این نوع تحقیقات که گاه تحقیقات مبنایی یا پایه ای خوانده می شود،در جستجوی کشف حقایق و واقعیتها و شناخت پدیده ها و اشیاء بوده که مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند و قوانین علمی را کشف نموده به تبیین ویژگیها و صفات یک واقعیت می پردازند.در این تحقیقات ممکن است نظریه ای انشاء شود یا اصول،فرضیه ها یا قضایای نظریه ای مورد آزمایش قرار گیرد.(حافظ نیا،۱۳۸۲،ص۵۰)
هدف این نوع پژوهش،توسعه و گسترش نظریه ها از طریق کشف ویژگی های عمومی و مشترک یا اصول کلی است.(نادری،سیف،۱۳۸۵،ص۱۲)
۳-۲-۲- تحقیقات کاربردی
این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندیهای بشر و بهبود و بهینه سازی ابزارها،روش ها،اشیاء و الگوها در جهت توسعه ی رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند.این تحقیقات مبادی شناختی خود را از قوانین،نظریه ها و نتایج تحقیقات بتیادی می گیرند.(حافظ نیا،۱۳۸۲،ص۵۱)

تحقیق حاضر ازیک سو،درپی کشف مبانی و آثارو اسرار تربیتی حج است و قصد دارد عمل تربیتی حج را از منظر قرآن و روایات تبیین نماید،و از سوی دیگردر صدد است تا از طریق این شناخت و تبیین، دستور العمل هایی را در اختیارحاجیان قرار دهد تا با بهره گرفتن از اصول کشف شده،بتوانند حجّی راستین وحقیقی انجام دهند.
بنابراین،این تحقیق از نوع تحقیقات بنیادی-کاربردی می باشد.
۳-۳- روش تحقیق
مراد از انتخاب روش انجام تحقیق این است که مشخص کنیم،چه روش تحقیقی برای بررسی موضوع خاصی لازم است.به سخن دیگر،هدف از انتخاب روش تحقیق ان است که محقق مشخص نماید،چه ضیوه و روشی را اتخاذ کند تا اورا هرچه دقیق تر،آسان تر،سریع تر و ارزان تر در دستیابی به پاسخ یا پاسخهایی برای پرسش یا پرسش های تحقیق مورد نظر کمک کند.(نادری،سیف،۱۳۸۵،ص۳۱)
براساس ماهیت و روش،تحقیقات علمی را می توان به پنج گروه تقسیم کرد که عبارتند از:
۱٫تحقیقات تاریخی۲٫توصیفی۳٫همبستگی۳٫تجربی۴٫علّی.(حافظ نیا،۱۳۸۲،ص۵۳)
از آنجا که آنچه مربوط به این تحقیق می گردد،از نوع تحقیق توصیفی است لذا به معرفی این تحقیق می پردازیم.
تحقیقات توصیفی
در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال پگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده،متغیّر،شیء یا مطلب پگونه است.به عبارت دیگر این تحقیق وضع موجود را بررسی میکند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه و در صورت ازوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید.
تحقیقات توصیفی هم جنبه ی کاربردی دارد هم مبنایی؛در بعد مبنایی از نتایج این تحقیقات در تصمیم گیریها و سیاستگذاریها و همچنین برنامه ریزیها استفاده می شود.تحقیقات توصیفی در بعد بنیادی به کشف حقایق و واقعیتهای جهان خلقت می انجامد.
اینگونه تحقیقات از نظر شیوه ی نگارش و پرداختن به مسأله ی تحقیق به دو دسته تقسیم می شود:
۱٫تحقیقات توصیفی محض
محقق صرفأبه کشف و تصویرسازی ماهیت،ویژگیهاو وضعیت موجود موضوع و مسأله تحقیق می پردازد.
۲٫تحقیقات توصیفی- تحلیلی
محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسأله و ابعاد آن می پردازد.(همان،صص۶۰-۵۸ )
روش تحقیق حاضر توصیفی _تحلیلی است که صرفأ محقق آنچه را که وجود دارد مطالعه کرده به توصیف و تشریح آن می پردازد و در نهایت از نظر منطقی جزئیات مربوط به مسئله ی تحقیق خود را با گزاره های کلی مربوطه ارتباط می دهد و به نتیجه گیری می پردازد.(حافظ نیا،۱۳۸۶،ص۷۱)
۳-۴- روش گردآوری اطلاعات
گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق یکی از مراحل اساسی ان است و به لحاظ اهمیت آن،گاه به اشتباه،روش های گردآوری اطلاعات را روش های تحقیق می نامند.(حافظ نیا،۱۳۸۲،ص۱۶۲)
مرحله ی گردآوری اطلاعات آغاز فرآیندی است که طی آن محقق یافته های میدانی و کتابخانه ای را گردآوری می کند و به روش استقرائی به فشرده سازی آنها ازطریق طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل میپردازد و فرضیه های تدوین شده ی خود را مورد ارزیابی قرار میدهد ودر نهایت حکم صادر می کند و پاسخ مسأله تحقیق خود را به اتکای آنها می یابد؛ به عبارتی محقق به اتکای اطلاعات گردآوری شده واقعیت و حقیقت را آنطورکه هست کشف می نماید.(همان)
روش های گردآوری اطلاعات را به طور کلی می توان به دو طبقه تقسیم کرد:
۱٫روش های کتابخانه ای ۲٫ روش های میدانی.(همان،ص۱۶۳)
ازآن جا که روش کار در این پژوهش کتابخانه ای است،به معرّفی این نوع روش گردآوری اطلاعات و دلایل استفاده از این روش،در این پژوهش می پردازیم.
روش های کتابخانه ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد،ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش،ماهیتأ کتابخانه ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته های تحقیق کتابخانه ای است.در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه ای دارند،تقریبأ تمام تلاش محقق در کتابخانه ها صورت می گیرد.(همان،ص۱۶۴)
در این پزوهش ازآنجا که نوع تحقیق توصیفی – تحلیلی است لذا روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است که محقق با مراجعه به کتابخانه های مختلف و با بهره گرفتن از ابزار فیش برداری سعی در جمع آوری اطلاعات و ثبت و ضبط آنها نموده است.
۳-۵- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
وقتی سخن از تجزیه و تحلیل یافته ها به میان می آید،این تصور حاصل می شودکه منظور از تجزیه و تحلیل داده ها تنها به شیوه ی آماری است،در صورتی که چنین نیست و این شیوه فقط یکی از طرق مهم تجزیه و تحلیل است که برای تحقیقات و داده هایی به کار می رود که جنبه ی آماری نداشته باشد.(حافظ نیا،۱۳۸۲،ص۲۳۱)
تحقیقات فراوانی وجود دارد که فاقد جنبه ی آماری است و عمدتأ متکی به اسناد و مدارک و شهود و ادراک و تحلیل عقلانی است؛از جمله تحقیقات تاریخی،توصیفی موردی،تحلیل محتوا،علّی و نظری و به طور کلّی تحقیقاتی که نوعأ کتابخانه ای و نظری هستند.بنابراین چون تحلیل داده های کیفی را نمی توان با روش کمّی انجام داد،.باید از معیارهای مناسب کیفی استفاده نمود؛این مبنا و معیار در تجزیه و تحلیل های کیفی مشخصأعقل،منطق،تفکر و اسدلال است؛یعنی محقق با بهره گرفتن از عقل و منطق وغورواندیشه باید اسناد،مدارک و اطلاعات را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد و حقیقت و وافعیت را کشف و درباره ی فرضیه ها اظهار نظرنماید.(همان،ص۲۳۲)
این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی است ولذا روش تجزیه اطلاعات به کار رفته در آن ازنوع کیفی بوده که محقق با اتّکا به عقل و منطق و استدلال به بررسی یافته ها و اطلاعات موجود پرداخته و به نتیجه گیری دست یافته است.
فصل چهارم
یافته های تحقیق
۴-۱- مقدمه
در این فصل محقق به طور جداگانه به پاسخگویی سؤالات خود که در فصل اول مطرح کرده است می پردازد؛در این رابطه متناسب با سؤالات خود،این فصل را به ۵بخش تقسیم کرده است:
الف) در بخش اول به بررسی سؤال اول تحقیق پرداخته ایم که عبارت است از” مفهوم حج از منظر قرآن و روایات چیست؟”
ب) در بخش دوم به بررسی سؤال دوم تحقیق پرداخته ایم که عبارت است از"مبانی انسان شناختی حج ازمنظر قرآن و روایات چیست؟” در این رابطه ما ابتدا به تعریف مبانی انسان شناسی و سپس مفهوم مبانی تعلیم و تربیت وبه بررسی چند مبنا از مبانی انسان شناسی پرداخته ایم؛ ازقبیل: پرستش گری،عقل ورزی،حقیقت جویی،اجتماع گرایی،مسئولیت پذیری،کمال گرایی،کرامت.و در پایان ارتباط هرکدام ازاین مبانی با حج تبیین گردیده است.
ج) در بخش سوم به بررسی سؤال سوم تحقیق پرداخته ایم که عبارت است از"اسرار تشریع حج از منظرقرآن و روایات چیست؟” در این قسمت ما به دو بخش پرداخته ایم،در بخش اول به اسرار عام حج و در بخش دوم به اسرار خاص حج که مربوط به مناسک ومراحل حج به طور جداگانه می باشد پرداخته ایم،مناسک ومراحلی که که دراینجا مدّنظر بوده است عبارت است از:۱٫نیّت۲٫غسل احرام۳ .احرام۴٫تلبیه۵٫طواف۶٫استلام حجرالاسود۷٫مقام۸٫زمزم۹٫سعی صفاومروه ۱۰٫عرفات۱۱٫مشعر۱۲٫منا ۱۳٫طواف آخر
د) در بخش چهارم به بررسی سؤال چهارم تحقیق پرداخته ایم که عبارت است از"آثار تربیتی مطلوب حج از منظر قرآن و روایات چیست؟"در این بخش آثار تربیتی حج را در۴بعد: الف)آثار تربیتی حج از حیث ارتباط با خدا،ب)آثار تربیتی حج از حیث ارتباط با خود،ج)آثار تربیتی حج از حیث ارتباط با دیگران،د)آثار تربیتی حج از حیث ارتباط با جهان هستی ،بررسی کرده ایم.
ه) در بخش پنجم به بررسی سؤال پنجم تحقیق پرداخته ایم که عبارت است از:"علل عدم تحقق آثار تربیتی حج در شماری از افراد از منظر قرآن و روایات چیست؟” در این بخش وظایف گوناگونی را که بعد ازانجام مراسم حج به عهده ی حاجی است ونیزعلل بی توجهی حاجی به این وظایف از منظر قرآن و روایات مورد بررسی واقع شده است.
۴-۲- بخش اول: بررسی سؤال اول تحقیق
مفهوم حج از منظر قرآن و روایات چیست؟
الف)کلمه ی حج به کسر حا(البته به فتحه نیز قرائت شده) در اصل به معنای قصد بوده و سپس در قصد زیارت بیت اختصاص یافته،به طزیق مخصوصی که شرع آن را بیان کرده است.(طباطبایی،ترجمه موسوی همدانی،بی تا،ص۵۵۰)
ب) مراد از حج در متون و منابع اسلامی،از جمله منابع فقهی،عازم شدن به سمت بیت الله الحرام به منظور به جا آوردن اعمال و عباداتی ویژه در زمانی خاص است.به تعبیربرخی فقها،اصطلاح فقهی حج بر مجموعه اعمالی دلالت دارد که در مکانهایی خاص در مکه انجام می شوند.(میر ابوالقاسمی،۱۳۸۹،ص۱)

بر اساس جدول فوق مشخص می­گردد که متغیر مزیت رقابتی دارای کمترین مقدار ۵۷/۱ و بیشترین مقدار ۷۱/۳، میانگین ۹۵۷۰/۲ (به این معنی است که وضعیت متغیر با توجه به طیف لیکرت پنج نقطه­ای پایین­تر از حد متوسط است)، انحراف معیار ۵۳۳۲/۰ و واریانس ۲۸۴/۰ می­باشد.

شکل ۴-۳: نمودار هیستوگرام وضعیت متغیر مزیت رقابتی
۴-۳) آمار استنباطی
۴-۳-۱) تحلیل عاملی اکتشافی
در مرحله نخست باید با بهره گرفتن از تحلیل عاملی اکتشافی و به روش تحلیل مؤلفه اصلی و چرخش واریماکس به بررسی ابعاد پرداخته می­ شود، جهت شناسایی ابعاد متغیر قابلیت ­های بازاریابی در نمونه مورد بررسی از روش تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار SPSS استفاده شده است. در ابتدا تحلیل عاملی اکتشافی بر روی ابعاد قابلیت ­های بازاریابی صورت پذیرفت که نتایج این تحلیل چهار ساختار (بُعد) را معرفی نمود که مقادیر ویژه بالاتر از یک را بدست آورده و در مجموع حدود ۷۲% درصد از کل واریانس را تبیین می­نمودند. به طور کلی دشوارترین مرحله در تحلیل عاملی اکتشافی نام‌گذاری عوامل است، زیرا معیار خاصی برای این کار وجود ندارد. در مجموع چهار عامل شناسایی شد که از روی مفهوم و نام سوالات قرار داده شده در عامل مورد نظر و ادبیات موضوع مورد بررسی در فصل دوّم، نام عوامل شناسایی گردید. این عوامل به ترتیب ارتباط با مشتری، پیشبرد فروش، تحقیقات بازار و خدمت به مشتری نامیده شدند. لازم به یادآوری است که مقدار ضریب شاخص KMO برابر با ۷۵۲/۰ بدست آمد که بالاتر از حد ضروری ۶۰/۰ می­باشد. همچنین سطح معناداری آزمون بارتلت (sig) کمتر از ۰۵/۰ بدست آمد که نشان دهنده این است که داده ­ها برای تحلیل عاملی مناسب بوده و کفایت داده ­ها نیز تایید می­گردد (سطح معنی داری = ۰۰۰/۰). نتایج آزمون بارتلت و تحلیل عاملی اکتشافی در جدول زیر آورده شده است:

جدول ۴-۴: تحلیل عاملی اکتشافی قابلیت ­های بازاریابی

كه T يك نگاشت كاملاً مثبت يكاني از R به است ( هر دو كاملاً مثبت و يكاني هستند). بنابراين . پس به ازاي همه ها.
از طرفي که پس . چون كه تابع با تعريف يك نگاشت كاملاً مثبت يكاني است. لذا يك تابع پيوسته است. چرا كه اگر فرض كنيم U يك همسايگي اطراف باشد و موجود باشد كه براي هر آن‌گاه چون :

.
پس وقتي به دلیل پیوستگی ، .
از طرفی و بسته، لذا پس در نتیجه . ولی از انجایی که لذا يك نگاشت كاملاً مثبت يكاني است به طوري كه :
پس در نتیجه .
بر عكس فرض كنيم باید ثابت كنيم. چون لذا نگاشت موجود است که يك نگاشت كاملاً مثبت يكاني است به طوري كه :
چون بنابراين طبق گزاره 1-4-3 (نمايش اشتاين اسپرينگ) :
جايي كه  يك *- همومورفيسم يكاني و K يك فضاي هيلبرت است و V يك طولپا است. (بدون از دست دادن كليت مطلب فرض مي‌كنيم اين نمايش، مينمال نيز است). از طرفي به طوری كه . چون اولاً طبق] 9[، صفحه 427 ،پاراگراف قبل از لم 6-6-2، وقتی مجموعه ی همه ی عملگرهای عضو باشد که جمع مستقیم کپی از (وقتی جبر فون نویمان روی فضای هیلبرت عمل می کند)_-امین جمع مستقیم با خودش_است یعنی همان ،جبر فون نویمان ماتریسی شامل ماتریس های با درایه های در B است و دوماً طبق] 9[ صفحه 429 پاراگراف قبل از لم 6-6-3 و طبق این فرض که می توان ماتریس های یکه و ، را که درایه های واقع در سطر ام و ستون ام ان ها 1 و بقیه درایه ها صفر هستند، در انتخاب کرد به طوری که خانواده ی دارای خواص زیر است :
١)
به این خانواده، یک دستگاه خود الحاق می گوییم.
اکنون طبق ] 9[ لم 6-6-2، چون یک جبر فون نویمان است که روی فضای هیلبرت عمل می کند و جبر به وجود امده از دستگاه خود الحاق است لذا شامل همه ی ان عناصر می باشد که با تمام ها (یعنی با تمام عناصر ) جا بجا می شود. بنا بر این یک زیر جبر از شامل همه ی عناصری از است که با عناصر مذکور جا بجا می شوند. لذا، با تعریف زیر ،
یک *-ایزومورفیسم از به است در نتیجه .
از آنجايي كه بنابراين نمايش از B به روي فضاي هيلبرت H وجود دارد به طوري كه و هم ارز يكاني است به طوري كه :
چون، يك نگاشت يكاني كاملاً مثبت و در نتیجه يك نگاشت يكاني كاملاً مثبت است لذا طبق نمايش اشتاين اسپرينگ فضاي هيلبرت H موجود است به طوري كه :
يك نمايش (*- همومورفيسم)است :
يك طولپا است :
اما طبق تعريف1-2-6 چون يك *-همومورفيسم است، لذا
نيز يك *-همومورفيسم است و طبق مطلبي در ادامه تعريف 1-2-6 نگاشت يك ايزمورفيسم است پس (با تعريف وقتي (. در واقع چون یک نگاشت یکانی کا ملاً مثبت است طبق قضیه ی اشتاین اسپرینگ نمایش و طولپای موجودند که . همچنین . در نتیجه یك نگاشت يكاني كاملاً مثبت است و توابع نمايش‌هاي روي R هستند و توابع و
، طولپا می باشد. لذا طبق گزاره 1-4-5 تابع يكاني وجود دارد كه . يعني با هم ارز يكاني است و . بنابراين . (در اين جا منظور از همان است).
همچنين براي هر و اين تعريف، خوش تعريف است. چون اگر فرض كنيم به طوري كه آن‌گاه براي هرو ای که به دلیل خوش تعریفی ، در نتیجه لذا :
اکنون فرض كنيم برای ، بردارهاي پايه استاندارد در باشند و قرار مي‌دهيم . فرض مي‌كنيم درايه‌هاي y باشند كه

ان گاه :
( 3-1)
ابتدا فرض كنيم نمايشي تحويل ناپذير است در نتيجه نيز تحويل ناپذير است. چرا كه اگر فرض كنيم وجود دارد به طوريكه چون يك نمايش است و در نتیجه يك نمايش است و يك نمايش تحويل پذير يعني :
که این مطلب با تحويل ناپذيري تناقض دارد. پس تحويل ناپذير است.
همچنين اگر يك بردار يكه باشد آن‌گاه طبق قضيه تعدي كدیسون (قضيه 3-1-1)، مي‌توان گفت كه عملگر يكاني u در موجود است به طوري كه :
به طوری كه يك برداريكه است كه مؤلفه j ام آن و مولفه های ديگر آن  مي‌باشند. اکنون رابطه( 3-1) را به صورت زير مي‌توان نوشت :
( 3-2 )
درايه‌هاي در سطر i ام و ستون j ام بوده وw يك حالت روي B با تعريف زير است :
در رابطه (3-2) علت تساوی به این صورت است که :
بنابراين چون پس برابر است با و در نتيجه طبق تعريف داريم :
(0,…,0,
اکنون نشان مي دهيم كه يك حالت است. چون  روي خوش تعريف است پس نيز خويش تعريف مي‌باشد از طرفي اگر بتوانيم نشان دهيم يك تابعك خطي كراندار است كه آن‌گاه طبق  ، گزارة 2-3-4، يك حالت است.
فرض كنيم يك همسايگي اطراف در باشد كه به ازاي هر
لذا :
اما چون يك *- همومورنيسم است، طبق  ، گزارة 8-1-4، نيز پيوسته است (در اين همسايگي) در این صورت پس بنابراين :
در نتيجه :
لذا پس پيوسته است. از طرفي خطي است چون :
هم چنين :
اکنون با مشخص كردن تابع (القا شده توسط) در نتیجه :
لذا نتیجه می شود که :
از طرفي :
بنابراين . پس كافي است نشان دهيم كه چون آن‌گاه و حكم ثابت مي‌شود.

۲- جامعیت اطلاعات: کلیه اطلاعات از مرحله ثبت سفارش تا برنامه ریزی کنترل بهینه تولید و مدت توزیع محصول و ارسال صورتجلسات برای مخاطبان در یک سیستم مجتمع و هماهنگ صورت پذیرد.

۳- تجمع فیزیکی اطلاعات: کلیه اطلاعات سیستم در سخت افزارهائی که بطور فیزیکی با هم مرتبط هستند تجمع یافته و در نتیجه اطلاعات از هر قسمتی وارد سیستم شده و در تمامی سیستم توزیع گردیده و در اختیار استفاده کننده مُجاز قرار گیرد.
۴- سیستم ارتباطی خوب و با کفایت در سازمان: در پرتو سیستم اطلاعات، مدیریت صحیح ایجاد می شود و اطلاعات به موقع از داخل و خارج سازمان جمع آوری و پس از تنظیم و ترتیب آنها، در موقع مناسب در اختیار افراد استفاده کننده یا مقام تصمیم گیرنده قرار می گیرد (کتابی، ۱۳۸۵).
ب) مزایا
۱- نظارت و کنترل بدون وقفه بر فعالیت های سازمان
۲- امکان برنامه ریزی استراتژیک مدلهای تصمیم
۳- کاهش حدس و گمان در تصمیم گیری های مربوط به حل مشکلات با بهره گرفتن از مدل های تصمیم گیری
۴- امکان تبدیل داده های خام به اطلاعات مفید با بهره گرفتن از نرم افزارهای مناسب برای بهره برداری در سطوح مختلف مدیریت سازمان
۵- امکان استفاده از سیستم های خبره مبتنی بر هوش مصنوعی برای تشکیل پایگاه مکانیزم های استنتاج
۶- کاهش هزینه های ستادی با اجرای عملیات مکانیزه کامپیوتری
۷- داشتن اطلاعات صحیح و بهنگام (کتابی، ۱۳۸۵).
نکاتی که باید در ایجاد یک MIS مطلوب رعایت نمود:
تهیه طرح اولیه کلان با انجام معماری سیستم اطلاعات، برای انجام فعالیت های مورد نیاز سازمان با تأکید بر تأمین اطلاعات ضروری، مفید و کامل.
بررسی دقیق طرح پیشنهادی قبل از تصویب و اعمال نظرات اجرائی مدیران و کاربران سیستم MISدر طرح پیشنهادی.
تأمین اعتبار و جذب امکانات و منابع مورد نیاز برای ایجاد MIS.
حمایت قوی مدیریت ارشد سازمان در طول اجرا و پیاده سازی MIS در سازمان.
همکاری و مشارکت کاربران سیستم در طول پروژه پیاده سازی MIS (کتابی، ۱۳۸۵).
زیر مجموعه های سیستم MIS
سیستم های مدیریت اطلاعات نیروی انسانی، سیستم های مدیریت اطلاعات مالی و حسابداری، سیستم های مدیریت اطلاعات تولید و سیستم های اطلاعات بازاریابی و فروش که متکی بر پایگاه های مشترک و متقابل هستند از جمله زیر مجموعه های سیستم MISمی باشند. مدیران سیستم اطلاعات باید از دنیای حقیقی و سیستم های موجود در سازمان مطلع باشند تا بتوانند نقش مؤثری را ایفا کنند و به همین دلیل باید اطلاعات صحیح در اختیارشان قرار گیرد. یکی از نقش های مهم مدیر سیستم های اطلاعات، آگاهی و تفسیر از عوامل محیطی و بیرونی سازمان است. مدیران سیستمِ اطلاعات باید از ارزشهای سیستم های موجود و اینکه سیستم های دستی موجود چه اطلاعات و نقشی را بعهده دارند، مطلع گردند. عملاً مدیر سیستم اطلاعات برای طراحی و کنترل به معاون ارشد گزارش می دهد. در بسیاری از سازمانها، شاخه معاونت سیستم اطلاعات بوجود می آید که گزارش خود را مستقیماً به مدیریت عالی تسلیم می‌دارد (مؤمنی،۱۳۷۲).
MIS مزایایی چون ارتباطات نزدیکتر، کنترل دقیق تر، گردآوری داده های مطمئن تر و پردازش سریع تر داده و تبدیل آن به اطلاعات برای مدیران داشته و از سیستم های اطلاعاتی مدیریت در برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و ایجاد انگیزه، گزارش‌دهی و کنترل استفاده می گردد ضمن آنکه این اعمال مدیریتی را با نهایت دقت و کارآیی، در مدت زمان بسیار کَمی در سازمان انجام می دهد. برای انجام این امور دارا بودن واسطی به نام مدیریت اطلاعاتی جهت ارائه بهتر خدمات برای مدیریت، ضروری می باشد. در مؤسساتی که به استفاده از مدیر سیستم های اطلاعات مدیریتِ اولیه مبادرت نمودند، مانع عمده در استفاده از سیستم‌های اطلاعات مدیریت، خودِ مدیران می باشند. یک گروه از مدیران مرتبط، در مورد دانش رایانه اطلاعی ندارند، آنان از کارهای خود آگاه بوده و می دانند چگونه مسائل را حل کنند؛ لیکن به اندازه کافی در مورد نقش اطلاعات در حل مسائل تأمل نمی کنند، در نتیجه برای مدیران بیان این که دقیقاً ‌از سیستم مدیریت اطلاعات، چه می خواهند دشوار است. این وضعیت برای متخصصین اطلاعات غیرقابل تحمل است، زیرا دانسته های آنان از مدیریت کم بوده و نمی دانند چه سؤالاتی را پرسش نمایند. با طی زمان، مدیران درباره رایانه و فرآیندهای مورد اِجرا در حل مسائل تجربه آموخته و متخصصین اطلاعات نیز مبانی مدیریت را فرا گرفتند. سیستم های مدیریت اطلاعات برای انطباق بیشتر با نیازهای مدیران اصلاح و توسعه یافت، و در نهایت جایگاه سیستم مدیریت اطلاعات به عنوان یک زمینه عمده استفاده از رایانه مستحکم گردید. سیستم مدیریت اطلاعات به دو طریق عمده در حل مسأله کاربرد دارد:
الف) منبع اطلاعات را در پهنه سازمان فراهم می نماید.
ب) به شناسایی و درک مسأله کمک می‌کند.
هدف اصلی از سیستم مدیریت اطلاعات اینست که برای مدیران علائم مسأله یا احتمال وقوع مسائل را اعلام دارد. ضعف عمده سیستم مدیریت اطلاعات آنست که نمی‌تواند نیازهای خاص هر فرد را بَر طرف و مسائل شخصی و تعریف نشده را برآورده سازد. اغلب اوقات سیستم مدیریت اطلاعات، اطلاعات دقیق مورد نیاز را فراهم نمی کند؛ لذا مفهوم سیستم پشتیبان تصمیم، در پاسخ به چنین نیازی بوجود آمد (مک لوید، ۱۳۷۸).
عناصر سیستم های مدیریت اطلاعات
سیستم پردازش داده ها (TPS)^[60]
سیستم پشتیبانی تصمیم گیری (DSS)^[61]
سیستم اطلاعاتی مدیران عالی (EIS)^[62]
سیستم های خبره (ES)^[63]
سیستم ارتباط (CS)^[64]
۱- سیستم پردازش داده ها(TPS): از نکات مهم در سیستم مدیریت اطلاعات، نیاز آن به دستیابی سریع داده های مورد لزوم است. این نکته در سیستم پردازش داده ها از اهمیت شایانی برخوردار است.
هنگامی که داده ای به بیلیون و تریلیون بایت داده موجود در بانک اطلاعاتی افزوده می شود، رایانه باید قادر به برقراری ارتباط میان داده تبادلاتی با داده های بانک اطلاعات باشد تا بتواند عملِ پردازش را انجام سازد.
سیستم های پردازش عملیاتی، اطلاعات بسیار وسیع و جزئی با ارزشی دارند که برای فعالیت های عملیاتی سازمان لازم است. بعنوان مثال در صنعت پوشاک این سیستم ها، اطلاعات زیر را در بَر دارند: تاریخ، مُدل، رنگ، سایز، شماره صورتحساب، کمیت خرید و غیره. ردیابی این اطلاعات جزئی، امکان کارکرد درست تر، کاراتر و منعطف را به سازمان می دهد. ولی این سیستم، اطلاعات بسیار وسیع تر و کلی را برای مدیران، که وقت بسیار کمی دارند، تولید می کند. چرا که آنها وقت ورق زدن و ملاحظه حجم زیاد اطلاعات جزئی را نداشته و فقط به نتیجه خلاصه شده از میزان فروش، درصد سود و غیره را نیاز دارند (واتسون به نقل از فتح الهی، ۱۳۸۵).
۲- سیستم پشتیبانی (DSS): ابزار بهره وری در دست کارکنان متفکر است تا آنها را درتمام تصمیم گیری ها، یاری رساند. پردازش تبادلات به موضوعات عملیاتی روتین، مربوط بوده و لذا DSS شامل کلیه اجزاء MIS و جزء پردازش تبادلات است. بیشتر توجهات امروزی در جهت برقراری MIS فعال تر جهت پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی تصمیم گیرنده گان در سطوح عملیاتی، تاکتیکی و استراتژیکی قرارگرفته است. در این بخش هدف، ارائه سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری نمی باشد.
از لحاظ اصطلاحی، سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری، یکی از انواع سیستم های اطلاعاتی است که به زبان ساده، عبارت است از مدلی که بصورت برنامه رایانه ای آماده شده است و مدیر می تواند با تغییر پارامترهای مختلف آن، نتایج خروجی مدل را ملاحظه کند. بعبارت دیگر آنالیزهای"چه میشود اگر”^[۶۵] را انجام دهد.
بعنوان مثال مدل قیمت تمام شده محصولی را فرض کنید، مدیر می تواند با تغییر هر کدام از پارامترها از قبیل دست مزد کارگر، قیمت هر یک از مواد اولیه، کمیت تولید در روز، تغییر نرخ سود، تغییر هزینه های تعمیراتی دستگاه ها و غیره میزان تغییر در قیمت تمام شده کالا را ملاحظه کند. برای مثال به موارد ارائه شده که در ادامه می آید، توجه نمائید.
اگر حقوق کارگران به میزان “آ” افزایش یابد، قیمت تمام شده محصول چقدر می شود؟
اگر قیمت ماده اولیه “الف” به ازاء هر کیلوگرم “آ” ارزان شود، قیمت تمام شده محصول چقدرمی شود؟
اگر با اتخاذ سیاست های بهینه سازی بتوان میزان مصرف ماده “ب” در محصول را ۲درصد کم کرد، قیمت تمام شده محصول چقدر می شود؟
به دلیل اینکه سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری برای مدیران طراحی می شوند باید قابلیت هائی نظیر قابلیت داشتن صفحات فوق متنی و فوق رسانه ای^[۶۶]را داشته باشند. ممکن است شرکتی بدون داشتن سیستم مدیریت اطلاعات، یک یا چندین سیستم پشتیبانی تصمیم گیری داشته باشد. ازطرف دیگر ممکن است سازمانی سیستم مدیریت اطلاعات داشته باشد ولی دارای هیچ گونه سیستم پشتیبانی تصمیم گیری نباشدکه دراین حالت طبیعی است که مدیران شرکت نمی توانند هیچ گونه “آنالیز چه می شود اگر” انجام دهند (واتسون به نقل از فتح الهی، ۱۳۸۵).
در بیشتر موارد سازمان ها دارای سیستم مدیریت اطلاعات می باشند و همزمان از چندین سیستم پشتیبانیِ تصمیم گیری استفاده می کنند که این سیستم ها در سیستم مدیریت اطلاعات ادغام شده است. به این معنی که برای هر سیستم پشتیبانی تصمیم گیری یک آیکون^[۶۷] متناظر با آن در صفحه نمایش اصلی سیستم موجود است و با کلیک کردن بروی آن، سیستم های تصمیم گیری مربوطه اجرا می شود.
سیستم مدیریت اطلاعات بطور مشخص برای برنامه ریزی و تصمیم گیری در سطح استراتژیک یک سازمان در نظر گرفته می شود. این سیستم همۀ ویژگی های سیستم های پشتیبانی تصمیم، مانند سهولت استفاده، سرعت پاسخگویی و توانایی ارائه ستانده های تصویری را دارد. همچنین روی سیستم پایگاه داده های مرتبط که بطور غیر مستقیم بوسیله زبان جستجو در دسترس می باشند، بنا می گردند و همانند سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری، به پایگاه داده های سازمان هم دسترسی دارند. سیستم های مدیریت اطلاعات بنا به ماهیت کاربردشان علاوه بر اینکه توانایی های DSS ها را در حد وسیعی دارند، دارای ویژگی های زیر نیز می باشند (واتسون به نقل از فتح الهی، ۱۳۸۵).
۳- سیستم های پشتیبانی تصمیم (DSS)^[68]
سیستم های مدیریت اطلاعات اشکالاتی دارد که سیستم های پشتیبانی تصمیم برای رفع آنها بوجود آمده است. سیستم اطلاعات مدیریت به منظور تدارک پشتیبانی شخصی، برای هر مدیر نمی باشد. این ضعف سیستم مدیریت اطلاعات، اقداماتی را باعث شد که منتهی به مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم گشت. سیستم پشتیبانی تصمیم به عنوان یک سیستم متکی بر رایانه به منظور استفاده توسط یک مدیر خاص یا گروهی از مدیران در هر سطح سازمانی برای اتخاذ تصمیم در فرایند حل یک مسأله نیمه ساختاری، تعریف می شود. سیستم پشتیبانی، خروجی را به شکل گزارشات ادواری یا خاص، یا نتایج مشابه سازی های ریاضی ایجاد می کند. استیون. ال. آلر^[۶۹] پس از مطالعه پنجاه و شش مؤسسه، شش نوع سیستم پشتیبانی تصمیم، را شناسایی نمود. ساده ترین سیستم پشتیبانی تصمیم، از طریق ایجاد توانایی بازیابی عناصرداده ها از پایگاه اطلاعات، به مدیر کمک کرده و عملاً تصمیماتی را برای وی اتخاذ می نماید. مزایای سیستم پشتیبانی تصمیم در مقابل سیستم مدیریت اطلاعات در پنج مورد بدین شرح خلاصه می گردد:
الف) فرد را حمایت می‌کند.
ب) حمایت مستقیم ایجاد می کند.
ج) تمام مراحل حل مسأله را حمایت می کند.
د) مسائل نیمه ساختاری را حمایت می کند.
ه) بر پشتیبانی تصمیم تأکید دارد.
مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم، شکست های اولیه سیستم مدیریت اطلاعات را تجربه نکرد. به احتمال قوی دلیل اصلی آن، دامنه محدودتر سیستم پشتیبانی تصمیم است. برخورد ملایم تر سیستم پشتیبانی تصمیم، شانس موفقیت خود را حداکثر می کند (مک لوید، ۱۳۷۸).
از دیدگاه جایگزین درباره اطلاعات؛ به دلیل اینکه هر تغییری در محیط احتمال دارد بخشی از فعالیتهای سازمان را تحت تأثیر قرار دهد لذا سطح عالی مدیریت باید مسائل کُل سازمان را برای فعالیتهایش مد نظر قرار داده و تمام جوانب را به تفضیل بررسی نماید و برای این کار نیازمند اطلاعات، از ابعاد مختلف می باشد (میرسپاسی، ۱۳۶۳).
داده های غیر سازمانی
تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف سازمان بخش ضروری فرایند برنامه ریزی و تصمیم گیری استراتژیک بوده و لازمه آن دسترسی به اطلاعات جاری از داخل سازمان می باشد. داده های غیر سازمانی عبارتند از: اطلاعات اقتصادی، اطلاعات بازاریابی، اطلاعات حقوقی و سیاسی، اطلاعات رقبا و اطلاعات دیگر (کاظمی، ۱۳۷۶).

در سالهای ۱۳۶۰ و ۱۳۶۱ صدور بیمه نامه در ۱۰ شرکت بیمه ملی شده به نامهای امید شرق، پارس، آریا، ساختمان و کار، تهران، حافظ، دانا، ملی و توانا متوقف گردید و تنها ۳ شرکت بیمه ایران، آسیا و البرز به فعالیت جاری خود ادامه دادند. درسال ۱۳۶۷ به موجب قانون اداره امور شرکتهای بیمه، مالکیت سهام شرکت‌های بیمه آسیا و البرز به دولت منتقل شد و با ادغام ۱۰ شرکت بیمه دیگر، یک شرکت بیمه دولتی به نام شرکت سهامی بیمه دانا شکل گرفت تا منحصراً در زمینه بیمه اشخاص فعالیت نماید. بدین ترتیب، اولین بیمه‌گر تخصصی بیمه های اشخاص در ایران شروع به کار کرد، اما پس از حدود ۸ سال فعالیت تخصصی در زمینه بیمه های اشخاص، این شرکت به دلایل متعددی فعالیت خود را به تمامی رشته ها در بیمه های بازرگانی تعمیم داد.
در راستای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و نیز اهتمام بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران به ورود بخش خصوصی در صنعت بیمه، در تاریخ ۰۱/۱۱/۱۳۸۰ ضوابط تاسیس موسسات بیمه غیر دولتی طبق آیین نامه شماره ۴۰، از تصویب شورای عالی بیمه گذشت.
۱-۱۰-۲ اهمیت بیمه های اشخاص:
بنگاهها، موسسات، شرکت ها، سازمانها و بطور کلی تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که فعالیتی انجام می‌دهند، هدفی را نیز دنبال می کنند, برای مثال هدف اصلی از فعالیت یک بنگاه تجاری، کسب سود و درآمد است یا هدف اصلی یک سازمان و تشکیلات غیر تجاری مقاصد غیر تجاری از قبیل: امور علمی و ادبی، تأمین رفاه جامعه، کمک به اقشار ضعیف جامعه و… است.

امروزه یکی از مهمترین عوامل یک سازمان برای رسیدن به اهداف مورد نظر بودن شکل مدیریت منابع سازمانی آن سازمان است، در حقیقت والاترین سرمایه به حساب می آید؛ چرا که استفاده از سایر منابع و سرمایه های سازمان به دانش، توانایی، مهارت، ظرفیت و پتانسیل او بستگی دارد.
در گذشته واحدی بنام منابع انسانی در سازمانها وجود نداشت. در حقیقت پس از انجام مطالعات هاثورن بوده که رفته رفته دانش منابع انسانی و همچنین رفتار سازمانی به دانش مدیریت و سازمانها راه یافت، تا جایی که امروزه نه تنها مدیر منابع انسانی سازمان در جلسات هیئت مدیره شرکت می کند،بله در تصمیم گیری های مهم هیئت مدیره نیز حضور دارد و نقش موثر ایفا می کند.
این اهمیت بالا باعث می شود که در مورد سلامتی و تندرستی کارکنان با دقت بیشتری تصمیم گیری شود؛ چرا که اگر افراد یک سازمان سلامتی خود را از دست بدهند یا اینکه بر اثر بیماری یا حادثه ناگهانی فوت کنند، سازمان دچار مشکلات فراوانی از بابت از دست دادن یک منبع مهم سازمانی به نام منبع انسانی می شود که ممکن است تا مدت ها نتواند فقدان آن را جبران نماید.
صرفنظر از نقش مهم منابع انسانی در پیشبرد اهداف سازمانی، تک تک افراد هر جامعه نیز در زندگی شخصی خود و برای خانواده خود بسیار مهم و ارزشمند می باشند؛ مثلا سرپرست خانواده ای را در نظر بگیرید که با داشتن یک شغل ساده آزاد یا یک پست سازمانی، همسر و فرزندان خود را اداره می کند. اگر سرپرست بر اثر بیماری یا حادثه دچار عارضه ای شود یا مثلاً از کار افتاده شود و دیگر قادر به ادامه فعالیت قبلی خود
نباشد، چه کسی نیازهای مادی این خانواده را تأمین خواهد کرد؟ اگر این سرپرست در یک حادثه ناگهانی فوت کند چطور؟
از این رو در صورت فوت سرپرست خانواده، جدا از بار گران تألمات روحی و ناراحتی های سنگین ناشی از از دست دادن یک عضو موثر خانواده، مسائل مالی فراوانی نیز به سراغ این خانواده می آید.
حال اگر مادر خانواده نتواند به تنهایی از عهده این مشکلات برآید،ب ه ناچار مجبور به ازدواج مجدد خواهد شد که مشکلات این امر بر همگان آشکار است. اگر به هر دلیلی نخواهد یا نتواند ازدواج کند ممکن است برای امرار معاش مجبور به انجام اموری شود که ممکن است مشکلاتی را برای جامعه از لحاظ اخلاقی ایجاد کند؛ لذا خسارت از دست دادن سرپرست خانواده که بعضاً یک عمر گریبان گیر اعضای خانواده می شود به مراتب سنگین تر، پیچیده تر و گرانبها تر از خسارات ناشی از آتش سوزی یک انبار یا خسارت دیدن یک اتومبیل یا از بین رفتن یک محموله در هنگام حمل و نقل است. اینجاست که اهمیت خسارات در بخش اشخاص نسبت به اموال و همچنین اهمیت تأمین پوشش بیمه ای برای آنها نسبت به بیمه های اموال نمایان می شود.برای مثال اگر سرپرست خانواده، بیمه شده یک بیمه نامه عمر باشد و فوت کند، شرکت بیمه، سرمایه قابل توجهی در اختیار ذی نفع بیمه نامه (مثلا مادر خانواده ) قرار می دهد.
۲-۱۰-۲ویژگی بیمه های اشخاص:
بیمه اشخاص عبارت است از نوعی بیمه نامه که در آن تعهد بیمه گر منوط و مرتبط با فوت یا حیات بیمه شده است و در اغلب بیمه نامه های عمر، درمان و حوادث نیز صادر می شود. قرارداد بیمه های اشخاص در زمره قراردادهایی نیست که در زمان بروز ضرر و زیان های مالی، یکی از طرفین متعهد به نجات طرف دیگر باشد. موضوع بیمه در بیمه نامه آتش سوزی و باربری و بیمه اشخاص کاملاً با یکدیگر متفاوت است. در بیمه نامه آتش سوزی موضوع بیمه ارزش تجاری دارد، حال آنکه در بیمه اشخاص زندگی انسانها موضوع بیمه است. لذا براساس همین دلایل اصل جبران غرامت در مورد بیمه های اشخاص حاکم نیست، زیرا ارزیابی زندگی انسانها
صرفاً از نظر مالی امکان ندارد. بیمه های اشخاص دو ویژگی دارند: ۱- همان گونه که از نامشان پیداست پیشامدهایی را در بر می گیرد که بطور مستقیم به شخص انسان مربوط می شود (مانند فوت، بازماندگی، حوادث بدنی و بیماری)؛ ۲- پیشامدهایی مورد نظر همیشه جنبه خسارتی ندارند (مانند زنده ماندن بیمه شده در پایان مدت معین). لذا از این حیث بیمه های اشخاص جنبه کاملاً مشخص دارند. بدین معنا که بیمه عمر در صورت حیات بیمه حوادث بدنی و بیمه درمان بوطور اساسی در مقابل بیمه های خسارتی قرار می گیرند . بنابراین حتی زمانی که پیشامد (فوت و صدمه بدنی) موجب زیان و خسارت باشد و تضمین بیمه گر را ایجاب کند باز به عنوان یک مسئله خسارتی مطرح نمی شود. با توجه به نکات ذکر شده به این تعریف دست می یابیم که بیمه های اشخاص در بر گیرنده بیمه هایی است که موضوع آنها دادن تأمین به اشخاص علاقه مند در مقابل هزینه های احتمالی یا بار مالی ناشی از وقوع یک ریسک فردی مشخص است.
این بار مالی بین بیمه گر و بیمه گذار در زمان انعقاد قرارداد بیمه بطور مقطوع تعیین می شود.بدین معنا که این هزینه های احتمالی دور از هرگونه دلواپسی و نگرانی از برآورد آتی و حدود و میزان تعهد و پرداخت های بیمه گر ، پیشاپیش تعیین می شود.
۳-۱۰-۲خطرات مطرح در بیمه های اشخاص:
شناسایی خطرات مطرح در هر رشته بیمه ای، علاوه بر کمک به طراحی بیمه نامه های مناسب، به نحوه عملکرد مکانیزم بیمه ای نیز کمک می کند؛ زیرا شناسایی این خطرات باعث می شود انواع و اقسام بیمه نامه ها با پوشش های متنوع برای جبران خسارتهای ناشی از آن خطرات، طراحی و وارد بازار شوند. این موضوع به دلیل رفع نیازهای گوناگون بیمه گذاران، افراد جامعه را به تهیه پوشش بیمه ای ترغیب و در نتیجه به رونق بازار بیمه ای کمک فراوانی می کند. از طرف دیگر به بیمه گران در جهت طراحی شرایط عمومی و خصوصی بیمه نامه ها و همچنین استخراج نرخ حق بیمه، باتوجه به مکانیزم فوق، یاری می رساند؛ این خطرات در بیمه‎های اشخاص که آنها را تحت پوشش قرار می دهد، به شرح زیر می باشند:
۱- بیماری: بیماری به هر وضعیت غیر عادی در بدن و روان می گویند که باعث ایجاد ناراحتی، سوء کارکرد یا تنش در فرد مبتلا یا افراد در ارتباط با او می شود.
۲- از کارافتادگی: از کار افتادگی کاهش یا از دست دادن توانایی انجام کار عضوی از اعضای بدن است که ناشی از حادثه یا بیماری باشد. منظور از از کار افتادگی در بیمه؛ یعنی همان Disability است. از کار افتادگی به دوسته عمده از کار افتادگی کامل و از کار افتادگی جزئی تقسیم می شود. از کار افتادگی کلی حالتی است که حداقل دو سوم(۶۶%) اعضای بدن دچار از کار افتادگی شده باشند که در چنین حالتی فرد را از کار افتاده یا از کار ا فتاده کلی می نامیم. اما از جمع اعضای آسیب دیده به ۶۶% نرسند، فرد دچار از کار افتادگی جزئی شده است. علاوه بر آن هر کدام از انواع از کار افتادگی اعم از کلی و جزئی به دو گروه موقت و دائم تقسیم می‎شوند.منظور از موقت این است که از کار افتادگی فرد، طی معالجه پزشکی بهبود یابد و فرد پس از مدتی توانایی قبلی خود را بدست آورد، اما از کار افتادگی دائم زمانی رخ می دهد که امیدی به بهبود وضعیت و بازیافت توانایی عضو یا اعضای آسیب دیده نباشد و همچنین پزشک معالج و نیز پزشک معتمد بیمه گر درمان عضو را تمام شده تلقی کند و یا بی اثر بداند.
۳- نقص عضو: عامه مردم از کار افتادگی و نقص عضو را یکی می پندارند، حال آنکه این دو واژه با هم متفاوت اند. تفاوت نقص عضو با از کار افتادگی به لحاظ بیمه ای در این است که عضو انسان در حالت از کار افتادگی سر جای خود باقی می ماند، اما در حالت نقص عضو، عضو مربوطه قطع شده یا تغییر شکل داده است.
۴-بستری در بیمارستان یا منزل: یکی از خطرات مطرح در بیمه های اشخاص این است که فرد به دلیل بیماری خود و سپری شدن فرایند معالجه به بستری شدن در بیمارستان یا منزل و استراحت کامل تن در دهد. در این صورت آنچه برای فرد خطر به حساب می آید این است که ممکن است شغل و حرفه او به نحوی باشد که در این مدت درآمدی را از دست بدهد؛ لذا بیمار علاوه بر هزینه های درمانی،سنگینی بار درآمد از دست رفته را نیز باید تحمل کند.
۵- حادثه: هر پیشامدی که بصورت ناگهانی، خارج از اراده فرد و بر اثر یک عامل خارجی اتفاق افتد و باعث فوت یا نقص عضو و از کار افتادگی افراد شود یا اینکه هزینه های پزشکی به همراه داشته باشد حادثه نامیده می‌شود.
۶- فوت: فوت تنها خطری است که نه تنها عمر انسان را تهدید می کند، بلکه احتمال رخ دادن آن قطعی است؛ تنها زمان وقوع آن مشخص نیست. عاقبت، عمر تمامی انسانها صرف نظر از دلیل فوت، روزی به پایان خواهد رسید، خواه فوت طبیعی باشد یا به علت بیماری یا حادثه.
۷- حیات:زنده ماندن نیز در زمره خطرات می تواند به حساب بیاید که زندگی افراد را تهدید می کند. این طبیعی است که مرور زمان و گذشت ایام توانایی افراد را کاهش می دهد. از طرفی هزینه های وجود دارد که مخصوص آن زمان است یا اینکه در آن مقطع از سن اشخاص افزایش می یابد؛ لذا باید چاره اندیشید تا افراد در سنین بالا بتوانند مبالغ قابل توجهی را به صورت یکجا یا مستمری بازنشستگی در اختیار داشته باشند تا بتوانند از دوران کهولت خود لذت ببرند.
۴-۱۰-۲سرمایه بیمه نامه در بیمه های اشخاص:
سرمایه بیمه نامه مبلغی است که بیمه گر تعهد پرداخت آن را در صورت بروز خطر موضوع بیمه نامه به عهده می گیرد. طبق ماده ۱ قانون بیمه، تعهد بیمه گر می تواند به صورت جبران خسارت وارده به بیمه گذار باشد یا اینکه یک مبلغ معین و وجه مشخصی باشد که در وجه او پرداخت می شود.
در بیمه های اموال حالت اول معمول است؛ به این معنا که بیمه گر پس از وقوع خسارت احتمالی،زیان وارده به بیمه گذار خود را جبران نموده و از لحاظ اقتصادی در حالت قبل از وقوع خسارت قرار می دهد، اما در بیمه‌های اشخاص هر دو گونه را داریم.برای نمونه در بیمه های درمان تکمیلی، بیمه گر هزینه های پزشکی موضوع بیمه نامه را تا سقف مورد تعهد و پس از کسر فرانشیزها پرداخت می نماید. از طرفی در بیمه های عمر تعهد می کند که در صورت فوت بیمه شده مبلغی را به ذی نفع بپردازد که اصطلاحا به آن سرمایه بیمه نامه
گویند. میزان این سرمایه در ابتدای شروع بیمه نامه از سوی بیمه گذار به بیمه گر پیشنهاد می شود و در صورت موافقت بیمه گر، در فرم بیمه نامه نیز قید می شود. دلیل اینکه در بیمه عمر بر خلاف سایر رشته ها، در ابتدا سرمایه معینی تعیین می شود این است که در سایر رشته های غیر از عمر(اموال و اشخاص)، میزان خسارت به وجود آمده مشخص بوده و قابل ارزیابی است، لیکن چون جان انسانها قابلیت قیمت گذاری ندارد و نمی‎توانند در زمان خسارت بگویند؛ بنابراین مبلغ خاصی را ابتدای بیمه نامه معین می کنند.
البته جهت جلوگیری از سوء استفاده برخی از بیمه گذاران و نیز جلوگیری از تجمع خطر به زیان بیمه گر، بیمه مرکزی ج.ا.ا سقف سرمایه ای را برای هر شخص مشخص کرده است. ب این معنا که مجموع سرمایه های بیمه های عمر هر فرد نباید از آن سقف تجاور کند.
۵-۱۰-۲ عوامل موثر بر بیمه های اشخاص:
هدف اولیه بیمه اشخاص حمایت خانواده در برابر پیامدهای مالی حاصل از مرگ سرپرست خانواده بر اثر حادثه، بیماری و از کار افتادگی است.
شرکت های بازرگانی نیز ممکن است به دلیل فقدان نیروی انسانی کارآمد، برای توسعه و پیشرفت و حفظ نیروهای متخصص و تأمین آرامش خاطر کارکنان به پوشش های بیمه ای نیازمند باشند.
بطور کلی در بیمه های اشخاص، فرد با خرید بیمه نامه ، تأمین آتی دریافت می کند که این تأمین به علت عدم اطمینان فرد به آینده است (از کار افتادگی،حادثه و عمر) و فرد با تحصیل این بیمه ریسک پیرامون خود را حداقل می کند. این اضطراب از دست دادن کار و یا بروز حادثه ضمن کار است که فرد را متقاضی دریافت بیمه می کند.در اینجا به عواملی که می تواند برروی بیمه های اشخاص تاثیر داشته باشند اشاره می کنیم:
۱- جمعیت: یکی از عوامل موثر بر بیمه های اشخاص است. توانایی مالی که ناشی از داشتن سطح درآمدی مناسب است خود منوط به اشتغال برای کسب درآمد است. پس اشتغال عامل ابتدایی برای ارتقای توان مالی
فرد به حساب می آید. اشتغال یا نقطه مقابل آن بیکاری می تواند عوامل موثر بر تقاضای بیمه های اشخاص معرفی شوند. علاوه بر آن بسیاری از انواع پوشش های بیمه های اشخاص به عنوان مکمل بیمه های اجتماعی ویژه شاغلان است و افراد حتی در صورت شاغل بودن در یک فعالیت کاری می توانند از مزایای این بیمه بهره‌مند شوند.
۲- درآمد: درآمد نیز یکی دیگر از عوامل تأثیر گذار می باشد. چرا که فرد در صورت احراز توانایی مالی عملاً در سطوح درآمدی بالاتری قرار می گیرد و برای افزایش تأمین خود بیش از پیش دقت می کند. می توان بالا بودن سهم حق بیمه های اشخاص در کشورهای پر درآمد را ناشی از همین علت دانست.
۳- تورم: تورم نیز عامل تأثیر گذار دیگری بر بیمه های اشخاص است که گاه اثر خود را بطور مستقیم و گاه معکوس نشان می دهد. محصولات بازار بیمه به هر منظور و با بهره گرفتن از مکانیسم در کشورهای بسیاری با مشکل طراحی در دوران تورمی روبرو هستند. شرایط تورمی، دشمن بیمه های زندگی است و تمام نتایج آن را خنثی می کند.
۴- فرهنگ: فرهنگ نیز یکی دیگر از عوامل موثر بروی بیمه های اشخاص است.تلقی مردم نسبت به بیمه و ورود آن به باورها و هنجارهای فرهنگی جامعه که خود تابع شناخت مزایا و قابلیت های آن است، از دیگر عوامل مهم در توسعه بیمه عمر می باشد.
۵- تبلیغات: اثرات ترویج و تبلیغ در فروش کالاها و از جمله بیمه انکارناپذیر است با توجه به بررسی های صورت گرفته، بیمه های اشخاص و فروش آن رابطه مستقیمی با تبلیغ دارد و بنابراین بدون داشتن یک برنامه ترویج و تبلیغ مناسب از طرف صنعت بیمه، انتظار توسعه بیمه های نامحتمل بنظر می رسد.
۶-۱۰-۲ انواع بیمه های اشخاص:
بیمه های اشخاص در سه رشته بیمه های عمر،بیمه های حوادث و بیمه های درمان به بیمه گذاران عرضه می‌گردد. این سه رشته هر کدام بر حسب نیازهای بیمه ای به شاخه های متعدد تقسیم می شوند.
*بیمه های عمر:
یکی از مهمترین رشته های بیمه ای در تمام دنیا بیمه عمر است. این اهمیت تا جایی است که در کشورهای پیشرو در صنعت بیمه، بیمه گران به دوسته بیمه گر عمر و بیمه گر غیر عمر تقسیم می شوند و هر کدام در زمینه تخصصی خود فعالیت می نمایند؛ یعنی بیمه عمر را از تما م رشته ها از جمله: آتش سوزی، باربری، اتومبیل، مهندسی، مسئولیت و حتی از بیمه های حادثه و درمان نیز جدا نموده اند. جدا از اینکه این تخصص گرایی، کارایی بیمه گران عمر را افزایش می دهد، اهمیت بیمه های عمر را نیز نشان می دهد.
*بیمه عمر در ایران:
در بخش بیمه های عمر(زندگی) که از قدیمی ترین بیمه از انواع بیمه های اشخاص در ایران بشمار می‌رود، آیین نامه ۱۳ مربوط به بیمه های زندگی در تاریخ ۲۶/۰۳/۱۳۵۰ به تصویب شورای عالی بیمه رسید البته متن این آیین نامه در بخش بیمه های عمر مرور می شود؛ لیکن گفتنی است علاوه بر مفاد این آیین نامه که در حقیقت شرایط عرضه انواع بیمه های عمر را برای بیمه گران تشریح می نمود، آیین نامه ای ۱/۱۳-۷/۱۳ نیز جهت تکمیل آیین نامه شماره ۱۳ به تصویب شورای عالی بیمه رسید. البته تاکنون آیین نامه ای ۱/۱۳-۲/۱۳ و۳/۱۳ لغو شده اند.
تمامی آنچه راجع به بیمه های زندگی(عمر) است در آیین نامه ها گنجانده شده است که مواردی از قبیل: شرایط عمومی بیمه نامه ها، نحوه انجام عملیات اتکایی، نحوه محاسبه کارمزد، نرخ حق بیمه ها، جداول مرگ و میر و… از آن جمله اند.
*دلایل نیاز مبرم افراد جامعه به برخورداری از پوشش بیمه عمر:
برخی از متخصصان بیمه معتقدند که تمامی افراد در هر دهک اجتماعی که باشند به نوعی نیازمند بیمه عمر هستند و می توانند یک بیمه عمر قوی داشته باشند. برخی ازاین دلایل به صورت زیر می باشند:

• جانشینی برای درآمد