شکل ۱-۱۵: مخلوط آب و یخ برای بدست آوردن ولتاژ V2
یک راه برای از بین بردن ولتاژ ایجاد شده در J2 این است که آن را مانند شکل ۱-۱۵ در مخلوط آب و یخ (نقطه اتصال سرد) قرار دهیم یا به عبارت دیگر، دمای نقطه J2 را به صفر درجه سانتی گراد برسانیم در این حالت طبق روابط زیر میتوان گفت، ولتاژ اندازه گیری شده برابر V1 است که در آن α ضریب Seebeck و مقدار آن در محدوده خطی تقریباً ثابت میباشد.
(۱-۵)
(۱-۶)
در رابطه بالا در واقع مقدار V2 صفر نمی شود بلکه به یک مقدار ثابتی میرسد که با آن میتوان دمای J1 را اندازه گرفت.
در ابتدا، برای اینکه دمای اتصال سرد، مقداری ثابت و معلوم باشد و نیازی به اندازه گیری آن به وجود نیاید، مانند شکل ۱-۱۶ از مخلوط آب و یخ استفاده میشد. به این ترتیب در این نقطه، دمای ثابت صفر درجه در اختیار بود. اما در واقع چنین روشی از نظر عملی دشوار بود. چرا که لزوماً همیشه نمی توان در کنار سیستم اندازه گیری خود از مخلوط آب و یخ استفاده نمود.
شکل ۱-۱۶: مخلوط آب و یخ به عنوان دمای مرجع
عموماً در استفاده از ترموکوپل، از اندازه گیری دمای اتصال سرد یا همان دمای مرجع استفاده می شود. ابزارهایی مانندRTD (Resistance Temperature Detector) ، دیودهای حساس به دما، و ترمیستور میتوانند این اندازه گیری را با دقت بالا انجام دهند (شکل ۱-۱۷).
در تراشۀ MAX6675 که در بخشهای بعدی بطور مفصل در مورد آن توضیح داده شده است، از یک حسگر دیودی برای بدست آوردن دمای محیط استفاده می شود.
شکل ۱-۱۷: اندازه گیری دمای اتصال سرد
اختلاف ولتاژ به وجود آمده میان دو فلز، به تفاوت دمای اتصال گرم و اتصال سرد وابسته است. توسط کارخانه سازندۀ ترموکوپل، جدول یا نموداری شامل اختلاف ولتاژها و اختلاف دماهای متناظر ارائه می شود (پیوست “الف” جدول ترموکوپل نوع K را نشان میدهد)، که با توجه به آن و با اندازه گیری دمای مرجع، دمای نقطۀ اتصال گرم بدست خواهد آمد.
۱-۴-۲-۲-۳- ضریب سیبک[۷]
شیب نمودار ولتاژ بر حسب دما، در یک نقطۀ بخصوص را خروجی ترموکوپل و همچنین ضریب Seebeck نیز میگویند که دارای واحد فیزیکی است.
بطور کلی، نمودار ولتاژ بر حسب دمای ترموکوپلها به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خود، شکلی غیرخطی دارند. به عبارتی دیگر، ضریب Seebeck یا خروجی ترموکوپل نسبت به تغییرات دما ثابت نیست. این مسأله باعث می شود که رابطۀ دقیق و مستقیمی برای اندازه گیری دما بر حسب اختلاف ولتاژ خروجی وجود نداشته باشد. شکل ۱-۱۸ تغییرات این ضریب بر حسب دما را، در بعضی از انواع ترموکوپلها نشان میدهد.
فرض کنید و ضرایبSeebeck سیمهای ترموکوپل باشند، این ضرایب همانطور که در قبل توضیح داده شد، تابع دما هستند. با بهره گرفتن از رابطۀ انتگرالی ۱-۷ میتوان اختلاف پتانسیل بین دو فلز را بدست آورد. برای سهولت در رابطه و همچنین استفادههای عملی، میتوان بخشهایی از نمودار Seebeck ترموکوپل را در نظر گرفت که در آنها تغییرات این ضریب ناچیز و قابل صرفنظر باشد. در نتیجه، رابطۀ ۱-۷ به شکلی سادهتر بدست خواهد آمد که در رابطه ۱-۸ نشان داده شده است.
(۱-۷)
(۱-۸)
شکل ۱-۱۸: نمودار تغییرات ضریب seebeck در ترموکوپلهای مختلف
با توجه به اطلاعاتی که تاکنون از نمودارها و روابط بدست می آید، میتوان گفت که در صنعت عموماً از ترموکوپلهایی استفاده می شود که در محدودۀ دمایی مورد نظر، با تقریب خوب عملکردی خطی داشته باشند. اما برای نقاطی که ترموکوپلها عملکرد خطی ندارند میتوان دما را از رابطۀ زیر بدست آورد:
(۱-۹)
که در آن:
T: دما
X: ولتاژ اندازه گیری شده
a: ضرایبی که برای برای هر ترموکوپل ثابت است و میتوانید از جدول ۱-۱ آنها را استخراج کنید.
جدول۱-۱: انواع ترموکوپلها و ضرایب آنها[۷]
TYPE E | TYPE J | TYPE K | TYPE R | TYPE S | TYPE T | |
Nickel-10% Chromium (+) Versus Constantan (-) |
Iron (+) Versus Constantan (-) |
Nickel-10% Chromium (+) Versus Nickel-5% (-) |