… جزء سوم مدل کسب و کار گزاره ارزش است که سازمان به مشتریان خود می دهد که این ارزش به شکل محصولات و خدمات می باشد [۵].

 

قیمت مناسب، کیفیت و در دسترس بودن محصول یا خدمت از شرکت های قابل اطمینان، شفاف و مسئول نسبت به مسائل جامعه [۱۰۶].

 

سامسونگ از انواعی از تلفن های خود پرده برداری کرد ه است که با انرژی خورشیدی کار کرده و بخش های عمده ای از آنها از مواد بازیافتی ساخته شده اند.

 

 

 

مزیت رقابتی

 

محققان ادعا می کنند که مدل کسب و کار می تواند منبع مزیت رقابتی باشد و این چیزی به جز موقعیت بازار محصول شرکت است [۱۱,۱۰۷]

 

برای برخی از انواع خاص شرکت ها مسئولیت اجتماعی و محیط زیستی می تواند به منبع یا قابلیتی تبدیل شود که شرکت را به یک مزیت رقابتی پایدار هدایت می کند [۱۸] .

 

با تولید اتومبیل هایی که سبز تر، امن تر و هوشمندانه تر هستند، ما مزیت رقابتی خود را ترقی داده و ارتباط قوی تری با مشتریان مان برقرار کرده ایم. (Alan Mulally, Ford President and Chief Executive Officer)

 

 

 

قابلیت ها و منابع

 

رهبر

 

رهبران موثر می توانند تصاویری احساسی و رویایی بسازند که به منبع مشارکت در امور مبدل شده و به پنداشت ها از اصول مشابه اجازه دهند تا در مدل های کسب و کار جدید نسبت به مدل های قدیمی برقرار مانند [۱۰۱].

 

دستور العمل CSR به طور واضح به تصمیمات استراتژیک مربوط شده و رهبران کسب و کار لازم است به این موضوع توجه نمایند که در کدام بخش های CSR سرمایه گذاری نمایند تا گروه های مختلف ذینفعان را راضی نمایند [۶۵,۱۰۸] .

 

ما اهداف بلندی در حوزه تغییرات مربوط به نیروی کار، اجتماع و محیط زیست داریم اما می دانیم که نمی توانیم هر کاری انجام دهیم و نمی توانیم به تنهایی کاری کنیم. بنابراین تصمیم گرفتیم بر روی برخی از مناطق کلیدی که می توانیم با کارکنان، مشتریان، سیاست گذاران، جامعه مدنی و بین اعضای داخل و خارج از صنعت مشارکت نماییم تمرکز کنیم و همین باعث تمایز خواهد شد. (Mark Parker, President and CEO, NIKE, Inc)

 

 

 

مدیران

 

مدیران باید مدل های کسب و کار فعلی را با یک تفکر کل نگر و سیستمی تحلیل نموده و ترقی بخشند تا شرکت آنها برای آینده مهیا شود.[۸]

 

… با توجه خاص به CSR، مدیران قادر خواهند بود تا یک سازمان منسجم و هماهنگ ساخته و در نتیجه ارتباطات برجسته تر و طولانی تری با ذینفعان خود برقرار نمایند [۱۰۹] .

 

ما به مدیرانی با مهارت های رهبری قدرتمند نیاز داریم که بتوانند شرایط را درک نموده و تهدیدات را به فرصت تبدیل نمایند. (Siemens: Peter Loscher, President and Chief Executive Officer, November 2007).

 

 

 

کارکنان

 

هر کسی در سازمان در صفحه مشابه ای قرار دارد و هیچ کس منابع موفقیت را فراموش نمی کند [۱۱۰].

 

تاثیرات مثبت CSR روی انگیزه، حفظ و استخدام کارکنان می تواند در نتیجه اعتبار سازمان، کار کردن در یک محیط کاری بهتر و همچنین مشارکت در CSR مانند برنامه های داوطلبانه باشد [۶۶].

 

ما برنامه ی سبز ۲۰۱۸ خود را به عنوان یک برنامه کاربردی برای همه کارکنان خود طراحی نموده ایم تا به موضوعات مربوط به محیط زیست جهانی کمک نموده و در پی حل آنها باشیم. (Takumi Kajisha, Managing Executive Officer, Corporate Citizenship and CSR: Panasonic)

 

 

 

منابع و فرایند ها

 

سازمان ها همیشه نیازمند یکپارچه سازی منابع و فرایند های کلیدی خود به شکل منحصر به فرد می باشند تا به خلق و انتقال ارزش برای مشتریان و کسب و کار خود دست یابند [۱۷].

 

هرچه مسائل اجتماعی به کسب و کار یک سازمان نزدیک تر شود، فرصت بیشتری برای بکار بردن صحیح منابع و قابلیت ها داشته و همچنین فواید آن برای جامعه مهیا خواهد شد [۲].

 

استونی فیلد (Stonyfield) کسب و کار خود را با بکار بردن خطوط راه آهن به جای حمل و نقل با ماشین های سنگین و همچنین تغییر رژیم غذایی دام ها از غلات به علف که باعث کاهش تولید گاز متان می شود بهبود بخشیده است.

 

 

 

فرمول سود

 

ساختار هزینه

 

طراحی یک مدل کسب و کار خوب هنری است که شامل اعتماد عمیق به خواست های مشتریان، درک آینده محتمل از هزینه ها و قابلیت های رقبا و خط سیر سازمانی و تکنولوژیکی می باشد [۱۱۱].

 

CSR می تواند باعث پیشرفت و بهبود ارزش های مالی سازمانی شود از طریق: کاهش هزینه های لحظه ای، ترقی در اعتبار سازمان، و کاهش اعمال تنظیمی که منجر به ایجاد هزینه برای سازمان می شود [۱۱۲,۱۱۳].

 

دوپونت (DuPont) از سال ۱۹۹۹ تا کنون با کاهش مصرف انرژی ۲میلیارد دلار از هزینه های خود کاسته است.

 

 

 

مدل درآمد

 

برای بالا ماندن درآمد، شرکت باید پیشنهاداتی برای مشتریان داشته باشد که برای آنها ارزشمند بوده و رقبا نتوانند آنها را به شکل متمایز و یا با قیمت کمتر ارائه نمایند [۳].

 

CSR می تواند به شکل غیر مستقیم و از طریق بهبود تصویر برند و یا مستقیم بوسیله محصولات همساز با CSR یا توسعه بازار و افزایش بهره وری کارکنان درآمد شرکت را افزایش دهد [۱۰۶].

 

ساس (SAS) 2.43 میلیارد دلار از طریق کارایی الکتریکی در سال ۲۰۱۰ درآمد کسب نموده است.

 

 

 

ارزش

 

ارزش مشتری

 

مشتریان نقش اساسی در مدل های کسب و کار دارند و سه امکان عمومی برای ارائه ارزش به مشتریان وجود دارد: اول، ارائه ارزش با پیشنهاد محصولات برجسته (محصولات یا برندهای نوآورانه و انحصاری)، دوم، ارائه ارزش با پیشنهاد محصولات در یک قیمت پایین رقابتی و سوم، ارائه ارزش با پیشنهاد خدمات ویژه [۱۱۴,۱۱۵].

 

رجحان های مصرف کنندگان به سمت محصولات و خدمات سازمان های با مسئولیت اجتماعی، شفاف و قابل اعتماد افزایش خواهد یافت [۱۰۶].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

توان سمت راست و بالا نشان دهنده سطح معنی‌داری خطاست.
۴-۴-۲ وزن صد دانه
وزن دانه آخرین جزء از اجزای عملکرد است که تعیین می‌شود و به شرایط محیطی دوره پس از گلدهی بستگی زیادی دارد. وزن دانه تا حد زیادی با مدت زمان و سرعت پر شدن دانه تعیین می‌شود و هر گونه تنش محیطی که دوره پرشدن دانه را کند نماید، وزن دانه را کاهش خواهد داد. به دلیل اینکه بیشترین قسمت هیدرات‌های کربن دانه‌ها از مواد فتوسنتزی تولید شده پس از گرده‌افشانی تأمین می‌شود، بنابراین درصد دانه‌های پر شده به عوامل محیطی، شرایط تغذیه‌ای و فتوسنتز گیاه بعداز گلدهی بستگی دارد (گاستیلیو و همکاران ، ۱۹۹۲).

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که علاوه بر اثر اصلی شوری و کود سولفات روی (در سطح احتمال خطای یک درصد)، اثر متقابل نیز (در سطح احتمال یک درصد) بر این صفت معنی‌دار بود (جدول ۴-۴).
نتایج اثر متقابل نشان داد که تأثیر کود سولفات روی، در سطح شوری ۴ دسی‌زیمنس بر متر سبب افزایش نسبی وزن صد دانه شد اما تأثیر آن در سطوح شوری ۸ و ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر قابل توجه نبود. نتیجه جالب توجه درسطح شوری ۱۶ دسی‌زیمنس بر متر به‌دست آمد که نشان داده شد با افزایش غلظت سولفات روی وزن صد دانه کاهش پیدا کرد به‌طوریکه کود سولفات روی ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم نسبت به شاهد باعث کاهش ۳۶ درصدی وزن صد دانه شد (شکل۴-۲۷).
تعداد زیادی از محققان اثر متقابل مثبت بین شوری و عناصر غذایی را گزارش کرده‌اند. به طور کلی عملکرد محصولات زراعی با افزایش شوری کاهش می‌یابد. با وجود این، در یک سطح شوری معین، رشد گیاه را می‌توان با استفاده مناسب از کودها افزایش داد اما در سطح شوری زیاد پاسخ گیاه به کود محدود می‌شود و حتی ممکن است افزودن کود اثرات شوری را تشدید بخشد و به کاهش عملکرد منجر گردد (گوپتا و همکاران^[۱۱۳]، ۱۹۷۷). میونس^[۱۱۴] (۲۰۰۲) نیز اعلام نمود که کاهش آب قابل دسترس در شرایط شوری به همراه ایجاد اثر سمیت یونی برخی عناصر (از جمله سدیم و کلر ) و عدم تعادل غذایی، موجب کاهش عملکرد گیاه می‌شود. همچنین طی بروز تنش شوری علاوه بر کاهش جذب آب، تجمع برخی از یون‌ها در غلظت بالا در بافت گیاهان می‌تواند منجر به سمیت و یا عدم تعادل یونی شود. پایین‌تر بودن فعالیت یون‌های غذایی در خاک‌های شور، عدم تعادل عناصر غذایی را در گیاهان تحت تنش موجب می‌شود و در نتیجه ممکن است بی‌نظمی تغذیه‌ای در آنها تشدید شود (گارگ وگوپتا^[۱۱۵]، ۱۹۷۷) و یا ممکن است شوری با تأثیر بر قابلیت استفاده از برخی عناصر، فرایند جذب، انتقال یا توزیع عناصر غذایی درون گیاه را دچار مشکل سازد و یا با غیرفعال نمودن نقش فیزیولوژیکی عنصر غذایی مصرف شده، منجر به افزایش ذاتی نیاز غذایی گیاه گردد (ملکوتی و همایی^[۱۱۶]، ۲۰۰۵).
شکل ۴-۲۷ برش‌دهی اثر متقابل شوری و سولفات روی بر وزن صد دانه
نتایج آزمایشات حاضر در مورد صفت وزن صد دانه با یافته‌های خوشگفتارمنش و همکاران (۲۰۰۴) که نشان دادند با مصرف سولفات روی در یک خاک شور، افزایش سولفات روی در همه ارقام گندم در سطوح بالای شوری باعث افزایش عملکرد دانه و اجزای عملکرد دانه می‌شود تناقض دارد.
در خصوص تأثیر شوری بر رشد و اجزای عملکرد، در پژوهشی توسط فرانسوا و همکاران (۱۹۹۴) مشخص گردید که شوری مداوم در طول فصل رشد، به طور معنی‌داری موجب کاهش رشد و اجزای عملکرد گندم می‌شود. آن‌ها در این پژوهش مهم‌ترین دلیل کاهش وزن دانه در بوته و عملکرد را تأثیر سوء شوری بر دوره پر شدن دانه عنوان نمودند و اشاره کردند که بر اثر شوری طول دوره پر شدن دانه کاهش می‌یابد و به تولید دانه‌هایی با وزن کمتر منجر می‌شود که در نهایت کاهش عملکرد را به دنبال دارد. به‌علاوه مهم‌ترین دلیل فیزیولوژیک کاهش عملکرد دانه در هر بوته را می‌توان به کاهش جذب آب یا خشکی فیزیولوژیک، صدمه به غشاء سلولی یا غشاء واکوئلی، انتخابی بودن یون‌ها، انتقال و تراوش یون‌های سدیم و پتاسیم، هزینه تنظیم اسمزی، تنظیم هورمونی گیاه و کمبود مواد غذایی نسبت داد (درودی و سیادت^[۱۱۷]، ۱۹۹۷).
۴-۴-۳ عملکرد دانه
نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اثر معنی‌دار شدن شوری و کود روی (در سطح احتمال خطای یک درصد) بر عملکرد دانه می‌باشد. اثر متقابل آن‌ها نیز در سطح احتمال خطای یک درصد بر این صفت معنی‌دار بود (جدول ۴-۴).
شکل ۴-۲۸ نشان می‌دهد که کود سولفات روی در سطح شوری ۴ و ۱۶ دسی‌زیمنس بر متر تأثیر کمتری نسبت به شوری ۸ و ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر بر افزایش عملکرد دانه داشته است. در سطح شوری ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر نشان داده شد که با افزایش غلظت کود سولفات روی عملکرد دانه افزایش یافت. البته بین تمام سطوح تفاوت وجود داشت و می‌توان اینگونه تفسیر کرد که در شوری ۴ دسی‌زیمنس بر متر چون تنش بر گیاه وارد نشده است سطوح کود خود را نشان نداده است اما در سطح شوری ۸ دسی‌زیمنس برمتر افزایش غلظت روی سبب افزایش عملکرد شده است به‌طوریکه عملکرد دانه در کود سولفات روی ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم برابر با شرایط غیر تنش بوده است و می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که با بهره گرفتن از سطوح مختلف کود سولفات روی در شوری ۸ دسی‌زیمنس بر متر، به اندازه شوری ۴ دسی‌زیمنس بر متر می‌توان محصول برداشت کرد. این نتیجه‌گیری بخصوص برای کشاورزانی که EC آب چاه‌های آنها در محدوده شوری ۸ دسی‌زیمنس بر متر می‌باشد و از استفاده از آن‌ها اجتناب می‌کنند می‌تواند مفید باشد چرا که با بهره گرفتن از آبیاری متناوب با آب شور و کود سولفات روی می‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند (شکل ۴-۲۸).
شکل ۴-۲۸ برش‌دهی اثر متقابل شوری و سولفات روی بر عملکرد دانه
این نتایج با یافته هایی که افزایش معنی دار عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح را با افزایش کودهای ریز مغذی آهن و روی گزارش کرده اند مطابقت دارد (ملکوتی، ۱۳۷۷؛ بلالی و همکاران، ۱۳۷۹؛ ییلماز و همکاران، ۱۹۹۷؛ همانتارانجان و گری، ۱۹۸۸). نتایج تحقیق افیونی و همکاران (۱۳۸۰) نیز حاکی از آن بود که عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد سنبله بارورگندم در تیمار آبیاری با آب ۸ دسی زیمنس برمتر نسبت به آبیاری با آب ۶ دسی زیمنس بر متر مقدار کمی کاهش داشته ولی با افزایش شوری آب آبیاری میزان کاهش عملکرد بیشتر شد. همچنین زیاد بودن عملکرد در شرایط تنش می تواند ناشی ازتحمل زیاد به تنش ویا ظرفیت تولید بالا و یا هر دوبه عنوان مکانیسم باشد (فیشر و مائور، ۱۹۷۸).
افزایش و یا کمبود روی در گیاهان زراعی هم رشد گیاه را و هم عملکرد نهایی را کاهش می‌دهد زیرا عنصر روی در دامنه وسیعی از فرایندهای فیزیولوژیکی و بیولوژیکی تأثیر دارد (ملکوتی و همکاران، ۱۳۸۰). ضمنأ غلظت نامناسب روی سبب وارد آمدن صدمات قابل توجهی به گیاه می‌شود (چاکرالحسین و همکاران، ۱۳۸۸). نقش سولفات روی به‌عنوان بخش فلزی یا به‌عنوان فعال کننده بعضی از آنزیم‌ها مطرح است. در شرایط کمبود روی فعالیت آنزیم الکل دی هیدروژناز، RNA پلی‌مراز و DNA پلی‌مراز کاهش می‌یابد بنابراین نقش آن در سوخت و ساز گیاه کاملأ مشخص است. براون ^[۱۱۸]و همکاران (۱۹۹۳) اذعان داشتند که در اثر مصرف آهن و روی، مقدار کل کربوهیدرات، نشاسته و پروتیین دانه بالا می‌رود که نهایتأ افزایش عملکرد را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر سولفات روی در گندم باعث کاهش محتویات کربوهیدرات در برگ و ساقه هنگام شکل گیری سنبله می شود که ظاهرا باعث تسهیل جریان کربوهیدرات‌ها به دانه و در نهایت باعث بالا رفتن کیفیت دانه یا افزایش غلظت روی در دانه می‌گردد و از سویی دیگر نیز می‌تواند باعث انتقال بهتر پروتئین به دانه گندم ‌شود.
حیدری و همکاران (۲۰۰۶) با بررسی تأثیر سطوح مختلف شوری بر گندم رقم چمران گزارش نمودند که درشرایط تنش شوری، میزان شاخص برداشت و میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از بخش هوایی به دانه افزایش می یابد.
نتایج پژوهش حاضر در رابطه با عملکرد دانه، بهره برداری بیشتر از پدیده انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و انتقال جریان کربوهیدرات از ساقه و برگ را به عنوان مکانیزم جبرانی در شرایط تنش نشان می‌دهد و از نظر تأثیر کود سولفات روی بر گیاه نشان داد که در شوری ۸ و ۱۲ دسی‌زیمنس، با افزایش غلظت روی افزایش عملکرد را در پی خواهد داشت.
۴-۴-۴ عملکرد بیولوژیک
نتایج تجزیه واریانس عملکرد بیولوژیک نیز نشان دهنده معنی‌داری اثر اصلی و اثر متقابل در سطح احتمال خطای یک درصد بر این صفت می‌باشد (جدول ۴-۴). واکنش عملکرد بیولوژیک گندم در سطوح مختلف شوری نسبت به کود سولفات روی مشابه بوده است البته بین تمام سطوح شوری اختلاف وجود داشت و در هر سطح شوری عملکرد بیولوژیک با افزایش کود سولفات روی به مراتب افزایش یافت اما در تمام سطوح کودی شیب ملایمی داشت (شکل۴-۲۹).
شکل ۴-۲۹ برش‌دهی اثر متقابل شوری و کود سولفات روی بر عملکرد بیولوژیک
بیوماس به عنوان یکی از بهترین شاخص‌های رشدی تعیین کننده عملکرد دانه است (رومرو و همکاران، ۲۰۰۱). رودریگز و همکاران (۲۰۰۵) کاهش بیوماس در گیاهان در اثر تنش شوری را در نتیجه کاهش وزن خشک ریشه و ساقه و برگ گیاه عنوان نمودند. محمودزاده و همکاران (۲۰۰۷) نیز با بررسی تأثیر شوری بر ویژگی‌های ظاهری دو رقم کلزا (Brassica napus L.) کاهش بیوماس آن‌ها را با افزایش سطح شوری گزارش نمودند. کاهش جذب آب توسط گیاه و نیز اثرات سمی یون‌های Na⁺ و ^–Cl ناشی از حضور غلظت‌های زیاد این یون‌ها در محلول خاک از جمله دلایل کاهش بیوماس گیاه در این شرایط عنوان شده است (اسلام و محمد، ۱۹۷۲).
بیوماس کمتر در ژنوتیپ های حساس احتمالآ به دلیل تخصیص مصرف انرژی خارج سلولی گیاه جهت تنظیم اسمزی در شرایط تنش و در نتیجه مصرفATP بیشتر در این راستا است (وین جونز و گورهام، ۱۹۹۳). عنصر روی نیز به دلیل حفظ بهتر فعالیت‌های فتوسنتزی، باعث افزایش وزن ریشه و اندام هوایی گندم شد (کک مک، ۲۰۰۹). همچنین زند و همکاران (۱۳۸۸) گزارش کردند که یکی از روش‌های بالا بردن وزن خشک کل گیاه تأمین نمودن عناصر غذایی اصلی و عناصر کم مصرف مورد نیاز گندم مثل روی است.
۴-۵ روابط میان اجزای عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک
ویژگی‌های ژنتیکی صفات، روابط بین آن‌ها و چگونگی تأثیرگذاری صفات بر یکدیگر که جهت دستیابی به بالاترین عملکرد از اهمیت خاصی برخوردار است، ما را بر آن می‌دارد که از طریق شناخت این روابط و چگونگی تأثیر گذاری آن‌ها بر یکدیگر روش‌های مدیریتی، زراعی و اصلاحی مناسبی را اعمال نماییم. این روابط جهت بهبود عملکرد دانه نقش بسزایی دارد.
نتایج همبستگی نشان داد که بین عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. یعنی با افزایش اجزای عملکرد، عملکرد دانه افزایش یافته است (جدول ۴-۵).
مشاهده می‌گردد عملکرد بیولوژیک همبستگی مثبت و معنی‌داری با وزن صد دانه و تعداد دانه در سنبله دارد که در نتیجه بر عملکرد دانه تأثیر معنی‌داری دارد. وزن دانه‌ها که آخرین جزء از اجزاء عملکرد است با انتقال جریان کربوهیدرات از ساقه و برگ به‌دست می‌آید که عملکرد بیولوژیک بالا و حفظ تعداد زیادی از برگ‌ها بخصوص برگ پرچم کمک زیادی به آن خواهد نمود. تعداد دانه نیز که جزء دیگری از اجزاء عملکرد می‌باشد تأثیر زیادی بر عملکرد دانه خواهد داشت و در اینجا به خوبی روابط بین عملکرد و اجزای آن و تأثیر زیادی که در نهایت بر عملکرد دانه خواهند داشت نشان داده شده است.

 

جدول ۴-۵ ضرایب همبستگی ساده بین اجزای عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک

مهمترین خصوصیت جسم جاذب سطح کل آن است. معمولاً اجسام جاذب دارای خلل و فرج زیادی در سطح هستند و دانه‌هایی به شکل کروی و یا نامنظم دارند. در هر حال هر چه ذرات جسم جاذب کوچکتر باشند، سریع‌تر در تماس با فاز سیال قرار می‌گیرند و سرعت انجام فرایند بیشترخواهد بود. برای مواد متخلخل نظیر کربن فعال، ریز کردن ذرات بزرگ می‌تواند در بیشتر موارد میزان جذب را افزایش دهد.

اندازه مولکولهای جزء جذب شونده
با توجه به اینکه مولکول جزء جذب شونده در مسیر خود تا جذب کامل باید از سوراخهای بسیار ریز موجود بر روی سطح جسم عبور کند، بنابراین اندازه مولکولها می‌تواند نقش عمده‌ای در سرعت انجام فرایند و میزان آن ایفا کند. به عبارت دیگر برای جذب شدن مولکول، لازم است که قطر مولکول از قطر خلل و فرج جسم جاذب کوچکتر باشد. هر چه مولکول کوچکتر باشد راحت‌تر وسریعتر می‌تواند وارد خلل و فرج جسم جاذب شود.
حلالیت ماده جذب شونده
در جذب سطحی حلالیت ماده جذب شونده یک فاکتور کنترل کننده برای تعادل جذب می‌باشد. مقدار جذب با کاهش قابلیت انحلال ماده افزایش می‌یابد. تاثیری که حلالیت روی جذب می‌گذارد بر اساس اتصال بین ماده جذب شونده و حلال تفسیر می‌شود که هر چقدر این اتصال قویتر باشد مقدار جذب کمتر خواهد بود.
اثر وزن و شکل و ساختمان مولکولی جسم جذب شونده
تاثیر این عوامل را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:
الف) افزایش طول زنجیره‌ها در ترکیبات آلی سبب کاهش حلالیت و زیاد شدن میزان جذب می‌شود.
ب) مواد با شاخه‌های جانبی معمولاً بیشتر از مواد با شاخه‌های مستقیم جذب می‌شوند.
ج) محلولهای شدیداً یونی از قابلیت جذب کمتری نسبت به محلولهای یونی ضعیف برخوردارند.
د) اندازه مولکولی در جذب مواد آلی مهم می‌باشد. مولکولهای بزرگ قابلیت جذب بیشتری از مولکولهای کوچکتر با طبیعت شیمیایی یکسان دارند و سرعت جذب را افزایش می‌دهند. البته این در حالی است که اندازه مولکولها به حدی نباشد که حفره‌های موجود در جاذب را مسدود نماید.
و) گروه های استخلافی روی ماده جذب شونده نیز بر جذب اثر می‌گذارند که اثرات آنها در جدول(۲-۱) آمده است.
جدول(۲-۱)اثر گروه های استخلافی بر روی ماده جذب شونده

 

آمینو	کاهش در جذب و یا عدم جذب برخی گروه های آمینو اسیدی
کربونیل	اثرات متنوعی
باند دوگانه	اثرات متنوعی
هالوژن	اثرات متغیر
سولفونیک	کاهش جذب
نیترو	اغلب افزایش جذب

درجه حرارت
درجه حرارت محلول روی آهنگ میزان جذب موثر است. چون پدیده جذب سطحی یک فرایند گرمازاست، در درجه حرارت‌های پایین میزان جذب بیشتر می‌باشد. در درجه حرارتهای بالا افزایش در سرعت جذب به وجود می‌آید، ولی توانایی کل جذب کاهش می‌یابد.
PH
PH محلولی که در عمل جذب اتفاق می‌افتد، ممکن است به دلایل متعددی روی جذب تاثیر بگذارد. چون یونهای هیدروژن و هیدروکسیل به شدت جذب می‌شوند، پس جذب سایر یونها تحت تاثیر PHمحلول قرار می‌گیرد. PH از عوامل موثر بر یونیزاسیون مواد است و یونیزاسیون اسید یا باز روی عمل جذب موثر می‌باشد. معمولاً با کاهش PHجذب مواد آلی آب، روی کربن فعال افزایش پیدا می‌کند. در بعضی موارد نیز تغییر PHاثری بر میزان جذب ندارد.
این امر عموماً در مورد جذب ترکیبات آلی فرار توسط خاکهای کشاورزی مشاهده شده است.
لازم به ذکر است که اثر دو مورد اخیر (دما وPH) بستگی کلی به نوع جاذب دارد و برای هر جاذب مخصوص باید دما و PH اپتیمم توسط آزمایش اندازه‌گیری شود[۵۵].
۲-۵-۳- انواع اجسام جاذب سطحی
مواد زیادی دارای خاصیت جذب سطحی می‌باشد. موادی که کاربردهایی در عملیات آب و فاضلاب دارند باید دارای خصوصیاتی از قبیل سطح مخصوص زیاد، مقاومت در برابر سایش، قابلیت دسترسی و ارزان بودن باشند. جاذبها عموماً موادی مصنوعی یا طبیعی یا ساختمانهای بی‌شکل (آمورف) یا میکروکریستالی هستند. از جاذبهای رایج کربن فعال، آلومینای فعال، سیلیکاژل، بنتونیت، لایگنیت، بعضی از خاکها مانند خاک رس و غربالهای مولکولی (زئولیتها) را می‌توان به عنوان موادی که در مقیاس صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند نام برد.
به طور کلی جاذبها به سه گروه زیر طبقه بندی می‌شوند:
۱- جاذبهای قطبی: شامل خاکهای طبیعی، موادی از قبیل آلومینا و سیلیکاژل می‌باشند که استفاده اصلی از این مواد، در جداسازی آب از مایع مانند گازوئیل و رنگزدایی از تولیدات نفتی است.
۲- جاذبهای مولکولی: عمدتاً کریستالهای زئولیت مصنوعی (آلومینو سیلیکات فلزی) می‌باشد که با اندازه‌های کنترل شده تولید می‌گردند.
۳- جاذب‌های غیر قطبی: مهمترین آنها کربن فعال می‌باشد. کربن فعال در زمینه تصفیه فاضلاب بیشترین کاربرد را دارد و دلیل عمده آن قابلیت جذب ترکیبات آلی توسط آن می‌باشد، که این ترکیبات در فاضلاب‌ها به مقدار قابل توجهی وجود دارند[۷].
۲-۵-۴- خواص اساسی جاذبهای سطحی
برای انتخاب یک جاذب جهت یک فرایند خاص باید خواص ویژه آن را که شامل ظرفیت، گزینش پذیری، احیا پذیری، سرعت جذب، سازگاری با فرایند و قیمت می‌باشد در نظر گرفت. گرچه به ندرت جاذبی یافت می‌شود که در تمام موارد فوق الذکر بهینه باشد.
ظرفیت
ظرفیت مهمترین خاصیت یک جاذب می‌باشد که به صورت مقدار ماده جذب شده به ازای واحد وزن یا حجم جاذب تعریف می‌شود. این عامل با توجه به تاثیر آن در مقدار جاذب مصرفی و نیز حجم محفظه جذب، در قیمت تمام شده یک واحد بسیار موثر می‌باشد.

۲۶

 

۷۲

 

 

 

 

 

Cl

 

۴

 

 

 

۲-۴-۱) مشخصات طیفی ترکیبات اسپیرو
۲-۴-۱-۱) ‘۵،۵’،۴’-تری متیل-۱-فنیل -۵-(۵،۵،۴-تری متیل -۲-اکسو-۵،۴،۲،۱-تترا هیدرو ]۳،۲،۱-پیرولیدین-۲،۱’پیرولو]۳،۲،۱-indol-1-yl)-4′,5′-dihydro-2′H-spiro[pyrrolidine-2,1′-pyrrolo[3,2,1-hi]indole]-2′,3-dione(4a)
(۰.۰۹g, 36%). mp : 300 ℃ Dec. ; ν_max (KBr) :, 2965,1704, 1644, 1596, cm^-1 Brown Solid:
۲-۴-۱-۲) ۵،’۵’،۴’-تری متیل-۱-(پارا تولوئیدین) -۵-(۵،۵،۴-تری متیل -۲-اکسو-۵،۴،۲،۱-تترا هیدرو ]۳،۲،۱-پیرولیدین-۲،۱’پیرولو]۳،۲،۱-indol-1-yl)-4′,5′-dihydro-2′H-spiro[pyrrolidine-2,1′-pyrrolo[3,2,1-hi]indole]-2′,4-dione (4b)
Brown Solid: (0.07g ,28%). mp : 310 ℃ Dec. ; ν_max (KBr): 2960,1705,1646,1598,1476 cm^-1.
۲-۴-۱-۳) ‘۵،۵’،۴’-تری متیل-۱-(پارا متوکسی فنیل) -۵-(۵،۵،۴-تری متیل -۲-اکسو-۵،۴،۲،۱-تترا هیدرو ]۳،۲،۱-پیرولیدین-۲،۱’پیرولو]۳،۲،۱-indol-1-yl)-4′,5′-dihydro-2′H-spiro[pyrrolidine-2,1′-pyrrolo[3,2,1-hi]indole]-2′,4-dione (4c(
Brown Solid: (0.078g, 30%). mp : 302 ℃ Dec. ; ν_max (KBr):, 2924, 1698,1604, 1598,
۱۴۷۶ cm^-1.
۲-۴-۱-۴) ‘۵،۵’،۴’-تری متیل-۱-(پارا کلرو فنیل) -۵-(۵،۵،۴-تری متیل -۲-اکسو-۵،۴،۲،۱-تترا هیدرو ]۳،۲،۱-پیرولیدین-۲،۱’پیرولو]۳،۲،۱-indol-1-yl)-4′,5′-dihydro-2′H-spiro[pyrrolidine-2,1′-pyrrolo[3,2,1-hi]indole]-2′,4-dione (4d)
Brown Solid: (0.068, 26%). mp :308 ℃ Dec. ; ν_max (KBr):, 2960,1712,1642,1596,1481cm^-1.
۲-۵) روش سنتزی تر کیبات اسپیرو شامل حلقه پیرازولی
در سنتز این سری از ترکیبات، ۵و۶ دی هیدروH-1 پیرولو ]۱،۲،۳-[ij کینولین -۱و۲ (۴H )- دی اون ۱میلی مول (۱۸۷/۰گرم) ترکیب ۴ ، مشتقات استوفنون ۵/۱ میلی مول (۹۶/۰ گرم) ترکیب ۵ وتری اتیل آمین ۳/۰ میلی لیتر در حلال اتانول (۵میلی لیتر) به مدت ۳-۵ ساعت در دمای محیط همزده شد ، پس از تکمیل واکنش (باTLC ) رسوب حاصل جدا
سازی شد. رسوب جدا شده در حلال اسد استیک وهیدرو کلریک اسید به مدت ۶ ساعت رفلاکس گردید و حد واسط مورد نظر به رسوب های قرمز رنگ بدست آمد سپس جهت سنتز ترکیبات اسپیرو با هیدرازین هیدرات ۵۰% به مقدار مازاد در حلال اتانول دمای ^oC70-80 به مدت ۶ساعت رفلاکس گردید پس از کامل شدن واکنش مخلوط واکنش را به آرامی سرد ورسوب بدست آمده صاف گردید. برای خالص سازی بیشتر در حلال اتانول وکلروفرم به نسبت ۱به ۲ نوبلور شد.

(شمای۲-۸)

شمای۲-۸
ساختار محصولات سنتز شده در جدول ۲-۲ آورده شده است صحت ساختار تمامی ترکیبات با استفاده ازروش های طیف کاملا مورد تایید قرار گرفته است. (جدول۲-۲)^۱۳C-NMR,¹H-NMR,IRسنجی

 

 

m.p(^oC)

 

Yield% Three step

 

Product

 

Reactant

 

Y

 

Entry

 

 

 

۱۸۸

 

۶۴

 

 

 

 

 

H

 

۱

 

 

 

۲۳۹

 

۸۷

 

 

 

 

۲۳

سازمان های دارای عضو

۱۳

۸

 

۲۴

فعالیت های فرهنگی

۲

۳

 

۲۵

فعالیت های ورزشی و تفریحی

۱

۱

 

۲۶

سایر فعالیت های خدماتی

۲

۲

 

کل کارگاه ها

۱۳۵

۲۴۶

 

 

۲-۳۲- ویژگی های اقتصادی :
رونق اقتصادی مستمر این شهر از مهم ترین عوامل شکوفایی و رشد اجتماعی مردمان شهر تاریخی ماسوله بوده است. برقراری ارتباط بین سه منطقه هم جوار گیلان ،خلخال و زنجان از طریق تبادل کالا،پایه و اساس اقتصاد ماسوله را شکل می داده است. گیلک های ساکن جلگه از شرق ،ترکان ساکن کوهستان از غرب و ترکان ساکن فلات از جنوب،در بازار این شهر همواره در تردد بودند و خرید و فروش محصولات محلی یکدیگر می پرداختند.وجود این مسافران و بازرگانان همیشگی و غریبه در ماسوله فرهنگ خاصی را درمیان مردمان ساکن شکل داده است که خاص این منطقه می باشد. احداث راه های ماشین روی جدید بین شهرهای هم جوار ، به تدریج باعث خلوت شدن و از رونق افتادن راه های کوهستانی شد و به اقتصاد متکی به بازار آسیب جدی وارد آمد. این رکود طی ۶۰ سال اخیر منجر به تعطیل شدن فعالیت های اقتصادی شد و به ناچار گروه کثیری از مردم به مرور زمان شهر را ترک گفتند.سیر مهاجرت مردم به شهرهای بزرگ همجوار به گونه ای بوده ،که ۳۵۰۰ نفر جمعیت ثابت سال ۱۳۲۵ تنها ۵۹۹ نفر در سال ۱۳۸۸ باقی مانده است(شهرداری ماسوله ،۱۳۸۹)
۲-۳۲-۱-کشاورزی : مردم ماسوله از ابتدا به علت توپوگرافی و شیب منطقه کشاورز نبودند ،دامداری تا حدودی رونق داشت که در سال های اخیر به علت ممانعت سازمان منابع طبیعی کاسته شد ،باغداری که شامل تعدادی درخت های گردو است یافت می شود.
۲-۳۲-۲- صنعت:کارگاه های صنایع دستی که شامل ۳ کارگاه گره چینی ،یک کارگاه چموش دوزی ،یک کارگاه چاقوسازی ویک کارگاه آهنگری در حال حاضر مشغول به فعالیتند.
۲-۳۲-۳- تعاونی زنان : این تعاونی در سال ۱۳۷۴ در دو طبقه با زیربنای ۲۰۰ متر مربع تاسیس شد و در حدود ۸۰ نفر عضو دارد،تعدادی از زنان در آن جا مشغول به کارند و در زمینه تهیه و فروش کالاهای خوراکی و خانگی فعالیت دارند.(تعداد اندکی از اعضا به صورت دائمی مشغول به فعالیت هستند و مابقی صرفاً بصورت اسمی عضو هستند.)
۲-۳۳- تاسیسات پذیرایی :
در مجموع ۹ واحد اقامتی رسمی به صورت هتل آپارتمان ،هتل مهمانسرا و ۶۰ واحد مسکونی مهمانپذیر در شهر فعال هستند ، درضمن تعداد ۲۲ واحد پذیرایی که بیشتر به شکل قهوه خانه،رستوران ،سفره خانه ،دیزی سرا ،در سطح شهر به ارائه خدمات پذیرایی می پردازند.
۲-۳۴- طبقه بندی صنایع دستی ماسوله
در هر سرزمینی بنابر شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی خوداستعدادهای صنعتی و ذوقی در تولید فرآورده هایی را دارد که شهرت آن سرزمین را می رساند از جمله صنایع دستی مردم ماسوله که تمام یا قسمت اعظم مراحل ساخته آن با دست انجام پذیرفته و در چهارچوب فرهنگ و بینش فلسفی ساخته می گردد.
صنایع دستی در این منطقه علاوه بر متنوع بودن ،جنبه مصرفی و هنری را یک جا دارند و سهم مهمی را نیز در اقتصاد ملی ایفا می نمایند.
از سابقه تاریخی صنایع دستی این سرزمین اطلاع دقیقی در دسترس نیست، لیکن مسلم است قدمت آن به چندین قرن می رسد . ﻫ . ل . رابینو درباره صنایع دستی منطقه فومن و ماسوله می نویسد:
« همه قسم وسایل چوبی در آن جا ساخته می شود . جارو، سبد، پرده های حصیری ،کفش هایی از چرم به نام صندل و چموش، بشقاب، قاشق، طبقه های چوبی، داس و تبر در آنجا تهیه می شود » ( پندی ۱۳۸۴ ،ص ۴۹۶ )
هم اکنون صنایع دستی در ماسوله شامل موارد زیر است که به ترتیب بیان می گردد.
۲-۳۴-۱- هنر گره چینی :
معرفی ویژگی های هنر گره چینی یعنی قطعات برش خورده چوب و شیشه های رنگی در اشکال مختلف و متعددالاجرا و وحدت گرای هندسی که به طور هماهنگ در یک کادر مشخص و تکرار شونده و در کنار هم قرار گرفته باشند و در واقع هندسه نقوش و گره جزء لاینفک این هنر به حساب می آید . گره ها اتصالات کوچکی از چوب هستند که به صورت زبانه ای به یکدیگر قفل می شوند و نقش های زیبایی را به وجود می آورند که هر چقدر ظریف تر باشند از لحاظ هنری ارزش بیشتری دارند و تنها ویژگی خاص گره چینی که این هنر را از سایر هنرهای مشابه متمایز کرده است استفاده نکردن از میخ و چسب است که با اتصال گره ها و زبانه ها به کلاف ها و چهارچوب کار انجام می پذیرد و سرآخر برای محکم کاری میخ های چوبی به نام پیم را در چهار گوشه کار کوبیده تا از استحکام کار مطمئن شوند.

براساس شواهد و آثار موجود پیشینه هنر گره چینی در معماری ایرانی به دوره سلجوقی و صفوی برمی گردد و خواستگاه آن شهر اصفهان بوده است. هنر گره چینی در ماسوله از زمان پیدایش وجود داشته و هنری بسیار قدیمی و کهن است به طوری که در و پنجره های خانه های ماسوله با هنر گره چینی ساخته شده است.
امروزه در و پنجره های گره چینی و اُرُسی ها که در معماری ماسوله دیده می شود قدمتی چند صد ساله دارد که با مرمت و ترمیم ماندگار شده است . استاد کاران قدیمی ماسوله به دلیل کهولت سن دیگر توان این کار را ندارند و یا فوت شده اند. فقط چند نفر در این منطقه به این فعالیت مشغولند و با علاقه ای که به هنر گره چینی دارند آن را از خطر منسوخ شدن رهانیده اند.