میانگین انگیزش نسبت به مدرسه

بروندادهای غیرشناختی

میانگین نمره به دست آمده از پرسشنامه تعلق به مدرسه

میانگین تعلق به مدرسه

میانگین نمره به دست آمده از پرسشنامه خودپنداره تحصیلی

میانگین خودپنداره تحصیلی

میانگین نمره به دست آمده از پرسشنامه رشد اعتقادی

میانگین رشد اعتقادی دانش آموزان

در این تحقیق نابرابری آموزشی به عنوان متغیر وابسته و شاخص های زمینه، امکانات فیزیکی، دانش آموزی، نیروی انسانی، اقتصادی، فرایند مدرسه، پیشرفت تحصیلی و بروندادهای غیرشناختی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده است.
۳-۵٫ ابزارهای اندازه گیری
همانطور که ذکر شد در این تحقیق از دو شبوه پیمایشی و مراجعه به اسناد و آمار برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. برای جمع آوری بخشی از اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه پژوهش از تعداد پرسشنامه تشکیل شده است که در نهایت در قالب یک پرسشنامه کلی در آمده است. پرسنامه کلی تحقیق در مجموع در دو بخش تنظیم گردیده است که بخش اول مربوط به اطلاعات فردی پاسخگویان می باشد و اطلاعاتی درباره جنسیت٬ سن٬ پایه٬ رشته تحصیلی٬ نوع مدرسه٬ مذهب٬ زبان و منطقه جغرافیایی محل سکونت دانش آموز جمع آوری می کند. این پاسخ ها و داده ها در سطح مقیاس اسمی در نظر گرفته شده است.در بخش دوم با توجه به مدل نظری پژوهش برای مطالعه نابرابری های آموزشی ٬ پرسشنامه و سنجه مربوط مربوط به هر متغیر ارائه شده است . داده های حاصل از این قسمت کمی و در سطح فاصله ای و بر اساس مقیاس ۵ درجه ای لیکرت اندازه گیری شده اند که متناسب با متغیرهای پژوهش به شرح زیر می باشند:

الف. پرسشنامه ها و سنجه های مربوط به متغیرهای زمینه ای

• وضعیت اجتماعی- اقتصادی

تحصیلات پدر و مادر٬ شغل پدر و مادر و درآمد از جمله شاخص های مهم در وضعیت اجتماعی اقتصادی هستند که تحصیلات بر اساس دوره های معمول(ابتدائی٬ راهنمایی٬ دبیرستان٬ دیپلم٬ …) شغل پدر(آزاد ٬ بازنشسته و کارمند) و شغل مادر(کارمند و خانه دار) جمع آوری و طبقه بندی شده است.
در این تحقیق برای سنجش پایگاه اجتماعی اقتصادی دانش آموزان از شاخص های تحصیلات پدر٬ تحصیلات مادر٬ شغل پدر٬ شغل مادر٬ میزان درآمد ماهیانه­٬ وضعیت مالکیت استفاده شده است (کانست و مکنباخ^[۱۰۷]، ۱۹۹۴؛ به نقل از وحدانی­نیا و منتظری، ۱۳۸۵: ۵۵-۵۴).
این شاخص ها در تحقیقات مختلفی به عنوان معیار سنجش وضعیت اجتماعی٬ اقتصادی خانواده در نظر گرفته شده است (غلامیان ۱۳۸۶٬). وضعیت اقتصادی – اجتماعی به صورت یک شاخص در نظر گرفته می شود. اینشاخصترکیبیازوضعیتشغلی،وضعیتتحصیلی،وضعیتاقتصادیوسکونتمیخانواده باشد.
برای محاسبه شاخص ترکیبی وضعیت اجتماعی- اقتصادی ۴ شاخص وضعیت شغلی، تحصیلی، اقتصادی و سکونت از طریق تحلیل عاملی به شیوه واریماکس به یک عامل تبدیل شده است که آن عامل به عنوان شاخص وضعیت اجتماعی- اقتصادی در نظر گرفته شده است(آزاد مرزآبادی و غلامی٬ ۱۳۹۰ و: ۳۵(Caro, 2009. بعد از محاسبه٬ وضعیت اجتماعی – اقتصادی به ۵ دسته طبقه پایین وضعیت اجتماعی – اقتصادی٬ وضعیت متوسط به پایین٬ وضعیت متوسط٬ وضعیت متوسط به بالا و وضعیت بالا تقسیم می شود(رضوی و اشکوه طاهری٬ ۱۳۸۹).

• ساختار خانواده

برای بررسی ساختار خانواده در این تحقیق از عواملی مانند تعداد افراد خانواده٬ چندمین فرزند خانواده بودن و زندگی با دو والد٬ با یکی از والدین٬ با اطرافیان غیر از پدر و مادر و زندگی در نهادهای اجتماعی مانند بهزیستی و … استفاده شده است((Hernández,2009.
۳٫آرزوی تحصیلی
برای سنجش آرزوهای تحصیلی در این تحقیق از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که از شاخصهایی مانند میزان علاقه دانش آموزان به ادامه تحصیلات یا ترک تحصیل و مقطعی که قصد ادامه تحصیل دارند تشکیل یافته است که در تهیه این پرسشنامه از تحقیقات روتن و همکاران(۲۰۱۱: ۲۱۲ )؛ کلر،کینتری و هوستون(۲۰۱۱) و استرند و وینستون ( ۲۰۰۵) استفاده شد.
۴٫حساسیت تحصیلی والدین
برای سنجش مولفه حساسیت تحصیلی والدین از سه سوال استفاده شد که این سوالات به بررسی میزان اهمیت تحصیل برای والدین و پیگیری وضعیت تحصیلی دانش آموزان خود و تشویق فرزندان خود هنگام موفقیت تحصیلی می پردازد((Hernández,2009.

• سرمایه فرهنگی

در این تحقیق سرمایهفرهنگیبراساسشاخصهای۲گانهیعنیبعدکالاهایفرهنگیودیگریرفتارورویههایفرهنگیمورداندازهگیریقرارگرفت. منظورازکالاهایفرهنگی،منابعوامکاناتفیزیکیومادیاستکهدراختیارخانوادههاقراردارد.کتاب،آثارهنری،نقاشی،منابعآموزشیوکمکآموزشیموجوددرمنزل،فیلموسیدی.شاخصهایمذکورمورداستفادهسایرمحققاننیزقرارگرفتهاست.مهمترینشاخصهایمربوطبهرفتارهاورویههایفرهنگیشاملبازدیدازموزهها،نمایشگاههایعلمی–هنریوفرهنگی،رفتاروعاداتمطالعهایوالدیندرمنزل،آگاهیواطلاعاتوالدیندرموردمسایلتحصیلی،اهمیتبهامورتحصیلیفرزندانتوسطوالدینوفراوانیمسافرتدرطولسالمیباشدکهتکتکموارددرپرسشنامهسرمایهفرهنگیموردسوالقرارگرفت. این پرسشنامه ۷ سوال دارد که در دو بعد به سنجش سرمایه فرهنگی می پردازد. پرسشنامهسرمایهفرهنگیدارای۴سوال ۲ گزینهایو۳سوال۳ گزینهایاست. ۴سوالاول۲گزینهآریوخیر۳سوال بعدیباسهگزینهآری،کموخیرتنظیمگردید.نمرهگزینهآری۳،گزینهکم۲وگزینهخیر۱ پیش بینیگردید. در تهیه این پرسشنامه از پرسشنامه تجاسب(۱۳۹۱) استفاده شده است.
ب. فرایند مدرسه
مولفه های مربوط به فرایند مدرسه شامل انتظار بالای کادر مدرسه برای موفقیت دانش آموز٬ احساس دانش آموز درباره رفتار با عدل و انصاف٬ ادراک دانش آموز درباره حمایت از طرف معلم ٬ ارتباط با کادر مدرسه٬ جو انظباطی کلاس و مدرسه(با دو بعد) و کارآمدی معلم می باشد که برای سنجش آنها از پرسشنامه مورد استفاده در تحقیق پیزا(۲۰۰۳) استفاده شده است. این پرسشنامه ها با بهره گرفتن از طیف لیکرت تنظیم شده اند که پرسشنامه ” انتظارات بالای کادر مدرسه از دانش آموزان” داری ۵ سوال، پرسشنامه ” پرسشنامه احساس دانش آموز درباره رفتار با عدل و انصاف” دارای ۶ سوال ،پرسشنامه “ادراک دانش آموز درباره حمایت از طرف معلم"با ۶ سوال،پرسشنامه “ارتباط با کادر مدرسه” دارای ۲ سوال، پرسشنامه “جو انظباطی کلاس و مدرسه"دارای ۸ سوال و “کارآمدی معلم از دیدگاه دانش آموزان “دارای ۷ سوال می باشد.
ج. بروندادهای آموزشی
متناسب با هر یک از ابعاد کارکردی سیستم های آموزشی برای شاخص های غیرشناختی شامل کارکردهای اجتماعی و روانی آموزش و پرورش از متغیرهای تعلق به مدرسه٬ انگیزش نسبت به مدرسه و خودپنداره تحصیلی استفاده شده است که برای سنجش تعلق به مدرسه از پرسشنامه با ۴ سوال و برای سنجش خودپنداره تحصیلی از پرسشنامه با ۵ سوال و در نهایت برای اندازه گیری متغیر انگیزش نسبت به مدرسه از پرسشنامه(ون دام و همکاران(۲۰۰۲) با ۳ سوال استفاده شده است. همچنین با توجه به غایتهای پرورشی و اعتقادی سیستم های آموزشی رشد اعتقادی دانش آموزان به عنوان نماد کارکرد اعتقادی سیستم آموزشی در نظر گرفته شده است. رشد اعتقادی شامل دو بعد انجام فرائض و اعتقادات است که از پرسشنامه رشد اعتقادی معنوی پور و پاشا شریفی(۱۳۸۳) به ۱۸ سوال برای سنجش آن استفاده شده است. هر ۴ پرسشنامه بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت( ۱= کاملا مخالفم تا ۵= کاملا موافقم) تنظیم شده است.
پیشرفت تحصیلی
برای سنجش پیشرفت تحصیلی از میانگین نمرات نهایی دروس پایه های سوم کلیه رشته های نظری استفاده شده است. لازم به ذکر است دروس نهایی پایه سوم شامل ۲۴ درس که شامل: دین و زندگی ۳، زبان فارسی، زبان خارجی ۳، عربی، ادبیات فارسی، فیزیک، جبر و احتمالات، شیمی، حسابان، هندسه ۲، فیزیک ۳ ریاضی، ریاضی ۳ تجربی، زیست شناسی ۲، زمین شناسی، فیزیک ۳ تجربی، زبان فارسی تخصصی انسانی، ادبیات فارسی انسانی، عربی ۳ انسانی، آرایه های ادبی، تاریخ ایران و جهان ۲، جامعه شناسی ۲، جغرافیای ۲، فلسفه و منطق و ریاضی علوم انسانی می باشد.
۳-۵-۱٫ روایی پرسشنامه ها
مقصودازرواییآناستکهوسیلهاندازهگیری،بتواندخصیصهوویژگیموردنظررااندازهبگیرد(خاکی، ۱۳۸۲) .رواییاصطلاحیاستکهبههدفیکهآزمونبرایتحققبخشیدنبهآندرستشدهاستاشارهمیکند(دانایی فرد و همکاران، ۱۳۸۴).درآزمونروایی،هدفآناستکهبهمشکلاتوابهامهایاحتمالیموجوددرعبارتبندیسئوال­هاوساختارپرسشنامهومواردیازاینقبیلپیبرد.
در پژوهش حاضر روایی محتوایی سازه ها یعنی پرسشنامه های تحقیق مورد داوری و قضاوت متخصصان قرار گرفته استو معرف بودن سوالات و تناسب و ارتباطشان با موضوع و مبانی نظری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. همچنین روایی صوری پرسشنامه به تائید تنی چند از اساتید علوم تربیتی محرز گردیده است. در نهایت اساتید محترم راهنما و مشاور نظر خود را در مورد روایی صوری و محتوایی سوالات مربوط به هر متغییر اعلام نموده و بعد از انجام یک اجرای آزمایشی روی سه نمونه ۳۰ تایی از دانش آموزان سه منطقه شمال، جنوب و مرکز استان با توزیع پرسشنامه دیگری که دانش آموزان نظر خود را درباره سوالات پرسشنامه از طریق آن اعلام نمودند آخرین اصلاحات در متن پرسشنامه ها به عمل آمد و صورت نهایی پرسشنامه ها تدوین شد
با وجود اینکه همه گویه های پرسشنامه های مورد استفاده در تحقیق حاضر از روی پرسشنامه های استاندارد مربوطه ترجمه شده و مورد استفاده قرار می گیرد اما با توجه به اینکه عوامل زمینه ای فرهنگی و اجتماعی بر پرسشنامه ها و معنی دار بودن آنها تاثیرگذارند برای سنجش دقیق تر میزان اعتبار ابزار سنجش از از طریق تحلیل عاملی اقدام شد. این تحلیل به شیوه تحلیل اکتشافی^[۱۰۸] به روش مولفه های اصلی^[۱۰۹] (PC) با چرخش واریماکس انجام شده است. مقدار ضریب KMO (ضریب کفایت نمونه گیری) برابر با ۸۵۵/۰ و مقدار خی آزمون کرویت بارتلت ۲۵۳/۱۶۷۶۶ بدست آمد که در سطح ۰۱/۰ معنادار بود (جدول ۳-۴) و نشانه کفایت نمونه و متغیرهای نمونه برای انجام تحلیل عاملی است. معیار حذف و یا تائید گویه ها دارا بودن بار عاملی بیشتر از ۵۰/۰ در نظر گرفته شده است و گویه های با بارهای عاملی کمتر از ۰٫۰۵ در تحلیل نهایی حذف شده اند(جدول ۶-۳).
جدول ۳-۴٫ شاخص­ های آماری پرسشنامه­ تحقیق

در کتب فقهی منابع تعهد به شیوه کنونی تنظیم نشده است و عنوان مستقلی هم به نام “استیفای ناروا” دیده نمی شود. با این وجود باید این توهم را از ذهن پاک کرد که نظام حقوقی اسلام با مفهوم استیفای ناروا بیگانه بوده است. اکثر فقها و علمای حقوق برای این که قاعده ای مرتبط با نهاد استیفای نامشروع به دست بیاورند به دو نص، آیه مبارکه ۲۹ سوره نساء و قاعده علی الید استناد می کنند. هر چند در نظام حقوقی ما به علت عدم طرح این مبحث به عنوان یکی از منابع تعهد در رویه دادگاه ها به صورت صریح، کمتر در این مورد بحث شده، اما بدون شک یکی از منابع تعهد در نظام حقوقی ماست (قانون ۳۱۹ قانون تجاری؛ مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ قانون مدنی).

در حقوق ایران به مسئله سوء استفاده از اظطرار اشاره نشده و راه حل خاصی برای آن در نظر گرفته نشده استولی برخی از مؤلفین با توجه به اصول کلی حقوق موضوعه ایران و مبانی فقهی ، فروعات فقهی و نیز برخی روایات، راهکارهایی ارائه کرده اند که یکی از آنها اشاره بر موضوع استیفای ناروا دارد که شخص مظطری که از وضعیت او بهره برداری ناروا شده و مورد غبن فاحش قرار گرفته، برای جبران خسارت خود، حق دارد معامله را به استناد خیار غبن فسخ کند^[۱۲].که البته مورد انتقاد حقوق دانان قرار گرفت زیرا در حقوق ایران، شرط اعمال خیار غبن، جهل به قیمت عادله است (ماده ۴۱۸ قانون مدنی)، به عبارتی اگر مغبون با وجود علم به قیمت واقعی، معامله را انجام داده باشد، اقدام به ضرر خود کرده و خیار فسخ ندارد. علت آن است که در حقوق ما، مبنای غبن، حفظ تعادل میان عوضین نیست، بلکه صرفا ً برای جلوگیری از ضرر و جبران آن، به مغبون اختیار فسخ معامله داده می شود.
با توجه به شرایط اقتصادی حاضر، مشروعیت استیفای بسیاری از منافع و حقوق حاصل از برخی عقود که به لحاظ فقهی و حقوقی الزامی بوده را به علل مختلف از جمله حدوث غبن با تردید مواجه نموده است. غبن یکی از خیارات فسخ و اسباب سقوط تعهد است و در فوریت یا تراخی خیار غبن در بین فقهای امامیه دو قول مشهور در تعارض با یکدیگر وجود دارد. با توجه به عدم وجود نص ردع حکم تراخی غبن در فقه امامیه و توجه به سیرۀ عقلاء به طور عام و سیره اهل تشرع به طور خاص به مشروعیت استیفای منافع و حقوق و محدودیت مواد قانون مدنی در این خصوص، در این مطالعه سعی شده است تا به اثرات غبن در استیفای ناروا به لحاظ فقهی و حقوقی پرداخته شود.
در این مطالعه سعی شده تا اثرات اصل غبن بر استیفای ناروا را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد و با توجه به اینکه حقوق ایران مبتنی بر فقه امامیه و نظریه مشهور علما است و جز در مواردی به ویژه قسمت دوم آن که از حقوق اروپایی اقتباس شده است. بقیه بر مبنای نظر علمای شیعه تنظیم یافته است، با نگاهی تأملی، جایگاه آنرا از منظر فقه و حقوق در ایران، ارزیابی نماید.

۱-۵- سوالات تحقیق:

در ارتباط با موضوع مورد بحث ، به دو سوال اساسی می تواند وجود داشته باشد .
از دیدگاه فقها و حقوق دانان اثر غبن بر استیفاء ناروا چگونه می تواند باشد ؟
از دیدگاه فقها و حقوق دانان ، غبن و استیفاء ناروا در چه مواردی با یکدیگر اختلاف دارند ؟
۱-۶- فرضیات تحقیق
در راستای سوالات مطروحه ، دو فرضیه نیز می توان ارائه داد :
به نظر می رسد از نظر حقوق دانان و فقها ، غبن بر استیفاء ناروا موثر بوده است ( ودر مواردی به فسخ معامله می انجامند ).
گویا نظرات پیرامون غبن و استیفاء ناروا به لحظا فقهی و حقوقی در مواردی با یکدیگر اختلافاتی دارند ( مثلاً مبنای غبن حفظ تعادل میان دو عوض نیست ، بلکه جلوگیری از ضرر است ) .
۱-۷–پیشینه و سوابق تحقیق
با توجه به پذیرش نظریه تغییر اوضاع و احوال در حقوق برخی کشورها و لزوم شناخت نظریه و سوابق و پیشینه موضوع، ناگزیر از مطالعه تطبیقی نظریه های مذکور و نظریه های مشابه هستیم. لذا به اختصار مروری بر تحقیقات گذشته خواهیم داشت.
اروجی حافظ (۱۳۸۸)، در مطالعه ای تحت عنوان استیفاء بلاجهت به توصیف استیفاء ناروا از دیدگاه حقوقی، فقهی و مدنی پرداخته است.
محقق داماد و اسماعیلی (۱۳۸۸)؛ در مطالعه خود “بررسی مبانی فقهی ضمان استیفا” را مورد مطالعه قرار دادند. و در مطالعه خود به تعریف و چگونگی استیفا و انواع آن پرداختند.
قافی (۱۳۸۳)؛ در مطالعه خود ” ماهیت و میزان اعتبار قرارداد الحاقی” را مورد بررسی قرار داد. وی در این مطالعه، پس از ارائه تعاریف و ذکر خصایص قرارداد الحاقی، به تبیین ماهیت حقوقی این قراردادها پرداخته و در پایان، میزان اعتبار و نفوذ این گونه قراردادها را مورد بررسی قرار داده است.
صادقی مقدم (۱۳۷۹) ؛ در مطالعه خود با عنوان ” نظریه تغییر اوضاع و احوال در فقه و حقوق ایران ” به بررسی نظریه در حقوق ایران از مبانی حقوق اروپایی پیروی نموده و به تحلیل مبانی نظریه در حقوق ایران پرداخت.
صادقی مقدم (۱۳۷۹) ؛ در پژوهشی با عنوان ” مطالعۀ تطبیقی « تأثیر تغییر اوضاع و احوال بر قرارداد» و راه حل حقوق ایران” اظهار داشت که پذیرش تأثیر تغییر اوضاع و احوال بر قراردادها، استثنایی بر اصل الزامی بودن قراردادهاست.

۱-۸- روش تحقیق:

این پژوهش با بهره گرفتن از روش توصیفی انجام شد و جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از روش فیش برداری و کتابخانه ای صورت گرفته است .
۱-۹- ساختار تحقیق
این تحقیق در شش فصل تهیه و تنظیم شده است . فصل اول کلیات ، شامل مقدمه ، بیان مساله ، هدف ، اهمیت و ضرورت تحقیق ، سوالات تحقیق ، فرضیات تحقیق ، پیشینه تحقیق ، روش تحقیق می باشد .مفاهیم وارکان تحقیق غبن ، مفهوم استیفائ . انواع آن در فصل دوم بررسی گردیده . فصل سوم به نظرات مختلف پیرامون غبن ، مبانی و نظریه های شخصی و نوعی بودن و آثار پذیرش هر یک از نظرات و وضع قانون مدنی در برابر این دو نظریه و نظرات فقهی در این خصوص اختصاص یافته است. مستندات فقهی و حقوقی خیار غبن و مسائل مربوط به آن در فصل چهارم درج و فصل پنجم مشتمل بر بررسی فقهی استیفاء مشروع و نامشروع و ملاحظات قانون مدنی در این خصوص می باشد .مستندات فقهی و حقوقی اثر غبن دراستیفاء ناروا به صورت مشروع و مبسوط در فصل ششم بررسی شده است . نتیجه فصول ششگانه تحقیق در قالب نتیجه گیری و پیشنهادات در فصل هفتم تقدیم می گردد

۱-۱۰- ادبیات تحقیق

عقد ضمان از مدت ها قبل از اسلام در میان اعراب متداورل بوده است تا جایی که برخی عقد ضمان را مختص جزیره العرب می دانند. تاریخ عرب قبل از اسلام در دوران جاهلیت نشان می دهد که در نظام های قبیله ای مانند نجد و حجاز، اگر کسی دچار افلاس می شودو طلبکار به سوی او یم آمد، معمولاً رئیس قبیله دین او را به عهده می گرفت و از او ضمانت می کرد. منشأ ضمان احترام به اموال، حقوق و دیگر مواردی است که ضمان در آنها ملحوظ می گردد؛ به همین جهت در همه ادیان و مکاتب این عقیده وجود دارد. به عقیده برخی از علمای علم حقوق، ریشه تأسیس عرفی ضمان را باید در مقوله مالکیت سایر حقوق فردی و اجتماعی جستجو کرد، که جهت رعایت مصلحت اجتماعی، این نهاد مورد قبول انسان ها در همه ادوار تاریخی قرار گرفته است.
عنوان و مفهوم قراردادهای غیرعادلانه در حقوق ایران از پیشینه چندانی برخوردار نیست؛ اما موضوع ضرورت تعادل عوضین در قرارداد و حمایت از طرفی که تعادل به ضرر او بر هم خورده است، تاریخی به درازای حقوق اسلامی دارد. خیار غبن که از مصادیق ضرورت ایجاد تعادل قراردادی در حقوق ایران است، ناظر بر مواردی است که این تعادل آسیب دیده است و زیا ندیده نیز از موضوع آگاه نبوده است. با این وجود رسوخ نظریه ی نوین غیرعادلانه بودن قراردادها در حقوق ایران به سال ۱۳۴۳ شمسی باز می گردد که قانون دریایی ایران به تصویب کمیسیون مشترک مجلسین وقت ایران رسید. در این قانون به طور رسمی با حمایت از طرف ضعیف قرارداد در موضوعی خاص، حق تعدیل یا ابطال قرارداد برای دادگاه پیش بینی شده است. به شرح زیر برخی مواد قانونی و احکام قابل استناد برای نظریه ی غیرمنصفانه بودن قرارداد در حقوق ایران، بررسی می شود.

فصل دوم

مفاهیم

۲-۱- مفهوم غبن
غبن: غبن عبارت از تملیک مالی است در مقابل مالی که کمتر از قیمت آن مال باشد، از حیث عرف و عادت با جهل طرف معامله از قیمت آن مال آنکه زیادی را برده در اصطلاح او را غابن گویند؛ و آنکه کمتر از قیمت را می برند مغبون گویند و تحقق غبن مشروط به دو امر است اول زیادی قیمت باید در نظر عرف و عادت اهمیت داشته باشد و اهل عرف نسبت به آن زیادی مسامحه روا داشته باشد، بعضی از فقها میزان مسامحه عرف را یک و دو دهم تصور نموده اند و زائد از دو عشر از قیمت را غبن فاحش و مشمول قانون خیار غبن دانسته اند^[۱۳].
۲-۱-۱- مفهوم لغوی غبن
واژه غبن به معنی گوناگون و از جمله نیزنگ در معامله و نقض عهد آمده است.فقیهان ممعنای اصلی غبن را نیزنگ و فریب ( خدیعه ) گفته اند . یشه تاریخی غبن نیز با این معنی نزدیک است . زیرا پیامبر کسانی را که به استقبال کاروان ها می رفتند و پیش از ورود به شهر و آگاهی از بهای واقعی با آنان معامله می کردند . از این اقدام ( تلقی رکبان ) نهی فرمود و به کاروانیان که خود را به سختی مغبون می یافتند . اختیار فسخ داد زیراآن را فریب و خدعه می دید .
اگر مفهوم غبن به معنای لغوی و ریشه تاریخی آن نزدیک شود باید : ۱) ویژه فروشنده باشد و به خریدار مغبون سرایت نکند . ۲) فروشنده باید از بهای واقعی کالا در بازار آگاه نباشد و فریفته شود . ۳) خریدار باید از آن بها آگاه باشد و به عمد فروشنده را فریب دهد . ۴) غبن باید فاحش باشد ، یعنی تفاوت بهای قرار دادی و واقعی در حرف قابل تحمل نباشد ، چندان که انسانی متعارف به آن راضی نگردد . ^[۱۴]
۲-۱-۲- مفهوم فقهی غبن
فقیهان به مفاد خبر و معنای واژه غبن محدود نماندند و انگیزه رفع ضرر از زیان ددیه ( لاضرر ) و تامین رضای کامل او ( الا ان تکون تجاره عن تراض ) نظر آنان را درباره دامنه غبن گسترش داد ، خیار غبن از عقد بیع و مصلحت و حمایت از فروشنده فراتر رفت و به هر معاملی در عقد معارضی تعلق گرفت . آگاهی خریدار و خدعه او نیز از شرایط تحقق غین حذف شد . لیکن دو شرط دیگر استقرار یافت و متاخران جهل مغبون به بهای واقعی وفاحش بودن غبن در زمان قرارداد را از عناصر اصلی خیار فسخ شمردند . بدین ترتیب در اصطلاح فقیهان امامیه ، هرگاه تملیکی به زیادتر از بهای واقعی انجام شود ، درحالی که طرف قرارداد از آن آگاه نیست ، غین تحقق می یابد و اگر فاحش باشد به مغبون حق فسخ معامله را می دهد .
۲-۱-۳- مفهوم اصطلاحی غبن
در تعریف غبن می توان گفت : زیانی است که به هنگام داد و ستد ، در نتیجه نابرابری فاحش بین ارزش آنچه باید پرداخته یا انجام داده شود و ارزشی که در برابر آن دریافت می گردد به طرف ناآگاه می رسد .
۲-۲- ارکان تحقق غبن
جوهر غبن در عدم تعادل بین دو عوض در زمان معامله است ولی برای آگاه شده از این مفهوم اصطلاحی ارکان تحقق غبن را ، از تعریفی که ارائه شد بدین شرح می توان استخراج کرد :
- غبن تنها در عقد معوض ، که دو ارزش متقابل با هم مبادله می شد راه می یابد .
- لزوم نابرابری های فاحش بین دو عوض مبادله شده ف چندان که تعادل اقتصادی قرارداد بر هم خورد .
- وجود عدم تعادل به هنگام داد و ستد .
۲-۲-۴- آگاه نبودن طرف زیان دیده از میزان ارزش های واقعی ^[۱۵]
۲-۳- زمینه ایجاد غبن
چنان که گفته شد ، غبن زیان ناروایی است که در داد و ستدها به یکی از دو طرف می رسد و خواهیم دید که مبنای نظریه غبن نیز جبران همین ضرر است . بنابراین ؛ غبن تنها در عقد معوض ( معامله به معنی خاص ) تصور می شود ، جایی که دو ارزش با هم مبادله می شود واحتمال داردکه نابرابر باشد .
در عقد رایگان ، بنابراحسان و مسامحه است نه سودجویی و داد و ستد : یکی از دو طرف و گاه هر دو می خواهند مالی را به دیگری ببخشند و در این راستا هر چه برایشان رود ضرر نیست ، عین مطلوب است . حقوق نیز حکومت اراده را محترم می شمارد و عدم تعادل اقتصادی را با نظم عمومی و اخلاق مخالف نمی بیند .
در قراردادی که رایگان محض است ، بی گمان زمینه غبن فراهم نمی آید . ولی در فرضی که بخششی با شرایط عوض همراه است ، شائبه دادو ستد وجود دارد و احتمال دارد بخشاینده به عوض مشروط و تعادل آن با مالی که از دست می دهد بیندیشد . ولی این انگیزه مادی نیز در ساختمان فنی عقد رایگان و طبیعت و اثار آن تغییری نمی دهد . در بخشش جداگانه در یک عمل حقوقی واقعی می شود که با هم پیوند نخورده است . پس اگر بین آن دو تعادلی نباشد ، به اقتصاد قراردادی صدمه نمی خورد و ضرری به بار نمی آید .^[۱۶]
۲-۳-۱-عقد معوض

بازنگری مفهومی (معادلات کالمن)
پیش ­بینی بر اساس داده ­های قبلی
گرفتن اندازه ­گیری
( پیش ­بینی- اندازه ­گیری)×(گین کالمن)+ پیش ­بینی = تخمین بهینه
( گین کالمن-۱)× واریانس پیش ­بینی = واریانس تخمین
شرایط اولیه ( و )
پیش ­بینی

• • استفاده از شرایط اولیه و مدل (به عنوان مثال، سرعت ثابت) به منظور پیش ­بینی

اندازه ­گیری

• • اندازه گرفتن

اصلاح

• • استفاده از اندازه ­گیری به منظور اصلاح پیش ­بینی

• • تخمین بهینه با واریانس کوچکتر

برای کاربرد فیلتر کالمن فرض می شود که مدل های مشاهداتی و سیر تغییر در معادلات (۱٫a,b) خطی اند. همچنین، فرض می شود که نویزهای چنین مدل هایی گاوسی با میانه و کوواریانس مشخص بوده و افزایشی اند.

بنابراین، چگالی خلفی ، در t_k، k=1,2,… گاوسی بوده و فیلتر کالمن منجر به راه حل بهینه برای مساله تخمین حالت می شود، یعنی چگالی خلفی به طور دقیق محاسبه شده است. با فرضیات پیش رو، مدل های مشاهداتی سیرتغییر را می توان به ترتیب به شکل زیر نوشت:
(۳٫a)
(۳٫b)
که در آن F و H ماتریس های مشخص به ترتیب برای سیرتغییر خطی وضعیت x ومشاهده z هستند. با این فرض که نویزهای v و n میانه صفر و به ترتیب ماتریس های کوواریانس Q و Rدارند، گام های پیش بینی و به روزرسانی فیلتر کالمن در زیر داده شده است:
پیش بینی:
(۴٫a)
(۴٫b)
به روز رسانی:
(۵٫a)
(۵٫b)
(۵٫c)
ماتریس K را ماتریس وزن کالمن گویند. در بالا توجه کنید که پس از پیش بینی وضعیت متغیر x و ماتریس کوواریانس آنP با معادلات (۴٫a,b)، تخمین های قیاسی برای چنین کمیت هایی در گام به روز رسانی با بهره گرفتن از اندازه گیری های z به دست آمده اند.
مرحله­ تصحیح به صورت مفهمومی بسیار شبیه به مثال به روز رسانی بیزین است.
جزئیات مجموعه ­ای از معادلات فیلترینگ کالمن
پیش ­بینی (به روز رسانی زمان)
حالت پیش­رو
کوواریانس خطای پیش­رو
اصلاح (به روز رسانی اندازه ­گیری)
محاسبه­ی گین کالمن
به روز رسانی تخمین با اندازه ­گیری
به روز رسانی کوواریانس خطا
غیرگاوسی
اگر نویز فرایند یا اندازه ­گیری به طور معمول توزیع نشده باشد،‌سپس برای گام اصلاح
می­توانیم از توزیع با بهره گرفتن از روش­های مونته کارلو زنجیره­ی مارکوف نمونه برداری کنیم. این به عنوان مونت کارلو ترتیبی (SMC) یا فیلترینگ ذره­ای شناخته می­ شود و یک روش بسیار قدرتمند است[۱۹].
برای موارد دیگر که برای آنها فرضیه های مدل های مشاهدات- سیر تغییر گاوسی خطی معتبر نیست، استفاده از فیلتر کالمن منجر به راه حل بهینه نمی شود زیرا چگالی قیاسی، تحلیلی نیست. کاربرد روش های مونت کارلو برای توزیع های غیرخطی و/یا غیر گاوسی عمومی ترین و قدرتمندترین روش است. همین حالت به استثنای در دسترس بودن فیلتر کالمن معروف به بسط یافته است که شامل خطی سازی مساله می شود. فیلتر مونت کارلو در ادامه شرح داده شده است.
فیلتر کالمن توسعه یافته^[۱۳]
اغلب کاربردهای موفق فیلتر کالمن در موقعیت هایی بوده است که دینامیک های غیر خطی وجود داشته اند. دو راه اصلی برای خطی سازی مسئله وجود دارد. یکی خطی سازی حول یک مسیر نامی در فضای حالت که به مقادیر اندازه گیری شده مربوط نباشد، با بهره گرفتن از این روش فیلتری بدست می آید که فیلتر کالمن خطی شده^[۱۴] نامیده می شود که در شکل۱۷ نمایش داده شده است. روش بعدی خطی سازی حول مسیری است که به طور مداوم با توجه به حالت های تخمین زده شده ، به هنگام می شود. فیلتر بدست آمده با بهره گرفتن از این روش خطی سازی، فیلتر کالمن توسعه یافته نامیده می شود که در شکل۱۸ نمایش داده شده است.
شکل۱۷-مسیر نامی ومسیر واقعی برای فیلتر کالمن خطی سازی شده[۶]
شکل۱۸-مسیر نامی ومسیر واقعی برای فیلتر کالمن توسعه یافته
فرض کنید فرایند تحت بررسی وخروجی های اندازه گیری شده به فرم زیر باشند:

جدول‏3‑1 :اعداد فازی و معادل کلامی آنها 40
جدول 3-2: استراتژی­ها و علامت اختصاری آن ها………………………………….………………..……………………………40
جدول‏3‑3: شاخص های تصادفی(RI) 45
جدول‏4‑1 : میانگین مقایسات زوجی منابع نسبت به منابع انسانی 54
جدول‏4‑2: بردار ویژه منابع نسبت به منابع انسانی 54
جدول‏4‑3: بردار ویژه منابع نسبت به منابع سازمانی 54
جدول‏4‑4: بردار ویژه منابع نسبت به منابع تکنولوژیکی 55
جدول‏4‑5: بردار ویژه منابع نسبت به منابع انسانی 55
جدول‏4‑6: بردار ویژه استراتژی ها نسبت به منابع سازمانی 56
جدول‏4‑7: بردار ویژه استراتژی ها نسبت به منابع تکنولوژیکی 56
جدول‏4‑8: بردار ویژه استراتژی ها نسبت به توانایی ارتقاء کیفیت 57
جدول‏4‑9: بردارویژه منابع نسبت به استراتژی مدیریت مستمر سیستم کیفیت 57
جدول‏4‑10: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی چک کردن مداوم شکست ها 58
جدول‏4‑11: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی رویکرد دائمی به سمت هدف 58
جدول‏4‑12: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی رسیدگی دوره ای کیفیت 58
جدول‏4‑13: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی انتقال مداوم بازخوردهای مشتریان 59
جدول‏4‑14: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی استفاده مستمر از دانش افراد 59
جدول‏4‑15: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی مدیریت مستمر اطلاعات کیفی 59
جدول‏4‑16: بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی کنترل مستمر هزینه های کیفیت 60
جدول‏4‑17: ماتریس بردار ویژه منابع نسبت به منابع 60
جدول‏4‑18: ماتریس بردار ویژه استراتژی ها نسبت به منابع 61
جدول 4-19: ماتریس بردار ویژه استراتژی ها نسبت به توانایی ارتقاء کیفیت……..…………………..……….………………59
جدول‏4‑20: ماتریس بردار ویژه منابع نسبت به استراتژی ها 62
جدول‏4‑21: سوپرماتریس 62
جدول‏4‑22: ماتریس اوزان نهایی منابع 63
جدول‏4‑23: ماتریس اوزان نهایی استراتژی ها 63
جدول‏4‑24: ماتریس اوزان قطعی منابع نسبت به استراتژی ها 64
جدول‏4‑25: نرمالایز کردن منابع انسانی بر مبنای منابع دردسترس 65
جدول‏4‑26: نرمالایز کردن منابع سازمانی بر مبنای منابع دردسترس 65
جدول‏4‑27: نرمالایز کردن منابع تکنولوژیکی بر مبنای منابع در دسترس 65
جدول‏4‑28: نتایج حل مدل برنامه ریزی آرمانی 68
فهرست اشکال
شکل‏3‑1 شبکه ارتباط بین استراتژی­ های کیفیت، منابع مدیریت کیفیت و توانایی ارتقاء کیفیت 39
شکل3-2 روش تحلیل شبکه ای و برنامه ریزی آرمانی استفاده شده 50
فصل اول
کلیات

مقدمه

در دنیای پرچالش امروزی که فضای تجاری بیشتر از گذشته رقابتی و غیر قابل پیش ­بینی شده، شرکت­ها برای ماندگاری و حصول اهداف تجاری ناچار به استفاده از رویکردهای متعالی و توسعه شایستگی­ها و قابلیت ­های خود در مواجهه با عدم اطمینان هستند. با توجه به محدودیت منابع و نامحدود بودن نیازهای انسانی، افزایش جمعیت و رقابت شدید و بی رحمانه در اقتصاد جهانی، بهبود بهره­وری استفاده از منابع نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت می­باشد (دیوید، 2006).

تمامي نظامهاي تدوين شده در امر کيفيت، تلاش خود را معطوف به کسب اهداف استراتژيک و مزيت رقابتي گردانيده­اند. اما آنچه در اين ميان مهم به نظر مي­آيد اهميت منابع در اين نظام­ها و نقش آن در تحقق اهداف مورد نظر است. توجه عميق به منابع به عنوان برجسته­ترين عامل مزيت رقابتي در رشد توسعه، کارآفريني و متعاقب آن تمايز سازمان­ها از يکديگر نقش کليدي ايفا نموده است (شورکی، 1390).
این تحقیق در نظر دارد تخصیص منابع مدیریت کیفیت به استراتژی­ های کیفیت را در شرکت شهدگستران نوین انجام دهد. در فصل حاضر، ابتدا به تشریح و بیان مسئله تحقیق و ضرورت و اهمیت انجام تحقیق پرداخته می­ شود. سپس اهداف اصلی و سوالات تحقیق و در انتها قلمرو تحقیق و تعریف عملیاتی واژه­ های تحقیق بیان می­شوند.

بیان مسئله

رقابت جهانی، تغییرات مداوم فناوری و تحولات سریع و گوناگون در فرهنگ کار، تنها چند عامل از عواملی هستند که بازاری پویا بوجود آورده و بر آن تاثیر متقابل دارند (جعفری و دیگران، 1390). بنابراین سازمان برای هماهنگ کردن قوت ها و ضعف­های سازمان با فرصت­ها و تهدیدهای محیط و همچنین مقابله با محیط پویا نیاز به تفکر استراتژیک دارد (ریاحی، 1384).
این پژوهش در یک شرکت تولید شکلات و فرآورده های کنجد انجام می­ شود. از آنجا که تولید مواد غذایی مستقیما با سلامت جامعه در ارتباط است، ارتقا کیفیت محصولات در این صنعت بسیار حائز اهمیت می­باشد. این سازمان با میزان محدود منابع مواجه است و می­بایست به طور بهینه از آن استفاده کند و برای این کار نیاز به روش علمی و برنامه ریزی دقیق دارد. به طور عادی، فعالیت­ها بیشتر و یا کمتر از آنچه نیاز دارند منابع مدیریت کیفیت دریافت می­ کنند و این باعث اتلاف منابع می­ شود. هر راهبرد می­بایست به میزان لازم و براساس اهمیتی که در افزایش کیفیت محصولات دارد، منابع مدیریت کیفیت را دریافت کند، تا بهره­وری لازم در سازمان مذکور به حداکثر برسد.
در این پژوهش هشت استراتژی (آراویندان و دیوانداسان، 1996) برای مدیریت کیفیت در سازمان مورد نظر انتخاب شده که بر اساس نیاز هر یک، منابع انسانی، منابع سازمانی و منابع تکنولوژیکی بدون وجود اضافه یا کمبود، به استراتژی­ های کیفیت تخصیص داده می­ شود. یکی از این استراتژی­ها، بازنگری مداوم در فعالیت های مربوط به کیفیت محصولات است که نیازمند اقدامات اصلاحی و فعالیت­های پیشگیرانه توسط تمام اعضا می­باشد. این بهبود مستمر سازمان مذکور را به سمت کاهش نرخ خطا، هزینه­ های شکست و ضایعات جهت دهی می­ کند. دیگر استراتژی مورد استفاده، بررسی مداوم مشکلات کیفی است. زیرا در صنعت شکلات سازی در عین سادگی نکات ریز و قابل توجهی دارد که اگررعایت نشود در کیفیت محصول نهایی اثر خواهد داشت. سازمان مورد نظر برای رسیدن به سطح کیفیت دلخواه محصولات خود نیاز به استراتژی ای دارد که رویکرد دائمی به سمت اهداف و آرمان ها نامیده می­ شود که سازمان باید متعهد باشد و نگرشی حداقل ده ساله داشته باشد و برای ماندن در آن برنامه­ ریزی کند. استراتژی دیگر، رسیدگی دوره ای کیفیت به منظور پیشگیری از مشکلات می­باشد. در استراتژی دیگر، انتقال مداوم نظرات مشتریان و تجزیه تحلیل آنها مورد توجه است. از آنجایی که مدیریت کیفیت فراگیر، فعالیتی برای تمام سازمان است، بنابراین استفاده از دانش افراد و مشارکت دادن آنها یکی دیگر از استراتژی های مورد استفاده می­باشد. مدیریت اطلاعات مربوط به کیفیت نیز دیگر استراتژی مورد نظر است. کنترل هزینه­ های کیفیت نیز استراتژی مهمی است که به آن پرداخته می­ شود.
تحقیق حاضر در یک کارخانه تولید مواد غذایی انجام می­ شود. به دلیل بالا بودن رقابت در این صنعت، شرکت تصمیم به بالا بردن بهره­وری استفاده از منابع دارد. این شرکت هدف خود را ارائه­ محصولات متمایز با بهترین کیفیت قرار داده است و همین امر نیاز به روشی علمی برای این کار در این سازمان را ایجاد نموده است. روند افتتاح خط تولید جدید و نوع ارائه­ محصولات بهترین گواه این مدعا است، زیرا مطلعین نسبت به صنعت غذا می­دانند که تأسیس و اداره­ی یک مجموعه­ غذایی چه مسائلی به دنبال دارد. در اینجا می توان با اولویت بندی استراتژی­ های مناسب بر مبنای معیارهای آن­ها، تصمیم گیرنده را در شرایط مناسب تری از درک اهمیت هر استراتژی مدیریت کیفیت بر مبنای منابع مورد نظر در مدیریت کیفیت جامع قرار داد و تخصیص منابع را بر پایه این اولویت­ بندی انجام داد.

ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

با انجام این تحقیق، منابع مؤثر در مدیریت کیفیت جامع و نقش هر کدام در پیشبرد اهداف مدیریت کیفیت جامع شناسایی می­ شود. به منظور ارتقاء کیفیت محصولات این شرکت، نیازمند استراتژی­هایی هستیم که بتوانند راه را برای رسیدن به هدف هموار کرده و بهره­وری در تولید محصولات، با کیفیت بالا را تضمین نمایند.
هر جا كه نياز به تخصيص منابع محدود به مجموعه اي از فعاليت­ها يا تيم­ها وجود داشته باشد نیاز به راهبردهای بهره­ورانه برای استفاده­ی بهینه از آن نیز وجود دارد (عابدی و دیگران، 1386). در این پژوهش تخصیص منابع به طور دقیق و با روش­های علمی مؤثر صورت می­گیرد. در غیر این صورت منجر به عدم بهره­وری واحد تولیدی و عدم اثربخشی استراتژی­ های برنامه­ ریزی شده می­ شود. تخصیص به جا و مناسب هریک از منابع مدیریت کیفیت، به این سازمان کمک می­ کند تا بتواند منابع محدود خود را بهتر مدیریت کرده و حداکثر استفاده را از آن­ها داشته باشد. همچنین اگر استراتژی­ های کیفیت برای اجرا، با کمبود منابع مواجه نشوند، می­توانند نقش خود را در ارتقاء کیفیت محصولات سازمان به طور مؤثر ایفا کنند.
مسلم است که بین میزان دریافت پشتیبانی استراتژی­ها از منابع در حالتی که از روش­های غیر علمی استفاده می­ شود با حالتی که از روش­های معتبر و علمی استفاده می­ شود تفاوت وجود دارد. درک این میزان تفاوت در این پژوهش به سازمان کمک بزرگی می­ کند تا تخصیص مجدد منابع را به نحو صحیح انجام دهد.

بانک شهر : مجوز ثبت بانک شهر که قبلاً به عنوان موسسه مالی و اعتباری شهر فعالیت می کرد در تاریخ ۲۹/۱۱/۱۳۸۹ از سوی بانک مرکزی صادر شد و این بانک هم به جرگه بانکداری کشور وارد شد .
بانک دی : بانک دی نیز یکی از بانکهای غیردولتی است که با سرمایه دو هزار میلیارد ریال آغاز به کار کرده و مقرر شده است که در طول برنامه سه سال اول خود سرمایه اش را به ۵/۳ هزار میلیارد ریال افزایش دهد( همان منبع ) .
۲-۳- تاریخچه بانک سینا
بانک سینا از ابتدای شروع فعالیت خود با نام موسسه مالی و اعتباری بنیاد در سال ۱۳۶۴ با هدف اولیه انجام عملیات پولی، مالی و اعتباری و تامین نیازهای مالی بنگاه های اقتصادی و جذب سپرده های عمومی در جهت اعطای تسهیلات اعتباری به بخش های مختلف اقتصادی با سرمایه ۱۰ میلیارد ریال تاسیس گردید و از همان ابتدا با افتتاح شعب در برخی مناطق اقدام به بهره برداری و انجام عملیات بانکی نمود. در جهت دستیابی به سطح استانداردهای مورد پذیرش ازطرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با توجه به تصویب افزایش سرمایه تا سطح ۲۰۰۰ میلیارد ریال، ابتدا سرمایه از مبلغ ۷۰ میلیارد ریال به مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال و سپس در دو مقطع به مبلغ ۱۵۰۰ و ۲۰۰۰ میلیارد ریال افزایش یافته و در مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام مورخ ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ همزمان با تغییر نام بنیاد به سینا به تصویب رسید و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۸۶ مجوز ورود به بورس اوراق بهادار تهران نیز با نماد «وسینا» با کد بورسی شماره ۰۵-۱۹-۶۵ صادر و سپس در روزهای پایانی ۱۳۸۷ موفق به دریافت مجوز فعالیت بانکی از بانک مرکزی گردید . بانک سینا مجدداً در پی مصوبه مجمع عمومی فوق العاده ۲۸ تیرماه ۱۳۸۹ این میزان سرمایه را ۵۰ درصد افزایش داد و به ۳ هزار میلیارد ریال رساند. این مبلغ سرمایه در ۲۲ آذر ۸۹ به ثبت رسید. همچنین پیرو مصوبه مجمع عمومی فوق العاده بانک سینا در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۰ و مجوز شماره ۱۲۱/۱۳۵۹۹۷ مورخ ۲۳ فروردین ماه ۱۳۹۰ سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید، پذیره نویسی سهام بانک سینا انجام شد و مبلغ سرمایه به ۴۰۰۰ میلیارد ریال رسید . بانک سینا سرمایه جدید را روز ۲۶ مهرماه ۱۳۹۰ در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رساند . افزایش سرمایه بانک سینا مجدداً در مجمع عمومی فوق العاده این بانک در ۲۷ تیر ۱۳۹۱ به میزان ۲۰۰۰ میلیارد ریال دیگر به تصویب رسید که سرمایه بانک را به مبلغ ۶۰۰۰ میلیارد ریال رساند . بانک سینا با توجه به ضرورت فعالیت هر چه بیشتر در بازار پول و لزوم رقابت در ارائه خدمات، در کنار توسعه شعب خود در تهران، نسبت به توسعه شبکه شعب در سایر نقاط کشور نیز اقدام نمود. احترام به مشتری، خلاقیت و نوآوری، صداقت و درستکاری و گسترش روزافزون شعب، برنامه های استراتژیک بانک سینا است.بانک سینا در روزهای پایانی سال ۸۷ موفق به دریافت مجوز فعالیت بانکی خود از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران گردید. فعالیتهای بانک سینا مطابق اساسنامه، شامل انجام کلیه عملیات پولی، مالی و اعتباری و فعالیت در بخش های مختلف اقتصادی با اشخاص حقیقی و حقوقی باشد ( وب سایت بانک سینا ).
۲-۴- مروری بر کارایی و شیوه های اندازه گیری آن
کارایی در لغت و در کلی ترین تعریف به معنای توانایی انجام بهتر کار بدون اتلاف زمان و یا منابع بیشتر تعریف شده است (فرهنگ لغت اکسفورد). در اقتصاد از کارایی تعاریف متنوعی از بعد افزایش محصولات و یا کاهش عوامل ارائه شده است. بطور کلی ، کارایی عبارتست از نسبت محصولات به عوامل در مقایسه با یک استاندارد مشخص ( رجب پور ۱۳۸۴).
کارایی تلاش برای رسیدن به حداکثر نتایج توسط واحد اقتصادی می باشد و علیرغم مشابهت با مفاهیمی چون اثر بخشی^[۲] و بهره وری^[۳] از آنها متفاوت است. اثربخشی میزان حصول اهداف تعیین شده را نشان می دهد ، یعنی بیان می کند که تا چه اندازه از تلاشهای انجام شده به نتایج مورد انتظار منتهی گردیده است ، بهره وری نیز ترکیبی از کارایی و اثر بخشی می باشد و افزایش بهره وری به معنای پیشرفت تکنولوژی ، بهبود کارایی ، استفاده از صرفه جویی های ناشی از مقیاس تولید و یا ترکیبی از هر سه مورد است ، در حالیکه کارایی بهره برداری صحیح از منابع بوده و افزایش کارایی به معنای استفاده بهینه از امکانات و سطح تکنولوژی موجود می باشد ( رجب پور ۱۳۸۴).

۲-۴-۱- تعریف ناکارایی و علل آن
فارل در سال ۱۹۵۷ ناکارایی را به عنوان انحراف از وضعیت بهینه تعریف نمود. ناکارایی تمام مواردی را که باعث می شود عملکرد واقعی واحد اقتصادی در سطحی کمتر از مقدار قابل حصول ( با توجه به عوامل تولید مشخص ) باشد را در بر می گیرد. بر این اساس ناکارایی مدیریتی نیز یکی از اجزای ناکارایی فارل می باشد . همچنین ناکارایی با آنچه که برخی از اقتصاددانان اتلاف منابع نامیده اند ، مطابقت دارد . اتلاف منابع به این معنا است که تولید مورد نظر می توانست با هزینه هایی کمتر از آنچه صورت گرفته حاصل شود . ناکارایی به دلایل مختلفی اتفاق می افتد. گاهی ناکارایی ناشی از مقیاس^[۴] روبرو می شویم که به دلیل انتخاب سطح غیرمطلوب تولید محصولات روی داده است و یا ناکارایی ناشی از حیطه عمل^[۵] را که به علت ترکیب غیربهینه محصولات اتفاق افتاده مشاهده می نماییم. دلیل ناکارایی گاهی مربوط به عدم استفاده صحیح از منابع می باشد که به ناکارایی تکنیکی^[۶] معروف است و گاهی از ترکیب نادرست عوامل تولید با توجه به قیمت آنها در بازار حادث شده که آن را به عنوان ناکارایی تخصیصی^[۷] می شناسیم .
۲-۴-۲- تاریخچه کارایی
برای سنجش میزان کارایی و یا عدم کارایی یک واحد اقتصادی باید از شاخصی به عنوان مقیاس استفاده نمود. برای معرفی این مقیاس در ابتدا به دیدگاه فارل اشاره می گردد. فارل^[۸] نظریات خود در زمینه اندازه گیری کارایی در سال ۱۹۵۷ و در ادامه فعالیتهای دبرو^[۹] و کوپمنز^[۱۰] بیان نمود. در نظریه های اقتصادی ، تابع تولید عبارتست از رابطه میان عوامل تولید و محصولات تولید شده و در سطح مشخصی از تکنولوژی ارتباط میان تولید و هزینه نیز از طریق تابع هزینه مطرح می گردد. کارایی مفهومی نسبی بوده و مقایسه بین عملکرد واقعی و عملکرد بهینه می باشد. این معیار عملکرد واقعی یک واحد اقتصادی را با عملکرد بالقوه آن مقایسه کرده و درصد اختلاف آن را با عملکرد بهینه بدست می آورد. بطور خلاصه در نظریه های اقتصادی کارایی عبارتست از نسبت عملکرد واقعی به عملکرد بهینه می باشد.
در سال ۱۹۶۸ایگنر^[۱۱] و چاو^[۱۲] با بهره گرفتن از مدل تابع کاب-داگلاس و آمار نمونه ایی از N بنگاه ، تابع تولید مرز پارامتری را تخمین زده و مقدار ناکارایی فنی را اندازه گیری کردند. در این مدل ها همه انحراف ها از مرز تولید به ناکارایی نسبت داده می شد و محدودیت آن این بود که امکان تاثیر گذاری خطا و سایر اجزای اخلال را در مدل مرز تصادفی در نظر نمی گرفت. این مدل به مدل مرزی معین^[۱۳] معروف شد. تیمر^[۱۴] (۱۹۷۱) برای رفع این محدودیت درصدی از مشاهدات که به مرز تخمین زده شده بسیار نزدیک بود را رها کرد و مرز را دوباره با بهره گرفتن از داده های تقلیل یافته تخمین زد. این روش که درصدی از مشاهدات به صورت اختیاری حذف می شوند به مدل مرز آماری^[۱۵] معروف گردید. سرانجام در سال ۱۹۷۷ دو گروه از اقتصاددانان به طور همزمان و در دو قاره جهان پیشنهاد کردند که انحراف از مرز تولید به دو عامل نسبت داده شود یکی عامل ناکارایی و دیگری خطای تصادفی ، و به این صورت اندازه گیری متوسط کارایی تمام بنگاه ها بصورت کلی امکان پذیر گردید، اما تفکیک ناکارایی از خطای تصادفی و اندازه گیری کارایی برای هر یک از بنگاه ها امکان نداشت. در سال ۱۹۸۲ با ارائه یک راه حل ابتکاری توسط جاندرو، لول، ماترو و اشمیت ^[۱۶] محاسبه و اندازه گیری ناکارایی بنگاه های تولیدی و خدماتی به تفکیک امکان پذیر گردید. پیشنهاد آنها این بود که مقدار ناکارایی را می توان بوسیله انتظار شرطی آن برحسب ارزش متغیر تصادفی کل خطا پیشبینی نمود. یعنی مقدار انتظاری این توزیع شرطی می تواند برآوردی از ناکارایی باشد.
۲-۴-۳- مفاهیم کارایی
به بیان فارل کارایی یک بنگاه شامل کارایی فنی، کارایی تخصصی و کارایی اقتصادی می باشد. در نمودار ۲-۱ منحنی AA همان منحنی تولید یکسان کارا و یا همان مکان هندسی کاراترین ترکیبات مختلف از عوامل تولید X1 و X2 می باشد. و BB منحنی هزینه عوامل تولید است. ناحیه زیر منحنی تولید یکسان کارا، از نظر فنی غیرقابل حصول است و بنگاه هایی که روی منحنی تولید یکسان کارا قرار ندارند، از نظر فنی با حداکثر کارایی فعالیت می کنند. در نقطه P که نمایانگر تولید یکی از بنگاه ها می باشد به دلیل آنکه تولید بنگاه روی منحنی تولید همسان قرار ندارد در نتیجه یک نقطه ناکارا محسوب می شود زیرا ، نسبت عوامل تولید به محصول بالاتر از نقطه R می باشد و چون نقطه R همان مقدار تولید نقطه P را با بکارگیری عوامل کمتر به ما می دهد، لذا نقطه R یک نقطه کارا است چون روی منحنی تولید همسان قراردارد و توانایی بنگاه را برای بدست آوردن حداکثر محصول از مجموعه عوامل تولید مشخص منعکس می کند. بنابراین بنگاه در این نقطه با کارایی فنی در حد OR/OP که کمتر از عدد یک است فعالیت می نماید( فاصله PR عدم کارایی فنی است ). اگرچه بنگاه در نقطه R از حداکثر کارایی فنی ۱۰۰% برخوردار است ، اما با مشکل ناکارایی تخصیصی مواجه می باشد. این بنگاه می تواند با ترکیب مجدد عوامل تولید به نقطه Q حرکت کرده و هزینه تولید را حداقل نماید. بنابراین بنگاه با کارایی تخصیصی در حد OS/OR که کمتر از عدد یک است، فعالیت می کند. فاصله RS ، عدم کارایی تخصیصی را نشان می دهد که حاصلضرب کارایی فنی و تخصیصی بر کارایی اقتصادی OS/OPمی باشد. کارایی فنی نشان دهنده میزان توانایی یک بنگاه برای حداکثر سازی تولید با توجه به سطحی مشخص از عوامل تولید می باشد. پس کارایی فنی بنگاه به صورت زیر تعریف می شود :

مقدار RP ناکارایی فنی را نشان می دهد که همان اتلاف منابع است . زیرا همان مقدار تولید می توانست با هزینه کمتری از آنچه صورت گرفته بدست آید. ناکارایی فنی را می توان به صورت نسبت RP/OP نشان داد. در یک بنگاه کارا OP=OR و RP=0 است یعنی کارایی فنی برابر یک و ناکارایی فنی برابر صفر خواهد بود. کارایی تخصیصی بیان کننده توانایی یک بنگاه در استفاده بهینه از عوامل تولید با توجه به قیمت های آنها می باشد. با توجه به نمودار ۲-۱ ، قیمت عوامل بوسیله شیب خط هزینه های یکسان BB نشان داده شده است. از دیدگاه فارل کارایی تخصیصی برای یک بنگاه که در سطح نقطه P تولید می کند به صورت زیر تعریف می شود :

و نهایتا کارایی اقتصادی OS/OP از حاصلضرب کارایی فنی و کارایی تخصیصی بدست می آید :