۵

فعالیت‌های روز زمین خشک

- کوهنوردی
- صخره نوردی

۶

فعالیت‌های اکتشافی

- کارهای صنعتی محلی، کشاورزی یا صنایع دستی

۷

فعالیت‌های فرهنگی

- باستان شناسی
- گروه‌های مردمی
- کارگاه‌های هنری
- صنایع دستی
- بازسازی اماکن
- اهداف فرهنگی، خوراک شناسی و علوم دیگر

۸

فعالیت‌های سلامتی جویانه

- آموزش بدن سازی
- وسایل سلامتی

اما اگر بپذیریم که جهانگردی روستایی علاوه بر پوشش جهانگردی در حومه شهر انواع دیگری از جهانگردی از جمله جهانگردی کشاورزی، جهانگردی در مزرعه‌ها و… را نیز پوشش می‌دهد در این صورت قلمرو بسیار گسترده ای برای گردشگری روستایی تبیین می‌شود. در زمینه گونه شناسی روستایی به عنوان الگوی غالب فضایی در زمینه گردشگری در نواحی روستایی، با توجه به قابلیت‌های هر مکان یا روستا دارای گونه های متفاوتی از گردشگری می‌باشد.

انواع گردشگری روستایی
از آن جا که نواحی روستایی را دارای توانمندی بالقوه و پتانسیل‌های طبیعی برای توسعه گردشگری می‌دانند، می‌توان انواع گوناگونی از توریسم روستایی را بر شمرد که با توجه به اهداف گردشگری و بر اساس شرایط فرهنگی، اقلیمی و اقتصادی نواحی روستایی شکل می‌گیرد.
گردشگری طبیعی/ روستایی
این نوع توریسم روستایی، در تعامل با جاذبه های طبیعی/ اکولوژیکی شکل می‌گیرد.
گردشگری فرهنگی/ روستایی
توریسم فرهنگی در ارتباط با فرهنگ، تاریخ و مواریث فرهنگی و باستانی اقوام روستایی در نظر گرفته می‌شود.
اکوتوریسم
اکوتوریسم، در سال ۲۰۰۲ که به وسیله UNEP و سازمان جهانی گردشگری (WTO) به عنوان سال جهانی اکوتوریسم برگزیده شده بود، یکی از محورهای مورد نظر توریسم روستایی بود که به بررسی اکوتوریسم و حفاظت زیست بوم‌ها در توسعه گردشگری روستایی می‌پرداخت و تغییرات آب و هوایی و محدودیت‌های طبیعی و میزان تغییر محیط زیست و اکوسیستم‌های روستایی را مورد مطالعه قرار می‌داد. بر این اساس به نوعی از توریسم گفته می‌شود که علاوه بر جاذبه های طبیعی (رودخانه، جنگل، اکوسیستم‌های طبیعی، دریاچه فصلی و کوهستان) بازندگی، هنجارها و آداب اجتماعی مردم روستایی که در حوزه‌ی تعامل و بر هم کنش با جاذبه های طبیعی نیز قرار می‌گیرد، دارای پیوستگی و ارتباط نزدیک، برآورد می‌شود. الپروود (wood, 1998:8)، نیز اکوتوریسم را گونه ای از توریسم روستایی می‌داند که علاوه بر برخورداری از جاذبه های طبیعی، به رشد و توسعه اقتصاد روستایی در بستر توسعه‌ی پایدار نظر دارد و در این راه از حمایت انجمن‌های محلی CBO, NGO نیز بهره می‌برد.
اکوتوریسم به عنوان یکی از اشکال گردشگری طبیعت و به عنوان ابزار توسعه پایدار توسط سازمان‌های غیر دولتی، کارشناسان توسعه و دانشگاهیان از سال ۱۹۹۰ مورد مطالعه قرارگرفته است. اصطلاح اکوتوریسم از طرفی دارای مفهوم در برگیرنده مجموعه ای از اصول و از طرف دیگر به عنوان یک بخش از بازاریابی اختصاصی و ویژه تعریف شده است. انجمن بین‌المللی اکوتوریسم^[۳] در سال ۱۹۹۱ یکی از اولین تعاریف را به این شرح عنوان کرده است «اکوتوریسم مسافرت دارای مسئولیت به مناطق طبیعی است که با هدف حفاظت از محیط زیست و پایداری شرایط مناسب زندگی برای مردم محلی صورت می‌پذیرد. اتحادیه حفاظت جهانی (WCU)^[4] در سال ۱۹۹۶ اکوتوریسم را چنین تعریف می‌کند: «اکوتوریسم عبارت است از مسافرت و دیدار مسئولانه که بدون اینکه خللی بر مناطق طبیعی وارد کند به منظور لذت بردن و درک ارزش‌های طبیعی فعالیت‌های فرهنگی گذشته و حال در جهت ارتقاء حفاظت و تقلیل اثرات سوء گردشگری انجام می‌شود و زمینه را جهت مشارکت مردم محلی در فعالیت‌های سودمند اقتصادی و اجتماعی فراهم می‌آورد.
اکوتوریسم به عنوان یک مفهوم
اکوتوریسم زیر مجموعه ای از مجموعه گسترده توسعه پایدار به حساب می‌آید، جایگاه اکوتوریسم در فرایند توسعه پایدار گردشگری را نشان می‌دهد. علاوه بر این نشان دهنده این واقعیت است که اکوتوریسم علاوه بر این که در بر گیرنده بسیاری از جنبه های گردشگری روستایی و گردشگری فرهنگی است خود به عنوان اساس گردشگری طبیعت نیز شناخته شده است (شکل ۲-۵).
شکل (‏۲-۲( جایگاه اکوتوریسم در فرایند توسعه پایدار گردشگری
مقصد اکوتوریسم در کلیه موارد بایستی همسو و هم جهت با توسعه پایدار باشد و این بدان معنی است که برنامه ریزی و توسعه زیر ساخت‌ها و فعالیت‌های متعاقب آن و حتی بازار و بازاریابی اکوتوریسم باید بر اساس معیارهای محیط زیست، اجتماع، فرهنگ و اقتصاد پایدار متمرکز گردد.
گردشگری دهکده‌ای
در این نوع گردشگری، گردشگران با اقامت در دهکده‌هایی روستایی- و نه صرفاً روستایی- و شرکت در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی روستا، از امکان تجربه زندگی در دهکده های روستایی برخوردار می‌شوند و با مشارکت در فعالیت‌های روستاییان به تجربه زندگی روستایی در دوره ای مشخص می‌پردازند.
گردشگری کشاورزی
این نوع توریسم را فرآیندی برای ترویج کشاورزی در روستا و تبیین جایگاه کشاورزی در اذهان گردشگران و بهبود محصولات کشاورزی در روستا می‌دانند، چنانچه گردشگران با شرکت در فعالیت‌های سنتی کشاورزی روستایی بدون ایجاد پیامدهای منفی در اکوسیستم مناطق میزبان، از امکان مشارکت در فعالیت‌های کشاورزی روستایی برخوردار می‌شوند. شارپلی، توریسم کشاورزی را در ارتباط مستقیم با محیط زیست زراعی محصولات کشاورزی و اقامت در کشتگاه های روستایی می‌داند، در عین حال که از آن اغلب برای توصیف فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی به طور عام استفاده می‌کند.
پروچازکا (prochazka, 2004)، نیز آگروتوریسم را مجموعه ای از خدمات و تسهیلات رفاهی و سکونت گاهی برای گردشگران به وسیله کشاورزان می‌انگارد و فرق آن را با دیگر توریسم‌های روستایی در این نکته می‌داند که انواع دیگر توریسم به طور معمول به وسیله روستاییان غیر حرفه کشاورزی انجام می‌شود در حالی که در این نوع توریسم کشاورزان، اقدامات پذیرایی و تسهیلات رفاهی گردشگران را فراهم می‌کنند. توریسم کشاورزی را یکی از انواع توریسم روستایی برای برخورداری از معیشت پایدار در خانوارهای روستایی می‌دانند که مانند دیگر انواع توریسم روستایی بهبود کیفیت زندگی روستایی را به همراه دارد.
گردشگری مزرعه

کد ۶۱۹: ماهیت افشاگر رفتارهای تبدیل­خواه در دوران مدرسه: انگشت­نما بودن
مشارکت­کننده­ شماره­ ۵:
«من توی مدرسه مثل گاو پیشونی سفید بودم».
مشارکت­کننده­ شماره­ ۴:
«وقتی (معلم­ها) تنبیهم می­کردند من که گریه می­کردم، چون همیشه ریمل می­زدم و به مدرسه می­رفتم، این ریمل­ها می­ریخت روی صورتم و زیر چشم­هام­رو سیاه می­کردند. معلم­ها می­گفتند اه اه این چیه به چشات زدی؟ مگه تو دختری آخه؟ من هم برای این­که همکلاسی­هام نفهمند و بعدن سوژه نشم می­گفتم که من دارم ادا درمیارم. ولی کلا تو مدرسه خیلی سوژه شده بودم».

مشارکت­کننده­ شماره­ ۴:
«من در کلاس و مدرسه خیلی انگشت­نما بودم. دوست داشتم که باهاشون دوست باشم ولی ازشون دوری می­کردم چون خیلی ازشون می­ترسیدم. اونها متوجه تفاوت من شده بودند».
کد ۶۲۹: ماهیت افشاگر رفتارهای تبدیل­خواه در دوران مدرسه: انگشت­نما بودن
مشارکت­کننده­ شماره­ ۱۰:
«یه معلم ادبیات داشتیم که یه خاطره از دوران دانشگاش تعریف می­کرد که یه هم­اتاقی داشتند که مرد بوده عمل کرده و زن شده.، می­گفت که پول عملش­رو نداشته ما با هم جمع شدیم. پول عملش­رو جور کردیم. همونجا یکی از همکلاسی­هام برگشت گفت فلانی می­خوای ما هم پول جمع کنیم بری عمل کنی. انقدر موضوع من علنی بود. منم اینو گفت دیگه گفتم تمومه پس منم می­تونم عمل کنم».
مشارکت­کننده­ شماره­ ۷:
«سال دوم راهنمایی بودم. یه روز معلم ادبیاتمون از من یه تقلب گرفت بعد مادرم­رو خواست که بیاد مدرسه. مامانم بهش گفت که بابا این بچه ساده­س. چرا انقدر تو مدرسه اذیتش می­کنین. این که درسش خوبه. معلمه برگشت گفت این یه آدمیه،‌ فکر می­کنین که ساده­س. من همش باید مواظبش باشم که ازش یه خلافی سر نزنه. اصلا یه نگاهی بهش بندازین این کجاش دختره».

• • بررسی و تحلیل تم و مقایسه­ دو گروه مبتنی بر سیطره­ی جنسیت (۶۱۹ و ۶۲۹)

تجربه­ زیسته­­ی تبدیل­خواهان جنسی در دوران مدرسه به گونه ­ای رقم می­خورد که راز نارضایتی از جنسیت بر همگان افشا می­گردد. به بیان دیگر ماهیت این تجربه آن چنان است که فرد تبدیل­خواه را در محیطی همچون مدرسه، «رسوا» و «انگشت­نما»­ی خاص و عام می­ کند.
۴-۸ تم اصلی هفتم: تجربه­ روابط جنسی تبدیل­خواهان: برساخت عادات و رفتارهای جنسی در «جریان کنش متقابل»
یکی از دغدغه­ های پر رنگ تبدیل­خواهان،‌ روابط جنسی است. این مساله در آنان از این جهت اهمیت دارد که پیش و پس از عمل تغییر جنسیت اندام­های کاملی نداشته و نخواهند داشت (FtM). مطالعه­ این بخش از تجربه­ آنان چگونگی معنایابی آنان نسبت به بدن خود را نشان می دهد. به بیان دیگر«ادراک بدن­مند» تبدیل­خواهان ار رفتارهای جنسی و اندام­های جنسی خود موضوعی است که در این تم بدان پرداخته شده است
شایان ذکر است در تحلیل این تم رویکرد پساساختارگرایه برساخت­گرایی نقشی پر رنگ دارد؛ شکل­ گیری آن­چه لذت یا محرومیت از لذت جنسی تلقی می­گردد مبتنی بر این رهیافت است که صورت می­گیرد. به بیان دیگر تبدیل­خواهان جنسی،‌ سازه­ی میل جنسی و لذت خود را در هر تجربه،‌ آجر به آجر می­چینند تا آن­که تصویر آنان از لذت جنسی کامل می­ شود (برساخته می­ شود).
جدول شماره­ ۴-۷ تم اصلی هفتم: تجربه­ روابط جنسی تبدیل­خواهان: برساخت عادات و رفتارهای جنسی در «جریان کنش متقابل»

مهاجرانی، ۱۳۷۴
دادگر، ۱۳۸۰
پوراصغر، ۱۳۸۶

حاکمیت سند چشم‌انداز بر محیط زیست

سند ملّی محیط زیست

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

سیاست‌های کلّی برنامه‌های توسعه
مفاد زیست‌محیطی برنامه‌های توسعه

دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشگاه مجلس شورای اسلامی

خط مشی‌های تدوین شده

خط مشی‌های متناظر با مسائل خاصّ زیست‌محیطی کشور

هرچند مطالعه مفاهیم زیرمجموعه هر کدام از مقولات فوق (فصل چهارم)، تعریف دقیق‌تری از آنها ارائه می‌دهد، امّا در ادامه تعریفی مختصر از هر کدام از مقولات بدون سابقه نظری (۱۰ مقوله مشخص شده) ارائه شده است:
بازیگران «فراقوّه‌ای» زیست‌محیطی: آن دسته از بازیگرانی که فراتر از قوای سه‌گانه عمل کرده و حوزه نفوذ و مداخله آنها «ابرخط مشی‌»‌های حاکم بر تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی است. این دسته شامل «شورای عالی انقلاب فرهنگی» که متولّی تنظیم و تصویب «سند ملّی محیط زیست» است و نیز «مجمع تشخیص مصحلت نظام» که متولّی تنظیم و ارائه سیاست‌های کلّی حاکم بر برنامه‌های توسعه است می‌باشد. طبعاً حوزه اختیارات دو بازیگر مذکور فراتر از قوای سه‌گانه بوده و تأثیرگذاری تصمیماتشان، خط مشی‌های زیست‌محیطی در هر سه قوه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در فرایند کدگذاری داده‌ها عنوان دو بازیگر مذکور به عنوان «مقوله فرعی» دسته بندی شد، به این شکل که ۲ مفهوم ذیل مقوله «شورای عالی انقلاب فرهنگی» و یک مفهوم ذیل مقوله «مجمع تشخیص مصلحت نظام» جای گرفت.
بازیگران «فرانهادی» زیست‌محیطی: آن دسته از بازیگرانی که ذیل قوه مجریه فعالیت داشته و در عین حال حوزه اختیارات و نفوذ تصمیماتشان در حوزه محیط زیست فراتر از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی زیرمجموعه قوه مجریه است. این مقوله اصلی، خود شامل سه مقوله فرعی «شورای عالی محیط زیست»، «صندوق ملی محیط زیست» و «کمیته ملی توسعه پایدار» است که پس از جریان تجزیه و تحلیل داده‌ها به ترتیب ۳ مفهوم، ۱و ۲ مفهوم انتزاعی ذیل آنها قرار گرفت.
کنش زیست‌محیطی: همانطور که گردآوری مفاهیم ذیل این مقوله تبیین شد، «کنش زیست‌محیطی» از کنار هم قرار گرفتن «دانش» و «گرایش» زیست‌محیطی حاصل می‌شود. به طور کلّی مقوله «کنش زیست‌محیطی» در سه دسته مقوله «کنش زیست‌محیطی دولتمردان»، «شهروندان» و بوروکرات‌ها طبقه‌بندی می‌شود که به ترتیب ۵، ۳ و ۳ مفهوم ذیل هر کدام از دسته‌ه ای مذکور جای گرفت.
نظام ارزشی محیط زیست در اسلام: ارزش‌های اساسی قرار گرفته ذیل این مقوله، به طور مبسوط ضمن تشریح قضیه «هنجارهای بنیادین» مورد بحث قرار گرفت. به طور کلّی و در فرایند تجزیه و تحلیل داده‌ها، ۹ مفهوم انتزاعی در قالب مقوله مذکور طبقه‌بندی شد. نکته شایان ذکر آنکه اگرچه برخی از مضامین ارزش‌های اساسی اسلام در نگاه به محیط زیست در ادبیات موضوع موجود بود، امّا گردآوری،‌ طبقه‌بندی و مفهوم‌سازی از میان آنها در این پژوهش صورت گرفت. به طور کلّی مبانی اعتقادی دین اسلام، حقوق چهار گانه‌ای را برای کلیه روابط انسان در طول دوران حیاتش در نظر می‌گیرد:

حق‌ا...: حقوق مربوط به رابطه انسان و خداوند.
حق‌النّفس: حقوق مربوط به رابطه انسان و خودش.
حق‌النّاس: حقوق مربوط به رابطه انسان با سایر انسان‌ها.
حق طبیعت: حقوق مربوط به رابطه میان انسان و طبیعت (محیط زیست).
همانطور که مشاهده می‌شود یکی از حقوق اساسی متوجه روابط انسان، که در دین اسلام مورد توجّه جدّی است حق محیط زیست بر عهده انسان (حفاظت از محیط زیست) و در عین حق انسان در بهره‌برداری از محیط زیست (بیان دینی: تسخیر محیط زیست) است.
نظام ارزشی عمومی محیط زیست: ارزش‌های مورد بحث در مقوله قبل دارای ریشه و محتوای دینی بود. امّا برخی ارزش‌های حاکم بر نظام تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی فارغ از مباحث دینی قابل ارائه و بررسی است. در این مقوله مجموعاً ۴ مفهوم به عنوان ارزش‌های عمومی محیط زیست شناسایی و ارائه شد. علاوه بر مقوله مذکور، مقوله «عوامل زمینه‌ای نرم» مؤثر بر تدوین و نیز «عوامل زمینه‌ای سخت» (شامل منابع مالی و فنّاوری و امکانات) در زمره نوآوری‌های پژوهش در مقوله‌بندی محسوب می‌شود که سابقه‌ای در ادبیات موضوع برای آن یافت نشد.
موهبت مغفول: به معنی وخامت در شرایط زیست‌محیطی کشور در عین برخورداری کشور از استعدادها و موهبت‌های طبیعی بسیار است. دو مفهوم ذیل این مقوله طبقه‌بندی شده است. این وخامت در عین موهبت، همانطور که خبرگان به دفعات به آن اشاره کرده‌اند نشانگر دخالت عوامل انسانی در شرایط زیست‌محیطی کشور و نیز توسعه بی‌رویه در بخش‌های مختلف (به ویژه بعد اقتصادی) است.
بلوغ ملیّتی زیست‌محیطی: این مقوله خود شامل ۵ مفهوم انتزاعی است و به طور کلّی میزان توجّه، حساسیت و مراقبت آحاد شهروندان از محیط زیست را شامل می‌شود. طبعاً با توجه به شرایط فرهنگی و نیز سطح رفاه هر کشور، میزان بلوغ ملیتی زیست‌محیطی آن کشور با جوامع دیگر متفاوت است.
خط مشی‌های متناظر با مسائل زیست‌محیطی خاصّ‌کشور: بنا بر اظهارات خبرگان ۵ دسته مسائل و متناظر با آنها
، ۵ دسته خط مشی‌ زیست‌محیطی شناسایی و طبقه‌بندی شد. این مسائل با توجه به شرایط اقلیمی و سیاستی کشور شناسایی و طبقه‌بندی شده است. علاوه بر این- همانطور که در جدول شماره ۴-۶۳ ذکر شد- دسته‌بندی ارائه شده توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام برای دسته‌بندی مسائل زیست‌محیطی خاصّ کشور نیز ارائه شده است.
مجدّداً ذکر این توضیح ضروری است که اگرچه عنوان مراحل فرایند تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی (راهبرد بهاری) برگرفته از ادبیات موضوع و مشابه مراحل تدوین سایر خط مشی‌های عمومی است،‌ امّا شرایط و ویژگی‌های هر مرحله از آن متفاوت است. ۲۷ مفهوم انتزاعی ذیل مقولات این بخش، بیانگر تمایزات مربوط به تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی کشور با سایر حوزه‌های خط مشی عمومی است.
۵-۲-۳- نوآوری پژوهش در «قضایای تئوریک»
مطابق با توضیحاتی که در جدول شماره ۵-۶ د رخصوص منابع و ورودی‌های شکل‌دهنده هر کدام از «قضایای تئوریک» تحقیق ارائه شد، نوآوری‌های این بخش را می‌توان در جدول زیر خلاصه نمود. مطابق با این جدول، در سطح هر ۴ قضیه تئوریک، پژوهش دارای نوآوری است و از میان ۱۱ زیرقضیه، ۲ مورد مسبوق به سابقه نظری بوده و مابقی سابقه‌ای در ادبیات موضوع ندارد.
جدول شماره ۵-۹: نوآوری پژوهش در سطح خلق قضایای تئوریک (نظریه‌پردازی)

گر مسلمانی ازین است که حافظ دارد آه اگر از پی امروز بود فردایی (همان: ۳۱۸)
دکتر غنی معتقدند که حافظ به سبب گفتن این بیت « گر مسلمانی… » تکفیر شد و به همین خاطر بیت ماقبل را سروده است تا گناه کفرگویی خود و شک آوردن در وقوع قیامت را به گردن ترسا بیندازد؛ و خود دکتر غنی نیز این قول را از صاحب « حبیب السیر » نقل می کند.
محمّد دارابی نیز معتقد است که این فنّی از فنون بلاغت است که برای تفهیم آن مثالی نیز آورده است به شرح زیر:

به کسی که پدر خود را اذیّت می کند، می گویند اگر او پدر توست، با او چنین نکن یعنی نباید پدرت را اذیّت کنی و قول غنی و صاحب « حبیب السیر » را قبول ندارد.
« معاداندیشی خیّامی که بوی انکار می دهد یعنی تلویحاً معاد یا لوازم معاد را دست کم می گیرد، یا بدبینانه و نیست انگارانه انکار می کند، یا به طنز برگزار می کند.
گر مسلمانی از این است که حافظ دارد آه اگر از پی امروز بود فردائی »
(خرّمشاهی، ۱۳۶۸: ۸۴)
با التفات به واژه « خوش » و « گر » به راحتی می توان تمام شبهات این دو بیت را برطرف کرد. به قطع و یقین حافظ بیت ماقبل را بعد از تکفیر نسروده است و این ماجرا افسانه ای بیش نیست. حافظ در مورد خود می گوید:
حافظ از معتقدانست گرامی دارش زانکه بخشایش بس روح مکرّم با اوست
(دیوان حافظ، ۱۳۸۹ : ۴۲)
با التفات به واژه های « گر » و « خوش » می توان دریافت که این دو بیت یعنی: « این حدیثم چه خوش آمد که… » همیشه بوده اند و حافظ بیت ماقبل را پس از تکفیر نسروده است چرا که تمام تأکید بیت روی مصرع « گر مسلمانی… » است. و مصراع اوّل بیت یعنی « این حدیثم…» نیز همین نظر را تأیید می کند. زیرا حافظ با هنرمندی هر چه تمام تر واژه « خوش » را در آن گنجانده است. حافظ می گوید خوشم آمده است که ترسا می گوید اگر مسلمانی این است که حافظ دارد. تمام حرف دل حافظ همین است. و اگر کسانی که معتقدند از آغاز بیت ماقبل نبوده است و تأکید بیت روی مصرع « آه اگر از پی… » بوده است و حافظ به دلیل تبرئه خویش به جهت گناه کفرگویی و شک آوردن در قیامت، بیت ماقبل را سروده است، پس چرا بیت ماقبل هم، مصرع « گر مسلمانی… » را تأکید می کند. آیا قابل باور است که قرار شده حافظ بیتی بسراید و گناه خویش به گردن غیری چون ترسا بیندازد و حال آن که بیتی می سراید و می گوید از حرف ترسا خیلی خوشم آمده است که می گوید اگر مسلمانی از این نوعی است که حافظ دارد پس وای و آه اگر وقوع قیامت حتمی و قطعی باشد. حافظ می گوید، ترسا مسلمانی هایی دیده که به مسلمانی حافظ شبیه نیست و از قرار معلوم مسلمانی ترسا هم شبیه حافظ نیست و ترسا با دیدن نوع مسلمانی حافظ برای خودش احساس خطر کرده است که اگر مسلمانی این باشد، پس وای بر من که اگر قیامتی بر پا شد، من چه کنم؟ تمام حرف دل حافظ از زبان ترسا درآمده است. اسلام و مسلمانی مدعیان دروغین عصر حافظ که از اسلام ناب فرسنگ ها فاصله دارد و فقط مسلمانی بر سر زبان های آن هاست و حال که حافظ با خود همراه و هم عقیده ای چون ترسا پیدا نموده است که این را درک کرده است، خوشحال است.
نتیجه کلام این که شبهه بیت زمانی ایجاد می شود که تأکید بیت را روی « آه اگر از پی امروز… » بگذاریم. در حالی که هر انسان منصفی می داند که در صورت اعتقاد به وجود هر دو بیت در آغاز، تأکید و تکیه بیت روی مصرع « گر مسلمانی از… » است، می باشد و این مصرع، یعنی شهادت ایمان ناب حافظ که حتّی ترسا را نگران از عاقبت خویش کرده است و در صورت نبودن بیت ماقبل از آغاز، باز هیچ انسان منصفی نمی تواند قبول کند که شخصی چون حافظ هم شک در قیامت دارد و هم نگرانی از مسلمانی خود دارد. نگرانی از مسلمانی یعنی تعارف و شکسته نفسی. چرا که افراد بی نماز و بی اعتقاد و حتّی سست ایمان خود را مسلمان واقعی می دانند و حتّی برخی که نماز نمی خوانند و از دین خارج شده اند، توجیهشان این است که قلب پاکی داریم و فتوا صادر می کنند که نماز نیاز نداریم.
بنابراین نگرانی از مسلمانی و نگرانی از وقوع قیامت با هم نمی تواند نشانه ی بی اعتقادی و شک در قیامت باشد. حال اگر حافظ چنین کاری کرد. گفت در قیامت شک دارم به او می گویند برای نجات جانت بیتی بگو، بیتی می گوید و قرار است، حرفِ زدهِ خود را به گردن ترسا بیندازد، آیا عقل سلیم قبول می کند که بعد از این همه جنجال بیاید و ادعا کند که ترسا چه حرف قشنگی زده است که نوع مسلمانی من او را نگران قیامت کرده است؟!
۳ـ رشته ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود
۴ـ در شب قدر ار صبوحی کرده ام عیبم مکن سرخوش آمد یار و جامی بر کنار طاق بود
(همان: ۱۳۶)
در شب قدر شراب نوشیده ام و دلیل آن آمدن معشوق و آماده بودن جام شراب بود و تسبیحم به علت کشمکش شیرینی که با ساقی داشتم پاره شد. مرا به خاطر شراب نوشی سرزنش مکنید و عذرم را به خاطر پاره شدن تسبیح بپذیرید. حافظ شناسان بدون توجّه به خواسته ی حافظ، هم از او عیب گرفته اند و هم سرزنشش کرده اند :
« طنز این بیت بر پایه ی عذر بدتر از گناه است. می گوید ببخشید که تسبیحم پاره شد، تقصیر من نبود، کشمکش شیرینی در پیش بود که سر رشته ی کار از دست من به در رفته بود ». (خرّمشاهی، ۱۳۷۱: ۷۵۳)
« ]حافظ[ بارها از بی اعتنایی و یا ناپای بندی خویش به برخی از اجزا و عناصر دین نیز سخن میگوید؛ و گاه عمده ترین بنیادهای اندیشه ی دینی را در شعر خود مورد طنز و تردید و انکار قرار میدهد:
در شب قدر ار صبوحی کرده ام عیبم مکن سرخوش آمد یار و جامی بر کنار طاق بود »
(درگاهی، ۱۳۸۵: ۶۷)
« یکی از نمونه های باریک و ممتاز طنز حافظ، شوخی او با مقدّسات است. … رشته ی تسبیح او نه از شدت ذکر گفتن و نه بی مقدمه و بی جهت پاره می شود، بلکه از گیر و دار دست به دامان ساقی شدن؛ و… » (خرّمشاهی، ۱۳۷۲: ۲۳۵)
حافظ شناسان بدون توجّه به حروف شرطی « ار » و « اگر » او را متهم ساخته اند که عذر بدتر از گناه آورده و عناصر دین را مورد طنز و تردید و انکار قرار داده است.حافظ نمی داند که در شب قدر شراب نوشیده است یا نه ؟ تسبیحش هم هنوز پاره نشده است بلکه می گوید اگر شراب نوشیدم و اگر تسبیحم پاره شد، از من عیب جویی نکنید .
حافظی که نگران عیب جویی و ملامت است، چرا چنین اعترافاتی می کند؟! چرا گناه کار نکرده ای را به گردن می گیرد و در حین حال می گوید، مرا سرزنش نکنید ؟!
دلیل محکمی که حافظ را این گونه بی پروا ساخته است « یار » و « ساقی » است. او در شب قدر به یار خویش پیوسته است. او که همیشه از یار دور افتاده بود :
حدیث هول قیامت که گفت واعظ شهر
کنایتیست که از روزگار هجران گفت
(دیوان حافظ ،۶۱:۱۳۸۹)
در شب قدر به وصال معشوق می رسد :
شب قدر است و طی شد نامه ی هجر سلامٌ فیه حتّی مَطلعِ الفَجر
(دیوان حافظ، ۱۶۴:۱۳۸۹)
حافظ نگران از طعن حسودان و ملامتگران است زیـرا می دانـد که او را نمـی فهمنـد و بـه او
تهمت ها می زنند، چرا که عاشق نیستند:
ملامت گو چه دریابد میان عاشق و معشوق نبیند چشم نابینا خصوص اسرار پنهانی
(همان: ۳۰۶)
چون نشانی هایی که حافظ از یار می دهد جزو « اسرار مگوی » عارفانه است و هر کس جنس حرف هایش را نمی شناسد:
سرّ خدا که عارف سالک به کس نگفت در حیرتم که باده فروش از کجا شنید
(همان: ۱۵۹)
و حافظ چون می داند ملامتش خواهند کرد، گله پیش دلدار می برد که:
از خونِ دل نوشتم نزدیک دوست نامه انی رأیت ذهراً من هجرکَ القیامه
(همان: ۲۷۳)
و در آخر غزل می گوید:
گفتم ملامت آید گَر گِرد دوست گردم و الله ما رَأینا حبّاً بِلا مَلامَه
حافظ چو طالب آمد جامی به جان شیرین حتّی یُذوقُ مِنهُ کأساً من الکرامَه
(همان: ۲۷۳)
حافظ در این غزل ۶ بیتی به یار نامه می نویسد که از دوریت قیامتی بر پا شده است و می گوید که در چشمانم از این فراق صد نشانه دارم که یکی از آن ها خشک شدن اشک چشمانم است. طبیب به او می گوید، در دوری از او عذاب است و در قربتش سلامت. و او به طبیب می گوید در نزدیک شدن به او، سرزنشِ ملامت گران است و قسم یاد می کند که به خدا قسم ما عشقی را بدون ملامت و سرزنش ندیدیم. و در آخر بیت می گوید حافظ عاشقِ تو شد تا جان شیرین خود را در عوض باده ای بدهد تا با دادن جان بتواند از کرامت عشق تو کاسه ای بچشد و نوش کند. و به راستی که:
هر که را اسرار حق آموختند مُهر کردند و دهانش دوختند
و درست به همین دلیل است که از پیامبر و معصوم شطحی نمی شنویم و اگر کار خارق العاده ای به دست آن ها صورت گیرد، آن را معجزه نامیده و به خدا نسبت می دهند. هر چند در این زمینه نیز ملامت گویان حتّی به پیامبر تهمت ساحر و جادوگر می زنند. بنابراین گفتن اسرار حق برای گوینده اش مشکلاتی به بار می آورد. یکی از مراجع بزرگ مثال زیبایی در مورد پنهان نمودن اسرار حق به شرح زیر دارند:

در مورد وسایل خانه که امروزه در خانواده و زندگی مشترک زوجین مورد استفاده سایر اقارب مانند فرزندان قرار دارد، غالباً توسط مادر فرزندان (زن خانه)، در شرو ع زندگی به منزل مرد آورده شده، پس زوجه مالک آنها محسوب می‌شود. اما، اثاثیه‌ای که ‌آنها را مرد خریداری نموده و یا پس از استهلاک وسایل متعلق به زن یا تغییر عادات و اختراع و استفاده از وسایل جدید، مرد (نفقه‌دهنده)، آنها را خریداری کرده است. حسب مورد متعلق به خریدار و پرداخت کننده وجه آنها است. بدین ترتیب، اولاد، اگر منفق‌علیه‌ تلقی شوند از وسائل خانه که متعلق به مادر یا پدرشان است حق انتفاع پیدا می‌کنند. اما، اگر نفقه گیرنده، دیگری مثلاً پدر و مادر منفق باشند و خود مالک تمام اثاث‌البیت یا برخی از آنها نباشند و منفق وسایل مزبور را در اختیار آنان برای استفاده قرار داده باشد، فرض بر این است که آنان مالک اثاث‌ منزل نیستند، مگر اینکه نفقه دهنده آن وسائل را به گیرنده نفقه تملیک کرده باشد. البته ضرورتی ندارد که منفق، مالک اثاث‌البیت باشد. بلکه وی می‌تواند آنها را اجاره یا عاریه نماید و حق انتفاع آنها را به نفقه گیرنده بدهد و یا هرگاه تشخیص دهد آنها را تبدیل به نوع دیگر کند. ^[۸۳]

سایر موارد
از ظاهر ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی، به ذهن متبادر می‌شود که نفقه اقارب، احصاء گردیده و بر خلاف نفقه زوجه، خرجی اقارب محدود به ۴ مورد شده است. این تبادر ذهنی هرچند تا حدودی درست است. اما، کاملاً چنین نیست. زیرا، اگرچه به دلایل مختلف دامنه نفقه زن وسیع‌تر از محدوده نفقه اقارب است، اما، عرف و مصالح نفقه دهنده و خصوصاً نفقه گیرنده ایجاب نمی‌نماید که نفقه اقارب منحصراً، خانه، لباس، خوراک و وسایل خانه باشد. برای مثال، آیا می‌توان پذیرفت که منفق، مکلف باشد هزینه گزاف مسکن و اثاث خانه و خوراک گیرنده نفقه را که نیازمند است تأمین نماید.اما، در صورت بیماری وی، نباید هزینه دارو و درمان او را پرداخت کند؟
راجع به مقدار نفقه اقارب، برخی گفته‌اند: قانون مقدار نفقه اقارب را تعیین نموده است، زیرا سبب لزوم انفاق به اقارب احتیاج آنان برای جلوگیری از گرسنگی و حفظ و بقاء حیات است. لذا، اقارب به مقداری که رفع حاجت آنها می‌شود، مستحق نفقه می‌باشند . با این تفسیر بسیاری از موارد شامل نفقه می‌شود، از ایجاد گرمایش و سوخت برای زمستان و کولر و پنکه برای فصل گرما گرفته، تا هزینه عمل جراحی، نظافت، آرایش و تحصیل (تا حدودی)، البته در این راستا، برخی از علما و فقهای ما، تا زن گرفتن برای فرزند و یا دادن مهر برای او پیش رفته‌اند . این موارد با عرف امروز جامعه ما نیز، همخوانی دارد، به طوری که، به دلایلی چون پیش‌گیری از جمعیت، بالارفتن سطح فرهنگ عمومی و سواد جامعه، بالارفتن انتظار فرزندان از پدر و مادر، توجه به آینده فرزندان و سرمایه‌گذاری والدین، خصوصاً برای ایجاد زمینه تحصیلات عالیه، موجب گردیده است پدران و مادران، نه تنها، با میل و رغبت و تلاش مستمر نیازهای اولیه فرزندان خود را تأمین کنند. بلکه، با ایثار و از خودگذشتگی، بیماری‌های خود را تحمل می‌نمایند. ولی، حاضر نیستند، شاهد بیماری و سختی و مشکلات فرزندان خود باشند. اما، با تأسف در مورد سایر اقارب این گونه نیست وفرهنگ صنعتی و بیگانه، چنان بر برخی از مردم جامعه ما سایه افکنده، که در پاره‌ای موارد فرزندان - پدران و مادران بیمار، بی‌پناه، ناتوان و نیازمند را به حال خود رها نموده و عمده امکانات و دارائی خویش را در راه رفاه و آسایش زندگی خود، همسر و فرزندانشان صرف می‌کنند. به بیان دیگر، این افراط و تفریط نامناسب، موجب شده است، اگر انفاق کننده تمکن مالی دارد، برای برخی اقارب بیش از اندازه کفایت آنها صرف می‌کند. ولی، برای بعضی، حداقل زندگی متعارف آنان را هم تأمین نمی‌نماید و شئون اجتماعی دسته دوم در نظر گرفته نمی‌شود و داوری عرف نیز ثمری ندارد و در رفع این تبعیض ناروا، مؤثرنیست.
پرسشی که امروزه متداول می‌باشد این است که آیا هزینه‌های گزاف دانشگاه‌ها، مدارس ودبیرستآنهای غیرانتفاعی خصوصاً شهریه آنها از اجزاء نفقه محسوب است و بایستی توسط نفقه‌دهنده که در اینجا معمولاً پدر است، تأمین شود، یا اینکه قانوناً پدر (در مورد اولاد) چنین تکلیفی حتی در صورت داشتن تمکن مالی ندارد. البته این سؤال در مورد همسر نیز قابل طرح است. زیرا، در مورد زوج‌های جوان ممکن است، زوجه در حین تحصیل در دانشگاه، ازدواج نماید یا پس از ازدواج بخواهد ادامه تحصیل بدهد، در اینجا هم باید دید آیا زوج وظیفه‌ای در این خصوص دارد؟ این پرسش را از آن جهت مطرح می‌کنیم که در بسیاری موارد، نفقه دهنده خصوصاً پدر، با رغبت، هزینه‌های تحصیل در مدارس و دانشگاه‌های غیرانتفاعی که بخش عمده‌ای از آنها را شهریه تشکیل می‌دهد، می‌پردازد. اما، در پاره‌ای موارد که بر اثر طلاق و غیره، خانواده اساس محکمی ندارد و فرزندان در زندگی مشترک پدر و مادر نیستند و جدای از آنها (خصوصاً با مادر) زندگی می‌کنند، اگر فرزند تمایل به تحصیل دارد، مادر به دلایلی تمایل یا توان تأمین هزینه‌های تحصیل او را ندارد و پدر، این گونه هزینه‌ها را نمی‌پردازد. لذا، مادر از طرف فرزند، یا تحت شرایطی، خود فرزند برای دریافت هزینه‌های تحصیل، به طرفیت مرد اقامه دعوی نموده و هزینه‌های تحصیل مدرسه یا دانشگاه و خصوصاً شهریه را مطالبه می‌نمایند. حال چه باید کرد ،آیا منفق باید این‌گونه هزینه‌ها را نیز بپردازد؟
قبل از دادن پاسخ، به این پرسش، به مقررات موجود یا تصویب شده در این زمینه اشاره‌ای خواهیم کرد و در این راستا ابتدا، اصل سی‌ام قانون اساسی را می‌خوانیم که طبق آن: دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفائی کشور بطور رایگان گسترش دهد.
و سپس ماده ۳ قانون تأمین وسائل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی (مصوب سال ۱۳۵۳) را مرور می‌کنیم که می‌گوید: پدر یا مادر سرپرست قانونی نوجوانان کمتر از هیجده‌سال، مکلف است به ثبت نام نوجوانانی که دوره راهنمائی را طی نموده و طبق ضوابط آموزش و پرورش برای تحصیلات بالاتر مستعد شناخته می‌شود اقدام نماید و وسائل ادامه تحصیل او را فراهم کند و در صورت عدم تمکن مالی، دولت مکلف است امکانات لازم را برای ادامه تحصیل این قبیل نوجوانان با رعایت ماده ۶ این قانون را فراهم نماید. مرجع و ضوابط تشخیص عدم تمکن مالی پدر یا مادر یا سرپرست در آئین‌نامه‌ای که توسط وزارت آموزش و پرورش تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید، تعیین می‌شود و در ماده ۴ این قانون، ضمانت اجرای آن تعیین و مقرر می‌شود: هریک از پدر یا مادر یا سرپرست قانونی کودک و نوجوان کمتر از هیجده‌سال که قانوناً مسئول پرداخت مخارج زندگی او می‌باشد و با داشتن امکانات مالی از تهیه وسائل و موجبات تحصیل کودک یا نوجوان واجد شرایط تحصیل مشمول این قانون در محلی که موجبات تحصیل دوره‌های مربوط از طرف وزارت آموزش و پرورش فراهم شده باشد، امتناع کند یا به نحوی از انحاء از تحصیل او جلوگیری نماید به حکم مراجع قضائی که خارج از نوبت رسیدگی می‌کنند به جزای نقدی از ده‌هزارریال تا دویست هزارریال و به انجام تکالیف فوق نسبت به کودک یا نوجوان محکوم خواهد شد. هرگاه پس از ابلاغ حکم، پدر یا مادر یا سرپرست به تکلیف مقرر در حکم دادگاه اقدام ننماید یا پس از اجرای حکم مجدداً کودک یا نوجوان را از تحصیل باز دارد به حبس جنحه‌ای از یک تا سه سال و تأمین هزینه معاش و تحصیل کودک یا نوجوان خود محکوم خواهد شد .
ماده ۵ این قانون به مجانی بودن تحصیلات حرفه‌ای تا پایان دوره متوسطه پرداخته و ماده ۷ آن به تعهد خدمت دانشجویان و هنرجویانی که بخواهند از تحصیلات مجانی استفاده کنند اشاره نموده است.
در اینجا هدف بررسی بی‌اعتباری یا اعتبار قانون اخیرالذکر و ضمانت اجرای آن نیست. زیرا، با صراحت اصل ۳۳ قانون اساسی و رایگان بودن تحصیلات خصوصاً تا پایان متوسطه، خوشبختانه، امروزه به نحوی وسائل این تحصیلات در سراسر کشور مهیا است ودانشگاه‌های دولتی هر ساله دانشجویان فراوانی را به طور رایگان می‌پذیرند. (وانگهی، قانون مذکور بیشتر ناظر به ادامه تحصیل در مدارس و دبیرستآنهای دولتی است تا شهریه‌ای.) بلکه، پرسش این است که آیا اگر دانش‌آموزی نخواهد در مدارس و دبیرستآنهای دولتی ادامه تحصیل بدهد و مایل باشد در مدارس، دبیرستان و یا دانشگاه غیر رایگان تحصیل نماید، وظیفه نفقه دهنده چیست؟ آیا او مکلف ست شهریه دانشگاه یا دبیرستان یا مدرسه غیرانتفاعی را بپردازد؟ به بیان دیگر، آیا شهریه این قبیل مؤسسات بخشی از نفقه، خویشان و بالاخص فرزندان است؟ به نظر می‌رسد پاسخ مثبت نیست. زیرا، اولاً، از نظر نص قانونی، ماده ۱۲۰۴ق.م. چنین هزینه‌ای را جزء نفقه نمی‌داند. ثانیاً، با تفسیر این ماده به نفع منفق‌علیه، تنها مهم‌ترین نیازهای زندگی مانند هزینه بهداشت و درمان را می‌توان به موارد چهارگانه مندرج در ماده مزبور افزود. ثالثاً، مدارس، دبیرستآنها و دانشگاه‌های دولتی فراوان و رایگانی در کشور وجود دارد، که قانون اساسی (وسائل تحصیلات عالی را در آنها) تا سرحد خودکفائی، گسترش آنها را به طور رایگان پیش‌بینی کرده است. بنابراین، چنانچه منفق‌علیه از پشتکار، استعداد و علاقه به ادامه تحصیل برخوردار است، می‌تواند در مدارس و دانشگاه دولتی که معمولاً در سطح کشور موجود و قابل دسترسی است، استفاده نماید و چه بسا برخی از این افراد علاقه داشته باشند که در خارج از کشور تحصیل نمایند. بنابراین، منفق تکلیفی برای اجابت خواسته آنان ندارد و به نظر نمی‌رسد که دادگاه‌های کیفری و حقوقی به شکایات و دادخواست‌هایی با مطالبه شهریه دانشگاه به عنوان بخشی از نفقه، رسیدگی نمایند و نفقه‌دهنده را با این عنوان یعنی ترک فعل، مجرم بشناسند یا به پرداخت مبلغ خواسته محکوم کنند.
بدین ترتیب، به نظر می‌رسد به طریق اولی، زن نیز نمی‌تواند از شوهر خود به عنوان نپرداختن شهریه دانشگاه وی شکایت کیفری نماید و یا به خواسته پرداخت شهریه دانشگاه، علیه او اقامه دعوی نماید. زیرا، شهریه دانشگاه و نیز شهریه مدارس و دبیرستآنهای غیرانتفاعی در نظام حقوقی ما جزئی از نفقه محسوب نخواهد شد که نپرداختن آن، مسئولیت‌ساز باشد.
شرایط لزوم انفاق به نزدیکان
الف : نزدیکان بالفعل فقیر باشند به این معنا که در حال حاضر روزی خود را نداشته باشند .
بنابراین نفقه دادن به کسی که در حال حاضر توانایی تامین مخارج خود را دارد واجب نیست اگر چه فقیری باشند که روزی سالش را نداشته باشد و گرفتن زکات و مانند آن برایش جایز باشد^[۸۴] .
ب:انسان پس از تامین مخارج خود و همسر دائمی اش توانایی پرداخت آن راداشته باشد .
برخی احکام مربوط به نفقه نزدیکان
۱)مخارج نزدیکان مقدار معینی ندارد بلکه واجب است مخارج آنها را به مقدار کافی از خوراک پوشاک و مسکن با ملاحظه حال ، شان زمان ومکان بپردازد .
۲)نفقه فرزند برپدرش واجب است در صورت نبودن یافقر پدر نفقه برجسد پدری واجب است و با نبود و فقر او برجد مادری واجب می شود و همچنین به طور الاقرب فالا قرب بالاتر می رود و با نبود و یا عدم توانایی آنها برمادر فرزند واجب می گردد .
۳)نفقه اولاد تا وقتی که نتواند خود را اداره کنند برپدر واجب است
۴)نفقه پدر و مادر فقیر برفرزند واجب است در صورت نبود یا فقر فرزند نفقه برنوه آنان واجب است .
۵)اگر کسی توانایی مالی پرداخت نفقه برپدر و مادر خود را نداشته باشد تکلیفی در این باره ندارد .
۶)نفقه برادرها برانسان واجب نیست^[۸۵] .
۷)نفقه نزدیکان اگر به موقع پرداخت نشود دین نیست و جبران نمی شود برخلاف نفقه همسر برای مثال اگر پدر مدتی نفقه فرزند را ندهد فرزند نسبت به آن حق مطالبه ندارد .
۸)هدیه دادن به خویشاوندان مستحب است و شایسته تر به این کار پدرو مادر هستند که خداوند بزرگ دستور نیکی به آنان راداده است و از همه سزاواتر مادر است که نیکی به او و رابطه باوی بیشتر از پدر تاکید شده است .
۹)برتری دادن برخی فرزندان بربرخی دیگر در هدیه دادن جایزاست ولی کراهت دارد و چه بسا اگر موجب فتنه انگیزی و دشمنی و کینه مفسد آور باشد حرام شود اگراین برتری مفسده نداشته و برای برخی فرزندان خصوصیتی داشته باشد که رعایت آن اولویت دارد چه بساترجیح داشته باشد ^[۸۶].
نفقه مملوک
منظور از مملوک^[۸۷] چیزهایی است که در مالکیت انسان قرار دارند مانند حیوان برده نفقه مملوک حتی زنبور عسل و کرم ابریشم برمالکش واجب است نفقه حیوان اندازه معینی ندارد واجب است آنچه حیوان نیاز دارد برایش تهیه شود مانند :
خوردن ، آشامیدن ، و محل استراحت مالک آن نیز احتیاج دارد که به او علف بدهد یا آن را برای چریدند در چراگاه رهایش کند براین پایه اگر حیوان به چریدن درچراگاه بسنده کند و سیر شود که چه بهتر و گرنه باید به مقدار کفایت به آن حیوان علف دهد اگرما لک از دادن نفقه به حیوان اگر چه به صورت رها کردن و چریدن در چراگاه به قدر کفایت خودداری ورزد اجبار می شود آن را بفروشد یا مخارج آن را تامین کند یا اگر گوشتش قابل استفاده است آنرا ذبح کند .
ضمانت اجرای نفقه نزدیکان
نفقه اقارب مانند زوجه هم ضمانت اجرای مدنی و هم ضمانت اجرای کیفری دارد .
ضمانت اجرای مدنی نفقه اقارب :
مستحق نفقه می تواند برای نفقه آینده به دادگاه رجوع و از این طریق شخصی را که قانونا باید به او نفقه دهد با سیر مراحل قانونی دنبال کند .
ضمانت اجرای کیفری نفقه نزدیکان
ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی مسترکا نفقه زوجه واقارب را مد نظر گرفته که در قسمت ضمانت اجرای کیفری نفقه زوجه بدان پرداخت می شود .
در پایان باید انصاف داد که اگرقوانین تامین اجتماعی به درستی و با حسن نیست تدوین و اجرا شود ضرورت معاضرت های مستقل از افراد و خانواده های آسیب دیده کاسته می شود و در پایان این عنوان تایید می شود که امروزه باید سنت های اخلاقی را در خانواده ها گرامی بداریم زیرا در دور نمای آینده نیز هیچ گاه دولت نمی تواند نقش سرپرستی اجتماعی را بدون کمک خواستن از بنیادهای خانوادگی به خوبی ایفا کند .
امتیازات نفقه زوجه برنزدیکان
۱-نفقه زن مقدم برنفقه اقارب است . پس آنچه از مدت خویش زیاد باشد آن را به مصرف زن می رساند و آنچه اضافه نباشد از نفقه واجب زن به خویشاوندان می دهد همین نکته در ماده ۱۲۰۳ ق . م آمده است .
۲-نفقه زن برذمه مرد ثابت است پس اگر نپردازد مرد بدهکاراست
۳-زن نفقه ی همان روز را می تواند طلب کند (چرا که ممکن است از اطاعت خارج شود .
۴-اگر زن متمکن باشد و دارای پول هنگفتی باشد نفقه از گردن مرد ساقط نمی شود و برذمه مرد است ( همین نکته در ماده ۱۱۱۱ ق . م آمده است ) در صورت خودداری یا استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان الزام او به انفاق قانون به زن این اجازه را می دهد که از دادگاه تقاضای طلاق نماید^[۸۸] ( پس نفقه زن مشروط به فقر یا متمکن بودن مرد نیست و مرد نیز اگر فقیر یا متکمن باشد باز هم حق نفقه زن براو ثابت است .
۵-همیشه این زن است که مطالبه نفقه می کند پس نفقه امری یک طرفه است یعنی طلب زن بابت نفقه یک تکلیف یک جانبه است در حقوق ایران زن هیچ گاه مکلف به دادن نفقه به شوهر نیست در حالی که نفقه اقارب یک تکلیف متقابل است .
۶- طلب زن بابت یک طلب ممتاز است و در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر و عدم کفایت اموال او برای پرداخت دیون برسایر بدهیها مقدم می شود .
فصل سوم
تبین نفقه
ضمانت اجرای نفقه زوجه
برای الزام شوهر به پرداخت نفقه دو ضمانت اجرای مدنی و کیفری وجود دارد .