۵-کمیسیون انرژی (ماده ۳۸)
۶- کمیسیون برنامه و بودجه (ماده ۳۹)
۷-کمیسیون بهداشت و درمان (ماده ۴۰)
۸- کمیسیون صنایع و معادن (ماده ۴۱)
۹- کمیسیون عمران (ماده ۴۲)
۱۰- کمیسیون فرهنگی (ماده ۴۳)
۱۱- کمیسیون قضایی و حقوقی (ماده ۴۴)
۱۲- کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی (ماده ۴۵)
بخش اعظم کار خطیر پارلمان در کمیسیون‌ها انجام می‌شود. کمیسیون‌ها در اجرای ماموریت‌های پارلمانی نقشی حیاتی به عهده دارند. کارهای کمیسیون عبارتند از: تعیین سیاست‌ها، مطالعات عمیق موضوعی، نظارت بر دستگاه‌ها، کنترل هزینه دستگاه‌ها و قانونگذاری. (فینستن، ۱۳۸۵: ۱۹۷)
ماده (۳۳) آیین نامه داخلی مجلس، وظایف و اختیارات کمیسیونهای تخصصی را بر شمرده است:
۱ – بررسی طرحها و لوایح قانونی و گزارش آن به مجلس شورای اسلامی
۲ – رسیدگی به طرح‌های تحقیق و تفحص
۳ – رسیدگی به لوایح بودجه
۴ – بررسی برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق
۵ – بررسی چگونگی اجرای قوانین مصوب و برنامه‌ها و نتایج آن ها و گزارش به مجلس
۶ – کسب اطلاع از کم و کیف امور کشور، دریافت و بررسی گزارش‌های دستگاه‌های مختلف
۷ – بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و تصویب دائمی اساسنامه سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت بر طبق اصل (۸۵) قانون اساسی.
مطابق ماده (۴۶) به منظور آشنایی نمایندگان با سوابق تحصیلی و کاری یکدیگر اداره کل قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب برای تعیین اعضاء کمیسیون‌ها، اسامی نمایندگان به همراه تحصیلات (مستند) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‌ها (در صورتی که سابقه نمایندگی داشته باشد) را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضاء هر شعبه برای عضویت در کمیسیونهای مجلس بر اساس پیشنهاد نماینده و رأی اکثریت نسبی اعضاء شعبه خواهد بود. نماینده ملزم است برای عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد.
«هیئت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوی شعب درباره نامزدهای کمیسیونهای مجلس این گزارش را تکثیر و در میان نمایندگان توزیع می کند. چهل و هشت ساعت پس از توزیع، شعب مجدداً تشکیل جلسه می‌دهند و با توجه به گزارش منتشر شده و بررسی همه اولویتها، دوباره نامزدهای خود را برای هر کمیسیون انتخاب و به هیئت رئیسه گزارش می‌دهند در صورتی که تعداد افراد معرفی شده از طرف شعب برای هر کمیسیون بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفی شده از طرف شعب برای هر کمیسیون با دعوت یکی از نواب رئیس تشکیل جلسه می‌دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در کمیسیون به توافق برسند. در صورتی که توافق لازم به عمل نیاید، افراد مورد نیاز هر کمیسیون در جلسه‌ای با دعوت یکی از نواب رئیس با حق رأی و شرکت سایر رؤسای شعب با رعایت اولویت‌هایی مانند تخصص، تجربه و سابقه عضویت در آن کمیسیون و با رأی مخفی تعیین خواهند شد. . . افرادی که برای کمیسیون اول مورد نظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم مورد تقاضای خود، در صورتی که متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد مجدداً با رعایت اولویت‌های فوق الذکر و یا رأی اکثریت هیئت رئیسه و رؤسای شعب برای کمیسیون دوم انتخاب می‌شوند و کسانی که در این مرحله نیز برای کمیسیون دوم مورد تقاضای خود انتخاب نشوند به تشخیص اکثریت اعضاء جلسه مشترک فوق الذکر برای یکی از کمیسیونهای دیگر مجلس تعیین می‌گردند». (ماده ۴۷) «هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکی از کمیسیونهای تخصصی را بپذیرد و در صورت تمایل می‌تواند در کمیسیونهای دیگر مجلس، با حق اظهار نظر و بدون حق رأی شرکت کند. . . عضویت در کمیسیونهای تحقیق مجلس، با حق اظهار نظر و بدون حق رأی شرکت کند. عضویت در کمیسیونهای تحقیق و تدوین آیین نامه داخلی مجلس مانع از عضویت در کمیسیونهای دیگر نخواهد بود». (ماده ۵۷ آیین نامه داخلی مجلس)
۳ – اداره و طرز کار کمیسیون ها: «پس از انتخاب اعضاء کمیسیون‌ها، هر کمیسیون به ریاست مسن‌ترین عضو با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک رئیس، دو نائب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر با رأی مخفی با ورقه با اکثریت نسبی برای مدت یک سال انتخاب می کند». «مناط اعتبار برای رسمیت جلسه کمیسیون‌ها حضور حداقل دو سوم اعضاء می‌باشد. مصوبات کمیسیون‌ها با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود». «هیئت رئیسه مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به عنوان دبیر در اختیار هر کمیسیون قرار می‌دهد تا نسبت به امور کارشناسی و اداری مربوطه اقدام نمایند».
۴-۹- ۲- تعداد کمیسیون‌ها، چگونگی تعیین اعضاء و شیوه تصمیم گیری آنها در انگلستان
در بریتانیا کمیته‌های زیادی وجود دارد که عبارتند از:
الف- کمیته کل مجلس که از تمام اعضاء مجلس عوام تشکیل می‌شود و در موارد مهم و خاصی تشکیل می‌شود مثل رسیدگی به لوایحی که از اهمیت ساختاری خاصی برخوردارند یا لوایحی که دولت باید سریعاً تصویب کند.
ب -کمیته‌های دائمی مجلس عوام عبارتند از:
۱- کمیته‌های دائمی لوایح عمومی
۲- کمیته‌های دائمی مربوط به قانونگذاری تفویض شده
۳- کمیته دائمی اروپا
۴- کمیته‌های عالی (که شامل تمام نمایندگان مانند ولز، ایرلند و اسکاتلند به علاوه تعدادی نماینده دیگر می‌شود.)
۵- کمیته دائمی مربوط به مسائل منطقه‌ای
ج-کمیته‌های تحقیق (یا منتخب) مجلس عوام و کمیته‌های مشترک که عبارتند از:
۱- کمیته‌های داخلی شامل مسکن و کار، مدیریت، تدارکات و اطلاعات و کمیته رسانه‌ها، کمیته ارتباطات، کمیته مدرنیزه کردن مجلس عوام، کمیته مربوط به معیارها و امتیازات پارلمانی، کمیته رویه و کمیته نظام نامه.
ریاست تمام کمیته‌های دائمی و تحقیق به وسیله عضوی از اعضاء هیئت رئیسه انجام می‌شود.
۲- کمیته‌های بررسی که عبارتند از:
کمیته مقررات‌زدایی و اصلاح قوانین و کمیته تحقیقات اروپایی و کمیته مشترک اسناد قانونی، کمیته مشترک ادغام و لوایح ادغامی، کمیته مشترک تسهیل مالیات، کمیته لوایح تلفیقی و کمیته‌های غیر وزارتی دیگر مثل کمیته حساب‌های عمومی و کمیته اداره امور دولتی و کمیته بازرسی محیط زیست و کمیته مشترک حقوق بشر که شش عضو از هر مجلس دارد و در پایان کمیته‌های منتخب وزارتی، که وظیفه کنترل و نظارت بر دولت را بر عهده دارند.
اعضاء کمیته‌های تحقیق اغلب برای یک دوره کامل پارلمانی منصوب می‌شوند و پس از پایان دوره پارلمان و شروع پارلمان جدید مجدداً اعضاء جدید کمیته‌های تحقیق منصوب می‌شوند.
کمیته‌های تحقیق به طور کلی اختیار دارند که:
-
- افراد را احضار کنند و خواستار اسناد و گزارشات از آنها باشند ولی به غیر از کمیته معیارها و امتیازات پارلمانی کمیته‌ها نمی‌توانند اعضاء مجلس را احضار کنند.
-
- کمیته‌های تحقیق برای روشن کردن مسائل پیچیده و کسب اطلاعات می‌توانند از متخصصان کمک بگیرند و می‌توانند در روزهایی که مجلس تعطیل است نشست داشته باشند.
-
- کمیته‌های تحقیق می‌توانند کمیته‌های فرعی تعیین کنند.
علاوه بر کمیته‌های فوق، کمیته‌های دیگری نیز مانند کمیته‌های زیر وجود دارند.
کمیته امور جاری: که از اعضاء مجلس عوام تشکیل می‌شود و باید تعیین کند که مجلس در چه روزهایی به چه بخش‌هایی از لایحه رسیدگی می‌کند و اعضاء آن رئیس کمیته دائم و هفت عضو دیگر از کمیته دائم است.
کمیته‌های برنامه ریزی: جهت برنامه ریزی برای بررسی لایحه در شور سوم یا در کمیته کلی مجلس در مرحله بررسی (در صورتی که خود مجلس چنین برنامه ریزی را انجام نداده باشد) تشکیل می‌شود و اعضاء آن رئیس طرق و وسایل و تا هشت عضو دیگر از اعضاء کمیته دائم است.
کمیته ارائه دلایل: در صورتی که مجلس عوام با اصلاحاتی که مجلس اعیان در مورد لایحه‌ای انجام داده است مخالف باشد و اصلاحات جدیدی را پیشنهاد نکند مجلس عوام کمیته فوق را منصوب می‌کند تا این کمیته دلایل مختلف را بیان کند.
کمیته لوایح خصوصی: این کمیته چهار عضو دارد. وظیفه آن این است که به لایحه خصوصی که در شور دوم مورد مخالفت قرار گرفته است رسیدگی کند و ادله طرفین را استماع کند.
کمیته مذهبی: این کمیته پانزده عضو از اعضاء مجلس عوام دارد و تعداد مساوی از اعضاء مجلس اعیان. لوایحی که توسط شورای کلیسای کل مورد موافقت قرار گرفته‌اند توسط کمیته تفنینی آن به کمیته مذهبی ارجاع می‌شود و این کمیته لایحه مربوطه و گزارش خود را در مورد آن، به مجلس تقدیم می‌کند.
کمیته‌های غیر رسمی: احزاب سیاسی مختلف دارای کمیته‌هایی متشکل از اعضاء خود در زمینه‌های مختلف هستند، همچنین گروه‌های پارلمانی یا گروه‌های متشکل از احزاب مختلف که در مورد مسائل گوناگون تشکیل می‌شوند جزء این دسته هستند.
کمیته‌های مجلس اعیان: کمیته‌های مجلس اعیان عبارتند از: کمیته‌های لوایح عمومی و کمیته‌های تحقیق که کمیته‌های تحقیق به دو صورت هستند یا در موارد خاص عمل می‌کنند یا دائمی هستند، مثل کمیته اتحادیه اروپایی و کمیته علوم و فناوری و کمیته بررسی اختیارات تفویض شده.
