• • در ایده مدیریت منابع انسانی مبتنی بر شایستگی ، شایستگی های معنوی جایگاهی ندارد در صورتیکه در دیدگاه امام علی(ع) خیرخواهی راه خدا و پیامبر و امام از مولفه های مهم شایستگی و شایسته گزینی است. حضرت به مالک اشتر می فرماید: از ارتشیان آن کس را ریاست ده که در نظرت بیش از همه خیرخواه راه خدا و پیامبر و امام است.(نهج البلاغه، نامه ۵۳).

• • ایده شایستگی محدود به فهرستی از شایستگی هایی است که از مشاهده عملکرد رضایت بخش یا فوق العاده کارکنان در یک حرفه یا شغل خاص ناشی می شود این مدل می تواند شایستگی های مورد نیاز کارکنان را برای بهبود عملکردشان در شغل فعلی و یا برای آماده کردن آنها برای مشاغل دیگر از طریق ارتقاء و …. تعیین نماید. در صورتی که در دیدگاه امام علی(ع) مسئولیت را نمی توان به هر فردی واگذار کرد زیرا در سپردن مسئولیت، تخصص و عملکرد رضایت بخش یا فوق العاده شرط لازم است ولی شرط کافی نمی تواند باشد بلکه غیر از آن دو شرط ، شرط دیگری هم نیاز است و آنهم ایمان، کفایت و توانایی است منظور از کفایت آن توان و برجستگی ویژه ای است که در محدوده مسئولیت هماهنگی های لازم را ایجاد می کند تا مشکلات پیش آمده را از سر راه بردارد و ضعفها را تقلیل دهد و قوتها را افزایش دهد و در یک جمله ایمان و تخصص را در خارج از ذهن با یکدیگر در آمیخته و به آن نمود عینی بخشد. حضرت علی(ع) در ضمن سفارشاتی که در امر کشور داری به مالک اشتر دارد یکی از شرایط واگذاری مسئولیت را کفایت کارگزار می داند این معنا را از سخن جامع و زیبای مولای متقیان می توان استنباط کرد. ای مالک در بکارگیری کارمندان و مدیرانی که باید زیر نظر تو کار کنند هیچگونه واسطه و شفاعتی را نپذیر مگر شفاعت کفایت و امانت را (نهج البلاغه نامه ۵۳) و در جای دیگر می فرماید: اما بعد، بی گمان این روش که مرد مأموریت و مسئولیت خویش را تباه کند و درگیر کارهای دیگر شود که مسئولیت آن را ندارد. سند ناتوانی بشمار آید و بیانگر اندیشه ای ویرانگر باشد( نهج البلاغه ، نامه ۶۱)

۶- تفاوت نظریه تشکیل سرمایه انسانی با دیدگاه امام علی(ع):
به نظر می رسد تفاوت اصلی این نظریه با دیدگاه امام علی(ع) نیز عدم توجه این نظریه به ابعاد معنوی و ارزشهای والای انسانی و الهی و تأکید بیش از اندازه بر قدرت و مزیت رقابتی انسان است.
سوال ۴- تشابه دیدگاه امام علی(ع) با دیدگاه های مدیریت منابع انسانی معاصر چیست؟

دیدگاه های معاصر منابع انسانی
تشابهات دیدگاه های مدیریت منابع انسانی معاصر با دیدگاه امام علی(ع)
دیدگاه امام علی(ع) در مورد مدیریت منابع انسانی

شکل ۴-۴ مدل مفهومی تشابه دیدگاه امام علی(ع) بادیدگاه های مدیریت منابع انسانی معاصر

۱-نظریه مدیریت علمی تیلور و تشابه آن با دیدگاه امام علی(ع):
نظریه تیلور بر اصول اساسی زیر مبتنی است:

• انتخاب علمی و کارشناسانه افراد.

• برنامه ریزی دقیق برای کار و آموزش درست به افراد.

او ضمن تأکید بر کیفی سازی کار بر افزایش حقوق و دستمزد کارکنان نیز اصرار دارد و معتقد است این امر به افزایش کمیت و کیفیت کار می انجامد، در مدیریت علوی نیز بر عناصر مطلوب و سازنده مدیریت علمی تاکید شده چنانچه حضرت در عهد نامه خود به مالک اشتر توصیه می نماید. حقوق کارکنان را بیفزای ، این کار مایه توانایی بر اصلاح خودشان می گردد و موجب بی نیازی آنها از مردم می شود( نهج البلاغه، نامه ۵۳) و همچنین امام بر انتخاب دقیق افراد برای تصدی مسئولیت تاکید نموده و می فرماید: در امور کارکنانت بیندیش و پس از آزمایش به کارشان بگمار و با میل شخصی و بدون مشورت، با دیگران آنها را به کاری مگمار( نهج البلاغه ، نامه ۵۳)
همچنین امام، آموزش کارکنان و افراد تحت فرمان را یکی از ضروریات می داند که در نظریه تیلور نیز به آن توجه شده است.
۲- وجوه تشابه نظریه y,x مک گریگور با دیدگاه امام علی(ع):
با توجه به مفروضاتی که بر نظریه x حاکم است و به خاطر نگاه مستبدانه به انسان هیچ شباهتی به دیدگاه آن حضرت ندارد ولی نظریه yکه بر اساس مفروضات آن مدیران نگرش مثبتی به کارکنان داشته و رفتاری مسالمت آمیز و رابطه مدارانه با کارکنان خود دارند و کمتر از کنترل مستقیم بهره می برند وجوه تشابه قابل قبولی با دیدگاه امام علی(ع) در حوزه منابع انسانی دارد از جمله وجوه تشابه آن با دیدگاه آن حضرت می توان به موارد زیر اشاره کرد:.
الف) تشویق و استفاده از مشوقهای درونی شغل: با توجه به تاکید این نظریه به استفاده از مشوقهای درونی شغل ملاحظه می شود در دیدگاه امام علی(ع) نیز ضمن توصیه به تشویق و نقش آن در جذب نیروها می فرمایند: خواسته های ایشان ( کارکنان) را برآور و همواره از آنان ستایش نمای و از رنجی که تحمل کرده اند یاد کن زیرا یادآوری مکرر از کارهای شایسته آنان شجاع را به جنب و جوش آورد و وامانده را ترغیب به کار کند انشاء الله( نهج البلاغه، نامه ۵۳)
ب) استفاده از ساز و کارهای کنترل درونی: کنترل درونی و استفاده از آن یکی از مفروضات این تئوری محسوب می شود. حضرت علی(ع) نیز می فرماید : از خودت مراقبی برخویشتن قرار بده.( غرر الحکم، حدیث ۲۴۲۹).
ج) توقع حصول نتایج بلند مدت: حضرت علی (ع) می فرماید: چشم و دل انسان خردمند پایان کارش را می بیند و نشیب و فراز خویش را می شناسد.(نهج البلاغه، خطبه ۱۵۴).
۳- تشابه نظریه های معاصر انگیزش منابع انسانی با دیدگاه امام علی(ع):
با توجه به مطالعه انجام شده ملاحظه می شود که تشابه بسیاری میان نظریه های انگیزشی منابع انسانی با دیدگاه امام علی(ع) وجود دارد که به اهم آنها اشاره می شود:
الف) انگیزه های مادی: هم در نظریه های معاصر انگیزشی و هم در دیدگاه امام علی(ع) تقویت انگیزه های مادی کارکنان مورد تأکید قرار گرفته است. به گونه ای که آن حضرت می فرماید: معاش و احتیاجات آنان (کارگزاران) را بصورت کامل برآورده کن چون رسیدگی کامل به حال کارمندان موجب تقویت و پشتوانه ای برای پاکی و صیانت و اصلاح نفوسشان می باشد و بر این اساس امین می گرداند( نهج البلاغه ، نامه ۵۳) .
ب) تقویت انگیزه های فردی: همچنان که در نظریه های انگیزشی معاصر مورد تأکید است. امام علی(ع) نسبت به تقویت انگیزه های فردی بسیار اهمیت قائل بوده و بعنوان مثال به یکی از کارگزاران خود می نویسد: تو را والی جائی قرار دادم که هزینه آن بر تو آسانتر و حکومت آن برایت جالبتر است( نهج البلاغه، نامه ۳۴).
ج) تقویت انگیزه های اجتماعی: با توجه به تأکیدات نظریه های انتظار و برابری به تقویت انگیزه های معطوف به فرایند انگیزه،حضرت علی(ع) در این زمینه ضمن تاکید بر این موضوع به مالک اشتر می فرماید: با خود به انصاف رفتار کن، انصاف را از جانب خودت، نور چشمی ها و هوادارانت رعایت کن نکند با پیشه ساختن خود محوری نور چشم گیری و باند بازی و رفیق پروری بر مردم ستم روا داری. … (نهج البلاغه، نامه ۵۳).

و یا حضرت امام علی(ع) در نامه ای به یکی از کارگزارانش ضمن توجه دادن او به انگیزه های اجتماعی او را به مساوات با مردم دعوت می فرماید: تساوی در بین آنها حتی در نگاهت را مراعات کن( نهج البلاغه ، نامه ۲۷).
۴-نظریه چستر بارنادر و شباهت های آن با دیدگاه امام علی ( ع ) در حوزه منابع انسانی :با توجه به اعتقاد بارنارد، افراد در سازمان انگیزه های مالکیتی مانند قصد داشتن ، خواستن و برخی جنبش های درونی دارند که مدیر اجرایی وظیفه دارد این انگیزه ها را با اهداف سازمان تطبیق داده و با کمک برخی پاداش های پیشنهادی به اصلاح و تغییر نگرش های نادرست بپردازد .
با ملاحظه سیره امام علی ( ع ) می بینیم که آن حضرت تقویت انگیزه های کارگزاران در جهت تطبیق آن با اهداف حاکمیت را مورد تاکید قرار داده است . براساس آنچه که در منشور جاودانه علی ( ع) مطرح شده و وظایفی که برای مدیر ذکر فرموده اند از قبیل :

• • 1. 1. مهربانی همه جانبه به کارگزاران همچون مهربانی پدر و مادر خانواده نسبت به فرزندان

     

    1. 1. نیرو بخشیدن به کارگزاران به طوری که مدیر از هیچ چیزی که باعث قدرت یافتن آن ها می شود دریغ نکند و آنچه را که موجب تقویت و نیرومندیشان می گردد فراهم نماید .

     

    1. توجه دائمی نسبت به کارگزاران بدین معنی که مدیر همواره از حال کارگزاران و مسائل زندگی آنان آگاه باشد به آن ها لطف و محبت داشته باشد تا ارزش های انسانی و علاقه آنان جهت نیل به اهداف الهی تقویت شود .