از روزگاران قدیم تا دوره قاجاریه شبکه راههای ارتباطی ایران و نوع وسایل نقلیه در راههای ارتباطی گرچه به شکل ابتدایی بوده است ولی بر وفق اقتضای طبیعت ایران و نوع آب و هوای نواحی مختلف ایران تغییر میکرده است. و راه ها و وسایل نقلیه از تنوع زیاد برخوردار بوده اند. به همین جهت سیر و سفر در راههای ارتباطی برای ایرانیان خسته کننده نبوده و به نوعی با این شیوه انس گرفته بودند و سخت کوشی مردم ایران باعث گردیده بود تا با انواع خطرات و مشکلات که در راههای ارتباطی با آن مواجه میشوند به شیوهای خاص در جهت رفع آن برآیند. ولی برای سیاحات و گردشگران اروپایی که در راههای شنزار و سنگلاخی ایران قرار میگرفتند مسافرت بسیار سخت و خسته کننده بود و شاید انتقادات سفرنامهنویسان سبب گردید تا تغییراتی در وضع راههای ایران ایجاد شود.
در مرکز فلات ایران که همه راههای ارتباطی به آن وصل میشد شکل راه ها متفاوت بود. اصفهان در چهار راه ترانزیتی ایران قرار داشت و اکثر کاروانهای تجاری با ورود به شهر این امکان را مییافتند تا خستگی راه را از تن بیرون کنند و پس از مدتی دوباره اقدام به سفر کنند.
وجود تعداد زیاد کاروانسراها در شهر و پیرامون اصفهان حکایت از آن دارد که اصفهان محل استقرار کاروانیان بوده و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. ولی متأسفانه قاجارها نمیخواستند که همچنان عظمت و شکوه عصر صفوی را در اصفهان ببینند. به همین خاطر نه تنها به راههای ارتباطی آن توجه نداشتند و آن را به حال خود گذاشتند بلکه خود اقدام به تخریب آثار تاریخی شهر میکردند.
در مجموع آنچه از تأسیسات و امکانات راه ها در شهر اصفهان و پیرامون آن وجود دارد به دورههای قبل از قاجار به خصوص عصر صفوی بر میگردد که به تجارت و بازرگانی بسیار اهمیت میدادند.
همین موضوع سبب شده بود تا اروپائیان نیز در راههای ارتباطی ایران قرار گیرند و به رشد اقتصادی ایران کمک کنند. کوتاه کردن مسافتها و استفاده از وسایل نقلیهی سریع و تند از مهمترین دغدغه های مسافران راه ها در عصر قاجار بوده که جزء آرزوهای آنها بود ولی دولتمردان قاجار هیچگاه در صدد از بین بردن این دغدغهها نبودند و سیاستهای کشورهای استعماری چون انگلستان و روسیه باعث گردید تا در خصوص اوضاع راههای ارتباطی ایران چارهای بیاندیشند و به شکل امتیاز از آن سود ببرند زیرا در تجارت و بازرگانی که با ایران داشتند مسیرهای خاکی و شنزار برای آنها سخت و کسل کننده بود و راه آهن و راههای شوسه میتوانست هم فاصله را کمتر کند و هم راحت تر و با اطمینان کالاهای خود را به مقصد برسانند.
به نظر می آید که سیاحان و سفرنامه نویسان در بدو ورود به ایران در زمینه وسایل حمل و نقل و اوضاع راه ها به مشکلات برخورد می کردند و تا پایان سفر دغدغه آنان این بود که چگونه و ازچه راهی خود یا کالاهایشان را سالم به مقصد برسانند.در مورد تاسیسات بین راهی ازجمله کاروانسراها نکته ای است که سیاحان در گزارشات خود ازآن دل نکنده اند. زیرا بهترین مکان جهت استراحت و رفع خستگی آنان بوده است.
مسیر کوهپایه - نایین
مسیر گلپایگان- اصفهان
راهنمای نگارش پایان نامه درباره : وضعیت راههای اصفهان در عصر قاجار از نگاه سفرنامه های خارجی۹۳- فایل ۹