لَــمْ یَکــُنَ لَــهُ کـفُوَاً اًحـَد

مــَدْحِ حِیـدَر کِردْ حَـق اَرَایِ اَحْمـَد

۱) ترجمه بیت: هیچ کس همتای خداوند نیست، درمدح وستایش حضرت علی علیه السلام برای پیامبرخداوند متعال فرمودند: هیچ کس مثل ومانند او نیست.

۲) نکات بلاغی: احد با احمد هم قافیه وجناس اشتقاق اند، صنعت اقتباس است:(لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوَاً اَحَد) از سوره اخلاص، حیدر: شیر لقب حضرت علی است بدل از علی (ع)، اَرای: برای
۳) شرح مفاهیم عرفانی: و نه هیچ کس مثل وهمتای حضرت علی نیست، حضرت را نمی توان با نوع بشرمقایسه نمود، همان بس که خداوند متعال در چندین بار وی را ستایش نموده است. «درحدیث قدسی می فرماید: «یامُحَمّدُ، العلیٌّ الأَعلی یَقْرَؤُکَ اَلْسَّلام» ای محمد، خداوند علی واعلی برتوسلام می رساند». (کلیات احادیث قدسی،۱۳۸۴: ۲۹۲)، وهمچنین آیه(۵۵)سوره المائده که می فرماید: (إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ).

شَخْصِ بَاطِـن وِات ِبَعَـدَ اژْ فـَحْصِ حَّــی

هَریَسَــه لِـــیْسَ کَــــمِثْلِهِ شَئــی

۱) ترجمه: عقل گفت: پیر وراهنما (مرد خدایی) بعد ازکاویدن وجستجوی پیرامون خداوند، همین بس که اوست اوّل وآخر ظاهر و آشکار، و او به همه چیزآگاه است، وخداوند درکلام وحی می فرماید: هیچ چیزی مثل ومانندی برای او نیست.
۲) نکات بلاغی: حَّی با شَئی قافیه است، هریَسَه: همین است، باطن: نامی ازنام های خداوند است، یعنی آگاه به خفیات وپنهانی ها ودرصطلاح عرفا لفظ باطن حق تعالی است، اقتباس است ازسوره مبارک شوری آیه(۱۱) می فرماید: ( لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ)، و آیه(۳) سوره مبارک الحدید که می فرماید: (هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ).

خــود هــم او بـود در جـان خلـل

خـوش نـگردد گـر بگـیری در عسـل

(مثنوی۵/۵۹۴)

این دویی اوصاف دید احول است

ورنــه اوّل آخــِر، آخِـــر اوّل است

(مثنوی۶/۸۲۴)

عَقل وِاتْ جَای حَق بِیل مَکَر تُوْ اَسهَ

عِشق وِات حَق جَا دِار اَرای تُوخاصَه

۱) ترجمه بیت: عقل به عشق گفت: جایی برای محبت به خدا را در دلت بگذارد، تا احساس ترس نکنی، خداوندی که جای خوش را دارد آن در قلب است، جا برای تو لازم است.
۲) نکات بلاغی و دستوری: اسه با خاصه: کلمه قافیه، تضاد بین عقل با عشق، بِیل: بگذارفعل مضارع، تُوْ: تب و ترس، اَرای: برای آیه (۳۳) سوره ق: ( مَنْ خَشِیَ الرَّحْمَن بِالْغَیْبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِیبٍ) وآیه (۸۴) سوره الصافات: ( إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴾ وآیه(۸۹) سوره الشعرا : (إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴾.

خُـــدَای کِــه دَلِیــل بِــدِیْ وَدَسِــمْ

و هیچ دعایی نیست، مگر اینکه میان آن و آسمان ، پرده ای است تا آنگاه که بر پیامبر و بر خاندان او ، درود فرستاده شود ، آن پرده می دَرَد و دعا وارد می شود ، و هرگاه درود فرستاده نشود دعا برگردد(مجلسی ، ۲۷/۲۵۸) .
بنابراین بهتر است در ابتداء دعا ، با صلوات شروع شود چرا که هر کس حاجتی از خداوند متعال دارد با صلوات بر محمد و آل او شروع کند و او را با صلوات ختم نماید دعایش مورد قبول واقع می شود .

۵-۱-۳-۴) طهارت جسمی و روحی :
در اسلام طهارت و پاکیزگی شرط اولیه و مقدمه بسیاری از واجبات شمرده شده و خداوند به پیامبر (ص) فرمودند : «لباس خود را پاکیزه کن» (مدثر/۴-۳) .
و همچنین او توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد۱ (بقره ،۲۲۲) علاوه بر طهارت باطنی ، پاکی دل و خلوص نیت ، پاکی ظاهری و داشتن وضو از شرایط استجابت است. از وضو به عنوان نور تفسیر شده و وضوی مجدد نور علی نور است.
ازامام صادق (ع) درباره طهارت نقل شده است :
«مَنْ تَوَضَّاً فَاَحْسَنَ الؤصَوْءَ ، ثُمَّ صَلی رَکْعَتینَ ، فَاتُمَّ رُکوعَها و سُجودَهُما ثُمَّ و أنثی عَلی اللهِ عَزّوجلَّ عَلی رَسُولِ اللهِ (ص) ثُمَّ سَأَلَ حاجَتَهُ فَقَدْ طَلَبَ مَضانِّهِ وَ مَنْ طَلَبَ الخیرَ فی مَظانِهِ لَمْ یخب»(محمد ری شهری ، ۴/۵۶۳۵).
(هر کس درست وضو بگیرد و دو رکعت نماز بگزارد و رکوع و سجود آنها را به طور کامل به جا آورد ، سپس سلام گوید و خدای عزوجل و رسول خدا را مدح کند و آنگاه حاجتش را بخواهد ، هر آینه به جا خواهش کرده و هر که به جا طلب خیر و خوبی کند ، نومید برنگردد).
از آنچه که دعا کننده ، هنگام نیایش نوعی ارتباط معنوی با خدای خویش برقرار می سازد ، داشتن وضو و طهارت و پاک بودن از هرگونه آلودگی ظاهری و معنوی ، در اجابت دعا مؤثر است بویژه که دعا عبادت محسوب شده است که با استناد به آیه ۶۰ سوره مؤمن ، دعا عبادت محسوب شده و جایگاه طهارت آن برای ما روشن می شود علی (ع) در این باره می فرمایند:
«اذا انَزَلَ بِکَ أَمْرُ عظیمٌ فی دینٍ اَوْ دُینا ، فَتَوَضَّأْ وَ اْرفَعْ یدَیکَ» (القبانچی ، ۹۵/۱۵۹).
(هرگاه کار بزرگ و دشوار دینی یا دنیایی روی می آورد ، وضو بگیر و دست هایت را بلند کن).
بعد از بیان این مطالب به نتیجه می رسیم که شخص دعا کننده باید آنچنان پاک و منزه گردد که حتی نیت و باطن خود را نیز آراسته گرداند.
موارد دیگری مثل خود را با عطر خوش بو کردن ، رو به قبله نشستن و درخواست ناروا نکردن ،… نیز در آداب قبل از دعا وجود دارد که مجالی برای بیان تک تک آنها نمی باشد در هر صورت ادب خواستن و طلب از بارگاه حق تعالی مؤثرترین چیز در دعاست اینکه بدانیم از چه کسی درخواست می کنیم.
۴-۴) آداب همراه دعا (آداب در حال دعا)
۱-۴-۴) دستها را به سوی آسمان بلند کردن
در روایات به «بلند کردن دستها به سوی آسمان» در حالت دعا بسیار تأکید شده است . گاهی در سیره پیشوایان دینی نیز می بینیم که آنان دستهای خود را هنگام دعا چنان می بردند که زیر بغل های آنان آشکار می شد برای مثال در ماجرای غدیر خم ، پیامبر اکرم(ص) در پیش از دعا برای علی (ع) ، دستهای او را چنان بالا برد که سفیدی زیر بغلش آشکار شد(تمیمی ،۱/۱۶).
و یکی از صحابه چنین نقل می کند که:«رأیت رسول الله (ص) یرفع یدیه فی الدُّعاء حتی یری بیاض إبطیه» (قشیری ،۲/۶۱۲؛ بخاری، ۵/ ۲۳۳۵).
(دیدم رسول خدا (ص) بلند می کرد دستانش در دعا تا جایی که سفیدی زیر بغلش نمایان می شد).
این توصیه نشان می دهد که لازمه دعا و درخواست حقیقی ، عجز و چاره خواهی صادقانه است ، و درخواست از سر صدق چنین می طلبد که دست را به سوی آسمان بلند کنیم همانگونه که مستمندان برای ابراز صدق در نیازمندی و برآورده شدن خواسته ، از سر ناچاری دستهای خود را به سوی طرف مقابل دراز می کنند تا عاطفه او را تحریک کنند.
همین معنا در دعا با خداوند نیز صادق است یعنی دعا کننده با بلند کردن دست های خود به سوی آسمان نهایت فقرخود را به تصویر می کشد و امواج رحمت الهی را به حرکت درمی آورد که در توصیف حالت امام حسین (ع) در دعای عرفه نیز آمده است : «ثُمَّ رَفَعَ یدَیهِ تِلْفَاءَ وَجْهِهِ کَاسْتِطعَامِ الْمِسْکینِ» (مجلسی ، ۹۵/۲۱۴؛ نراقی،۷۴۰).
تجربه نشان می دهد که در مجالس دعا ، دعاکننده هر چه بیش تر دستها را با چشمان اشکبار به آسمان بلند کنند ، صدقشان در اجابت خواهی و باورشان به قدرت الهی در برآوردن حاجات آشکارتر می شود.
فرمایش امام علی (ع) که : «در روبه رو شدن با دشواری ها پس از وضو ، دستانتان را به سوی آسمان بلند کنید » اشاره به این موضوع است . همچنین حضرت می فرمایند : «اِذ فَرَغ أَحَدَکُمْ عَنِ الصَّلاهِ فَلْیرْفَعْ یدَیهِ اِلَی السَّماءِ وَلْینْصَبْ فی الدُّعاءِ» (طوسی ، تهذیب الاحکام، ۲/۳۲۲) .
(هر کس از شما از نماز فارغ شد دستانش را به سوی آسمان بلند کند و در دعا بکوشد) .
و از حضرت علی (ع) پرسیدند : چرا باید دستها را به سوی آسمان بلند کرد در حالیکه خداوند همه جا هست . حضرت فرمودند : به دلیل آیه «’Îûur Ïä!$uK¡¡۹$# ö/ä۳è%ø—Í‘ $tBur tbr߉tãqè? » (الذاریات/۲۲) (چون رزق و روزی انسان از آسمان نازل می شود) (مجلسی ، ۷۷/۳۴۱) .
حالت فطری انسان ها که ناخواسته که به هنگام دعا دستهای خود را به طرف آسمان می گیرند و نیز توصیه به این کار در روایات فریقین ، برای برخی ساده اندیشان این پندار را پیش آورده که خداوند دارای مکانی خاص آن هم در آسمان ها است اینان وقتی به ظاهر آیاتی که در آن از استقرار الهی در عرش ، صعود و نزول فرشتگان و… سخن به میان آمده است برمی خورند ، در این باور خود به یقین می رسند ، غافل از آن که با وجود دلایل عقلی و نقلی غیر قابل انکار ، مبنی بر جسم و جسمانی نبودن خداوند ، باید از ظاهر این آیات دست شست و براساس قاعده حمل متشابه بر محکم ، این دست از آیات را تأویل کرد(رشاد،۴/۳۴۵).
مرحوم علامه طباطبایی در پاسخ به کسانی که ادب بلند کردن دست ها را به سوی آسمان در حالت دعا ، به دلیل بروز شبهه جسمانیت خداوند انکار کرده اند می نویسد :
«این که بلند کردن دست ها به سوی آسمان ، اشاره به وجود خداوند در آسمان باشد ، سخنی مردود است ؛ زیرا حقیقت تمام عبادت های بدنی ، تنزیل و فرود آوردن معنای قلبی و توجه باطنی بصورت و ظاهر ، و آشکار ساختن حقایق فراتر از ماده در قالب جسمانیت است ، چنانچه این امر را در نماز ، روزه ، حج و امثال آن و نیز اجزا و شرایط آنها مشاهده می کنیم.
اگر این تنزیل نباشد ، عبادت بدنی معنا نخواهد داشت.
از این جمله است دعا که تمثیل توجه قلبی و درخواست باطنی است ؛ درست به مثابه ی درخواستی که در میان ما انسان ها متداول است و می بینیم که فقیر مستمند و فرودست از شخصی ثروتمند و دارای منزلتِ برتر ، درخواست برآوردن حاجت می کند و در این حالت دست خود را به سوی او می گشاید و با ذلت برآوردن خواهش خود را می طلبد »(طباطبایی ،۲/۳۸) .
۲-۴-۴) عمومیت دادن به دعا
وقتی صحبت از دعا می شود در ذهن هر کس دعا ، یک امر شخصی و فقط به نفع و برای خود انسان به ذهن می آید ولی وقتی وسیع تر و یا دیدی بازتر به مسئله فکر کنیم خواهیم فهمید که نباید در دعا فقط به نیازهای خود بسنده کنیم بلکه باید به دیگران نیز تعمیم دهیم و آنها را نیزدر دعای خود شریک کنیم .
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند :
«اذا دَعا اَحَدٌ فَلْیعُمَّ ، فَإنَّهُ أَوْحَبُ لِلدُّعاءِ ، وَ مَنْ قَدَّمَ اَرْبَعِینَ رَجُلاً مِنْ إِخْوانِهِ قَبلَ أَنْ یدْعُوَ لِنَفْسِهِ ، اسْتُجِیبَ لَهُ فِیهِمْ وَ فِی نَفْسِهِ » (مجلسی ،۹۰/۳۱۳) .
(هرگاه کسی دعا کند باید آن را عمومیت بخشد ، زیرا در دعا واجب تر است و هرکه چهل تن از برادرانش را در دعا بر خود مقدم کند دعایش در حق آنان و خودش مستجاب می شود).
وهمچنین پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : وقتی کسی دعا می کند آن را عمومیت دهد (و برای دیگران نیز دعا کند)چرا که باعث استجابت دعا می شود(کلینی ،۴/۴۳-۲۴۲) .
خود معصومین ـ صلی الله علیه و آله ـ این نکته را رعایت می کردند . امام حسن ـ علیه السلام ـ می فرمایند:
یک شب مادرم به دعا ایستاد و من هر چه گوش کردم نشنیدم برای خودش دعا کند. پرسیدم چرا فقط برای دیگران دعا می کنید و خود را فراموش کرده اید مادرم فرمود : «الجَّار ثمُّ الدَّار» «اول همسایه بعد اهل خانه» (حرعاملی ،۷/۱۱۲؛مجلسی،۹۳/۳۸۸) کسی که نزد کرمی حاجتی دارد گاهی حاجت دیگران را وسیله حاجت خود قرار می دهد به اینکه اول حاجت دیگران عرضه می دارد که آن کریم بداند او به شأن دیگران بیش از خود اهتمام دارد که این خود موجب زیادتی لطف و حاجت روایی است یا اینکه حاجتی که خود دارد برای دیگران می طلبد پس حاجت او را نیز به وجه احسن روا نماید.
یا اینکه درخواستن حاجت دیگران را با خود شریک نماید که این هم خوش آیند طبع کریمان است که آدمی فقط در فکر خودش نباشد و دیگران را فراموش ننماید چنانچه خداوند بندگان خود را چنین تعلیم فرموده است : «x‚$­ƒÎ) ߉ç۷÷ètR y‚$­ƒÎ)ur ÚúüÏètGó¡nS $tRω÷d$# xÞºuŽÅ_Ç۹$# tLìÉ)tGó¡ßJø۹$# »

در جدول زیر جزئیات تعداد کارکنان در هر شهرستان ذکرشده است.
جدول (۳-۱): تعداد کارکنان ادارات توزیع برق در هر شهرستان

۳-۴) نمونه آماری و روش نمونه‌گیری
نمونه‌^[۷۴] بخش کوچکی از جامعه است که معرف کل جامعه فرض می‌شود. نکته‌ی مهم در این تعریف، معرف^[۷۵] بودن است. نتایج نمونه‌ای را که معرف جامعه نباشد، نمی‌توان به جامعه تعمیم داد (پرهیزگار و آقاجانی افروزی، ۱۳۹۰: ۲۴۶).
به‌منظور محاسبه‌ی تعداد نمونه‌ی موردنیاز جهت انجام محاسبات آماری از فرمول کوکران استفاده‌شده است. فرمول کوکران به شرح ذیل می‌باشد:
(۳-۱)
در این فرمول N حجم جامعه است. به‌جای p و q نیز از حداکثر مقدار آن یعنی ۵/۰ استفاده می‌شود. در سطح خطای پنج درصد از d برابر ۰۵/۰ و Z² برابر ۸۴۱۶/۳ استفاده می‌شود.
(۳-۲)
پس از قرار دادن مقادیر لازم در فرمول کوکران، تعداد نمونه‌ی آماری ۱۸۱ نفر محاسبه می‌گردد که درنهایت تعداد ۱۸۲ پرسشنامه‌ی قابل‌قبول، جمع‌ آوری گردید و مورد ارزیابی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
در بسیاری از پژوهش‌ها محقق مایل است نمونه‌گیری را به‌گونه‌ای انتخاب نماید که مطمئن شود زیرگروه‌ها با همان نسبتی که در جامعه وجود دارند به‌عنوان نماینده‌ی جامعه در نمونه نیز حضورداشته باشند. در پژوهش حاضر نیز نمونه‌گیری به‌صورت طبقه‌ای انجام‌گرفته است. در این روش ابتدا جامعه را طبقه‌بندی می‌کنند و سپس نمونه‌ای تصادفی از هر طبقه انتخاب می‌نمایند. از دلایل استفاده از این روش نمونه‌گیری می‌توان به این موارد اشاره نمود که: ۱- برای هر طبقه نمونه‌ای متناسب با حجم آن در نظر می‌گیرد. ۲- تخمین دقیق‌تری از پارامترهای جامعه را نسبت به سایر نمونه‌گیری‌ها ارائه می‌دهد. در جدول ذیل حجم نمونه‌ی موردنیاز، متناسب با تعداد کارکنان هر شهرستان مشخص‌شده است.

جدول (۳-۲): حجم نمونه متناسب با تعداد کارکنان هر شهرستان

بعنوان مثال سان درکانی و همکاران^[۷۳] ،۲۰۰۸؛ در مورد چگونگی میزان کربن در سراسر زنجیره تامین می توان اندازه گیری نمود ارائه کردند. در چارچوب شبکه زنجیره تامین برای برق وئو و همکاران^[۷۴]،۲۰۰۶؛ یک مدل که بجای تصویر برداری از رفتار ژنراتور برق با یک نمونه کارها از گزینه ها و موضوع نیروگاه های برق مالیات آلودگی را پیشنهاد شده است.

چولت و وانکات^[۷۵]،۲۰۰۹؛ محاسبه انرژی و کربن تولید گازهای گلخانه ای مرتبط با شبکه های حمل و نقل و فعالیت های انبارداری درزنجیره های تامین غذایی و نوشیدنی بویژه در صنعت شراب سازی انجام دادند. آنها نشان می دهند که بسته به طراحی زنجیره تامین انرژی مصرف و کربن انتشاری می تواند تفاوت قابل توجهی وجود داشته باشد.
شکل۲- ۵- نیروهای هدایت کننده زنجیره تامین سبز(چولت و وانکات،۲۰۰۹)
با وجود این تلاش های اولیه ردپای مدل سازی از میزان کربن در سراسر زنجیره تامین، ما را به درک بهتری از گرما (کربن) جریان یافته در زنجیره تامین بعنوان انتشار کربن و محدودیتهای کربن “می تواند از لحاظ مالی، یک شرکت را، حتی اگر نه در شرکت خود بلکه در یک زنجیره ارزش شرکت دارد، تحت تاثیر قرار داد.” (بوسچ و هافمن^[۷۶] ۲۰۰۷ ص ۱۵۹) به این معنا که، شرکتهایی که میزان انتشار کربن در امتداد زنجیره تامین خود قابل اندازه گیری نیستند در همکاری با شرکای زنجیره تامین خود در یک نقطه ضعف قرار دهید.(شکل ۲-۵). فرآیندها نیز انرژی مصرف و کربن و سایر ضایعات منتشر می کنند.به منظور تدوین و فرمول کردن مدل حمل و نقل، از نظر ما بسته شدن زنجیره تامین پایان به پایان (end to end) با گره ها (در مراحل مختلف) همانطور که در (شکل ۲-۶) نشان داده شده، انتشار کربن در مراحل مختلف زنجیره تامین بوجود می آیند، اعم از پردازش مواد خام شروع و با توزیع کالا به پایان می رسد.
در مرحله تامین کنندگان، پردازش مواد خام و تهیه قطعات نیمه تمام، هیدروکربن ها، اسیدهای گوگرد SOX و ضایعات شکل ترکیبات گازی و اسیدی منتشر می کنند. در مرحله ارائه دهندگان خدمات لجستیک (تدارکات) سطح و نوع انتشار کربن در حالت حمل و نقل، بستگی به مسافت طی شده و استفاده از نوع سوخت دارد. وسایل نقلیه با موتور دیزلی مانند کامیون های سنگین ،دی اکسید کربن (CO₂)، اکسید نیتروژن (N₂O) ذرات معلق (PM) و ترکیبات آلی فرار منتشر می کنند. (هوی و همکاران^[۷۷] ، ۲۰۰۷) انتشار کل کربن در مرحله تامین کنندگان (کارخانجات تولیدی) اندازه گیری شده، تولید گازهای گل خانه ای چه بطور مستقیم و غیر مستقیم از فرآیندهای تولیدی مختلف از جمله پردازش مواد خام، تمیز نمودن آنها وپرداخت نمودن^[۷۸]، ریخته گری و پردازش تامونتاژ نهایی محصول می باشد.
در نهایت، انتشار کل کربن گازهای گلخانه ای در مرحله مراکز توزیع (انبار^[۷۹]) بستگی به نوع بسته بندی مورد استفاده، سیاستهای تجاری، تراکم مصرفی و سطح استفاده مجدد، دارد. ما به دو دسته گسترده ای از گازهای گلخانه ای تولید شده در این مراحل زنجیره تامین است اشاره می کنیم: با منشاءمنبع ثابت (گازهای گلخانه ای تولید شده از پردازش مواد، تولید و انبارداری)و با منشاءمنبع غیر ثابت (گازهای گلخانه ای تولید شده از لجستیک (تدارکات) ورودی و خروجی) بنابراین انتشار گازهای گلخانه تولید شده در سراسر زنجیره تامین شامل دو منبع فوق می باشد. برای مشخص نمودن دامنه پژوهش و به منظور تسهیل برای تدوین یک مدل، پیش فرض های زیر مربوط به زنجیره تامین در نظر گرفته شده است:
میزان انتشار گازهای گلخانه ای از تامین کنندگان، کارخانه های تولیدی و انبارهای توزیع ثابت فرض می شود و میزان انتشار گازهای گلخانه ای از لجستیک های درونی و بیرونی غیر ثابت می باشد.
به منظور کاهش پیچیدگی فقط اولین ردیف^[۸۰] تامین کننده در نظر گرفته می شود.
تولید گازهای گلخانه ای تولید شده به سمت مشتریان به نسبت کمتر از تولید گازهای گلخانه ای در طرف تامین کنندگان، انبارداری و حمل و نقل است.
انتشار کربن شامل CO₂، N₂O، متان، هیدروفلور و کربن، پر فلورکربن ها، هگزا فلورید گوگرد و دیگر ذرات می باشد.
اختلاط آشفته^[۸۱] در طول انتشار ثابت و همگن در نظر گرفته می شود.تمام متغیرهای برخورد کننده دیگر در زمان تعیین اثرات، ثابت باقی می ماند.
شکل ۲- ۶- گره ها (مراحل مختلف) از حلقه- بسته پایان به پایان زنجیره تامین(یافته تحقیق)

۲-۷- شبکه زنجیره تامین حلقه – بسته ومزیت رقابتی

اکولوژی صنعتی ابزار تحلیلی را ارائه می کند که می توان به شیوه های گوناگون و در سطوح گوناگون مجموعه اقتصادی؛ بکار برد. از آنجا که این حوزه هنوز امری تازه است، بحث قابل ملاحظه ای در خصوص استفاده و ارزش اکولوژی صنعتی در شرایط متفاوت وجود دارد. مادراینجا یکی از ابعاد اکولوژی صنعتی را بیان می نمائیم؛ کاربرد بالقوه آن به عنوان ابزار برای شکل دادن به استراتژی و مزیت رقابتی شرکت است . مخصوصا، ما روابط میان اکولوژی صنعتی و اثر فعلی را در حوزه های استراتژی رقابتی و رقابت پذیری بین المللی بیان می کنیم. مشاهده می شود که اکولوژی صنعتی می تواند نوع معینی از تفکر شرکتی را برانگیزد که، زمانی که از طریق دیدگاه بهره وری منابع نشان داده می شود، می تواند به نوآوری هایی منجر شود که کارایی را بهبود می بخشد، هزینه را پائین تر می آورد، و ارزشی را که بوسیله ی یک فرایند تولیدی ایجاد شده است افزایش می دهد. بدین ترتیب اکولوژی صنعتی می تواند به عنوان ابزاری برای شکل دادن به رقابت پذیری شرکت خدمت نماید. ولی متذکر می شویم که اگرچه اکولوژی صنعتی در حوزه استراتژی رقابتی به عنوان ابزار «کشف» از توان بالقوه ای برخوردار است، به عنوان راهنمایی برای استراتژی به طور کلی در سطح وسیع تر شرکت دارای محدودیت هایی می باشد.
طراحی برای محیط ^[۸۲](DfE)، چرخه ی مواد، و یک تأکید بر فرایندهای تولید حلقه - بسته در برخی از شرایط مزایای رقابتی به بار خواهد آورد. اما در موارد دیگر، این رویکردها جایگاه رقابتی یک شرکت را تقویت نخواهد کرد. مخصوصا، بستن حلقه ها ممکن است هزینه ها را افزایش دهد که منافعی را که بدست می آید افزایش می دهد، مخصوصا اگر سیستم نظارتی که در آن یک شرکت عمل می کند به طور کامل هزینه های آلودگی هوا یا آب یا از بین بردن ضایعات را درونی نمی کند. علاوه بر این، توجه به انرژی و جریان مواد می توان از بهینه سازی سایر منابع کمیاب نظیر توجه تحلیلی مدیران منحرف شود.

۲-۷-۱- اکولوژی صنعتی به عنوان راهنمایی برای بهره وری منابع

از برخی جهات، اثر فعلی در خصوص اکولوژی صنعتی- با تاکیدش بر این موضوع که چگونه منابع گوناگون مهمی بر طرز موثری در یک فرایند تولیدی به کار گرفته می شوند. بر این اندیشه بنا می شوند که در اواخر سال های ۱۹۸۰ و اوائل سال های ۱۹۹۰ در خصوص «محیط و رقابت پذیری» ظاهر شد (پورتر^[۸۳]، ۱۹۹۰، پورتر، ۱۹۹۱؛ استی^[۸۴]، ۱۹۹۴). در حالیکه اندیشه اقتصادی سنتی استدلال می کند جایگاه رقابتی بر داده هایی (ورودی های) با هزینه پایین استوار است امروزه غالبا مزیت رقابتی از یافتن راه های غیر منتظره پایین تر آوردن هزینه تولید کالا یا شناسایی راه های افزایش ارزش یک محصول- خواه مستقیم یا غیر مستقیم- بدست می آید. بنابراین بهره وری افزایش داده شده منابع عاملی است که شرکت ها را به طور واقعی رقابتی پذیر می سازد. (پورتر و فان در لیند^[۸۵] a1995، ۱۰۶).

۲-۷-۲- تعریف بهره وری منابع

+ x هزینه های غیر مستقیم- x هزینه های مستقیم- x ارزش افزوده)f = بهره وری منابع ورودی x
(فرصت های غیر مستقیم برای ارزش افزوده x
در این معادله^[۸۶]، ارزش افزوده مستقیم و هزینه ها بخشی از فرایندهای تولید هستند که اخیرا شرکت ها بدان توجه کرده اند. ارزشی که یک منبع به محصول نهایی می افزاید برای بهره وری اش قطعا مهم است. زمانی که یک محصول مفید تر می شود و در نتیجه برای مشتریان ارزش بیشتری میگیرد، ارزش آن نیز افزایش می یابد. بنابراین شرکت ها اهمیت کوشش برای یافتن شیوه های بهبود کیفیت، ویژگی ها یا کاربردی بودن محصولاتشان را تشخیص میدهند. هزینه های مستقیم- نیروی کار و داده های مادی- نیز بخش های سنتی اکثر محاسبات حسابداری شرکت ها هستند. شرکت ها درک می کنند که تا حدی که می توانند محصولاتشان را با داده های کم تر یا ارزانتر تولید کننده، بهره وری منابع را بهتر کنند، هزینه ها را پایین تر بیاورند و سودها را افزایش دهند.
برخی از جنبه های اکولوژی صنعتی فرصت هایی را بهبود عملکرد محیطی و همزمان برای افزایش ارزش یک محصول یا پایین تر اوردن هزینه های مستقیم بیان می کنند. مثلا تولید کنندگان برای مسائل از بین بردن ضایعات که مشتریانشان از محصولاتی که به آنها فروخته شده با آن دست بگریبانند به اندیشه ی اکولوژی صنعتی و تحلیل چرخه ی زندگی توجه بیشتری نشان میدهند، ممکن است برای تسهیل در بازیافت یا استفاده مجدد طراحی محصولات را تغییر دهند. چنین استراتژی های DfE می تواند هزینه های مشتریان را پایین تر آورده و در نتیجه ارزش محصولات را افزایش دهد. به همین شکل یک تولید کننده که استراتژی حداقل سازی ضایعات را پذیرفته است ممکن است متوجه شود می تواند مواد خام را دوباره مورد استفاده قرار دهد و در نتیجه داده های کم تری بخرد، بدینوسیله هزینه های مستقیم تولید را کاهش دهد.
علاوه بر این فرصت های آشکار و پنهان بسیاری برای پایین تر آوردن هزینه و بهبود ارزش یک محصول وجود دارد. به طور کلی، این فرصت ها فراتر از تعریف تولید سنتی یک شرکت و دیدگاه مدیریتی یک شرکت و روش های حسابداری یک شرکت است. در ادامه سه مکان مهم را برای جستجوی دستاوردهای بهره وری منابع پنهانی متمایز می سازیم: (۱) درون شرکت (۲)درون زنجیره تولید (شامل تأمین کنندگان یا مشتریان)؛ و (۳) خارج از زنجیره تولید، در هزینه از این حوزه های فرصت اکولوژی صنعتی می تواند به عنوان یک ابزار کشف، گسترده ساز چشم انداز تصمیم گیران شرکت، تشویق کننده نوآوری، و تسهیل کننده تجدید شکل تعریف و محصول، طراحی، تولید، تحویل و امحاء به شیوه ای که هم بتواند سودآور باشد و هم به لحاظ محیطی مفید واقع گردد تلقی شود.
بی تردید شکاکان خواهند پرسید چرا اگر این فرصت ها برای بهبود رقابت پذیری تا این حد در دسترس است، شرکت ها قبلاً از آن به عنوان مزیت استفاده نکرده اند. پاسخ های متعددی وجود دارد. نخست؛ تعدادی از شرکت ها این منابع را در درون و بیرون شرکت خود پایین آورنده هزینه و بهبود کننده کارایی می یابند. ثانیاً مدیران شرکت ها به لحاظ زمانی دارای محدودیت هستند، و ظرفیت محدودی برای تمرکز دارند و بسیاری به تازگی با توجه کردن به جریان منابع عمق فرصت های ارائه شده در می یابند. نهایتا مدیران برای برخورداری از بهره وری منابع باید به طور جامع عملکردهایشان را باز آزمایی کنند و درباره شیوه های جدید فعالیتهای شرکت شان فکر کنند، و هرکس توانایی تغییر لازم در اندیشه را ندارد.

۲-۷-۳- درون شرکت

با شناسایی و حذف ضایعات و در نتیجه کاهش هزینه های تولید راه های زیادی برای بهبود بهره وری منابع وجود دارد. حتی پیش از پیشرفت اکولوژی صنعتی شرکت ها سخت دستورالعمل «ممانعت از آلودگی» این فرصت ها را دنبال می کردند. (دورفمن و همکاران ^[۸۷]۱۹۹۲). با بهره گیری از آمیزش اندیشه هایی برگرفته از علوم فیزیکی درباره حفظ و نگهداری جرم و انرژی با آموزه های اقتصاد درباره کارایی، اکولوژی صنعتی برای کمک به شرکت ها جهت کسب حداکثر درآمد از مجموعه ی معینی از داده ها- یعنی بهینه سازی بهره وری منابع گام های بیشتری بردارد. علاوه بر این با تشویق و حمایت از اندیشه ی سیستمی- از جمله توجه به توازن مواد شرکت، امکان سیستم های حلقه ی بسته، و طراحی برای فرصت های محیطی- یک چشم انداز اکولوژی صنعتی می تواند شرکت ها را تشویق کند که بر ابعاد چندگانه بهره وری منابع تمرکز کنند که باید برای بهینه سازی رقابت پذیری مد نظر قرار گیرند. توجه به توازن مواد یک شرکت امکان سیستم های حلقه - بسته، و فرصت های DfE را می توان به ارزش یک محصول یا کاهش هزینه تولید معطوف ساخت.
شرکت هایی که به جریان های انرژی خود توجه کرده اند- مثلا با طراحی دوباره روشنایی اداره و کارخانه خود به عنوان بخشی از برنامه ی روشنایی سبز آژانس محافظت از محیط آمریکا در صورت حساب های مربوط به برق به کاهش قابل ملاحظه ای دست یافته اند و در نتیجه هزینه های تولیدشان را به طور معناداری کاهش داده اند. (پورتر و فان در لیند ،a1995،۹۹). اگرچه چنین هزینه های عملیاتی مثل روشنایی به عنوان هزینه ای در تولید تخصیص داده می شود، غالبا در حوزه مدیریتی کسانی که مسئولیت یک فرایند خاص را به تولید را بر عهده دارند قرار می گیرد. در واقع، کلید موفقیت برنامه ی روشنایی سبز ^[۸۸]USEPA تاکیدش بر تغییرات کل لامپ ها و تغییر مسئولیت اداره «منابع» از سرایداران با انگیزه کم در سرمایه گذاری های کم هزینه در استراتژی های بهینه سازی لامپ جدید به مدیران ارشد که دارای چنین انگیزه هایی هستند ، بود.
اندیشه ی اکولوژی صنعتی به میزان زیادی وعده میدهد که توجه را به فرصت های پس انداز هزینه سوق دهد که در غیر اینصورت بی توجه خواهند ماند. بسیاری از شرکت ها برنامه های جلوگیری از آلودگی را با در نظر داشتن اهداف کاهش هزینه متقبل شده اند. ۳M بیش از ۷۰۰ میلیون دلار در پس انداز هزینه را به برنامه ی پرداخت بابت جلوگیری از آلودگی نسبت میدهد (کلی^[۸۹]، ۱۹۹۴). تعدادی از شرکت های دیگر نتایج مشابه ای را گزارش داده اند (میلر^[۹۰]، ۱۹۹۶، هارت و آجرا^[۹۱]، ۱۹۹۶، ریگان^[۹۲]، ۱۹۹۳). یک اکولوژی صنعتی گسترده تر بخوبی می تواند کارایی بیشتری در منابع را بوجود آورد.
در موارد دیگر، چارچوب تحلیلی اکولوژی صنعتی خلاقیت و نوآوری را که به منابع پیش بینی نشده که فراتر از حداقل سازی ضایعات است منجر شده است «هیتاچی» به عنوان مثال، یک استراتژی DfE در تقسیم ماشین شویی اش به بازیافت تسهیلات ماشین شویی های قدیمی پذیرفته است. در طراحی مجدد محصول اش برای آسان تر کردن جداسازی قطعات این شرکت فرایندی را توسعه داد که بوسیله ی آن ماشین های شستشویش را بتواند فقط باشش پیچ درست کند. نه تنها این طراحی جدید باز کردن قطعات و از بین بردن ضایعات را در پایان عمر این ماشین شستشو سهولت بخشید، بلکه ساختار شش پیچه، زمان تولید را تا ۳۳ % کاهش داد و به طرز معناداری تعداد بخش هایی را که باید در انبار حفظ می شد کاهش داد. هیتاچی همچنین متوجه شد که شستشوگر شش پیچه خدمات کمتری نیاز دارد به طوری که این مشتری صورت حساب های قابل اعتماد تر و هزینه تعمیرات کم تری بدست می آورد. تلاش های هیتاچی نه تنها به ماشین لباسشویی منتج شد که به لحاظ محیطی رجحان پذیر است بلکه به محصولی با ارزش بالاتر و رضایت بهبود یافته مشتری، هزینه های تولید پایین تر، و هزینه های تعدیل یافته غیر مستقیم امحا (۱۹۹۶ JACO^[93]) منجر شد. در این حالت الزام هیتاچی به اندیشیدن بر حسب اکولوژی صنعتی افزایش چند بعدی در بهره وری منابع ایجاد کرد که محصول شرکت را بسیار رقابتی تر ساخت. پرورش دهندگان گل در آلمان تحت فشار برای کاهش استفاده کودهای شیمیایی و سموم ضد آفات که آب های زیرزمینی را آلوده می سازد به سودهای پیش بینی نشده مشابه ای در نتیجه الزام به باز اندیشی در فرایند تولیدی شان از یک چشم انداز DfE دست یافتند. آنها سیستم حلقه ی بسته ای را برای پرورش گل ها در آب وپشم سنگ^[۹۴] گسترش دادند که پیشرفت های مهمی را در بهره وری منابع ارائه می کند (پوتر و فان در لیند b1995، ۱۳۰). این پرورش دهندگان متوجه شدند که روش حلقه - بسته درپرورش گلها خطر بیماری ها را پایین آورد و نیاز به سموم دفع آفات و کودها را (که می تواند در آب دوباره وارد شوند) کاهش داد، و تغییرات شرایط پرورش را که تداوم تولید و کیفیت تولید را بهبود می بخشید کم تر کرد. از آنجا که گل ها در سیستم حلقه - بسته بر اساس پلاتفرم هایی که به طور خاص طراحی شده بودند که برداشت و حمل را آسان تر و هزینه های نقل و انتقال را نیز پایین می آورد پرورش داده می شوند. از چشم انداز بهره وری یک منبع، پرورش دهندگان گل در آلمان ارزش محصول شان را افزایش دادند و هزینه ورودی هایشان را کاهش دادند و هزینه های غیر مستقیم محصول را با کاهش هزینه های ضایعات و امحاء پایین آورند که به طرز چشمگیری رقابت پذیری شان را بهبود بخشید.
اگرچه تمرکز اصلی اکولوژی صنعتی و استراتژی رقابتی بایستی بر کاهش هزینه های اقتصادی واقعی یا «داخلی» باشد، در بسیاری موارد، توجه به بهره وری منابع فرصت هایی را نیز برای بار پذیرش مقررات پایین -تر یا سایر هزینه های «استنتاجی» این فرصت ها پر رنگ تر می شوند. استراتژی های DfE که به عنوان مثال اعتماد به مواد شیمیایی سمی را کاهش می دهد ممکن است چنین سودهایی را بوجود آورد. یک فهرست کوچک از مواد خطرزا به مجموعه ارزانتری از روش های ضایعات، فهرست کمتر مواد سمی، و هزینه های نظارتی پایین تر بیان می شود. در بسیاری از شرکت ها، ولی، فرصت کاهش هزینه های پذیرش به سادگی در رویت مدیران نیستند برای اینکه بار نظارتی مستقیما به خطوط تولید خاص تخصیص نمی یابد ولی در عوض در هزینه بالاسری کلی حل می شود که مدیران خط نسبت به آن کنترل کمتری دارند و در نتیجه انگیزه های کم تری برای کاهش آن دارند.
اندیشیدن بر حسب اکولوژی صنعتی نیز ممکن است به بهبود بهره وری منابع با قادر ساختن یک شرکت به باز تعریف یک محصول و در نتیجه افزایش ارزش آن برای مشتریان بیانجامد. به عنوان مثال، در حالیکه سعی می شود از کلرین سفید کننده کاهش یابد، ملیتا یک تولید کننده ورق قهوه، متوجه شد که تعدادی از مشتریانش، از دوز باقیمانده کلورین در ته مانده قهوه شان می ترسند و بسته های بدون آن را ترجیح میدهند (توماسن^[۹۵]، ۱۹۹۴). بسته های قهوه ای در این بخش از بازار نماینده ارزش افزوده می باشند.
برخی از منافع استراتژیک که یک شرکت می تواند از در نظر گرفتن فعالیت هایش از طریق چشم انداز اکولوژی صنعتی بدست آورد حتی نامحسوس تر است. تولید کنندگان کارتریج تونر پرینتر کامپیوتر به تازگی شروع به بازپس گیری کارتریج های خالی با این شرایط کرده اند که آن را برای مشتری بسیار آسان می سازد (بنرنس وایر^[۹۶]، ۱۹۹۷). این امر هزینه امحاء ضایعات مشتری را کاهش می دهد. این کار همچنین اجازه می دهد شرکت دوباره کارتریج را بدست آورد و آن را مجددا استفاده کند. از آن مهم تر، این کار تضمین می کند که «تولید کنندگان توتر کارتریج » «بازار بعد» که در غیر این صورت می توانستند سهم شان را در محصول داشته باشند و آن را دوباره پر کرده و بفروشند، دسترسی ساده به عرضه کارتریج ندارند. بسیاری از دوربین های قابل امحاء این درس را از دست داده اند. به جای آن که به عقب بازگردیم پوسته های دوربین مورد استفاده توسعه دهندگان فیلم، تعدادی از تولید کنندگان اصلی دوربین های قابل امحاء بازار بعدی شکوفائی را برای پدیدار شدن امکان پذیر می سازند که در آن شرکت ها کار آفرین بدنه های دور انداخته شده دوربین می خواهند و آنها را دوباره پر می کنند (ساندرز^[۹۷]، ۱۹۹۶) بنابراین تولید کنندگان دوربین ضایعاتی اصلی با رقابت از طرف مجموعه تازه ای از سازندگان دوربین ضایعاتی مستعل روبرو می شوند.
برخی از شرکت ها متوجه شده اند که با توجه کردن به جریان های ضایعات و موادشان آنها قادر بوده اند که تنها فرصت های کاهش هزینه را درون فرایندهای تولید موجودشان یا افزایش ارزش خروجی شان آشکار سازند، بلکه همچنین محصول جدیدی، یا خدمات جدیدی را که ارزش را ورای فرایند تحت بررسی ایجاد می کند. مثلا دوپونت تولید مجموعه ای از مدادها و خودکارها را از قطعات کره ای تولید می کند (تبو^[۹۸]، ۱۹۹۷). این کار هزینه های امحا ضایعات از عملیات تولید کنتور کاهش میدهد و محصول تازه ای و منبع تازه درآمدی برای دوپونت ایجاد می کند. به همین شکل، رونه پولنک متوجه شد بازار ضد اسیدها که یک محصول جنبی تولید نایلون شان هستند (پورتر و کان در لیند ، b1995،۱۲۵). به جای سوزاندن این مواد شیمیایی به عنوان ضایعات امروزه این شرکت مشتریانی دارد که دی اسیدها را برای استفاده به عنوان منعقد کننده برای فرایندهای رنگرزی و دباغی به کار می رود.

۲-۷-۴- درون یک سیستم ارزشی

حتی منابع عمیقاً نهان شده تر فرصت ها را می توان با بررسی کاهش هزینه های زنجیره تولید کشف کرد. با توجه به وابستگی داخلی بخش های گوناگون تولید و فرایند توزیع و توان بالقوه برای سینرژی در میان این شرکت ها (وهمچنین، همان طور که در بخش بعد مورد بحث قرار دادیم، به همراه آن هایی که فراتر از فرایندهای تولید ولی با تقریت فیزیکی) اکولوژی صنعتی می تواند به انواع از موانع استفاده از منابع کاراتر غلبه کند. مخصوصا اندیشه سیستمی که استنتاجی است می تواند کمک کند اطلاعات ناقص را بیان کنیم، این برای سازمانی را بگوییم، و مسائل را کنترل کنیم، و دشواری های همراه کردن انگیزه ها به شیوه هایی که ارزش برای تأمین کنندگان یا مشتریان، شرکت ها غالباً قادرند جایگاه رقابت پذیری شان را بهبود ببخشند. یک کل فروش که با بازگرداندن و استفاده مجدد از مواد بسته بندی موافقت می کند، مثل پالت ها، یک فایده خارجی تولید می کند. هزینه های پایین تر امحاء ضایعات مشتریانش. این هزینه های پایین تر می تواند مشتریان وفادار بیشتری را به همراه داشته باشد. البته، کل فروشان، ممکن است همچنین قادر باشند برخی از ارزش ها را در فرایند بسته بندی ضایعاتی کنند با گرفتن شارژ بابت خدمات بازپس گیری حفظ کنند (تویه^[۹۹]، ۱۹۹۵). تحلیل دقیق هزینه های محیطی که تأمین کنندگان و مشتریان تحمل می کنند فرصت های واقعی برای رقابت های اصلاح شده ایجاد می کند. فقدان یک تلاش تحلیلی برای اندیشه از طریق جریان مواد و ضایعات که از محدوده مرزهای شرکت فراتر می رود، انواع بسیاری از هزینه های آلودگی- دستاوردهای بالقوه بهره وری منابع- برای یک شرکت مشهود می باشد. مخصوصا اگر این تولید کنندگان نیستند که اخیرا هزینه استفاده نادرست یا ناکارای منابع را پرداخته اند بلکه تأمین کنندگان، مشتریان، توزیع کنندگان یا حتی فعالان در جریان از استخراج مواد خام تا امحاء محصول نهایی در پایان عمر آن، انگیزه کمی برای بیان این مسئله وجود دارد.
با تمرکز توجه به وابستگی داخلی بخش های گوناگون در فرایند تولید و تشخیص بالقوه سینرژی در میان این شرکت ها اکولوژی صنعتی می تواند بر غلبه بر انواع منابع برای استفاده منابع کاراتر کمک نماید. مخصوصا، این می تواند یادگیری سازمانی را ترویج کند (آرجیریس و شون^[۱۰۰]، ۱۹۷۴) یا همکاری با مشتریان و حتی همکاران با رقبا (براندن بورگر و نیل بوق^[۱۰۱]، ۱۹۹۶). البته، اگر بازارها بدون جریان عمل کنند و فرضیه اطلاعات کامل اقتصاد دانان همیشه درست باشد، شرکت ها بیشتر فرایند تحقیق خود را برای یافتن این سینرژی ها بهینه خواهند کرد. ولی همان طور که پورتر و شان در لیند (b1995) و جلوتر مارچ و سایمون^[۱۰۲] (۱۹۸۵) و نلسون و وینتر (۱۹۸۲) روشن می سازند- و هر کسی که به عنوان خبره در مشاوره مدیریت زندگی می کند- فرصت های زیادی برای افزایش ارزش وجود دارد و کاهش هزینه ها در جهان واقعی بدون بررسی باقی می ماند.

۲-۷-۵- فراتر از زنجیره تأمین

فرصت های حلقه ی بسته در پیوند با دیگر تسهیلات صنعتی در مجاورت فیزیکی ولی خارج از زنجیره تولید خود فرد جنبه ی دیگری از اکولوژی صنعتی ارائه میدهد که وعده افزایش بهره وری منابع را ارائه می کند. «گرمایش منطقه، که بخار ضایعات یک شرکت به عنوان منبع گرما برای موسسات تجاری همسایه یا مستقیم آنجا بدل می شود و نمونه ی معروفی از این نوع هم زیستی را که ممکن است ارائه خواهد کرد. مثال های برجسته تر را نیز می توان یافت مثل پارک های صنعتی- اقتصادی که شرکت های سینرژی گر در ورودی های و خروجی ها هستند، محصولات فرعی شریک هستند و در نتیجه ضایعات را کاهش و هزینه ها را پایین می آورند. بهترین نمونه این همکاری شرکت آسناس پاور، یک کارخانه داروسازی نروتوردیسک، کارخانه جیپرک و تصفیه استاتویل در کلند بورگ دانمارک می باشد (اهرن فلد و گرتلر ^[۱۰۳]،۱۹۹۷).

۲-۷-۶- محدودیت های اکولوژی صنعتی

اگرچه اکولوژی صنعتی می تواند به بهره وری منابع کمک نماید ارزش مستقل آن به عنوان راهنمایی برای استراتژی شرکت و رقابت پذیری محدود می شود. به خصوص توجه کردن به انرژی و جریانات مواد و حلقه های بسته درون فرایندهای تولید، در برخی از شرایط از تقریبا بهبود جایگاه رقابتی یک شرکت کم می شود.

۲-۷-۷- هزینه ها بیشتر از منافع

اعتقاد به تکمیل این چرخه میزان بی ارتباط نیست. حتی زمانی که شرکت ها سود می برند و سودهای اجتماعی محاسبه می شود هزینه های بستن حلقه ها ممکن است منافع را افزایش دهد. مثلا حفظ مجدد بخار آب ممکن است هزینه های خصوصی زیادی برای بسیاری از شرکت ها ایجاد کند که انجام آن را متقبل می شوند و به احتمال اندک سودهایی را برای جامعه (یا شرکت) که سرمایه گذاری را توجیه می کند، ایجاد می کنند. در این حالت نبستن حلقه مفهوم می شود- هم از نقطه نظر شرکت و هم از چشم انداز وسیع تر اجتماعی.
گرایش برخی از طرفداران اکولوژی صنعتی اغراق در موضوع شان و پافشاری بر برتری کل سیستم های حلقه - بسته، محکوم به شکست است. جاهای زیادی وجود دارد که رویکرد DfE ارزش ایجاد خواهد کرد. پذیرش این امر که در برخی از حوزه ها، حلقه های بسته ارزش ایجاد نخواهد کرد شرایط را برای اکولوژی صنعتی به عنوان یک ابزار استراتژی شرکتی تقویت می کند. علاوه بر این، یک تئوری متنوع تر اکولوژی صنعتی که محدودیت هایش را تصدیق می کند و بر منطقه ی اساسی تطابق با اندیشه ی استراتژی رقابتی متمرکز می شود برای جامعه ی تجاری متقاعد کننده تر خواهد بود.

۲-۷-۸- نظارت ناقص

از آنجا که سیستم نظارتی محیط فعلی ما کلیه مضرات ناشی از فرایندهای خاص تولید و توزیع را در بر نمی گیرد، شرکت هایی که به دنبال بستن حلقه ها و بازیافت ضایعات هست که آنها (و رقبایشان) می توانند در حال حاضر به طرز قانونی حذف کنند- غالباً پی خواهند برد جایگاه رقابتی شان نه افزایش بلکه کاهش یافته است. هرچقدر شکاف بین هزینه های خصوصی که شرکت ها با آن مواجه اند و هزینه های اجتماعی فعالیت هایشان بیشتر باشد اکولوژی صنعتی به عنوان راهنمای استراتژی شرکت ها کم تر فایده خواهد داشت. مخصوصا تحت یک سیستم نظارتی ناقص که عوارض بیرونی محیطی کاملا درونی نشده است شرکت هایی که روی کنترل های نشت ها یا سایر استراتژی های حلقه - بسته سرمایه گذاری کرده اند ممکن است خود را در برابر هزینه های ناشی از آلودگی بیابند که رقبایشان متحمل نمی شوند. در این شرایط بستن یک حلقه ممکن است سودهای اجتماعی ایجاد کند که هزینه های اجتماعی را زیاد می کند ولی هزینه های خصوصی حفظ مجدد ضایعات منافع خصوصی را به سطح شرکت افزایش خواهد داد.
ولی البته، همان طور که در بالا بحث شد آنچه که به عنوان «ضایعات» (و خارج کردن یک دودکش یا لوله فاضلاب) بحث می شود در واقع ممکن است دارای ارزشی باشد. در موارد دیگر، ذخایر محیطی که شرکت بیرونی می سازند به هزینه های اجتماعی که همگان متقبل می شوند بدل نمی شدند، بلکه برعکس به هزینه های خصوصی طرف دیگر بدل می شوند- همان طور که جلوتر در بحث ما از کاهش اثرات محیطی در طول زنجیره تولید بحث شده اندیشه سیستمی، در غالب تحلیل بهره وری منابع یا اکولوژی صنعتی، ممکن است بنابراین این واقعیت برجسته سازد. ممکن است به همکاری درون شرکتی بیانجامد، مادامی که هزینه های هماهنگی (یعنی هزینه های معاملات) چندان بالا نباشد که هم نتایج اقتصادی و هم نتایج محیطی را بدون توجه به نقائص سیستم نظارتی بهبود بخشد بنابراین شکاف میان هزینه های اجتماعی و هزینه های خصوصی ممکن است آن اندازه که برخی از مشاهده کنندگان مایلند پیشنهاد کنند؛ بزرگ نباشد.

۲-۷-۹- نتیجه گیری این بخش

در سطح شرکت، اکولوژی صنعتی یک ابزار کشف برای پیشرفت و تقویت بهره وری منابع است و تضمین می کند که شرکت ها با کارایی بهینه و سودآوری بهینه عمل می کند. اکولوژی صنعتی می تواند نوآوری را ترویج کند و به مدیران در یافتن فرصت هایی را هم در داخل و خارج شرکت هایشان کمک می کند، ارزش محصولاتشان را اضافه می کند یا هزینه ها را کاهش می دهد- و بنابراین رقابت پذیری شان بهبود بخشند. اما برای شرکت هایی که درون ساختار نظارتی محیطی (ناقص) موجود عمل می کند، اکولوژی صنعتی نمی تواند برای بهینه سازی عملکرد مالی حساب کرد، اکولوژی صنعتی در سطح شرکت باید به عنوان یک ابزار مفید برای بهبود بهره وری منابع دیده شود ولی نه به عنوان یک راهنمای مستقل برای استراتژی رقابتی.

۲-۴-۹-۱ اهمیت ارزش ویژه برند

امروزه ساخت برندهای قوی، بخاطر مزیتهای فوق العاده ای که ایجاد می کند، الویت بازاریابی بسیاری از سازمانها شده است. برندهای قوی برای یک شرکت هویتی را در بازار ایجاد میکند. در اندازه گیری ارزش کلی یک برند، محققان بازاریابی و پژوهشگران شروع به آزمایش مفهوم ارزش برند می کنند که به ارزش کلی که نام برند به تولیدکننده، خرده فروشها و مصرف کنندگان می آورد اطلاق می گردد. در سال ۱۹۸۹ انجمن علمی بازاریابی ارزش برند را اینگونه تعریف کرد:ارزش افزوده ای که بواسطه ی نام در بازار از طریق حاشیه ی سود بهتر یا سهم بازار برای محصول ایجاد می شود. که این ارزش افزوده بوسیله ی مشتریان و سایر اعضای کانال می تواند بعنوان دارایی مالی و مجموعه ای از روابط و رفتارهای مطلوب تلقی گردد(یاسین و همکاران^[۴۸] ،۲۰۰۷).با توجه به تعریف فوق ارزش یک برند نتیجه ی ادراک مصرف کنندگان از برند هست که بوسیله ی عوامل زیادی تحت تأثیر قرار می گیرد. لذا افزایش ارزش یک برند شامل افزایش ادراک مصرف کنندگان از کیفیت کالایی هست که مصرف می کنند(یاسین و همکاران ۲۰۰۷ ؛گراهام و همکاران^[۴۹] ،۱۹۹۴).ارزش ویژه ی یک برند بدون شناخت و آزمایش دقیق منابع آن قابل فهمیدن و شناخت نیست که این ارزش برند ریشه در دو منبع دارد: ۱- سطح تجربه ای که یک مصرف کننده از محصول دارد .۲- تصویر ذهنی از برند^[۵۰].

ظهور ارزش ویژه نام تجاری اهمیت استراتژیهای بازاریابی را افزایش داده و نقطه تمرکزی برای پژوهشگران و مدیران فراهم آورد(چن^[۵۱] ،۲۰۰۹).

۲-۴-۹-۲ ابعاد ارزش ویژه برند

مطالعاتی که از سوی صاحب نظران مختلف در خصوص ارزش ویژه برند ارائه شده است را می توان در سه دسته جای داد:
۱- بعد مشتری گرا :
از این دیدگاه، ارزش ویژه برند بخشی از جاذبه یا دافعه محصول معین یک شرکت مشخص است که بوسیله بخش غیر قابل مشاهده محصول ارائه شده تولید می شود، نه با ویژگی های محصول. ارزش ویژه برند مشتری گرا متشکل از دو مفهوم چند بعدی قدرت برند و ارزش برند است. قدرت برند بر پایه مشاهدات، ادراکات و رفتارهای مشتریان که اجازه می دهند برند برای ایشان دوست داشتنی گردد و مزیتهای رقابتی ممتازی را شکل دهد تعریف می گردد. در این روش ارزش ویژه برند از دیدگاه مشتریان سنجیده می شود.در بعد مشتری گرا، مدل آکر که در سال ۱۹۹۱ ارائه شد به عنوان یکی از بهترین تئوریهای ارائه شده مورد پذیرش قرار گرفته است. ایشان در سال ۱۹۹۱ ارزش ویژه برند را شامل ابعاد آگاهی از نام و نشان، کیفیت ادراکی، ویژگیهای تداعی کننده نام و نشان، وفاداری به نام و نشان و دیگر دارائیهای نام و نشان (چون حقوق معنوی و کانالهای توزیع و …) بیان کردند.
چارچوب ارزش ویژه نام تجاری آکر( ۱۹۹۱)دربردارنده پنج منبع است. از این پنج منبع، چهار منبع مبتنی بر ادراکات مصرف کنندگان نام تجاری بوده که شامل: آگاهی از نام تجاری، کیفیت ادراکی، تداعی معانی/ تمایز، و وفاداری به نام تجاری است. منبع پنجم بجای مشتری بر بازار تمرکز دارد . مزایا و ارزشی که این منابع برای شرکت ها فراهم می نماید به ایجاد و شکل گیری ارزش ویژه نام تجاری کمک می کند،بنابراین آنها بهترین مفهوم سازی بعنوان منابع ارزش ویژه نام تجاری است . روش ارزیابی ارزش ویژه نام تجاری مبتنی بر مصرف کننده را میتوان به دو گروه :آنهایی که شامل ادارکات مصرف کنندگان (بعدادراکی) مانند آگاهی از نام تجاری، تداعی معانی نام تجاری، و کیفیت ادراکی است؛ و دیگری آنهایی که دربردارنده رفتار مصرف کنندگان (بعد رفتاری ) مانند وفاداری به نام تجاری است تقسیم بندی نمود.
آگاهی از برند:این مولفه در مدل های ارزش ویژه نام تجاری آکر ( ۱۹۹۱ ) و کلر ( ۱۹۹۳ ) مشترک بوده که آکر(۱۹۹۱ ) آگاهی از نام تجاری را به عنوان مرجعی که تداعیهای دیگر میتوانند به آن وصل شوند، معرفی کرده است در حالیکه کلر ( ۱۹۹۳ ) آگاهی از نام تجاری را بصورت ترکیبی از یادآوری و تشخیص نام تجاری مفهوم سازی نمود. آگاهی از نام تجاری می تواند ادراکات مصرف کنندگان را تحت تاثیر قراردهد. افراد با محصولاتی که با آنها آشنا هستند،راحتترند و گرایش به ”نسبت دادن همه نوع ویژگی مثبت به آیتمهایی که با آنها آشنا هستند “ دارند (بو وهمکاران، ۲۰۰۹ ). شرکت ها آگاهی از نام تجاری را از طریق به نمایش گذاشتن مستمر نام تجاری برای مصرف کنندگان به منظور افزایش آشنایی با آن خلق میکنند(کلر، ۲۰۰۳ ). بررسی لین و چانگ^[۵۲](۲۰۰۳)آگاهی از نام تجاری را عامل فوق العاده مؤثر (عامل اولیه) بر تصمیم خرید مصرف کنندگان معرفی نمود . همچنین جیانگ ^[۵۳](۲۰۰۴) نشان داد که تشخیص نام تجاری، انتخاب مصرف کننده را تحت تاثیر قرار می دهد.
تداعی نام تجاری : هرچیزی است که مصرف کنندگان به نام تجاری مربوط میسازند که آن میتواند شامل تصویرسازی ذهنی استفاده کننده،مشخصات محصول، شرایط مصرف، تداعی های سازمانی، شخصیت نام تجاری و علائم و نمادها باشد )آکر و یواخیماشتالر^[۵۴]،۲۰۰۰).تداعی نام تجاری می تواند نتیجه تصویر ذهنی شرکت، تصویر ذهنی، محصول و تص ویر ذهنی استفاده کننده باشد(چن ،۲۰۰۱) تداعی معانی نام تجاری قلب ارزش ویژه نام تجاری، و همچنین یک مولفه کلیدی برای کسب مزیت رقابتی است(چن ،۲۰۰۱) دلایلی زیر را برای تأیید این گفته بیان نمود : اولاً،آگاهی از نام تجاری یک شرط ضروری ولی نه کافی برای ایجاد ارزش ویژه نام تجاری است؛ ثانیا ، ابعاد دیگر ارزش ویژه وفاداری به نام تجاری را افزایش می دهند، ثالثاً کیفیت ادراکی نوعی از تداعی نام تجاری است. در کل تداعیها، تصویر ذهنی نام تجاری را بوجود آورده و میتواند منبعی برای هویت نام تجاری باشد (آکر و یواخیماشتالر، ۲۰۰۰).
کیفیت ادراکی: طبق نظر آکر(۱۹۹۶) و کلر(۱۹۹۳ ) کیفیت ادراکی بعد محوری ارزش ویژه نام تجاری مبتنی بر مصرف کننده است، چرا که با تمایل به پرداخت قیمت اضافه، انتخاب نام تجاری و گرایش به خرید نام تجاری مرتبط است.زیتامال^[۵۵](۱۹۹۸) کیفیت ادراکی را بعنوان قضاوت مصرف کنندگان درباره برتری یا رجحان محصول تعریف نمود.
وفاداری به نام تجاری: طبق نظر دچرناتونی و مکدونالد^[۵۶](۱۹۹۴) هدف از نامگذاری تسهیل وظیفه شرکت ها برای کسب و حفظ مصرف کنندگان وفادار براساس اثربخشی هزینه به منظور رسیدن به سطح بالایی از بازگشت سرمایه ممکن است. وفاداری به نام تجاری منعکس کننده مطلوبیت کارکردی محصولات وخدمات است(کیم و همکاران ،۲۰۰۱).
در سال ۲۰۰۴ نت مایر و همکاران مدل ارزش ویزه برند مبتنی بر مشتری^[۵۷] (CBBE) را با ارتقا مدل آکر ارائه نمودند. این تیم تحقیقاتی برای اندازه گیری ارزش ویژه برند مدلی دو بعدی را ارائه نمودند: وجوه مرکزی / اولیه تاثیر گذار بر ارزش ویژه نام و نشان و پیوندهای مرتبط با نام و نشان. هر دو بعد در جهت ایجاد میل به خرید و در نهایت انجام خرید تاثیر گذار هستند.

شکل ۲-۷ :ارزیابی ارزش ویژه برند CBBE-نت مایر و همکاران (۲۰۰۴)
۲- بعد مالی
ازاین نقطه نظر، برندها دارائیهایی هستند که همچون وسایل وتجهیزات غا لباً خریدوفروش می شوند. بنابراین ارزش مالی یک برند ارزشی است که می تواند منجر به بازار مالی شود.از این بعد ارزش ویژه برند را می توان به عنوان مابه التفاوت عواید مالی یک محصول که یک بار با برند و یک بار بدون هیچ برندی عرضه می گردد تعریف نمود. مطمئنا محصولی که با یک برند خاص عرضه می گردد با افزایش یا کاهش ارزش برای مشتری و  نتایج مالی برای سازمان توامان خواهد بود، این همان چیزی است که تحت عنوان بعد مالی ارزش ویژه برند تعریف می گردد.
۳- بعد مرکب :
در بعد مرکب به ارزش ویژه برند به گونه ای نگاه می شود که هر دو بعد پیشین (مشتری گرا و مالی) را شامل گردد. اثر ارزش ویژه برند بر سازمان دو بعدی است و تنها در زمینه ارتباط با مشتری یا مالی تاثیر خود را نشان نمی دهد. ارتباط همگرا و مثبتی همواره میان ارزش ویژه برند در دو بعد مشتری گرا و مالی وجود دارد. عملا دو دیدگاه بازاریابی و مالی در اینجا به هم گره می خورند.

۲-۴-۱۰ ارزش ویژه برند در بازارهای خدمات

در ایجاد نام و نشان تجاری باید از استراتژیهای موفقی استفاده نمود . نام و نشان تجاری علاوه براین که درمحصولات ملموس مورد استفاده قرار می گیرد در محصولات ناملموس یا خدمات نیز مطرح می باشد . به عنوان مثال در خدمات رسانی بیمارستان و سازمان های فرهنگی و هنری جهت جذب گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد . به طورکلی سازمان هایی که روی نام و نشان تجاری سرمایه گذاری بیشتری دارند ، سورآوری آنها نیز افزایش می یابد .بازاریابی در زمینه بهداشت و درمان به دلیل ویژگی‌های این حوزه از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است و بنا به دلایل زیر از بازاریابی در سایر بخش‌ها متمایز است :

• • پیچیدگی‌های موجود در بازاریابی خدمات نسبت به بازاریابی محصولات بسیار بیشتر است.

• • در این حوزه، رعایت مسائل اخلاقی و انسانی بسیار شایان توجه است.

• • صنعت بهداشت و درمان با سلامت انسان‌ها سر و کار دارد که مهم‌ترین سرمایه‌ی هر فرد است. به همین خاطر، جلب اعتماد طی فرایند بازاریابی در این حوزه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

• • به دلیل حساسیت‌های موجود در صنعت پزشکی، ریسک بالایی برای انتخاب رسانه به منظور تبلیغات وجود دارد.

• • مشتریان این حوزه نیازمند آگاهی پیوسته هستند، به همین دلیل فرایند بازاریابی در بخش سلامت نیاز به تخصص و تجربه‌ی کافی دارد.

• • برندینگ پزشکان و متخصصان همراه با آموزش علوم و رفتار انسانی است که فرایند بازاریابی را متمایز می‌سازد.

• • ایجاد حس اعتماد در مشتری برای فروش خدمات پزشکی نیاز به صرف انرژی بالایی دارد چرا که محصولات صنعت پزشکی غیر ملموس هستند و تغییر ذهنیت مشتری بسیار دشوار است.

• • سنجش نتیجه­ کار نسبت به هزینه­ های صورت­ گرفته برای خدمات درمانی، کار دشواری است.

• • تقاضا برای خدمات درمانی در بسیاری از موارد غیر قابل پیش ­بینی است.

• • کمی کردن تفاوت­های موجود بین سازمان­های بهداشتی و سرویس ­هایی که ارائه می­ کنند، کار دشواری است.

۲-۵ ساخت روابط موفق با مشتری

کورونکا و همکارانش بین سه شکل از مشتری گرایی تمایز قائلند. دیدگاه اطلاعات محور،مشتری گرایی را موجود بودن اطلاعات مشتری و میزانی که اطلاعات درباره نیازهای مشتریان جمع آوری و تحلیل میشود، در نظر میگیرد. دیدگاه مبتنی بر فرهنگ و فلسفه فراتر از دیدگاه اول به مشتری گرایی می نگرد. مشتری گرایی در این دیدگاه مبتنی بر وجود عناصر خاص درفلسفه ی کلی سازمان همچون ارزش ها، هنجارها و عقاید است بنابراین مشتری گرایی در این دیدگاه بخشی از فرهنگ شرکت است و نه فقط در باورها و عقاید سازمان مشخص می شود بلکه در رفتار کارکنان در ارتباط با مشتریان نیز آشکار می شود. شکل و دیدگاه سوم مشتری گرایی مبتنی بر خدمت و تعامل می باشد، که عمدتاً کیفیت خدمات ارائه شده را تعیین می کند. این دیدگاه نسبت به دو دیدگاه دیگر متفاوت است. در حالیکه دو دیدگاه اول مشتری گرایی را از دیدگاه و نقطه نظر سازمان بیان می کند، دیدگاه مبتنی بر خدمت و تعامل مشتری گرایی را از دیدگاه مشتریان بیان می کند. مشتریان به خاطر ارتباط مستقیمی که با اقدامات یک سازمان دارند، منبع ارزشمندی برای فرصت‌ها و تهدیدات مرتبط با صنعت مربوطه می‌باشند.از دیدگاه تجاری، بیماران، مشتریان اصلی بیمارستان می باشند که خدمات مراقبت پزشکی را مستقیما و به صورت واقعی دریافت و ادراک می کنند. رضایتمندی مشتریان از خدمات بیمارستانها یکی از مهمترین شاخص های اثربخشی و کیفیت ارائه خدمات بخشهای مختلف بیمارستانی می باشد.
در بازار کسب و کار امروز، توجه شایانی به مفهوم ارتباطات بین فراهم کننده خدمت و مشتریان شده است. بارنز^[۵۸] (۱۹۹۷) ( به نقل از ونگ و سوهال،۲۰۰۲) بیان میکند زمانی که رابطه از طریق تعاملاتی ادامه دار به وجود می آید، در نتیجه خرید خدمت حداقل دو عامل مداخله گر برای ایجاد رابطه ضروری است . وی بیان می کند که قبل از ایجاد رابطه، هر دو طرف باید به طور متقابل وجود رابطه را درک کنند و رابطه باید به وسیله وضعیت خاصی مشخص شود )ونگ و سوهال^[۵۹] ،۲۰۰۲).ارتباطات مجموعه ای از مبادلات است که آگاهی از رابطه مشترک را از طریق اعتماد و تعهد از بین متغیر های متعدد دیگر فراهم می آورد. ارتباط با مشتری مورد توجه بسیاری از محققان و فعالان قرار گرفته است. افزایش تأکید بر بازاریابی رابطه مند با توجه به این فرض است که ایجاد روابط متعهد شده با مشتریان در نتیجه رضایت مشتری، ارجاعات مشتری،اعتماد و تبلیغات شفاهی مشتریان است . بازاریابی رابطه مند بر بازاریابی مبادله ای با هدف ایجاد روابط بلند مدت، مبتنی بر اعتماد و منافع ارتباطی متقابل با مشتریان ارزشمند احاطه دارد. میزان تعهد طرفین رابطه در موفقیت ارتباطات اهمیت بسیار زیادی دارد. پس می توان نتیجه گرفت که رضایت مشتری ، تعهد ارتباطی و اعتماد در ایجاد تصویر ذهنی مشتریان از بیمارستان و برند آن تأثیر گذار می باشند.

۲-۵-۱ رضایت مشتری

کاردو زو^[۶۰] (۱۹۶۵) به نقل از کیم و چا، ۲۰۰۲، برای اولین بار مفهوم رضایت مشتری را در ادبیات بازاریابی مطرح کرده اند . رضایت مشتری به شیوه های مختلفی تعریف شده است. با توجه به اینکه رضایت مشتری مفهومی انتزاعی و مبهم است، در صنایع مختلف و بخش های خدماتی تعاریف متعددی وجود دارد . در این جا یکی از تعاریفی که کاربرد گسترده ای دارد را بیان می کنیم ."رضایت یک ارزیابی قضاوتی قبل از تصمیم در یک مبادله خاص است، که به طور مستقیم می توان آن را به صورت یک احساس کلی، کاملاً مشخص شده به عنوان عملکرد کیفیت ادراک شده دانست” (کیم و چا ،۲۰۰۲). بسیاری از تحقیقات تجربی نشان می دهد که رضایت مقدمه ای برای تمایل و گرایش به برند است. رضایت، درجه ای از عملکرد است که انتظارات مشتری را برآورده می کند. اگر عرضه کننده خدمت مطابق با انتظارات مشتری عمل نکند، یک رابطه ادامه نمی یابد (مدل عدم ، انطباق انتظارات اسپرنگ، مکانایز و اولشاوسکی^[۶۱]،۱۹۹۶) .کراسبی و دیگران اعلام می کنند که رضایت، شامل ارزیابی کیفیت تمامی تعاملات قبلی با عرضه کننده خدمت است (اولیور^[۶۲] ۱۹۹۹).

۲-۵-۲ تعهد ارتباطی

مورمان، زالتمن و دشبانده^[۶۳] (۱۹۹۲) نقل از مورگان و هانت تعهد را به عنوان تمایل به حفظ رابطه تعریف می کنند و کالاگاهان^[۶۴](۱۹۹۵) نیز اعتقاد دارد که تعهد عاملی است که باعث می گردد تا هر دو طرف به روشی یکسان و متحد برای دستیابی به هدف مورد نظر حرکت کنند. تعهد ساختار مهمی در جهت حفظ رابطه بلند مدت است که ادامه رابطه با شریک در صورت تضمین حداکثر تلاش ها در حفظ آن صورت می پذیرد. همچنین باید متقاعد شد که تلاش ها در بلند مدت و محوری کردن رابطه، ارزنده است (مورگان و هانت^[۶۵] ،۱۹۹۴) بر همین مبنا گاربانیو و جانسون^[۶۶] (۱۹۸۶) بیان نموده اند که تعهدات شخص ی بیشتر میان )فروشنده و خریدار موجب تعهد بیشتر برای نگهداری رابطه است. بنابراین می توان در نظر داشت که تعهد، متغیر حساسی برای سنجش کیفیت رابطه است. تعهد همان تمایل خریدار به حفظ رابطه با فروشنده است. تعهد میتواند به عنوان حالت روانشناختی باشد که منجر می شود تا یک شخص جهت حفظ رابطه در منابع سرمایه گذاری کند. (گاربانیو و جانسون،۱۹۹۹) تعهد به عنوان یکی از مهمترین ابعاد در رابطه مطرح شده است. به طور مشابه با اعتماد، تعهد یکی از عوامل مهم در ارتباطات موفق محسوب می شود (مورگان و هانت، ۱۹۹۴). ایجاد تعهد عامل مرکزی در بازاریابی رابطه مند است (گاربانیو و جانسون، ۱۹۹۹).

۲-۵-۳ اعتماد

دونی و کنون ^[۶۷]در سال ۱۹۹۷ اعتماد را ادراک اعتبار و خیرخواهی در مورد یک هدف تعریف می کنند.مورگان و دیگران(۱۹۹۴) اعتماد را ادراک از اطمینان در مبادله، قابلیت اتکا بودن و درستی شریک تعریف می کنند و معتقدند که اعتماد اساس تعهد رابطه ای است. آنها بیان نمود هاند زمانی اعتماد حاصل می شود که یک طرف به درستی طرف دیگر اطمینان داشته باشد. اطمینان این باور را ایجاد می کند که طرف
مقابل، معتمد و مطمئن است و منجر به همکاری مستحکم، صادقانه، منصفانه و مفید خواهد شد.بری^[۶۸] (۱۹۹۱) بیان می کند که بازاریابی رابطه مند بر اساسی اعتماد ایجاد شده است. همچنین اعتماد فاکتور مهمی در ایجاد و بهبود کیفیت رابطه بر اساس فرایند قول دادن و عمل نمودن به قول و تعهد بیان شده است(دایر، اسچر و اوه ^[۶۹]،۱۹۸۷^[۷۰]؛گرونورز ،۱۹۹۰؛ هوت و بردن^[۷۱] ،۲۰۰۱) ساختار اعتماد به طور خاص با ایجاد علاقه در بازاریابی رابطه مند مطرح است. محققان متعددی اعتماد را به عنوان عامل اصلی ایجاد کننده و توسعه دهنده ارتباط موفق با مشتری و وفاداری مشتری بیان کرده اند. آن ها بیان می کنند که مشتری نیاز به حس امنیت در روابط خود با ار ائه دهنده خدمت و اطمینان یافتن از اینکه تعامل آن ها با ارائه دهنده خدمت به اندازه کافی قابلیت اطمینان دارد تا آن ها به طرف دیگر اعتماد نمایند.

۲-۵-۴ وفاداری به برند

وفاداری به برند به صورت یک پاسخ رفتاری و همچنین یک عملکرد از فرآیندهای فیزیولوژیکی تعریف می شود .بنابراین، وفاداری به برند تابعی از گرایشات و رفتارها (عادات) است. اساساً ارزش ویژه برند از اعتمادی ناشی می شود که مصرف کنندگان در مقایسه با برندهای دیگر نسبت به یک برند دارند که این اعتماد بعنوان وفاداری مصرف کنندگان و تمایل آنها به پرداخت قیمت های بالا برای برند ترجمه می شود. ارزش ویژه برند بخاطر وفاداری برند و توسعه آن برای مدیران حائز اهمیت هست و یک رابطه مثبت با وفاداری برند دارد(لستر،میتال و شارما^[۷۲] ،۱۹۹۵)وفاداری یک مفهوم مهم در استراتژی بازاریابی است و به گفته آکر وفاداری برند هسته مرکزی ارزش ویژه برند است ، وفاداری منجر می شود مشتریان در بین راه حل ها کمتر درجستجوی اطلاعات باشند (راندل و بِنت^[۷۳] ،۲۰۰۲). مفهوم وفاداری به برند هم به نگرش و هم به وفاداری رفتاری توسعه داده شده است. وفاداری رفتاری به این معناست که مشتریان مجدداً از همین برند خرید خواهند کرد؛ به نظر می رسد که وفادار ی نگرشی نسبت به وفاداری رفتاری با دوام تر است و نشان دهنده تعهد و رجحان دهی مشتریان است و زمانی است که ارزش های منحصر به فرد از یک برند مشاهده می شود. علاوه بر این وفاداری رفتاری را می توان به منظور بررسی پیامدهای ارزش برند در نظر گرفت. (کیم وهمکاران، ۲۰۰۸، سان و چیسلی^[۷۴] ،۲۰۱۰).

۲-۵-۵ آگاهی از برند

آگاهی از برند سطحی از آگاهی و شناخت است که مشتریان برند را شناسائی کرده ، به یاد می آورند و می توانند محصولات و خدمات مرتبط با برند را شناسایی کنند(کلر ،۲۰۰۸) آگاهی از برند اشاره به شدت قدرت اتصال ویژگی های ایجاد شده در ذهن دارد و مشتریان را قادر می سازد تا برند را در شرایط مختلف تشخیص دهند و در صورت نیاز، آنر ا به یاد آورند(کلر،۱۹۹۹) .بنابر نظر آکر(۱۹۹۱) ، آگاهی از برند در قالب توانائی مشتریان در مرتبط ساختن برند با طبقه محصولی(نیازی) خاص قابل تعریف است (سان وچیسلی،۲۰۱۰) به حدی که سبب خرید برند شود. به عبارت دیگر میتوان بیان داشت که آگاهی از برند، به میزان قدرت حضور برند در ذهن مشتریان باز می گردد (آکر، ۱۹۹۶ ؛ کلر، ۱۹۹۹). آگاهی از برند به قدرت حضور برند در ذهن مشتری اطلاق می شود . درسطوح آگاهی بالاتر، احتمال افزایش درنظر گرفتن برند و تأثیر بر روی تصمیمات خرید مصرف کننده بیشتر است (راندال و بنت ،۲۰۰۲).
برای ارزیابی آگاهی از برند می توان از پنج بعد -۱ عدم شناخت و یاد آوری برند، ۲- شناخت ساده، ۳- عدم شناخت ساده ، ۴- در بالای ذهن ماندن، ۵- تسلط برند استفاده کرد(چن ،۲۰۰۷).