۹-۴-۲- کمبود خاک مرغوب، بیابان­زایی و جنگل­زایی
طبق نظرکارشناسان اکولوژی طبیعی ایران، میزان تخریب سطح جنگل­ها و مراتع کشور را به میزان ۳۶۰ متر مربع در ثانیه براورد می­ کنند. مقدار فرسایش آبی سالانه بیشتر از ۲ میلیارد تن و میانگین آن ۳۳ تن خاک در هکتار است. سالانه یک میلیون هکتار به وسعت بیابان­های ایران افزوده می­ شود. میزان رسوبات ورودی به سه سد مهم کشور( کارون، دز و سفید رود) بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب در سال است. این در کشوری اتفاق می­افتد که ۵۲ درصد آن کمتر از ۲۰۰ میلی متر در سال بارندگی دارد و ۷۰ درصد وسعت آن فاقد رودخانه دائمی است. این در حالی است که در کشوری مانند آمریکا سالانه ۱۷ تن در هکتار فرسایش خاک وجود دارد( مخدوم،۱۳۸۷). سرعت رشد و شتاب گسترش فرسایش خاک در ایران ۶ برابر استاندارد جهانی است که سالانه معادل یک میلیون هکتار تخریب زمین­های کشاورزی است. پژوهش­ها نشان داده­اند بیشتر خاک­های کشور از نظر مواد نیتروژنی فقیر و دچار کمبود فسفر هستند. نتیجه اولیه فرسایش خاک در قالب افزایش رسوب­گذاری در مخازن سدهای مناطق سیل­خیز است، به طوری که سالانه یک درصد از حجم مخازن رسوب­گذاری در مخازن سدهای کشورهای به دلیل فرسایش خاک کاسته می­ شود( کاویانی­ راد،۱۳۸۹).
۵-۲- بخش پنجم
۱-۵-۲- آمادگی و مقابله با پدیده گرد و غبار و کاهش خسارات
- روش­ها و سیستم­های پیش بینی، هشدار و پایش پدیده گرد و غبار در داخل و خارج از مرزها؛
- حفاظت خاک وتثبیت شن­های روان: راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت؛
- بیابان زدایی، تقویت پوشش گیاهی و ایجاد کمربند سبز؛
- هماهنگ سازی و سازگاری طرح­های عمرانی و توسعه منابع آب با شرایط زیست­محیطی و اکوسیستم مناطق،
- حفاظت و احیای منابع آبی مؤثر در کنترل و کاهش گرد و غبار بویژه تالاب­ها و دریاچه­های واقع در مناطق تحت نفوذ گرد و غبار؛
- آماده ­سازی بخش پزشکی و سلامت­(توسعه و تجهیز مراکز پزشکی، تحقیق و شناسایی عوارض و بیماری­های ناشی از گرد و غبار،…)؛
- ارائه آموزش­های فراگیر به منظور ارتقای آگاهی عموم( در شهرها و روستاها) در جهت حفظ سلامتی وکاهش آسیب­ها و بیماری­های ناشی از گرد و غبار؛
- آماده سازی زیرساخت­های مورد نیاز در مناطق شهری و روستایی به منظور مقابله و کاهش خسارات گرد و غبار.
۲-۵-۲- ابعاد حقوقی و بین المللی گرد و غبار
- همکاری چند جانبه کشورهای منطقه و نهادهای بین المللی(تفاهم نامه­ های بین المللی)؛
- جنبه­ های حقوقی جبران خسارات ناشی از گرد و غبار؛
- جنبه­ های قانونی پیشگیری، حفاظت و تحدید عوامل ایجاد یا تشدید گرد و غبار و کاهش خسارات حاصل از این پدیده؛
- حمایت­های بین المللی از آسیب دیدگان حقیقی و حقوقی پدیده گرد و غبار( امیر حداد پور، ۱۳۹۰).
۳-۵-۲- آیین نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان بار پدیده گرد و غبار در کشور
۱-۳-۵-۲- فصل اول ـ کلیات
ماده١ـ به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار در کشور و ایجاد زمینه همکاری­های منطقه­ای، کارگروهی با مسئولیت معاون اول رییس­جمهور و عضویت رؤسای سازمان­های حفاظت محیط­زیست، مدیریت بحران کشور، هواشناسی کشور و جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور و معاونین وزارتخانه­های نیرو، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی(معاون سلامت)، کشور(معاون امور عمرانی)، امور خارجه(معاون امور بین­الملل) و معاونت برنامه­ ریزی و نظارت راهبردی رییس­جمهور تشکیل می­ شود و در اولین جلسه، آئین­نامه داخلی خود را تصویب می­نماید.
ماده٢ـ تصمیم ­گیری در خصوص امور اجرایی موضوع­های یاد شده به کلیه اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه رئیس­جمهور و اختیارات هیئت وزیران در قوانین و مقررات مربوط، به وزیران دستگاه­های عضو کارگروه تفویض می­ شود. همچنین اختیار اصلاح این تصویب­نامه به وزیران عضو کار گروه تفویض می­ شود.
ماده٣ـ تصمیمات و مصوبات اکثریت اعضا یا وزیران عضو کارگروه(حسب مورد) در حکم تصمیمات رئیس جمهور و هیئت وزیران می­باشد و با رعایت ماده(١٩) آیین نامه داخلی دولت قابل ابلاغ است.
۲-۳-۵-۲- فصل دوم ـ برنامه­ ها
۱-۲ -۳-۵-۲- برنامه ­های کوتاه مدت^[۵۸]
ماده۴ـ در راستای تعیین کم و کیف پدیده گرد و غبار در استان­های جنوب و غرب کشور و شناسایی کانون­های شکل گیری اولیه آنها و به منظور پیش بینی و اطلاع رسانی وقوع این پدیده، سازمان­های حفاظت محیط­زیست و هواشناسی کشور مکلفند با همکاری سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور ظرف سه ماه طرح توسعه و تجهیز ایستگاه­های پایش وضعیت جوی، سیسمتم­های پیش آگاهی و کنترل هوای منطقه را به صورت مشترک تهیه و برای تصویب به کارگروه ارائه نمایند.

ماده۵ ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با هماهنگی سازمان هواشناسی کشور و استانداری­های مربوط مطابق زمانبندی­هایی که کار گروه تعیین می­نماید، نسبت به مالچ­پاشی و سایر اقدامات مناسب در مناطق با پتانسیل فرسایش بادی بالا بر اساس نتایج طرح شناسایی کانون­های بحرانی بیابان­زا اقدام نماید.
تبصره ـ وزارت نفت مکلف است ضمن تأمین و تحویل رایگان مالچ مورد نیاز اجرای این ماده، برنامه­ ریزی لازم­ برای تولید و نگهداری این ماده در پالایشگاه منطقه را به­عمل آورد. اعتبار مورد نیاز از محل اعتبارات مصوب مربوط با پیشنهاد معاونت برنامه­ ریزی و نظارت راهبردی رییس­جمهور تأمین خواهد شد.
ماده۶ ـ استانداری­های مناطق تحت تأثیر به ویژه منطقه جنوب و غرب کشور موظفند در راستای اطلاع­رسانی و آموزش همگانی برای کسب آمادگی مواجهه با پدیده گرد و غبار، برنامه ­های آموزشی لازم را با همکاری ادارات هواشناسی، آموزش و پرورش، حفاظت محیط­زیست، سازمان آب منطقه­ای، دانشگاه­ های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهیه و با همکاری مؤثر صدا و سیمای استان مربوط اجراء نمایند.
ماده٧ـ سازمان جنگل­ها، و مراتع و آبخیزداری کشور جهت احداث فضای سبز مشجر در کانون­های بحران، طرح لازم را تهیه و با همکاری سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج با توجه به مواد(١) و (٢) قانون اصلاح اختیارات سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج از محل اعتبارات مصوب مربوط و نیز اعتباراتی که از محل ماده (١٠) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت با پیشنهاد وزارت کشور تصویب می­ شود اجرا نماید.
ماده٨ ـ کارگروه وزیران موضوع ماده (٢) با پیشنهاد وزارت کشور(سازمان مدیریت بحران کشور) اعتبار مورد نیاز برای مقابله با پدیده گرد و غبار را از محل اعتبارات ماده(١٠) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی(دانشگاه­ های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی استان­های جنوب و غرب کشور شامل استان­های بوشهر، خوزستان، هرمزگان، ایلام و کرمانشاه) قرار خواهد داد تا مراکز درمانی مربوط حداکثر تا پایان سال ١٣٨٨ درموارد زیر هزینه نموده و گزارش عملکرد خود را از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر سه ماه یکبار به کارگروه­ ارائه نمایند.
الف ـ توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش به وسایل مراقبت­های پزشکی لازم جهت پیشگیری و درمان افراد آسیب دیده در مناطق تحت تأثیر پدیده گرد و غبار؛
ب ـ توسعه و تجهیز مراکز اورژانس در مناطق بحرانی گرد و غبار؛
ماده٩ـ وزارت نیرو موظف است حقابه تالاب­های جنوب و غرب کشور که توسط کار گروه مشترک سازمان حفاظت محیط­زیست و وزارت یادشده تعیین شده است را حفظ و همکاری لازم جهت حفاظت و احیای تالاب­های یاد شده را به عمل آورد و نتایج آن را به­ طور منظم به کار گروه ارائه نماید.
۲-۲ -۳-۵-۲- برنامه ­های میان­مدت^[۵۹]
ماده١٠ـ شهرداری­ های شهرهای واقع در استان­های جنوب و غرب کشور، موظفند برای اجرای طرح کمربند فضای سبز شهرهای مربوط ضمن رعایت ضوابط طرح جامع، نظر سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور را از جهت اولویت مکانی و نوع کاشت رعایت نمایند.
تبصره ـ حق استفاده از اراضی ملی و دولتی و منابع طبیعی واقع در کمربند سبز مزبور(به استثنای مناطق (۴)گانه موضوع ماده (٣) قانون حفاظت و بهسازی محیط­زیست و اراضی موضوع ماده (٢) آیین­ نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیاء اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ١٣۵٩ ـ شورای انقلاب) با توجه به تبصره (۵) ماده (۶٩) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت به شهرداری­ های مجری کمربند سبز موضوع این ماده بر اساس نقش­های که به تأیید کمیسیون مستندسازی و تعیین بهره­بردار اموال غیرمنقول دستگاه­های اجرایی می­رسد، واگذار می­ شود.
ماده١١ـ وزارت نیرو موظف است به منظور کاهش صدمات وارده بر تاسیسات تصفیه آب شرب شهری ناشی از پدیده گرد و غبار در منطقه، کمربند سبز با اشکوب بندی مناسب با اهداف بادشکن را پیرامون تاأسیسات مربوط احداث نماید.
ماده١٢ـ سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است در راستای برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان­زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشور با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان هواشناسی کشور و سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج ظرف پنج سال، سالانه نسبت به احداث حداقل (۶٠٠) کیلومتر مربع نهال­کاری به صورت اشکوب­بندی شده و با بهره گرفتن از گونه­ های بومی سازگار به کم آبی را با اولویت مناطق آسیب­پذیر از نظر زیست محیطی به شرح زیر در جنوب و غرب کشور به مورد اجرا گذارد:
١ـ کمربند فضای سبز کلیه فرودگاه­های منطقه با رعایت حریم فرودگاه­ها؛
٢ـ حریم ایمنی (١۵٠) متری راه­آهن و جاده­های بین شهری؛
٣ـ حوضه­های آبخیز سدهای مورد بهره ­برداری؛
۴ـ کمربند سبز در نوار مرزی جنوب غربی،
۵ ـ کانون­های بحرانی فرسایش بادی.
بصره ـ استان­داران موظفند پروژه­ های استانی موضوع این ماده را به عنوان پروژه­ های اولویت­دار در کمیته برنامه­ ریزی استان جهت تصمیم ­گیری برای تأمین اعتبار از محل اعتبارات طرح­های استانی مطرح نمایند. تأمین اعتبار برای پروژه­ های ملی با رعایت قوانین مربوط و به ترتیب مقرر در ماده (١٧) این آیین­ نامه در لوایح بودجه سالانه برای سیر مراحل تصویب منظور خواهد شد.
ماده١٣ـ معاونت برنامه­ ریزی و نظارت راهبردی رئیس­جمهور موظف است یک ردیف بودجه­ای مستقل را در لوایح بودجه کل کشور به منظور مطالعات مرتبط با گرد و غبار در کشور و منطقه توسط پژوهشکده اقلیم­شناسی با هماهنگی سازمان حفاظت محیط­زیست پیشنهاد نماید.
۳-۲ -۳-۵-۲- برنامه ­های بلندمدت
ماده١۴ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است به منظور حفاظت از منابع خاک در معرض فرسایش بادی، طرح جامع مدیریت و احیاء مراتع استان­های جنوب و غرب کشور را ظرف یک سال تهیه و جهت اجرا و تامین بودجه لازم در برنامه پنجم توسعه به دولت ارائه نماید.
ماده١۵ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است طرح جامع مقابله با شن­های روان و فرسایش بادی در پهنه جنوب و غرب کشور را با همکاری سازمان حفاظت محیطزیست و با اولویت روش­های بیولوژیکی تهیه و در طول برنامه پنجم توسعه اجرا نماید.
ماده١۶ـ وزارت راه و ترابری مکلف است برنامه توسعه و تجهیز فرودگاه­های جنوب و جنوب غرب کشور به تجهیزات و تأسیسات ناوبری و هواشناسی پیشرفته را جهت هدایت هر چه بهتر پروازهای مربوط در شرایط وقوع بحران گرد و غبار تهیه و اجرا نماید.
ماده١٧ـ معاونت برنامه­ ریزی و نظارت راهبردی رئیس­جمهور مکلف است براساس گزارش­های توجیه فنی، اقتصادی و زیست­محیطی دستگاه­های اجرایی، اعتبارات لازم برای تحقق برنامه ­های موضوع این آیین­ نامه را در لایحه بودجه سنواتی دستگاه­های ذیربط پیش ­بینی نماید.