ردیفهایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر در زمین اصلی کشت میشود. برای هر هکتار زمین به ۳-۲ کیلوگرم بذر نیاز است و زمان مناسب کشت اواخر تابستان تا اوایل پاییز میباشد. در روش غیر مستقیم بذور را در اوایل بهار در خزانه هوای آزاد در ردیفهایی به فاصله ۵ تا ۲۰ سانتی متر کشت میشود. پس از آبیاری و وجین علف هرز در سطح خزانه، اوایل پاییز میتوان نشاها را به زمین اصلی منتقل کرد. فاصله ردیفها در زمین اصلی ۶۰ سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر است. بذرهای این گیاه برای جوانه زنی به نور نیاز دارند بنابر این بذرها نباید با خاک پوشیده شوند. درجه حرارت مناسب، جوانه زنی این بذرها ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی گراد است]۱۱[. اگر هدف از کشت این گیاه، تولید گل شاخه بریده باشد، بهترین روش تکثیر استفاده از ریزوم و تقسیم بوته میباشد. تقسیم بوته در اوایل بهار یا بعد از گلدهی گیاه انجام میشود. در این روش هر گیاه را به ۲ تا ۴ بوته تقسیم، در ردیف هایی به فاصله ۶۰ سانتی متر و فاصله دو بوته ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر کشت میشوند. استفاده از تقسیم بوته علاوه بر تکثیر گیاه به منظور حفظ قدرت رشد پایه هم انجام میشود. به عنوان مثال گونه A.clypeolata دارای زندگی کوتاهی است، بنابراین بایستی هر ساله این گیاه برای حفظ پایه تقسیم شود. بیشتر گونه های Achillea همچنین از طریق قلمه تکثیر میشوند]۱۱[. A. ptarmica دارای گلهای به رنگ سفید و نحوه تکثیر آن با بذر و تقسیم بوته انجام میشود. از گونه های استفاده در فضای سبز میتوان A. fanal، A. anthea که با بذر و تقسیم بوته تکثیر میشود]۱۱[.

۱-۵- فنولوژی
بذر گیاه بومادران در اواخر زمستان (اسفند ماه) شروع به جوانه زنی میکند و رشد اندامهای رویشی در اسفند ماه شروع میشود و تا اواخر بهار نیز ادامه مییابد. گلدهی گیاه در خرداد ماه آغاز و تا تابستان ادامه دارد. رسیدن بذور از تیر ماه شروع میشود و تا آذر ماه نیز ادامه مییابد. خشکی و ریزش پاییزه برگ ها از آذر ماه شروع میشود. رشد اندامهای رویشی در اسفند ماه مجدداً آغاز میشود. کشت نشاء بومادران در فروردین ماه صورت میگیرد، البته تفاوتهای بسیار زیادی بین گونه های مختلف به لحاظ فنولوژیک وجود دارد ]۳۴[.
۱-۶- خواص دارویی
این گیاه به علت دارا بودن ترکیبات مؤثره که خواص دارویی دارند از گذشته ها تا کنون مصارف دارویی متعددی دارد
۱-۶-۱- موارد استفاده در طب سنتی
استفاده از خواص دارویی گیاه بومادران بیشینه تاریخی دارد. در کتاب ایلیاد و ادیسه هومر گیاه بومادران به عنوان گیاهی که در درمان خونریزی نقش مهمی را ایفا میکند، نام برده شده است]۱۲[. در قرون گذشته از این گیاه برای بند آوردن خونریزیهای بینی، اختلالات قاعدگی، بیخوابی، اختلالات بینایی، وجود خون در ادرار، دفع سنگ کلیه و غیره استفاده میشد؛ علاوه بر آن تب بر و ضد نفخ هست]۶ و ۱۲[. اشکال قابل مصرف این گیاه عبارتند از: گیاه خشک شده، عصاره، مایع، پماد و اسانس]۲۶ و ۹۴[.
۱-۶-۲- موارد استفاده در طب جدید و صنایع غذایی
یافته های جدید طبی موارد استفاده سنتی را تأیید مینماید]۲۶ و ۲۷[. بر اساس گزارشات جدید، بومادران از فعالیت الستاز نوتروفیلی که به عنوان یک آنزیم پروتئاز در فرآیندهای التهابی نقش دارد جلوگیری مینماید. به عبارت دیگر این گیاه میتواند نقش مهمی در جلوگیری از التهاب داشته باشد. امروزه از این گیاه به عنوان افزودنی دارویی در داروهای مؤثر در درمان زخم ها و التهابات پوستی استفاده میشود]۲۶ و ۲۷[. یکی دیگر از کاربردهای این گیاه دارویی در صنایع غذایی به خصوص در تولید مخلوطهای دارویی چایی]۲۶[ و تولید روغن های دارویی]۵۵[ از بذر برخی گونه های این گیاه میباشد. تجزیه و تحلیل چهل نمونه تجاری بومادران نشان داده است که درصد ترکیبات فنولی در این گیاه بسیار بالاست. بومادران به طور متوسط حاوی ۶/۰% فلاونوئید و ۴۸/۱ % اسیدهای فنولی است. نظر به وجود ساختار قطبی ترکیبات فنولی حلالیت آنها در آب و الکل بالا بوده و به راحتی در آب و الکل حل میشوند. لذا میتوانند به عنوان افزودنی چایی مورد استفاده قرار گیرند]۲۶[. علاوه بر این گزارشات مختلفی در رابطه با فعالیت های ضداسپاسم^[۲] و التهاب در قسمتهای مختلف دستگاه گوارش از این گیاه گزارش شده است. یزدانپرست و همکاران]۱۱۲[ از گونه A. santolina که در ایران به فراوانی یافت میشود؛ برای درمان دیابت از طریق تأثیر عصاره آن روی پارامترهای اکسیداتیو لوزالمعده استفاده نمودند. همچنین حضور ترکیبات سینئول^[۳]، برنئول^[۴]، کامفور^[۵] و ترکیب آلفا پینین^[۶] با غلظت بالا در گونهA. bibersteinii گزارش شده است که این ترکیبات ویژگیهای آنتیاکسیدانی، ضد التهابی و ضدآپوپتوزی دارند]۴۴[. گونه A. nobilisفعالیت قوی در جلوگیری از تکثیر سلولهای سرطان سینه رده MCF7 از خود نشان میدهد]۱۱۲[.
۱-۷- موارد استفاده در فضای سبز
فضای سبز به عنوان جزء ضروری و مهم شهرها نقش اساسی در بهبود و کیفیت زیستی شهرها داشته و کمبود آن میتواند سبب ایجاد اختلال جدی در حیات شهرها شود. این مسأله خصوصا در شهرهای بزرگ و صنعتی از اهمیت بیشتری برخوردار است. زینت شهرها و مطلوب بودن آنها برای زیست مدیون زیبایی آفرینی فضای سبز در شکلهای متنوع آن است، فضای سبز متکی به درختچهها، بوتهها و گیاهان پوششی یکی از مهم ترین و اثر بخش ترین شکلهای فضای شهری است که از پایداری مناسبی برخوردار است مهمترین اثرهای این گیاهان در فضای سبز شهری تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، کنترل باد، جذب گردو غبار و تلطیف هوا، کاهش آلودگی صوتی،تولید اکسیژن و جذب دیاکسیدکربن و سایر آلایندههای گازی و هم چنین زیبایی آفرینی میباشد. گیاهان پایا با هزینه کم نگهداری و با حفظ برگهای خود در تمام طول سال، نقش مؤثرتری در جذب آلاینده هایی از قبیل سرب، دیاکسیدگوگرد و اکسید های نیتروژن و نیز کاهش آلودگی صوتی ایفا میکنند. گونه های مختلف بومادران به عنوان گیاهان کم توقع میتوانند در فضای سبز مناطق خشک مورد استفاده قرار گیرند. تنوع در رنگ، عادت رشد و مقاومت به انواع عوامل نامساعد محیطی باعث شده این گیاه در سالهای اخیر به عنوان یک گیاه زینتی، مورد توجه بسیاری از پرورشدهندگان گیاهان زینتی قرار گیرد، به طوری که بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکا از این گیاه برای تهیه گل شاخه بریده و گل خشک استفاده میکند. بعضی از رقمهای این گیاه به خاطر عادت رشد خزنده به عنوان گیاه پوششی استفاده میشوند. همچنین تنوع رنگ در گلهای این گیاه باعث شده که از این گیاه در فضای سبز استفاده شود.
۱-۸- مهمترین ارقام وگونههای مورد استفاده در جهان
الف) رقم معروف به Coronation Gold که هیبریدی از A.filipendulina× A.clypeolata میباشد. گونه A.clypeolataبا ۲n=2x=18به عنوان والد نر و گونه A. filipendulina با ۲n=2x=18 استفاده میشود.گلهای زرد و طلایی این گونه از اواسط تابستان تا اوایل پاییز ظاهر میشوند. ساقه گل دهنده این گیاه حدود ۹۰-۷۰ سانتیمتر ارتفاع دارد. بر این اساس از این گیاه به عنوان گل شاخه بریده استفاده میشود. عمر ماندگاری این گلها در دمای اتاق حدود ۶ تا ۷ روز میباشد.
ب) رقم Moonshine هیبریدی است که از تلاقی دو گونه A. filipenduli × A. taygeta حاصل شده است. گونه A. taygeta با ۲n=2x=18 به عنوان والد و گونه A. filipenduli با ۲n=2x=18 استفاده میشود. این رقم دارای گلهای زرد و برگهای سبز نقره ای است. ارتفاع این گیاه ۷۰-۵۰ سانتیمتر است و در طول فصل رشد فقط یکبار گل میدهد. از این گیاه بیشتر به خاطر داشتن برگهایی به رنگ نقرهای در حاشیه فضای سبز استفاده میشود]۵۲[.
ج)ارقام متعلق به گونه A. filipendulina دارای سطح دیپلوئیدی و همگی دارای گلهایی به رنگ زرد هستند. گلهای این گونه بر روی گلآذین بسیار بزرگ و فشردهای قرار گرفتهاند. ارتفاع این گیاه بسته به رقم از ۷۰ سانتی متر تا ۱۵۰ سانتی متر متفاوت است. از گلهای این گونه هم برای تهیه گل خشک و هم برای تهیه گل شاخه بریده استفاده میشود]۴۹[.
د) ارقام گونه A. millefolium با سطح پلوئیدی ۲n=45,54 و به خاطر تنوع رنگ و داشتن گلهایی با گلآذین فشرده هم به عنوان گل شاخه بریده و به منظور گل خشک استفاده میشود]۵۲[.
ر)ارقام گونه A. taygeata با تعداد پایه کروموزومی ۱۸۲n=2x= دارای مخلوطی از رنگهای روشن هستند که به عنوان گل باغچهای و گل خشک استفاده میشوند]۹۴[.
ز)گونه A. tomentosa با سطح پلوئیدی ۲n=2x=18دارای گلهای زرد طلایی است که از اواخر اردیبهشتماه تا اواخر شهریور ظاهر میشوند. گلها و برگهای این گیاه بسیار معطر هستند. دارای عادت رشد خزنده است به طوری که در مدت کوتاهی فضای اختصاص داده شده به خود را پر میکند. حداکثر ارتفاع این گیاه ۱۵ سانتی متر است و تا حدودی دارای قدرت پاخوری است. به همین دلیل از این گیاه برای استفاده در باغهای صخرهای و به عنوان گیاه پوششی استفاده میکنند]۳۶[.
س)گونه A. sivasica یک گونه جدید است و در ترکیه شناخته شدهاست]۵۲[.
ش) گونه nobolis.A با سطح پلوئیدی ۲n=2x=18 این گونه با نام بومادران تماشایی نیز نامیده میشود. دارای ارتفاع ۶۰-۳۰ سانتی متر و بومی ایران بوده، دارای گلهایی با طیف رنگی کرم تا سفید می باشد]۹۴[.
ط)گونه aucherii .A با سطح پلوئیدی ۲n=4x=36 بومی ایران بوده و بیشتر به عنوان گیاه دارویی مطرح است]۱۰۷[.
ع) گونه pachycephala .A با سطح پلوئیدی ۲n=4x=36 بومی ایران وخراسان شمالی وبه عنوان گیاه زینتی مطرح میباشد]۴۷[.
غ) گونه A. talagonica با سطح ۲n=2x=18 بومی مرکز ونواحی شرقی ایران است. و بیشتر جنبه دارویی و زینتی دارد]۹۶[.
۱-۹- اهمیت بررسی تنوع فصلی
اگرچه میزان رشد و نمو و همچنین سن بافت]۲۹[ بر روی کمیت و کیفیت مواد موثر گیاهان دارویی تأثیر گذار است. عوامل محیطی مانند سرما، گرما، میزان رطوبت نسبی وغیره بر روی میزان این ترکیبات نیز تأثیر دارد. بر این اساس فصل برداشت گیاهان دارویی معرف میزان ماده موثر، در نهایت باعث افزایش کیفیت، کمیت و بالا رفتن عملکرد آن میشود. نظر به این امر بررسی تنوع فصلی بر روی ترکیبات مادهی موثره گیاهان دارویی حائز اهمیت است. بر این اساس مطالعات بسیاری صورت گرفته است به عنوان مثال: لوییز و جانسون]۷۸[ اثر تنوع فصلی بر روی اسیدهای رزمارینیک و کارنوزیک موجود در عصاره گیاه رزماری مورد مطالعه قرار دادند. در طول تابستان غلظت اسید کارنوزیک کاهش یافته که عامل آن می تواند در کاهش میزان بارندگی و افزایش درجه حرارت محیط باشد و به این نتیجه رسیدند که شرایط زیست محیطی در حال رشد می تواند محتوای اسید رزماریک و کارنوزیک را تحت تأثیر قرار بدهد و در نتیجه فعالیت آنتی اکسیدانی رزماری را تغییر دهد. لیو و همکاران]۷۶[ میزان متابولیتهای ثانویه در فصول مختلف سال و سن بافت گیاه Camptotheca eroxidat را مورد بررسی قرار دادند. با افزایش سن بافت ترکیباتی مانند فنولیک اسید ها در گیاه افزایش پیدا کرد و همچنین میزان این آلکالوئید ها در تنشهای آبی هم افزایش مییابد]۴۲[. این مطالعه نشان داد که تنشهای زنده و غیرزنده فرآیندهای متابولیک را تغییر میدهد و احتمالاً ترکیبات ثانویه در پاسخ به تغییرات محیطی دما، رطوبت نسبی، طول روز، آب و خاک تغییر میکند. بر همین اساس مطالعه بر روی گیاه بومادران میتواند بهترین فصل برداشت با دارا بودن مواد موثره گیاه را مشخص کند. رضازاده و همکاران]۵[ اثر تغییرات فصلی بر روی ترکیبات فلاونوئیدی گیاه Ginkgo biloba L. بررسی کردند. آنها با بهره گرفتن از روش HPLC میزان فلاونول گلیکوزیدها در محیط اسیدی را هیدرولیز کردند. نتیجهای که مشاهده کردند این بود که در ماه های مختلف سال میزان فلاونوئیدها متفاوت است و حداکثر مقدار در خرداد ماه بدست آمد. پوری و همکاران]۴ [اثر تغییرات فصلی بر روی ترکیبات فنولیک در چای سیاهCamellia sinensis L. مطالعه کردند. در ماه های گرم سال بالاترین میزان پلی فنول در نمونه های چای سیاه مشاهده شد. نرگ همکاران]۸۷ [تأثیر تغییرات فصلی و موقعیت جغرافیایی بر روی ترکیبات ثانویه گیاه Pinussylvestris L. مورد بررسی قرار دادند و نتایج بدست آمده مشخص کرد که فاکتورهای محیطی از عواملی هستند که بر روی کیفیت کمیت ترکیبات ثانویه اثر میگذارند. مالا و همکاران تأثیر تغییرات فصل بر روی متابولیتهای ثانویه در گیاه دارویی Calotropis procera مورد آزمایش قرار دادند. آنها ترکیبات ثانویه شامل: آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، استروئلها را از گل آن استخراج کردند ونتایج بدست آمده نشان داد که استروئل و فلاونوئیدها در فصل زمستان بیشترین مقدار را داشت و طی فصل مرطوب کمترین میزان را دارا بود. رویوگویا و همکاران اثر تغییرات فصلی بر روی متابولیتهای ثانویه در گیاه Eremanthus mattogrossensis از خانواده Asteraseae را مورد مطالعه قرار دادند. آنها از عصاره برگهای این گیاه با بهره گرفتن از روش HPLC عملکرد ترکیبات اصلی در متابولیتهای ثانویه را شناسایی کردند و نتایج بدست آمده همبستگی بالایی بین کمیت ترکیبات و تغییرات فصل نشان داد. جاکوولژویک و همکاران]۷۰ [اثر تغییرات فصلی بر روی مقدار متابولیتهای ثانویه گیاه Chelibonium majus L. و اثر آنتیاکسیدانی آن مورد ارزیابی قرار دادند. آنها ترکیبات اصلی در متابولیت ثانویه مانند: فنولیک، فلاونوئید و فعالیت آنتیاکسیدانی آنها را در سه دوره فنولوژی گیاه (رزت، گلدهی، میوه دهی) آزمایش کردند. نتایج بدست آمده نشان داد میزان فنولیک و فعالیت آنتیاکسیدانی در مرحله رزت بالاترین میزان و مقدار فلاونوئید در مرحله گلدهی بیشترین را دارا بوده است.
۱-۱۰- ترکیبات فنولیک
یک گروه مهم ترکیبات شیمی گیاهی در مواد غذایی ترکیبات فنولیک هستند. که شامل فلاونوئیدها(مثل کورکومین^[۷] موجود در زرد چوبه، کاری و خردل) و فنولیک اسیدها میباشند. فنولیک اسیدها به مقدار زیاد در غلات حضور دارند به طوریکه گاهی مقدار آنها به ۵۰۰ میلی گرم در کیلوگرم میرسد این اسیدهای فنولیک که از اثر آنتیاکسیدانی دارند، به طور عمده در سبوس غلات یافت میشوند.
ترکیبات فنولیک در غذاهای گیاهی شامل محدوده وسیعی از ترکیبات و طیف گستردهای از فعالیتهای عملکردی هستند، از نظر تجاری اهمیت این ترکیبات به علت نقش طعم زایی آنها در فرآوردههای غذایی(بویژه طی قهوهای شدن آنزیمی) است. اما امروزه توجه زیادی به اهمیت آنها از نظر سلامتی میشود. همچنین اثر آنتیاکسیدانی و ضدمیکروبی آنها مورد توجه است. در سادهترین اصطلاحات شیمیایی، ترکیبات فنولیک شامل یک حلقه آروماتیک هیدروکسیله شده مثل فنول، پاراکروزول^[۸]و ۳- اتیل فنول است. فنولیک اسیدها مثل کافئیک، کوماریک^[۹] و فرولیک، به طور گستردهای در مسیر شیکیمیک اسید^[۱۰] بافتهای گیاهی حضور دارند که این مسیر با اتصال فسفوانول پیرووات واریترز ۴- فسفات آغاز میشود.
ترکیبات فنولیک شامل ویتامینها، رنگدانهها و فلاونوئیدها هستند و ویژگی ضدجهشی و در نتیجه ضدسرطانی را بر عهده دارند. فعالیتهای آنتیاکسیدانی فنولیک به طرق مختلف صورت میگیرد که از جمله آنها میتوان به جمع آوری رادیکالهای آزاد، دادن هیدروژن، جمع آوری اکسیژن منفرد، کلاته نمودن یونها و غیره اشاره نمود.
ترکیبات فنولیک گروه بزرگی از متابولیتهای ثانویه گیاهی بوده و حدود ۸۰۰۰ ترکیب مختلف در این گروه قرار میگیرند. نقش اساسی این ترکیبات در گیاهان، حفاظت از گیاهان در برابر استرسهای رادیکال آزاد ایجاد شده تحت شرایط فتوسنتز و اشعه ماورابنفش میباشد. ترکیبات فنولیک شامل فنولیکهایی با ساختار ساد ه تر( فلاونوئیدها و فنولیک اسیدها) و فنولیکهایی با وزن بالا مانند تاننها هستند. در ساختار تاننها گروه های فنولیک زیادی وجود دارند که این ترکیبات قادرند پروتئین ها را رسوب دهند. تاننها در دانه غلات، بقولات، میوه ها و نوشیدنیهایی مانند چای و قهوه حضور دارند. ترکیبات فنولیک مسئول برخی ویژگیهای حسی مرتبط با کیفیت مواد غذایی گیاهی میباشند که از آن جمله به تأثیر آنها در ایجاد طعم تلخ و گس، رنگ تیره، بو و پایداری اکسیداتیو میتوان اشاره نمود. از آنجا که فنولها مولکولهای فعالی میباشند، به سرعت با سایر فنولها و یا دیگر ترکیبات موجود در مواد غذایی واکنش میدهند و رنگدانههای پلیمری ایجاد میکنند. گیاهان زیادی از نظر فعالیت آنتیاکسیدانی برای استفاده در صنعت مورد مطالعه قرار گرفتهاند و ترکیبات پلی فنول از آنها خالص سازی شده است. تعداد زیادی از پلی فنولهای گیاهی دارای ویژگی آنتیاکسیدانی، مورد بررسی قرار گرفتهاند و استفاده از آنها برای محافظت در برابر اکسیداسیون لیپیدها پیشنهاد شده است. توکوفرول ها ترکیبات مونوفنولی هستند که در روغن خوب حل میشوند. این ترکیبات در تمام قسمتهای گیاه یافت میشوند و رادیکالهای آزاد را با پتانسیل بالا از بین میبرند.
فلاونوئیدها فراوان ترین گروه آنتیاکسیدانهای طبیعی را شامل میشوند که قادرند در محدودهی گستردهای از سیستمها، فعالیت آنتیاکسیدانی داشته باشند. فلاونوئیدها مشتقات دیفنیل پروپان بوده و یک حلقه هیتروسیکلیک^[۱۱] ۶ عضوی همراه با اکسیژن دارند. فلاونوئیدها شامل فلاونولها، فلاونونها، فلاونها و لوکوآنتیسیانینها هستند. فلاونوئیدها قادرند رادیکالهای پراکسیل، آلکیل پراکسیل، سوپراکسید، هیدروکسیل، اسیدنیتریک و پراکسینیتریت، را در محیطهای آلی غیرفعال نماید. با گلیکولیزه شدن فلاونوئیدها، فعالیت آنتیاکسیدانی کاهش مییابد.
کاروتنوئیدها پلی فنولهای ترپنوئیدی هستند که دارای باند دوگانه مزدوج هستند. این ترکیبات شامل کاروتنها که هیدروکربنهای پلی اون بوده و زانتوفیلها که در ساختمان خود اکسیژن را به اشکال مختلف گروه های هیدروکسی، اکسو یا اپوکسی دارند. کارتنوئیدها محلول در چربی بوده و نقش مهمی در کاهش اکسیداسیون چربیها دارا میباشند.
۱-۱۰-۱- خواص بیولوژیک فنولهای گیاهی
نقش آنتیاکسیدانها در پیشگیری از بیماریهای مزمن را به علت توانایی آنها در ممانعت از صدمات اکسیداتیو ناشی از اکسیدانهای فعال به بیومولکولهای فعال مثل DNA، چربیها و پروتئینها میدانند. صدمات اکسیداتیو، عامل احتمالی برخی شرایط پاتولوژیک مثل آترواسکروز (تصلب شرائین)، سرطان و التهاب مزمن است. فنولهای گیاهی به علت حضور گروه های هیدروکسیل متصل به حلقه فنیل، اثر آنتیاکسیدانی دارد. ظرفیت آنتیاکسیدانی این ترکیبات، مشابه ویتامین E است به طور مثال ظرفیت آنتیاکسیدانی معادل تورولوکس در مورد فلاونول کوئرستین، ۴ برابر بیشتر از ویتامین E است. این بررسی بر مبنای به دام انداختن رادیکالهای آزاد در سیستم آبی یا چربی حضور دارند. اما روشی که بیشتر به بیولوژیک نزدیک باشد، شامل تولید رادیکالهای آزادی است که از نظر پاتولوژیک اهمیت دارند مثل رادیکال پراکسیل.
۱-۱۰-۲- اثرات ضد سرطانی
بررسی پتانسیل رابطه بین خواص آنتیاکسیدانی فنولهای گیاهی و ممانعت از بروز بیماریهای قلبی و رگهای خونی، با آزمایشاتی بر LDL^[12] ایزوله شده، انجام میشود. LDL اکسید شده آتروژنیک بوده و یک ماده حدو واسط در پیشرفت بیماریهای قلبی است. فلاونوئیدها از اتصال، تجمع و ترشح پلاکتهای خونی در سیستمهای زنده ممانعت به عمل میآورد. مکانیسم عمل شامل جلوگیری از انجام عمل آنزیمهای سیکلواکسیژناز و نوکلئوتید فسفودیاستراز حلقوی است. در مطالعاتی که بر روی حیوانات انجام میشود، ابتدا با بهره گرفتن از برخی مواد شیمیایی سرطانزا، سرطان را به صورت تحریک شده، در جانور ایجاد میکنند و آنگاه اثر ضدسرطانی مواد مختلف را آزمایش میکنند. فنولهای گیاهی نقش مؤثری در جلوگیری از سرطان دارند. ترکیبات ضدسرطان را بر اساس نقش ممانعتشان در یکی از مراحل بروز سرطان، طبقه بندی میکنند.
فنولهای گیاهی میتوانند در هر یک از این مراحل مداخله کرده و باعث کاهش خطر بروز سرطان شوند. در مرحله آغازین، صدمات DNA توسط مواد کارسینوژن تشدید میشود. فنولها با به دام انداختن کارسینوژنها، به طور مستقیم مانع از ایجاد این صدمات میشوند. چون فنولها آنتیاکسیدان هستند، توانایی به دام انداختن رادیکالهای آزاد را نیز دارند. راه دیگر جلوگیری، القای دفع کارسینوژنها با فعال ساختن سیستمهای آنزیمی فاز۱ و فاز۲ است که در حذف ترکیبات از بدن نقش دارند. اما تحریک و فعال سازی آنزیمهای فاز ۱ زیانبار است چون تبدیل ترکیبات پروکارسینوژنهای حقیقی را تشدید میکند. تعدادی از فنولهای گیاهی از عمل آنزیمهای فاز ۱ ممانعت کرده و بدین ترتیب اثر کارسینوژنی اعمال میکنند.
۱-۱۰-۳-اثر ضدمیکروبی
فنولهای گیاهی حتی میتوانند اثر ضدباکتریایی نیز داشته باشند.که از آن جمله میتوان به فعالیت ضدمیکروبی ترخون و آویشن اشاره نمود. اثر ضدمیکروبی فنولهای گیاهی بستگی به تعداد گروه های هیدروکسیل روی حلقه فنولی دارد. همبستگی مستقیمی بین تعداد گروه های هیدروکسیل و سمیت آنها بر روی میکروارگانیسمها وجود دارد و فنولهای اکسید شده اثر شدیدتری را اعمال میکنند. مکانیزم این ترکیبات احتمالاً به دلیل مهار آنزیمی از طریق واکنش آنزیمی با سولفیدریل^[۱۳] یا واکنشهای غیراختصاصی با پروتئینهای میکروبی است]۵۱ و ۸۲[.
۱-۱۱-استخراج ترکیبات فنولیک
الف)استخراج با حلال
استخراج سوکسله، شامل استخراج یک ترکیب مشخص از بافت ماده غذایی، با بهره گرفتن از یک حلال میباشد که این حلال بایستی ماده مورد نظر را در خود حل نماید. در این روش، ماده غذایی با حلال ترکیب شده و برای مدت مشخصی در تماس با یکدیگر قرار میگیرند و در نهایت پس از عمل استخراج، حلال جداسازی میشود. مدت زمانی که ماده غذایی با حلال در تماس میباشد، انتقال جرم ترکیب مورد نظر از ماده غذایی به حلال صورت میگیرد. روش استخراج با حلال، روش معمول برای استخراج ترکیبات فنولیک میباشد، که راندمان آن به نوع حلال نیز بستگی دارد ولی عمدتاً از آب، متانول، دیاتیلاتر و اتیلاستات برای استخراج پلی فنولها استفاده شده است. در اکثر تحقیقاتی که بر روی استخراج ترکیبات فنولیک صورت گرفته است، از این روش با بهره گرفتن از حلالهای مختلف انجام شده است. در استخراج از پوست و دانه انار، از حلالهایی مانند آب، اتیلاستات و متانول استفاده شده است. همچنین استخراج ترکیبات فنولیک از قارچ خوراکی، توسط چهار نوع حلال( آب، اتیل استات، متانول و پترولیوماتر) انجام شده است.
ب) استخراج توسط امواج اولتراسونیک^[۱۴]
امواج اولتراسونیک یا مافوق صوت، امواج صوتی با فرکانسهای بالاتر ازKHz16 میباشند که توسط گوش انسان قابل تشخیص نیستند. در فرآیندهای غذایی، با بهره گرفتن از این امواج با سرعت کم(wcm^-21 >)، ترکیبات و ساختار غذا مشخص می شود و امواج با شدت بالا (wcm^-2100-10) در فرکانس زیاد(بیش ازMHz 5/2) برای تشکیل امولسیون، تجزیه بافتها و تمیز کردن سطوح استفاده میشوند. هنگام برخورد این امواج با یک ماده، این امواج نیرویی را اعمال میکنند، اگر این نیرو بر سطح عمود باشد به عنوان موج فشاری از درون غذا عبور میکند و در صورتی که موج موازی سطح باشد باعث موج برشی میشود، هر دو موج، در هنگام عبور از غذا ضعیف میشوند. امواج اولتراسونیک باعث تجزیه بافت، نازک کردن غشای سلولی، ایجاد حبابهای هوا در غذاهای مایع و تولید رادیکالهای آزاد ( که این عمل اثر کشنده بر روی میکروارگانیسمها دارد) میشوند. عمل تجزیه بافت و متلاشی کردن آن و همچنین نازک کردن غشای سلولی باعث شده است تا از این امواج در استخراج استفاده کنند. با بهره گرفتن از این روش، میتوان با کاهش چشمگیر زمان، به راندمانی مشابه با استخراج با حلال دست یافت. در استخراج ترکیبات فنولیک از رزماری، از این روش استفاده شده است.
ج) استخراج با کلونجر