶۱] ارائه خواهد شد. سپس سبد دارایی تصادفی را با بهره گرفتن از روابط ریاضی توضیح داده می شود.
-حرکت براونی: حرکت براونی برگرفته از نام گیاه شناسی^[۶۲] به نام روبرت براون^[۶۳] در جهان شناخته شده است. نوربرت واینر^[۶۴] نیز وجود حرکت براونی را اثبات کرد. در ادامه یک تعریف استاندارد از حرکت براونی ارائه خواهد شد:
یک متغیر تصادفی  پیوسته در زمان  بطوری که  برقرار باشد را در نظر بگیرید. آنگاه  (  ) را یک حرکت براونی یا فرایند واینر نامند، اگر و تنها اگر:
۱-
۲-  دارای ویژگی نموهای^[۶۵] مستقل می باشد. بدین ترتیب که  ،  ، مستقل از  است.
۳- برای  ،  دارای توزیع نرمال(  ) است.
۴-  پیوسته در tبا احتمال یک می‌باشد.
-فرایند مارتینگل^[۶۶]: فرآیندهای مارتینگل در بیشتر فرآیندهای تصادفی رخ می‌دهد. فرآیندهای مارتینگل به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ریاضی در تجزیه و تحلیل پیشرفته بازارهای مالی به شمار می‌رود. یک فرایند تصادفی^[۶۷]  را یک فرایند مارتینگل می‌نامند، اگر دارای خواص زیر باشد:
برای تمامی  برقرار باشد. بدین مفهوم که دارای میانگین متناهی می‌باشند.
رابطه  برقرار می‌باشد.
بر اساس تعریف فوق، قضیه مارتینگل را به صورت زیر می‌توان بیان کرد:
-قضیه مارتینگل: اگر  یک مارتینگل باشد، آنگاه  برای تمامی  برقرار می‌باشد.^[۶۸]
-شبه مارتینگل: فرایند  تعریف شده بر روی فضای احتمال^[۶۹] (  )، یک شبه مارتینگل نامیده خواهد شد، اگر به صورت زیر تفکیک گردد:

بطوریکه  متغیر تصادفی قابل اندازه گیری(  ) است،  یک مارتینگل محلی^[۷۰] با مقدار اولیه صفر و  فرایندی دارای تغییرات کران دار^[۷۱] با مقدار اولیه صفر می‌باشد.
در اینجا زمینه لازم برای ارائه چارچوبی برای تبیین رفتار سبد دارایی تصادفی فراهم آمده است. با مقایسه مدل‌های قیمت گذاری ریاضی ثابت شده است که نظریه سبد دارایی تصادفی برای فرایند پیوسته زمانی قیمت سهام در تحلیل رخ دادهای بلند مدت یا مجانبی^[۷۲] قدرتمند است.
فرایند قیمت سهام را بر اساس نظریه سبد دارایی تصادفی به صورتی که در ادامه نشان داده خواهد شد، قابل تعریف خواهد بود:
اگر n را یک عدد صحیح مثبت در نظر گرفته، قیمت سهم(   ) فرآیندی است که معادله دیفرانسیل تصادفی زیر را برقرار می‌کند:

بطوریکه  قیمت سهام را در زمان t نشان می‌دهد.^[۷۳]  نشان دهنده حرکت براونی^[۷۴] است.  نیز قابل اندازه گیری و برای   به طور مجانبی رابطه  را برقرار می‌کند. برای، نیز قابل اندازه گیری و به طور مجانبی  ، رابطهبرقرار باشد. همچنین  وجود داشته، بطوری که برای  رابطه برقرار می‌باشد.
اگر از دو طرف رابطه قبل انتگرال گرفته شود، رابطه بعدی بدست خواهد آمد:

بطوری که یک عدد مثبت است که ارزش اولیه سهام را نشان می‌دهد. این رابطه را می‌توان به صورت زیر نیز نشان داد: