مدل­های فرهنگ سازمانی

در ادامه به برخی از مهم­ترین مدل­های فرهنگی پرداخته می شود و سپس جدولی از تمامی مدل­های ارائه شده در فرهنگ سازمانی ارائه خواهد شد.
مدل دنیسون
دانیل دنیسون و همکاران پژوهش­هایی را در زمینه فرهنگ سازمان و تغییر در سازمان انجام داده­اند. آنان در مدل خود ابعاد فرهنگ سازمانی را برای سازمان­ها در چهار محور اصلی شامل درگیر شدن در کار، سازگاری، انطباق پذیری و ماموریت در نظر گرفته­اند که هر یک از این ابعاد با سه شاخص اندازه گیری می شوند(دنیسون،هالند و گلذر^[۱۲۷]،۲۰۰۰)

درگیر کار شدن: فرهنگ سازمانی که دارای ویژگی “درگیر شدن در کار” باشد، بطور قوی درگیری و مشارکت کارکنان را در فعالیت­های مختلف سازمان مورد تشویق قرار می­دهد و حس مالکیت و مسئولیت را در آنها بوجود می ­آورد. حس مالکیت موجب ایجاد تعهد بیشتری به سازمان شده و قابلیت ­های استقلال را در کارکنان افزایش می­دهد. ویژگی “درگیر شدن در کار” با سه شاخص توانمندسازی، تیم سازی، و توسعه قابلیت­ها اندازه ­گیری می­ شود سازمان­های اثربخش افرادشان را توانمند می­سازند، سازمان را بر محور کاری تشکیل می­ دهند و قابلیت ­های منابع انسانی را در همه سطوح توسعه می­ دهند. افراد در همه سطوح احساس می کنند که در تصمیم گیری نقش دارند و کار آنها مستقیمآ با اهداف سازمان، پیوند دارد(گیلس پیه^[۱۲۸] و همکاران،۲۰۰۸).
انطباق پذیر: انطباق پذیری عبارتست از توجه به الزامات محیط کاری در فعالیت­ها. سازمان­های سازگار دربرگیرنده سیستمی از هنجارها و اعتقاداتی هستند که قابلیت دریافت، تفسیر و اعمال علایم محیطی را در تغییرات رفتاری درون سازمان افزایش می­دهد و شانس بقا، رشد و توسعه سازمان را بالا می­برد. این ویژگی با سه شاخص ایجاد تغییر ، مشتری­گرایی و یادگیری سازمانی اندازه ­گیری می­ شود(گیلس پیه و همکاران،۲۰۰۸).
سازمان­های سازگار به وسیله­ مشتریان هدایت می­شوند، ریسک پذیر هستند، از اشتباه خود پند می­گیرند و ظرفیت و تجربه ایجاد تغییر را دارند. آنها به طور مستمر در حال بهبود توانایی سازمان در جهت، ارزش قائل شدن برای مشتریان هستند. این سازما­ن­ها معمولا رشد فروش و افزایش در سهم بازار را تجربه می کنند.
سازگاری: سازگاری عبارتست از ارزش­ها و سیستم­هایی که مبنای یک فرهنگ قوی را تشکیل می­ دهند. سازمان­های یکپارچه به سبب برخورداری از یک فرهنگ با ثبات، هماهنگ و منسجم گرایش بالایی به اثربخشی دارند. در این نوع سازمان­ها، رفتار اعضا ریشه در مجموعه ای از ارزش­های بنیادی دارد و کارکنان دارای مهارت بالایی برای رسیدن به توافق حتی بر سر مسائل پیچیده (حتی زمانی که دیدگاه مخالف یکدیگر را دارند) هستند. سازمان­هایی با چنین ویژگی­هایی، دارای فرهنگ قوی و متمایزند و به طور کافی بر رفتار کارکنان نفوذ دارند. این ویژگی با سه شاخص هماهنگی و انسجام، توافق و ارزش­های بنیادین اندازه گیری می شود.
ماموریت: این ویژگی با سه شاخص گرایش و جهت گیری استراتژیک، اهداف و مقاصد و چشم انداز اندازه گیری می­ شود. شاید بتوان گفت مهم­ترین ویژگی فرهنگ سازمانی رسالت و ماموریت آن است. سازمان­هایی که نمی دانند به کجا می روند، وضعیت موجودشان چیست، معمولاً به بیراهه می روند. سازمان­های موفق درک روشنی از اهداف و جهت خود دارند، به طوری که اهداف سازمانی و اهداف استراتژیک را تعریف کرده و چشم انداز سازمان را به روشنی ترسیم می کنند. سازمان­هایی که مجبورند ماموریت اصلیشان را به طور مداوم تغییر دهند پر دردسرترین سازمان­ها هستند. وقتی یک سازمان مجبور است رسالت خود را تغییر دهد، تغییر در استراتژی، ساختار، فرهنگ و رفتار الزامی است. در این وضعیت رهبر قوی چشم انداز سازمان را مشخص می کند و یک فرهنگ را خلق می کند که این چشم انداز را پشتیبانی می کند. همان طور که در مدل دنیسون شکل ۱۳-۲ هم مشخص است، این مدل دارای دو محورعمودی و افقی می باشد که مدل را به چهار قسمت تقسیم کرده است. محور عمودی در برگیرنده میزان و نوع تمرکز فرهنگ سازمانی است. این محور دارای دو انتهای تمرکز داخلی و تمرکز خارجی می باشد. درگیر کار شدن و سازگاری بیان کننده پویایی درونی یک سازمان است، اما بیان کننده ارتباط متقابل سازمان با محیط بیرونی خودش نیست. درمقابل، انطباق پذیری و ماموریت بیان کننده تمرکز سازمان بر روی ارتباط با محیط است. محور افقی به میزان انعطاف پذیری اشاره دارد که از یک سمت به فرهنگ ایستا و از طرف دیگر به فرهنگ منعطف ختم می شود. درگیر کار شدن و انطباق پذیری بیان کننده قابلیت سازمان برای انعطاف پذیری و تغییر است و در مقابل سازگاری و ماموریت مؤید قابلیت سازمان برای ثبات و پیروی از دستورالعملهاست.

: مدل فرهنگ سازمانی دنیسون (۲۰۰۷)
مدل رابینز
همانطور که قبلآ بیان شد، رابینز با بهره­ گیری از مدل­های مختلف فرهنگ سازمانی، ده مؤلفه را که نمایانگر فرهنگ سازمانی است را به شرح زیر معرفی می کند:
خلاقیت فردی، ریسک پذیری، هدایت و رهبری، یکپارچگی، حمایت مدیریت، کنترل، هویت، سیستم پاداش، سازش با پدیده ی تعارض، الگوی ارتباطی(رابینز،۱۳۸۹؛ رابینز،۱۳۸۸؛ رعنایی،۱۳۸۸).
الگوی شاین
ادگار شاین در دهه ی ۱۹۸۰ نظریه ای را مطرح کرد که در بحث فرهنگ سازمانی بسیار تأثیرگذار بود. طبق نظریه ی او فرهنگ از سه سطح به شرح زیر تشکیل شده است:
باورها و مفروضات:
به اعتقاد شاین، باورها و مفروضات، هسته­ی یک فرهنگ سازمانی را تشکیل می­دهد. مفروضات بیانگر چیزهایی هستند که اعضا معتقدند واقعیت دارد. از این رو مفروضات بر آنچه اعضا ادراک، فکر و احساس می­ کنند، تأثیرگذار است. مفروضات غیر قابل تغییرند و معمولآ در سطح ذهن ناخودآگاه افراد قرار دارند و غالبآ نمی­ توان آنها را به سطح خودآگاه آورد.
هنجارها و ارزش ها:
ارزش­ها عبارتند از اصول، اهداف و استانداردهایی که معتبر شده اند تا ارزش و اعتبار ذاتی داشته باشند. آنها بیانگر این موضوعند که اعضای سازمان، باید چه چیزهایی را رعایت کنند. ارزش­ها مبنای قضاوت در این باره­اند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است. این امر بیانگر این است که چرا به ارزش­ها به عنوان کدهای اخلاقی اشاره می­ شود.
ارزش ها خودآگاهانه تر از مفروضات بنیادین هستند، اما معمولآ در سطح خودآگاه و بالای ذهن قرار ندارند. با این حال وقتی کسی تلاش کند فرهنگ را بگونه ای بنیادین و اساسی تغییر دهد، اعضای یک سازمان قادرند ارزش هایشان را به آسانی تشخیص دهند و به آنها آگاهی ویژه پیدا کنند.
هنجارها، ارتباط نزدیکی با ارزش ها دارند، آنها قوانین نانوشته ای هستند که برای اعضای یک فرهنگ این امکان را فراهم می کنند که بدانند در طیف گسترده و متنوعی از وضعیت ها چه انتظاری از آنان وجود دارد، در حالیکه ارزش­ها مشخص می کنند که چه چیزی برای اعضای یک سازمان مبهم است.
مصنوعات:
مصنوعات بقایای دیدنی، شنیدنی و ملموس رفتار هستند که در هنجارها، ارزش­ها و مفروضات فرهنگی ریشه دارند. انواع مصنوعات عبارتند از نمودهای فیزیکی ایجاد شده بوسیله ی افراد یک فرهنگ، بروز و ظهورهای کلامی در نوشته ها و مکالمات، شعائر، تشریفات و سایر ظهورات رفتاری(موحدی،۱۳۸۹).
مدل فرهنگ سازمانی پارسونز
تالکوت پارسونز ^[۱۲۹] یکی از اولین کسانی است که توانست مدل تحلیلی جامع و کلی را که برای تحلیل همه انواع فعالیت­های جمعی مناسب است، ارائه نماید. مدل او به AGILE مشهور است و بیانگر آن است که سیستم­های اجتماعی برای بقا و ادامۀ حیات خود باید چهار کارکرد اساسی داشته باشند و معتقد است بسته به محیط اجتماعی حاکم بر سازمان، هر یک از انواع سازمان­ها یکی از کارکرد­های زیر را مورد تأکید بیشتری قرار می دهند. این کارکر­د­ها عبارتند از:

• انطباق

• دست یابی به هدف

• انسجام و یکپارچگی

• نهفتگی )کمون((مودلی^[۱۳۰]،۲۰۱۰).

تئوری z
ویلیام اوچی ^[۱۳۱] یکی از محققین شرکت مکینزی، تئوری خود را در خلال یک الگوی مقایسه ای از سه نوع مدل مدیریتی مختلف: ژاپنی، آمریکایی و Z تدوین کرد. اوچی معتقد است که برخی از خصوصیات سازمان­های ژاپنی می ­تواند به طور موفقیت آمیز در سازمان­های آمریکایی نسخه برداری شود )زارعی متین،۱۳۷۴).
: ارزش­های فرهنگی در مؤسسه های ژاپنی، آمریکایی و نوعz (صفراف،۱۳۹۰)

ارزش­های فرهنگی در مؤسسه­های ژاپنی، نوعZ و نوع آمریکایی

نوع شرکت
تعهد کارکنان
ارزیابی
مسیرهای ترقی حرفه­ای
کنترل
تصمیم ­گیری
مسؤلیت
توجه به افراد

۴-۵- شاخص‌های بیوشیمیایی خون
فاکتورهای خونشناسی و بیوشیمیایی شاخص‌های ارزشمندی برای نشان دادن میزان سلامت، پاسخ‌های فیزیولوژیکی، شرایط تغذیه‌ای و محیطی تاثیرگذار بر ماهی است [۳۷]. مطالعات انجام شده نشان داده است که بررسی سلول‌های خونی، بیوشیمی خون و هورمون‌ها برای تشخیص بیماری‌ها و شرایط فیزیولوژیکی ماهی مفید است [۵۴]. در این تحقیق پارامترهای خون‌شناسی و بیوشیمی خون فیل‌ماهیان جوان پرورشی مورد بررسی قرار گرفت.

۴-۵-۱- گلوکز
میزان گلوکز در تیمار شاهد با اختلاف معنی‌داری از دیگر تیمارها بیشتر بود (۰۵/۰< p). همانطور که جدول ۴-۵ نشان می‌دهد، کمترین میزان گلوکز در تیمار g/kg10 عصاره رزماری برابر با ۳۴/۳ ± ۱۶/۴۰ مشاهده شد(۰۵/۰< p). میزان گلوکز سرم نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود استرس متابولیک در ماهیان است. به طور کلی کاهش میزان گلوکز خون نشان‌دهنده عدم وجود استرس متابولیک و یا توانایی ماهی در مقابله با شرایط استرس‌زا است [۴۴]. کاهش گلوکز به دلیل استفاده از عصاره‌های گیاهی محرک رشد و سیستم ایمنی، به دلیل بهبود عملکرد سیستم آنتی‌اکسیدانی سلول‌های پانکراس در تولید انسولین به اثبات رسیده است [۴۷]. برخی بررسی‌های مشابه در مورد استفاده از مواد محرک رشد و سیستم ایمنی در فیل‌ماهیان جوان پرورشی، نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار در میزان گلوکز سرم خون تیمارهای تغذیه شده با سطوح مختلف این مواد و تیمار شاهد است [۳۷،۴۴،۶۱]. کاهش معنی‌دار میزان گلوکز خون تیمار g/kg10 عصاره رزماری نسبت به تیمار شاهد بیانگر تاثیر مثبت این میزان از عصاره رزماری بر عملکرد فیزیولوژیک فیل‌ماهی در مقابله با استرس و یا توانایی ماهیان تیمار شده در مواجهه با عوامل استرس‌زای محیطی می‌باشد.
۴-۵-۲- آنزیم‌های کبدی (GOT و GPT)
با توجه به داده‌های جدول ۴-۵ میزان آنزیم‌های کبدی تیمارهای شاهد و g/kg20 عصاره رزماری، بطور معنی‌داری بیشتر از میزان آنزیم‌های کبدی دیگر تیمارهاست (۰۵/۰< p). تیمار شاهد (GOT= 09/17 ± ۶۶/۳۲۷ و GPT= 58/1 ± ۵۰/۴۴) دارای بیشترین مقدار آنز یم‌های کبدی و تیمار اکسی‌تتراسایکلین (GOT= 92/8 ± ۳۳/۲۵۲ واحد بر لیتر) و g/kg10 (GPT= 77/2 ± ۱۶/۳۳ واحد بر لیتر) دارای کم‌ترین مقدار آنزیم‌های کبدی بودند (۰۵/۰< p). تغییرات میزان آنزیم‌های کبدی در این آزمایش از روند خاصی پیروی نمی‌کند اما با توجه به داده‌های جدول ۴-۵ میزان آنزیم‌های کبدی در تمامی تیمارها کمتر از تیمار شاهد است که حاکی از سلامت سلول‌های کبدی در تیمارهای تغذیه شده با جیره‌های حاوی سطوح مختلف عصاره رزماری است. اندازه‌گیری میزان آنزیم‌های کبدی در سرم خون،‌ شاخصی برای ارزیابی میزان عملکرد و سلامت کبد است. با توجه به نتایج بدست آمده، میزان آنزیم‌های کبدی تیمارهای تغذیه شده با جیره‌های حاوی عصاره رزماری به طور معنی‌داری نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت که بیانگر تاثیر مثبت این میزان از عصاره رزماری بر سلامت سلول‌های کبد فیل‌ماهیان‌ جوان پرورشی است.
۴-۵-۳- آلبومین:
میزان آلبومین موجود در سرم خون ماهیان تیمارهای شاهد (۰۲/۰ ± ۳۸/۰) و تیمار g/kg20 عصاره رزماری (۰۲/۰ ± ۳۸/۰) به طور معنی‌داری کمتر از سایر تیمارهاست (۰۵/۰< p). طبق داده‌های جدول ۴-۵ ‌ بیشترین میزان آلبومین در تیمار g/kg1/0 (02/0 ± ۵۶/۰) عصاره رزماری مشاهده شد که تقریبا با تیمار اکسی‌تتراسایکلین (۰۶/۰ ± ۵۱/۰) برابر است. افزایش میزان آلبومین سرم خون، بدلیل افزایش میزان ایمنی غیر اختصاصی در ماهیان است [۶۷]. به نظر می‌رسد افزایش معنی‌دار میزان آلبومین سرم در تیمار g/kg1/0 عصاره رزماری نسبت به دیگر تیمارها،‌ نشان‌دهنده افزایش میزان ایمنی غیراختصاصی فیل‌ماهیان جوان تغذیه شده با این سطح از عصاره رزماری است. نتایج تحقیقات مشابه در خصوص استفاده از مواد محرک رشد و سیستم ایمنی نیز بیانگر افزایش میزان آلبومین سرم خون فیل‌ماهیان جوان پرورشی تغذیه شده با جیره‌های حاوی این مواد است [۶۷].
۴-۵-۴- پروتئین کل:
همانطور که در جدول ۴-۵ مشاهده می‌شود، میزان پروتئین کل سرم خون فیل‌ماهیان تغذیه شده با جیره شاهد (۰۲/۰ ± ۱۹/۱) و جیره حاوی g/kg20 عصاره رزماری (۰۲/۰ ± ۲۳/۱)، کاهش معنی‌داری نسبت به پروتئین کل سرم خون دیگر تیمارها نشان می‌دهند (۰۵/۰< p). میزان پروتئین سرم خون یکی از پارامترهای مهم در ارزیابی سلامتی ماهیان محسوب می‌شود. این عامل نقش اساسی را در عملکرد سیستم ایمنی ماهی دارد [۶۷]. پروتئین سرم یک سیستم بیوشیمیایی ناپایدار است که شرایط اندام‌های مختلف بدن را به طور دقیق نشان می‌دهد و تغییر در این شاخص تحت تاثیر عوامل بیرونی و درونی اتفاق می‌افتد. سطح پروتئین بالای سرم نشانه‌ای از بهبود عملکرد کبد و سایر ارگان‌ها
است که مسئول ساختن پروتئین پلاسما هستند [۴۷]. میزان پروتئین سرم یک شاخص مهم سیستم ایمنی در ماهیان محسوب می‌شود و در ماهیانی که از عصاره‌های گیاهی استفاده کرده‌اند افزایش می‌یابد [۲۸].
در تحقیق حاضر، بیشترین میزان پروتئین کل، مربوط به تیمار تغذیه شده با جیره حاوی g/kg1 عصاره رزماری (۰۱/۰ ± ۵۰/۱) و کم‌ترین میزان پروتئین کل سرم خون مربوط تیمار شاهد (۰۲/۰ ± ۱۹/۱) بود (۰۵/۰< p) که با توجه به یافته‌های سایر محققین، نشان‌دهنده افزایش میزان سلامتی، بهبود عملکرد سیستم ایمنی هومورال و بهبود عملکرد ارگان‌های بدن نظیر کبد در فیل‌ماهیان جوان پرورشی تغذیه شده با جیره‌های حاوی سطوح مختلف عصاره رزماری است. با توجه به داده‌های جدول ۴-۳ سطح g/kg1، سطح مطلوب افزودن عصاره رزماری در جیره غذایی فیل‌ماهیان جوان به منظور بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌باشد. برخی از تحقیقات مشابه نیز تاییدکننده نتایج تحقیق حاضر است [۵۷].
۴-۵-۵-گلوبولین
همانطور که درجدول شماره ۴-۵ مشاهده می‌شود، در بررسی حاضر میزان گلوبولین سرم خون فیل‌ماهیان تیمار اکسی‌تتراسایکلین (۰۵/۰ ± ۹۷/۰) به طور معنی‌داری بیشتر از میزان گلوبولین سرم تیمارهای شاهد (۰۲/۰ ± ۸۱/۰) و g/kg10 (07/0 ± ۸۳/۰) است (۰۵/۰ >p ). نتایج بدست آمده حاکی از افزایش میزان گلوبولین در تیمارهای g/kg1/0 (02/0 ± ۹۳/۰) و g/kg1 (01/0 ± ۹۳/۰) عصاره رزماری است که به طور معنی‌داری بیشتر از تیمار شاهد است (۰۵/۰ >p ). گلوبولین سرم یکی از اجزاء مهم سیستم ایمنی در مهره‌داران است و افزایش میزان پروتئین سرم و همچنین گلوبولین نشان‌دهنده این مطلب است که قدرت سیستم ایمنی ماهیان افزایش یافته است [۲۸]. با توجه به نتایج بدست آمده در تحقیق حاضر، افزایش میزان آلبومین، گلوبولین و پروتئین سرم خون در دو تیمار g/kg1/0 و g/kg1 عصاره رزماری نشان دهنده افزایش قدرت سیستم ایمنی فیل‌ماهیان این تیمارها و هم‌چنین تاثیر مثبت جیره‌های حاوی این سطوح از عصاره رزماری بر سلامتی ماهیان این تیمارها است.
۴-۵-۶- کلسترول
نتایج بدست‌آمده نشان‌دهنده کاهش میزان کلسترول خون در تیمارهای تغذیه شده با جیره‌های حاوی عصاره رزماری نسبت به تیمار شاهد است (۰۵/۰> p). طبق داده‌های جدول شماره ۴-۵ کمترین میزان کلسترول در تیمار g/kg1 (30/6 ± ۶۶/۵۸) عصاره رزماری مشاهده شد که نسبت به تیمار شاهد (۴۷/۸ ± ۸۳/۷۰) کاهش نشان داد (۰۵/۰> p). برخی از محققین ترکیبات موثر گیاهی موجود در عصاره‌های گیاهی را مسئول کاهش چربی خون ماهیان معرفی کردند [۴۷،۶۵]. با توجه به نتایج بدست‌آمده در تحقیق حاضر، سطح g/kg1 عصاره رزماری، موثرترین میزان از این عصاره در کاهش میزان کلسترول خون فیل‌ماهیان جوان مورد آزمایش بود که سطح مطلوب عصاره در جیره غذایی به منظور کاهش میزان چربی می‌باشد. برخی تحقیقات مشابه نشان دهنده کاهش معنی‌دار میزان کلسترول خون ماهیان تغذیه شده با جیره‌های حاوی مواد محرک رشد و سیستم ایمنی است [۳۷].
۴-۵-۷- تری‌گلیسیرید
میزان تری‌گلیسیرید اختلاف معنی‌داری را در بین تیمارهای پرورشی نشان نداد (۰۵/۰ >p ). میزان تری‌گلیسیرید در تیمار شاهد (۰۳/۳۷ ± ۶۶/۴۶۴) نسبت به دیگر تیمارها افزایش نشان داد (۰۵/۰> p). با افزایش میزان عصاره رزماری، روند افزایشی در میزان تری‌گلیسیرید مشاهده می‌شود به نحوی که میزان تری‌گلیسیرید خون ماهیان تیمار g/kg1 (66/31 ± ۳۶۶) هم‌سطح با میزان تری‌گلیسیرید خون ماهیان تیمار اکسی‌تتراسایکلین (۵۴/۶۴ ± ۶۶/۳۳۴) و در مجموع کمتر از میزان تری‌گلیسیرید خون ماهیان تیمار شاهد (۰۳/۳۷ ± ۶۶/۴۶۴) بود (۰۵/۰> p). نتایج تحقیقات انجام شده نشان‌دهنده تاثیر ترکیبات سولفوری موجود در عصاره‌های گیاهی بر افزایش قدرت اکسیدکنندگی پلاسما و سلول‌ها برای تجزیه چربی خون است [۴۷]. به طور کلی نتایج بدست‌آمده در مورد میزان کلسترول و تری‌گلیسیرید خون فیل‌ماهیان جوان پرورشی مورد آزمایش، بیانگر کاهش میزان این دو ماده در تیمار g/kg1 عصاره رزماری بود که نشان‌دهنده وجود ترکیباتی در این عصاره برای کاهش میزان این دو ماده در خون ماهیان است.
۴-۵-۸- هماتوکریت
طبق داده‌های ارائه شده در جدول ۴-۵ میزان هماتوکریت اختلاف معنی‌داری درتیمارهای مختلف نشان نداد (۰۵/۰p<) اما بیشترین میزان آن در تیمار شاهد (۳۳/۲ ± ۳۳/۳۱) و کم‌ترین میزان آن در فیل‌ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی g/kg 1/0 (28/3 ± ۶۶/۱۸) و g/kg 1 (75/3 ± ۶۶/۱۸) عصاره رزماری مشاهده شد. تغییر در میزان هماتوکریت و هموگلوبین ممکن است به علت تغییر در تعداد گلبول‌های قرمز، تورم گلبول‌های قرمز یا رقیق شدن خون به علت تغییرات اسموریگولاته خون باشد. هورمون‌های آدرینرژیک و کلی‌نرژیک باعث انقباض طحال در هنگام استرس می‌شود و این فرایند باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین می‌گردد. این تغییرات به عنوان یک استراتژی برای افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون یا افزایش انرژی برای بدن هنگام فعالیت شنا صورت می‌گیرد [۵۴]. میزان هماتوکریت به عنوان شاخصی برای سلامت ماهی در نظر گرفته می‌شود و اطلاعات خوبی نسبت به سلامت ماهی و همچنین ناهنجاری‌های ایجاد شده توسط مواد محرک سیستم ایمنی ارائه می‌دهد [۲۸]. در تحقیق حاضر، افزودن g/kg 1/0 و g/kg 1 عصاره رزماری به جیره ماهیان، باعث کاهش نسبی میزان هماتوکریت نسبت به گروه شاهد شد که این موضوع بیانگر تاثیر مثبت این عصاره در کاهش اثرات ناشی از استرس‌های محیط پرورش و همچنین بهبود کارایی دستگاه گردش خون در فیل‌ماهیان جوان پرورشی است. برخی تحقیقات مشابه در مورد استفاده از برخی مواد محرک رشد و سیستم ایمنی،‌ بیانگر افزایش معنی‌دار میزان هماتوکریت در ماهیان مورد آزمایش نسبت به گروه شاهد است که نشان‌دهنده ایجاد ناهنجاری توسط این مواد می‌باشد [۳۷،۴۴] . با توجه به تاثیر استرس بر تغییرات میزان هماتوکریت خون، شرایط محیط انجام تحقیقات مختلف می‌تواند تاثیر بسزایی بر روند تغییرات این شاخص داشته باشد. لذا بررسی‌های بیشتری به منظور ارزیابی تاثیر عصاره رزماری بر میزان این شاخص ضروری می‌باشد.
۴-۵-۹- هموگلوبین
با توجه به نتایج بدست‌آمده، میزان هموگلوبین خون فیل‌ماهیان تیمار g/kg1 عصاره رزماری نسبت به تیمار شاهد به طور معنی‌داری کاهش یافت (۰۵/۰ >p ). اختلاف معنی‌داری از لحاظ میزان هموگلوبین خون بین دیگر تیمارها مشاهده نشد. هنگامی که ماهی فعالیت کمتری دارد، شمار زیادی از گلبول‌های قرمز (و در نتیجه هموگلوبین) مورد نیاز نیستند و تعداد آن‌ها رو به کاهش می‌گذارد [۷]. روند تغییرات هموگلوبین در تیمارهای مورد آزمایش نشان‌دهنده کاهش معنی‌دار میزان هموگلوبین خون ماهیان تیمارهای تغذیه شده با جیره‌ حاوی g/kg1 عصاره رزماری است که نشان‌دهنده بهبود کارایی دستگاه گردش خون در انتقال گازهای تنفسی در ماهیان این تیمار نسبت به گروه شاهد است. تحقیقی که در خصوص تاثیر گیاه شمبلیله (Trigonella foenum) بر تیلاپیای نیل صورت گرفت، افزایش معنی‌داری در میزان هموگلوبین خون تیمارهای تغذیه شده با جیره‌های حاوی این گیاه مشاهد شد که با نتایج تحقیق حاضر مطابقت ندارد [۱۴]. نتایج حاصل از بررسی‌های مشابه، بیان کننده این مطلب است که با افزودن مواد محرک سیستم ایمنی و رشد به جیره غذایی ماهیان، تغییر معنی‌داری از لحاظ میزان هموگلوبین نسبت به ماهیان تیمار شاهد مشاهده نشد [۱۷،۳۷،۳۹،۶۱،۶۷]. اختلاف در روند تغییرات این شاخص بین تحقیقات مختلف، علاوه بر تاثیرات متفاوت مواد محرک رشد و سیستم ایمنی بر سیستم تنفسی ماهیان، می‌تواند تحت تاثیر نوع سیستم پرورشی (موثر بر میزان حرکت ماهی) و هم‌چنین ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی آب (نظیر میزان اکسیژن محلول) باشد.
۴-۵-۱۰- شمارش افتراقی گلبول‌های سفید
گلبول‌های سفید نقش مهمی را در ایمنی غیراختصاصی ایفا می‌کنند و تعداد آن‌ها شاخصی از میزان سلامتی در ماهیان است. در شرایط نامناسب (ایجاد عفونت، بالانس نبودن جیره غذایی) تعداد گلبول‌های سفید زیاد می‌شود[۴۴].
جدول۴-۶ نتایج شمارش افتراقی درصد گلبول‌های سفید خون (میانگین ± خطای استاندارد)

۶-۲٫جزئیات عددی
مدل عددی با داده های تجربی کوکاموستافوگالاری و هونگ(۱۹۹۴) در محدوده وسیع سرعت های ظاهری مایع و سرعت ظاهری گاز در محل (شکل ۶-۲٫a را ببینید) تایید شده است. مش محاسباتی مساحت سطح مقطع در شکل ۶-۲(b) نشان داده شده است. در ورودی بخش تست، چون قطر حباب های تزریق شده نامعلوم است، سرعت های مایع و گاز ظاهری یکنواخت، کسر خالی و اندازه حباب، فرض شده و براساس شرایط جریانی توصیف شده مشخص می شود جزئیات شرایط مرزی در جدول ۱-۶آمده است.
شکل ۶-۲(a) جزئیات هندسی آزمایش کوکاموستافوگالاری و هونگ (۱۹۹۴) و (b) توزیع مش مدل محاسباتی سطح مقطع
شکل ۶-۳٫ توزیع کسرخالی گاز متوسط زمانی پیش بینی شده و داده های آزمایشگاهی کوکاموستافوگالاری و هونگ(۱۹۹۴) در محل
۶-۳)نتایج و بحث
۶-۳-۱)کسر خالی متوسط زمانی گاز
توزیع کسر خالی شعاعی پیش بینی شده حریان حبابی افقی در مقایسه با داده های تجربی کوکاموستافوگالاری و هونگ(۱۹۹۴) در طول بی بعد در شکل ۶-۳ رسم شده است. همانطور که در شکل ها نشان داده شده است، پیک پروفایل کسر خالی گاز در نزدیکی بالایی دیواره در هر وضعیت جریانی است که از مهاجرت حباب ها به سمت بالایی دیواره به دلیل تاثیر نیروی شناوی ناشی می شود. نیروی لیزاننده دیواره، حباب پراکنده را از دیواره بالایی فشار می دهد، بنابراین،پیک به طور مستقیم در سطح بالایی دیواره تشکیل نمی شود. از شکل ۶-۳(a) تا ©، مقدار پیک کسر خالی گاز با افزایش سرعت بین سطحی گاز در سرعت مایع ظاهری خاص افزایش می یابد، با این حال، زمانی که سرعت بین سطحی مایع به شتاب می گیرد(شکل ۶-۳d) مقدار پیک در سطح ۶۰ % باقی مانده و کسر خالی گاز در سایر محل ها شروع به افزایش می کند. در کل، مدل عددی، سازگاری خوبی با مقدار تجربی برای بسیاری از شرایط جریانی دارد. برای شرایط جریانی و ، مدل عددی پروفایل خوبی برای کسر خالی گاز دارد، با این حال، در شعاع کمتر لوله، برآورد کمتری می شود. یکی از دلایل احتمالی ممکن است این باشد که حباب ها با آشفتگی مایع قوی و گردابه ها در سرعت مایع بالا پراکنده می شوند که درآن هیچ مدل عددی منطقی برای توصیف در این مرحله وجود ندارد.

شکل ۶-۴٫ توزیع غلظت بین سطحی متوسط زمانی پیش بینی شده و داده های تجربی کوکاموستافوگالاری و هونگ(۱۹۹۴) در محل .

1. 1. چگالی طیف توان نویز

طیف نویز که آن را “چگالی طیفی توان” (PSD) نیز می­نامند، نشان می­دهد که سیگنال چه مقدار توان در هر فرکانس حمل می­ کند. به عبارت دیگر PSD سیگنال نویز توان متوسطی است که سیگنال نویز در یک هرتز پهنای باند اطراف فرکانس خاص f حمل می­ کند. سیگنال نویز x(t) نشان داده شده در شکل (۲-۲۵) را در نظر بگیرید. برای محاسبه­ی توان متوسط نویز در پهنای باند ۱ هرتز در فرکانس خاص f₁، آن را ابتدا از یک فیلتر میان­گذر با فرکانس مرکزی f₁ و پهنای باند ۱ هرتز عبور داده و طبق رابطه­ (۲-۲۱) با متوسط­گیری از توان دوم سیگنال عبور یافته از فیلتر، چگالی طیف توان سیگنال نویز در فرکانس f₁ بدست می ­آید. با تکرار این فرایند و استفاده از فیلترهایی با فرکانس مرکزی متفاوت طیف توان نویز مورد نظر بدست می ­آید که در شکل (۲-۲۵) نشان داده شده است. بیشتر منابع نویزی که در تحلیل­ها لازم است PSD مشخصی دارند. با مشخص بودن آن می­توان اثر منابع نویز را به راحتی در مدار تحلیل کرد.

چگونگی محاسبه­ی طیف نویز

1. 1. منابع نویز در نوسان‌سازها

در این قسمت به معرفی منابع نویز موجود در نوسان‌سازها پرداخته و نحوه­ اثر گذاری آنها در نوسان‌ساز با فرمول­هایی که در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد، بیان می­ شود.

1. 1. نویز حرارتی

• • نویز حرارتی مقاومت

جانسن^[۱۶] اولین نفری بود که اندازه گیری­های دقیقی از نویز مقاومت­ها گزارش کرد. در مقاومت­های عادی این نویز از حرکت تصادفی الکترون­ها ناشی می­ شود و از حضور یا عدم حضور جریان تاثیر نمی­پذیرد زیرا سرعت رانش الکترون در یک هادی خیلی کمتر از سرعت حرارتی الکترون است. چون این منبع نویز از حرکت ناشی از دمای الکترون­ها ناشی می­ شود، این انتظار وجود دارد که با دمای مطلق T متناسب باشد. در واقع نویز حرارتی^[۱۷] با دمای مطلق T نسبت مستقیم دارد و با نزدیک شدن T به سمت صفر، نویز حرارتی نیز به صفر می­گراید[۱۶]. در یک مقاومت نویز حرارتی را همانطور که در شکل (۲-۲۶) نشان داده شده است، می­توان با یک مولد ولتاژ نویز سری  و یا یک مولد جریان نویز موازی  نشان داد. این دو نمایش هم­ارز هستند و روابط زیر بین آنها برقرار می­باشد.

که در آن باند فرکانسی، T دمای مطلق بر حسب کلوین و k ثابت بولتزمن است و در دمای اتاق  می­باشد.
 
نمایش نویز حرارتی یک مقاومت
معادلات (۲-۲۴) و (۲-۲۵) نشان می­دهد که چگالی طیف این نویز نیز مستقل از فرکانس است (شکل (۲-۲۷)) و برابر است با

این نویز در هر مقاومت خطی پسیو وجود دارد. به عنوان مثال در ادوات قطبی مقاومت­ پارازیتی مثل R_b می ­تواند نویز حرارتی تولید کند. علاوه بر مقاومت­های معمولی، مقاومت تابشی آنتن، بلندگو و میکروفن نیز در این مقوله می­گنجند.

چگالی طیف نویز حرارتی یک مقاومت
در مورد بلندگو منشا نویز حرکت تصادفی مولکول­های هوا و در آنتن منشا نویز تابش جسم سیاه اشیایی است که آنتن به سمت آنها جهت گرفته است. در همه موارد روابط (۲-۲۴) و (۲-۲۵) مقدار میانگین مربع نویز را بدست می­ دهند.

۰٫۹۲

Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI)

نتایج تفضیلی مدل‌های اندازه‌گیری در فصل چهارم آورده شده است.
۳-۶- روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات
آمار توصیفی به مجموعه روش‌هایی اطلاق می­ شود که برای جمع­آوری، خلاصه کردن، طبقه ­بندی و توصیف حقایق عددی به‌کار می­رود. در واقع این آمار، داده ­ها و اطلاعات پژوهش را توصیف می­ کند و طرح یا الگویی کلی از داده ­ها برای استفاده سریع و بهتر از آن‌ها به دست می­دهد. به عبارت دیگر با آمار توصیفی حجم عظیمی از داده‌های خام را می‌توان تلخیص کرد به طوری که بتوان با نگاهی اجمالی به آن اطلاعاتی کلی را استخراج نمود.

نقش آمار توصیفی در واقع، جمع‌ آوری، خلاصه کردن و توصیف اطلاعات کمی به دست‌آمده از نمونه‌ها یا جامعه‌ها است. اما محقق معمولا کار خود را با توصیف اطلاعات پایان نمی‌دهد، بلکه سعی می‌کند آنچه را که از بررسی گروه نمونه به دست آورده است به گروه‌های مشابه بزرگتر تعمیم دهد. تئوری‌های روان‌شناسی از طریق تعمیم نتایج یک یا چند مطالعه به آنچه که ممکن است در مورد کل افراد جامعه صادق باشد به وجود می‌آیند. از طرف دیگر در اغلب موارد مطالعه تمام اعضای یک جامعه ناممکن است. از این‌رو محقق به شیوه‌هایی احتیاج دارد که بتواند با بهره گرفتن از آن‌ها نتایج به دست‌آمده از مطالعه‌ی گروه‌های کوچک را به گروه‌های بزرگتر تعمیم دهد. به شیوه‌هایی که از طریق آنها ویژگی‌های گروه‌های بزرگ براساس اندازه‌گیری همان ویژگی‌ها در گروه‌های کوچک استنباط می‌شود، آمار استنباطی گفته می‌شود.
در این پژوهش از دو روش آمار توصیفی برای تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی و آمار استنباطی برای آزمون فرضیات استفاده شده است.
۳-۶-۱- آزمون میانگین یک جامعه آماری
در خصوص سنجش مطلوبیت شاخص‏ها دو دیدگاه وجود دارد. در دیدگاه اول گویه ­های کیفی(مقیاس ترتیبی) در نظر گرفته می­شوند و از طریق آزمون دو جمله‌ای مورد ارزیابی قرار می­گیرند. اما در دیدگاه دوم، گویه ­های کمی(مقیاس فاصله­ای) در نظر گرفته می­شوند. پس؛ محاسبه­ی میانگین و انحراف معیار معنادار می­ شود. در دیدگاه دوم از آزمون میانگین استفاده می­ شود. در این آزمون میانگین جامعه در سطح خطای α مورد بررسی قرار می‌گیرد[۲۰]. در این آزمون مطلوبیت بیشتر بودن میانگین از ۳ (مقدار متوسط) می‌باشد که برای اجرای آزمون از نرم‌افزار SPSS 18 استفاده شده است. در تحقیق حاضر جهت سنجش متغیرهای اصلی هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی از آزمون میانگین استفاده کرده‌ایم. این آزمون تعیین می‌کند که هر یک از ابعاد و شاخص‌های متغیرهای تحقیق در چه وضعیتی قرار دارند و براین اساس می‌توان پیشنهادهایی را برای بهبود این ابعاد در شعب بانک ملی استان مازندارن ارائه داد.
۳-۶-۲- ضریب همبستگی
ضریب همبستگی، شدت و نوع رابطه‌ی(مستقیم یا معکوس) بین دو متغیر را نشان می‌دهد. از آنجا که داده‌های تحقیق، از نوع کمی هستند، از ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون ارتباط بین آنها استفاده شده است. فرمول ضریب همبستگی پیرسون در رابطه زیر نشان داده شده است.

در این رابطه:
:Xمتغیر مستقل
:Y متغیر وابسته
:N حجم نمونه
می‌باشند.
در تحقیق حاضر برای بررسی رابطه بین ابعاد متغیرهای تحقیق از آزمون همبستگی استفاده شده است.
۳-۶-۳- مدل سازی معادلات ساختاری
مدل معادلات ساختاری یک رویکرد آماری جامع برای آزمون فرضیه‌هایی درباره‌ی روابط بین متغیرهای مشاهده شده^[۲۴] و متغیرهای مکنون^[۲۵] می‌باشد. از طریق این رویکرد می‌توانیم قابل قبول بودن مدل­های نظری را در جامعه‌‌های خاص با به‎کارگیری داده‌های همبستگی، غیرآزمایشی و آزمایشی آزمون نمود.
این روش، فن مدل­سازی آماری است که فنون دیگری مثل رگرسیون چند متغیره، تجزیه و تحلیل عاملی، تجزیه و تحلیل مسیر را در برمی­گیرد و تمرکز اصلی آن بر روی متغیرهای پنهان است که توسط شاخص‌های اندازه­پذیر و متغیرهای آشکار تعریف می­شوند. با به‎کارگیری این روش می­توان روابط علت و معلولی میان متغیرهایی که به­ طور مستقیم قابل مشاهده نیستند، را با توجه به خطاها استنتاج نموده و میزان همبستگی و شدت اثرگذاری هر یک را بر دیگری مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. این نوع مدل­سازی شاید تجزیه و تحلیل مسیری است که از آن تخمین­های پارامتری روابط مستقیم میان متغیرها را تأمین می­ کند. در این روش مانند رگرسیون، کمی سازی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته صورت می­گیرد. البته برخلاف پارامترهای رگرسیونی که همبستگی­های تجربی را نشان می­ دهند، پارامترهای ساختاری همبستگی های علّی را بیان می­ کنند[۲۱].
فرایند تجزیه و تحلیل ساختارهای کوواریانسی (مدل­یابی معادلات ساختاری) شامل گام­های زیر است:
بیان مدل (۱-ساخت یک مدل ساختاری فرضی، ۲-ساخت ماتریس واریانس مشاهده شده برای متغیرهای مکنون، ۳-ارزیابی حالت تعیین^[۲۶] مدل)؛
تخمین مدل (۱-جمع­آوری داده ­ها، ۲-ساخت ماتریس واریانس-کوواریانس متغیرهای اندازه ­گیری شده، ۳-ایجاد یک مجموعه از ماتریس­ها برای برنامه لیزرل و اجرای آن، ۴-ارزیابی تناسب^[۲۷] یا برازش مدل)؛
اصلاح مدل؛
آزمون فرضیه؛
تفسیر مدل؛
ابلاغ یا نوشتن گزارش پژوهشی (به شکل نمودار مسیر).
فرضیه‌ی مورد بررسی در یک مدل معادلات ساختاری، یک ساختار علٌی خاص بین مجموعه ­ای از سازه‎های غیرقابل مشاهده است. این سازه­ها از طریق مجموعه ­ای از متغیرهای مشاهده­گر(نشانگر یا قابل مشاهده) اندازه ­گیری می­ شود. یک مدل معادلات ساختاری کامل از دو مؤلفه تشکیل شده است: الف)ساختاری که ساختار علٌی خاصی را بین متغیرهای مکنون مفروض می­دارد، و ب)یک مدل اندازه ­گیری که روابطی را بین متغیرهای مکنون و مشاهده­گر تعریف می­ کند.
متغیرهای مکنون در مدل معادلات ساختاری به دو دسته­ی برون­زا^[۲۸] و درون­زا^[۲۹] تقسیم می­ شود. متغیرهای برون­زا متغیرهایی است که علت تغییرات آن­ها در مدل منظور نشده و خارج از مدل است. متغیرهای درون­زا نیز متغیرهایی هستند که تغییرات آن­ها توسط متغیرهای موجود در مدل پیش‎بینی شده است[۱۲].
در ارزیابی مدل از پنج آزمون χ۲، نسبت کای دو بر درجه آزادی (χ۲/df)، مقدار میانگین مجذور خطاها (RMSEA)، تناسب برازش^[۳۰] (GFI) و تناسب برازش تعدیل یافته آن ^[۳۱] (AGFI) استفاده می‎شود. آزمون χ۲ به واقع شاخص بدی برازش است و هر چه ارزش‌های آن کوچکتر باشد نشان می‎دهد مدل تناسب بهتری دارد. از این شاخص اغلب به عنوان شاخص موفقیت نام برده می­ شود. این شاخص به سادگی نشان می­دهد که آیا بیان مدل ساختار روابط میان متغیرهای مشاهده شده را توصیف می­ کند یا خیر. هر چه χ۲ کوچکتر باشد بهتر است.
فرضیات آماری:
H0 : مدل تبیین شده، ساختار روابط میان متغیرهای مدل را توصیف نمی­کند
H1: مدل تبیین شده، ساختار روابط میان متغیرهای مدل را توصیف می­ کند
این شاخص معمولا نسبت به اندازه نمونه حساس است، چون ممکن است یک مدل در اندازه کم تناسب داشته باشد، ولی در نمونه زیاد برازش نداشته باشد؛ برخی از پژوهشگران نسبت کای دو بر درجه آزادی (χ۲/df) را به عنوان شاخصی جایگزین استفاده می­ کنند، اما این شاخص نیز از محدودیت مشابه رنج می­برد و مقدار مجاز آن ۳ می­باشد. مقدار میانگین مجذور خطاها (RMSEA)، نیز هرچه کمتر باشد بهتر است؛ زیرا این آزمون همان­گونه که از نامش پیداست این معیار برای میانگین اختلاف بین داده ­های مشاهده شده و داده ­های مدل است. مقدار مجاز این شاخص کمتر از ۱/۰ می­باشد و مقدار کوچکتر از ۰۸/۰ نشان دهنده‌ی برازش عالی مدل است. البته مقدار ۰۸/۰ تا ۱/۰ برای این شاخص نیز نشان دهنده‌ی برازش متوسط مدل می‌باشد[۱۷].
اعداد معناداری مدل نیز می­بایست بیشتر از ۱٫۹۶ (یا کمتر از ۱٫۹۶-) باشد[۱۷]. در این پژوهش از نرم افزار LISREL 8.5 برای بررسی رابطه‌ی علٌی میان متغیرها در روش مدل­یابی معادلات ساختاری استفاده شده است.
۳-۶-۴- تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن
این آزمون هنگامی به کار می‌رود که داده‌های آماری حداقل ترتیبی باشند و بتوان با مفهوم ترتیبی آنها را در رده‌بندی دو طرفه مرتب نمود.
به کمک این آزمون می‌توان متغیرهای موجود در تحقیق را رتبه‌بندی نمود[۱۳].
آماره آزمون فریدمن  به شرح زیر تعریف می‌شود.

که در آن:
n: تعداد موارد یا پاسخ دهندگان
K: تعداد متغیرهایی که رتبه‌بندی می‌گردند
R: حاصل جمع رتبه‌های داده شده به متغیرها از سوی پاسخ دهندگان
در تحقیق حاضر نیز برای رتبه بندی ابعاد مرتبط با هر یک از متغیرهای هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی از آزمون فریدمن استفاده شده است.
۳-۷- جمع‌بندی و خلاصه فصل سوم
در این فصل به بررسی روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش پرداخته شد. در ابتدا روش جمع‌ آوری داده‌ها مورد بررسی قرار گرفت. سپس به پایایی و روایی پرسش‌نامه‌های مورد استفاده پرداخته شد. برای بررسی پایایی پرسش‌نامه‌ها از آلفای کرونباخ استفاده شد که مقادیر بالای ۰٫۷ نشان دهنده پایایی مناسب پرسش‌نامه‌ها است. همچنین، در تعیین روایی از روایی محتوا و سازه استفاده شد که نتایج حاکی از روایی مناسب پرسش‌نامه‌ها است. سپس، جامعه آماری تحقیق، نحوه برآورد حجم نمونه و نحوه‌ی نمونه‌گیری پرداخته شد و در انتها نیز روش های آماری آزمون فرضیه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در پژوهش حاضر، برای جمع‌ آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های استاندارد و برای تنظیم ادبیات تحقیق از منابع کتابخانه‌ای استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کارکنان بانک ملی استان مازندران تشکیل می‌دهد. این بانک در استان مازندران دارای ۱۸۳۴ کارمند شامل ۱۷۲۸ نفر مرد و ۱۰۶ نفر زن می‌باشد. بعد از توزیع ۵۵۰ پرسش‌نامه در بین کارکنان، تعداد ۳۲۳ پرسش‌نامه قابل استفاده تشخیص داده شد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها