در واقع، حضرت علی × مصلحت را در آن دیدند که سکوت کنند. حتی ایشان حاضر بودند خود، همسر و فرزندانش را در این مسیر فدا کنند. این انتخاب، واقع‎بینی حضرت را نسبت به اوضاع و احوال جامعه خود نشان می‎دهد.
با تمامی این اوصاف، در چنین شرایطی حضرت در زاویۀ دیدی که نسبت به آرمان­هایشان داشته اند، عمل بر اساس واقعیات را در راستای آرمان­ها در پیش گرفتند. در حالی که این واقعیات با آرمان­های اصلی در تضاد و تناقض نبوده­اند، بلوغ واقع­بینی و واقع­گرایی در تمامی اعمال و رفتارهای حضرت مشهود است.
در واقع می­توان­گفت علل سکوت حضرت واقعیت­هایی مبتنی بر آرمان­ها و در طول نیل به آن­ها بوده ­اند.
۵.۳. نسبت واقع­بینی امام علی × با آرمان­گرایی در دورۀ حکومت پنچ سالۀ حضرت:
حضرت علی × در به ­دست ­گرفتن حکومت، دو اصل مهم را به عنوان مبانی حکومت تعریف می­ کنند. این دو اصل عبارت­اند از یکى شرکت و پذیرفتن مردم، دوم برقرارى عدالت، و جلوگیرى از ظلم. این دو اصل را می­توان از حدیث زیر انتزاع نمود:
«اما وَالّذی فَلَقَ الحَبَّهَ ، وَ بَرَءَ النَّسَمَهَ ، لّو لا حُضُورُ الحاضِرِ ، وَ قِیامُ الحُجَّهِ بِوُجُود النَّاصِر، وَ ما اَخَذَ اللهُ عَلی العُلَماءِ أنْ لا یُقارُّوا عَلی کِظَّهِ ظالِمٍ وَ لا سَغبِ مَظلُومٍ لا لَقَیتُ حَبلَها عَلی غارِبِها وَ لَسَقیتُ آخِرَها بِکأسِ اوّلِها»
هان! سوگند به خدایی که دانه را شکافت و انسان جاندار را آفرید، اگر نبود حضور این جمع حاضر وتمام بودن حجت بر من به خاطر وجود یاور، و نیز عهدی که عالمان گرفته که بر شکم­بارگی هیچ ستمگر و گرسنگی ستمدیده­ای تاب نیاورند، لگام این شتر را بر کوهانش می افکندم و پایان آن را با پیمانه تهی اولش سیراب می­کردم. ^[۳۰۱]
از همین­جا مى­فهمیم که در همۀ موارد حکومت على × به­ ویژه در بیت المال، هرگونه ظلم و ستم و تبعیض ممنوع است و به­ طور جدى باید از آن جلوگیرى شود.
در این­جا مختصراً به بررسی هریک از این دو اصل می­پردازیم:
۵.۳.۱. مشروعیت^[۳۰۲]
مشروعیت که معادل واژه­ای در لاتین می­باشد، به معنای برحق­بودن است که در مقابل اصطلاح غصب به معنای نامشروع و ناحق است قرار دارد.
مشروعیت نقش اصلی و کلیدی مردم در مرحله تحقق حکومت والایی دارد؛ چون بدون مردم و استقبال و خواست آن­ها و مشارکت همه جانبۀ مردم حکومت تحقق نمی‌یابد. اگرچه حاکم شخصی مانند علی بن ابی­طالب× باشد چنان‌چه امام شرط ایجاد حکومت خود را در گرو حضور مردم می‌داند. «لولا حضور الحاضر و قیام الحجّه بوجود الناصر…»
۵.۳.۲. مقبولیت
این اصطلاح در حقیقت به معنای پذیرش مردمی است بدین معنا که اگر مردم به فرد یا گروهی برای تشکیل حکومت تمایل نشان دهند و حکومت شگل بگیرد آن حکومت را دارای مقبولیت می­خوانند.^[۳۰۳]

مهم­ترین آرمان با توجه به شرایط به ­وجود آمده، برقراری عدالت و مساوات در برخورداری از بیت­المال در دورۀ خلافت از آن­جا که دست حضرت برای جهت­دهی نیروها به سمت نیل به آرمان­ها باز بود، تجلّی بیشتر و پررنگ­تر آرمان­ها در حکم­رانی حضرت و البته بر اساس واقعیات جاری، ملموس و مشهود بوده ­است.از مهم­ترین شواهد موجود بر این مدعا، اعلام مساوات در برخورداری از بیت­المال برای همۀ مردم در روز دوم خلافت، توسط آن حضرت می­باشد.
نتیجه فصل:
به­عنوان نتیجه ­گیری پایانی برای نمایاندن تلفیق واقع­بینی و آرمان­گرایی امام × چنین می­توان­گفت که در دورۀ سکوت حضرت، مبانی نظری که همان آرمان­های اجرای حکومت بوده ­اند ضمن گوشۀ­چشم داشتن به واقعیت­های زمانه و شرایط موجود، شکل یافتند و در دورۀ حکومت حضرت، این آرمان­های قوه، به فعلیت و شکوفایی رسیدند و واقعیت­هایی آرمانی را ایجاد کردند.
یکی از نمودهای اصلی و مهم در نشان دادن تلفیق واقع­بینی و آرمان­گرایی حضرت×، مکتب­سازی است که خود هم نمودی است از واقع­بینی حضرت و هم یکی از دلایل قابل ذکر در حیطۀ اثبات آرمان­گرایی.
اگر حضرت‎ علی × با علم و زیرکی خاص خودشان می‎خواستند مانند معاویه عمل کنند، به نیکویی می‎توانستند از عهده آن برآیند، هم­چنان که خود ایشان می‎فرمایند:
«وَ اللَّهِ مَا مُعَاوِیَهُ بِأَدْهَى مِنِّی وَ لَکِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ- وَ لَوْ لَا کَرَاهِیَهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ»^[۳۰۴]
به خدا سوگند که معاویه زیرک­تر از من نیست، ولی او نیرنگ­باز و گناه­کار است و اگر زشتی نیرنگ نبود، من زیرک­ترین مردم بودم.
حضرت در این خطبه، با سوگند به خداوند تأکید بر این امر مهم دارند که معاویه در زیرکی از من تواناتر نیست. در ادامه فرموده­اند: «ولیکن او غدر مى‏کند و گناه و فجور مرتکب مى‏شود.» همان چیزى که امام × به سبب آن از به­کار گرفتن زیرکى دورى جسته‏اند، فجور ـ گناه و بدکردارى ـ نیز به سبب غدر واقع مى‏شود، چنان که گفته­شد وفا یکى از شاخه‏هاى ملکه عفّت است و غدر ـ خیانت و پیمان­شکنى ـ که صفت زشت ضدّ آن است از فروع فجور است که در مقابل عفّت قرار دارد؛ از این­رو زیرکى را از خود نفى مى‏کند؛ زیرا غدر و پیمان­شکنى را زشت و ناپسند مى‏شمارد.
پس از این امیر مؤمنان × به گونۀ قیاس ضمیر از شکل اوّل صفت غدر را حدّ وسط این قیاس قرار مى‏دهد و فجور و انحراف معاویه را از حقّ اثبات مى‏کند. لذا با دو مقدّمه ـ غدر، فجورـ کفر معاویه ثابت مى‏گردد. سه واژۀ “غدره"، و “فجره"، و “کفره” به صورت “غدره"، “فجره"، “کفره” استفاده شده، که به معناى بسیار حیله‏گر و بسیار فاجر و کافر مى‏باشد.
همه این­ها، حاکی از آن است که ایشان به واقعیاتی که در جامعه در آن زمان جریان داشت، کاملاً واقف بودند و شرایط را کاملاً درک می‎کردند. ایشان که می‎دیدند انسان‌ها چه­طور خود را برای مسائل که اهمیت این دنیا فریفته‎اند، نمی‎خواستند خودشان را همانند این مردمان آلوده کنند و وجود آن دنیایی خود را به مظاهر این دنیا آلوده سازند. خداوند می‎خواست که به­وسیله بهترین بندگان خود، جریان فکری و مکتبی ارائه دهد که از اول تا به آخر آن، همه‎اش چیزی جز حقیقت و راستی نیست.
چون امام علی × مکتب‌ساز و سرسلسلۀ این حرکت به­شمارمی‎روند، باید آن­چنان این معارف و اصول را به مرحلۀ اجرا درآورند، که کوچک‌ترین خللی در آن راه نیابد. اگر مولا علی × هم مانند معاویه می‎خواست برای دو روز دنیا با بهره گرفتن از قاعده “اهم و مهم"، قاعده “تزاحم” و دیگر قواعد کاری بکنند، حرف دروغی بزنند، وعدۀ وعید نامربوطی به کسی بدهند و بی‎وفایی کنند تا روز حکومت دنیا را صاحب شوند،‌ دیگر با کسانی هم­چون معاویه فرقی نمی‎کردند و امروز شیعه علی × از شیعه معاویه تشخیص داده­نمی‎شد. پس، علی × باید این­گونه رفتار کنند. تک‎تک اصول آرمانی را به مرحله اجرا درآورند و این مکتبی را که قرار است در دنیا برای ابد باقی بماند، کامل کنند و به­یادگار بگذارند تا راهروی تمامی عاشقان و شیفتگان به آن مکتب باشد و به­راحتی قابلیت شناسایی داشته­باشد.^[۳۰۵]
امام علی × آرمان­گرایی را بدون چشم­انداز داشتن به واقعیات، باطل و خیال­پردازی دانسته­ و با هدف بنای مکتبی آرمانی الگوی عملی را در واقعیات زندگی به ما نشان داده و با دقت و ظرافت خاص خود راهکارهای عملی خود را طوری ارائه می­ دهند که در همۀ زمان­ها و مکان­ها بتوان از آن­ها برای رسیدن به آرمان­های الهی استفاده کرد. در واقع حضرت علی × با چنین رویکردی روش­های عملی رسیدن به آرمان­ها بر اساس پایبندی به شعائر الهی و واقعیات موجود جامعه به ما آموزش داده­اند.
فصل پایانی
نتایج
به یاری خداوند متعال، براساس موضوع ” بررسی و تبین واقع بینی و نسبت سنجی آن با آرمان­گرایی در نهج­البلاغه” با توجه به سؤالات و فرضیات ارائه شده، با جستجو و بررسی به­ عمل­ آمده، در کلمات امام علی × با تأکید بر نهج­البلاغه و رجوع به کتب تفاسیر، شروح نهج­البلاغه و دیگر کتب مرتبط با موضوع، نتایجی به دست آمد که مهم­ترین آن­ها عبارتند از:
۱ـ خداوند، خالق و مبدأ و منتهای هستی است. حقیقت وجودی هستی از اوست و کمال مطلوب، حرکت هستی به سوی اوست.
۲ـ خداوند جهان آفرینش را هدف­دار خلق کرد. به این معنی که آفرینش، بی­حساب و کتاب و رها نیست؛ بلکه کل آفرینش بر اساس هدف مشخص و حکمت بالغۀ الهی سامان گرفته و به سوی کمال مطلق که حضرت حق تعالی می­باشد، در حرکت است و هیچ موجودی در جهان بیهوده و بی­هدف نیست.
۳ـ انسان در نهج­البلاغه، موجودی است که از جهانی برتر به این کرۀ خاکی هبوط کرده­است. او هدف آفرینش، امانت دار الهی، مسجود ملائکه، آگاه به اسماء الله و از همه بالاتر، جانشین خدا در زمین است. او تنها موجودی است که روح خدایی دارد و در صورت انحراف، به پرتگاهی سقوط خواهدکرد که هیچ حیوان درنده­ای، به آن­جا راه نمی-یابد.
۴ـ نگاه به انسان در نهج­البلاغه مبتنی بر جهان­بینى توحیدى اسلام استوار است و در این نگاه، پرورش انسان صالح مؤمن به دو بعد جسم و روح یا جنبه­هاى مادى و معنوى، دنیوى و اخروى خود توجه کامل دارد. هدف الهی از آفرینش انسان، حرکت به سوی تکامل و کمال است. کمال انسان زمانی است که همۀ توانایی­ها و استعدادهایش در مسیر درست و متعادل در حد اعلا رشد پیدا کند.
۵ـ در فطرت همۀ انسان­ها در طول تاریخ، حق­جویی و کمال­یابی دیده­می­ شود. این میل درونی ناشی از سرشت آدمی است که از طرف خدا در نهاد وی به ودیعت گذاشته­شده­است.
۶ـ شناخت صحیح از واقعیات، سبب می­ شود تصورات و انتظارات ما از دنیا مطابق واقع باشد و در فراز و نشیب­های آن به پیروی از پیشوایان دین، خود را نباخته و همواره مهیای مقابله با مشکلات احتمالی باشیم و در این راه هیچ­گاه یأس و نومیدی به خود راه ندهیم.
۷ـ خداوند در قرآن همۀ مردم را به واقع­بینی فرا می­خواند و از هرگونه اموری مانند دروغ، فریب، لهو و لغو و سخنان بی­اساس و بیهوده که انسان را از صراط مستقیم حق دور می­ کند، بر حذر داشته­است.
۸ـ اصل واقع­بینی و مبارزه با خرافات و بیهودگی­ها، برای برپایی حقّ و مبارزه با باطل سرلوحۀ برنامۀ پیامبران و امامان ^ بوده ­است.
۹ـ برای دستیابی به واقع­بینی نیاز به عواملی چون یاد حق، خودسازی، نفی وابستگی مادی، تلاوت قرآن، صداقت و سلامت انگیزه، بهره­ گیری صحیح از ابزار شناخت است تا ما را در به­دست­آوردن این شناخت مهم یاری نمایند.
۱۰ـ مهم­ترین موانع در شناخت واقعیات، ایجاد شبهه­ها و فتنه­ها توسط دشمن در جامعه می­باشد که با بصیرت و هوشیاری الهی می­توان به مقابله با آن­ها برخاست.
۱۱ـ مهم­ترین آثار واقع­بینی در نهج­البلاغه شامل بدعت گریزی، شهامت و خطرپذیری، قاطعیت و جسارت انقلابی، گرایش سالم، حرکت سنجیده می­ شود.
۱۲ـ واژۀ “امل” در قرآن دو بار آمده­است، یک­بار به معنای “آرزوی نیکو"، آرزوهایی مثل مال و فرزندانی که باقیات­الصالحات هستند و سبب نزدیکی فرد به خدا می­شوند و یک­بار به معنای “آرزوی نکوهیده"، آرزوهایی که انسان را سرگرم امور دنیوی کرده و از یاد خدا غافل می­نمایند. در نهج­البلاغه نیز واژۀ “امل” به دو معنای “آرزوهای مذموم” و “آرزوهای ممدوح” آمده­است. آرزوهای مذموم، مانع رشد و تعالی انسان می­ شود، او را به امور مادی مشغول نموده و سبب گمراهی وی می­گردد. مقصود ما از واژه “امل” در این پژوهش، همان آرمان­های سازنده و بالنده می­باشد.
۱۳ـ آرمان­گرایی مانند واقع­بینی در قرآن، نهج­البلاغه و دیگر متون اسلامی از مسایل اصولی و بنیادی اعتقادات ما می­باشد.
۱۴ـ برای رسیدن به آرمان­ها نیاز به عواملی است. عوامل دستیابی به آرمان­ها در نهج­البلاغه شامل اقامه و احیای حق و دفع باطل، اصلاح نفس، آزاداندیشی، قاطعیت در مبارزات حق­طلبانه، شایسته­سالارى و اصلاح جامعۀ اسلامی می­باشند که مهم­ترین آن­ها از نگاه امام علی × ، اقامه واحیای حق و دفع باطل می­باشد.
۱۵ـ از موانع آرمان­گرایی در نهج­البلاغه نیز می­توان به غفلت از یاد خدا، یک­­جانبه­نگری، خودمحوری، شتاب­زدگی و کاهلی، سستی و تنبلی، پیروی از هواهای نفسانی، عصبیّت، تقلید کورکورانه از نیاکان، نافرمانی از رهبر، بروز فتنه­ها و شبهه­ها، حاکمیت فرهنگ استکباری و حاکمیت فرومایگان اشاره نمود. مهم­ترین آن­ها در نهج­البلاغه غفلت از یاد خداست که منشأ اصلی به ­وجود آمدن موانع دیگر دستیابی به آرمان­گرایی می­ شود.
۱۶ـ آثار آرمان­گرایی در نهج­البلاغه از قبیل اجرای حدود الهی، حفظ کرامت انسانى، تأمین سعادت مادى و معنوى، خودکفایی، وحدت سیاسی، تأمین رفاه عمومى، تأمین امنیت، تحقق عدالت و کسب رضایت عامۀ مردم باعث می­شوند که جامعۀ آرمانی محقق می­ شود. ۱۷ـ آرمان­گرایی و واقع­بینی بر اساس فرمایش­های حضرت در نهج­البلاغه با ایدۀ “ایدئالیسم” و “رئالیسم” متفاوت است و از آن­جایی که با توجه به معارف مکتب علوی، آرمان­گرایی بدون توجه به واقعیات و بدون به­ کارگیری سازوکارهای منطقی و معقول، خیال پردازیست و باعث می­ شود آرمان­ها در حد شعار باقی بمانند، الگوی آرمان­گرایی واقع­بینانه بهترین الگو می­باشد.
پیشنهادات:
با بررسی و مطالعۀ دقیق تاریخ سیرۀ پیامبر| و ائمۀ اطهار به­ ویژه امیرالمومنین × این امر را روشن می­سازد که رهبران اسلامی با واقع­بینی، در پی حقیقت آرمانی الهی، جامعه را سامان و سازمان داده­اند. آنان در جهت نیل به جامعۀ آرمانی با توجه به شرایط و مقتضیات زمان خود در بستر واقعیت­های موجود گام برمی­داشته اند. از این روست که برنامه ­های رشد و کمال جامعه در یک روند تدریجی بر اساس آموزه­های اسلامی ضروری می­باشد؛ زیرا تغییر واقعیت­ها و جهت­دهی آن­ها به سوی حقایق و آرمان­ها هرگز نمی­تواند به یکبار انجام پذیرد.
بررسی­های انجام­شده، به­نظر می­رسد پژوهش­های جدی در این زمینه وجود ندارد. لذا با توجه به اهمیت و ضرورت موضوع در زندگی انسان باید تحقیقات وسیعی پیرامون آثار فردی و اجتماعی آرمان­گرایی واقع­بینانه صورت­گیرد. از جمله موضوعاتی که تحقیق و پژوهش پیرامون عناوین ذیل ضروری به­نظر می­رسد:
۱ـ بررسی آثار فردی آرمان­گرایی واقع­بینانه در نهج­البلاغه
۲ـ بررسی آثار اجتماعی آرمان­گرایی واقع­بینانه در نهج­البلاغه
۳ـ بررسی آثار تربیتی آرمان­گرایی واقع­بینانه در نهج­البلاغه
۴ـ بررسی شیوه ­های دستیابی به آرمان­گرایی واقع­بینانه به صورت مجزا در کلام پیشوایان معصوم^.
کلام پایانی با عنایت به این مطلب که این­جانب، عضو کوچکی از اعضای خانوادۀ فرهنگیان می­باشم. به­عنوان پیشنهاد کاربردی نکاتی را اشاره می­نمایم.
۱ـ برای ساختن جامعه­ای مبتنی بر آرمان­گرایی واقع­بینانه، نیاز مبرم به تربیت افراد در این مسیر است. به همین منظور متولیان تعلیم و تربیت در این راستا باید طرح­های کاربردی و عملیاتی در این زمینه ارائه داده و نسبت به اجرای صحیح آن­ها نیز نظارت لازم را داشته­باشند.
۲ـ برای هر شروع و تغییر زیربنایی، باید ساختار فکری و فرهنگی لازم را در جامعه به ­وجود آورد. بدین جهت، برای دستیابی به آرمان­های واقع­بینانه، در مرحلۀ اول باید، برنامه­ ریزی کوتاه­مدت، میان­مدت و بلندمدت، توسط افراد صاحب­نظر در علوم دینی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بسیارضروری می­باشد.
۳ـ با برنامه­ ریزی صحیح در سطوح مختلف تحصیلی کشورمان راه­های ایجاد و رشد تفکرات آرمان­گرایی واقع­بینانه را به فرزندان خود آموزش دهیم.

تبخیر وتعرق پتانسیل سالانه را می­توان به دو روش محاسبه کرد، روش تورنت وایت و دیگری تشتک تبخیر. برای محاسبه از طریق تشتک تبخیر، احتیاج به آمار تبخیر از سطح تشتک است، تبخیر سالانه در نهایت بایستی در ۷/۰ ضریب تشتک ضرب گردد[۱۰].

دربرآورد تبخیر و تعرق سالانه به روش تورنت وایت نیاز به T_i دمای متوسط ماهانه می­باشد.
معادله(۳-۶) ETP=16/2 (10T_i/I)α
I: شاخص حرارتی سالانه
α: ضریبی که به شاخص حرارتی سالانه بستگی دارد.
در مرحله­ بعد با توجه به عرض جغرافیایی ایستگاه­ها،ETP_c(اصلاح شده) محاسبه می­گردد.
۳- ۱ -۹ -۲ -۱-۱-۳-شاخص خشکسالی
در این تحقیق، با توجه به مطالعات انجام شده و سابقه تحقیقی که در زمینه شاخص­ های خشکسالی وجود دارد از دو زیر شاخص استمرار خشکسالی و شاخص بارش استاندارد شده (^[۲۲]SPI) استفاده شد.
در معیار فعلی بیابان­زایی، پارامتر­ی که برای تداوم خشکسالی­ها انتخاب شده است وقوع خشکسالی­هایی با تداوم یک، دو، سه و … تا هشت سال است. برای ارزیابی چنین خشکسالی­هایی نیاز به سری­های آماری طولانی مدت بارندگی وجود دارد. اگر سری کوتاه باشد ممکن است هرگز یک دوره خشکسالی ۶ یا ۸ ساله قابل رؤیت نباشد در صورتیکه اگر دوره اقلیمی مثلاً صد سال باشد این دوره­ها نیز ظاهر می­شوند.
به این دلیل برای ارزیابی تداوم خشکسالی از روش توالی خشکسالی­ها بهره­ گیری شده است. به این منظور یک دوره طولانی ۱۴ ساله بارندگی در نظر گرفته شده و تعداد سال­های خشک متوالی ۲، ۳ و … n ساله آن تعیین می­گردد، سپس بر اساس داده ­های جدول ۳-۱۲و ۳-۱۳ وزن عامل خشکسالی در پدیده بیابان­زایی تعیین شد. خشکسالی­هایی که بیشتر از هفت سال متوالی رخ دهد، مخرب­ترین علل اقلیمی از نظر بیابان­زایی محسوب می­گردد(جدول ۳-۱۲). شاخص بارش استاندارد شاخصی است که بر اساس احتمال بارش برای مقیاس­های زمانی متفاوت به کار برده می­ شود همچنین رخداد شرایط خشکسالی را قبل از وقوع پیش ­بینی می­ کند و به تخمین شدت خشکسالی کمک می­ کند ]۱۵[. ارقام مثبت شاخص بارش استاندارد معرف بهتر­ی نسبت به میانگین بارش می­باشد در حالی که مقادیر منفی این شاخص معرف پایین­تری نسبت به میانگین بارش می­باشند. چون شاخص بارش استاندارد شده، رقومی شده است یعنی به صورت عدد درآمده بنابراین می ­تواند به روش یکسانی معرف اقلیم­های خشک و مرطوب باشد همچنین می­توان دوره­ های مرطوب را نیز از طریق این شاخص نشان داد ]۱۵[. طبق این روش دوره خشکسالی هنگامی اتفاق می­افتد که SPI بطور مستمر منفی و به مقدار ۱- یا کمتر برسد، و هنگامی پایان می­یابد که SPI مثبت گردد و مقادیر تجمعی SPI نیز، بزرگی و شدت دوره خشکسالی را نشان می­دهد. طبقه ­بندی مقادیر SPI در جدول ۱۱-۳ آمده است.
معادله(۳-۷) SPI=P_ik-Ṕ_i/ð_i
در معادله فوق: SPI بارش استاندارد شده، P_iki مقادیر بارش در ایستگاه i در k امین سال مشاهده به میلی­متر، Ṕ_iمیانگین بارش بلند مدت ایستگاه i به میلی­متر و ð_iانحراف از معیار داده ­های بارش بلند مدت ایستگاه I ام می­باشد.
دامنه طبقه ­های شدت برای تعیین ترسالی­ها و خشکسالی­ها بر اساس نمایه SPI در جدول ۳-۱۱ آمده است.
جدول۳-۹- مقیاس طبقه ­بندی دوره­ های مرطوب، نرمال و خشک بر اساس روش SPI

(۴-۷)
گام ۷ ) اجزای واقع در بالای سیستم جداساز باید برای تحمل حداقل نیروی جانبی لرزه ای (  ) طراحی و اجرا شوند .

(۴-۸)
گام ۸ ) کنترل قابلیت تکیه گاه در ایجاد نیروی باز گرداننده در زمان زلزله
(۴-۸)
۴-۴-۱ مدلسازی جداساز های اصطکاکی-پاندولی در SAP2000
جهت مدل سازی سه قاب ۱۱،۷،۴ طبقه در V15.0.0 SAP 2000 نیاز به محاسبات پارامترهای بالا برای هر سه قاب وجود دارد که برای هر سه قاب محاسبات انجام می گردد.
برای محاسبه پارامتر های متفاوت جداساز ابتدا باید فرضیاتی در نظر گرفت و سپس ان فرضیات را کنترل نمود. برای هر سه قاب فرضیات را یک مقدار در نظر می گیریم.
بار زنده LL=1000 kg/m
بار مرده DL=2500 kg/m
فرض اولیه برای تغییر مکان افقی طرح U=20cm شعاع سطح کروی(با توجه به نوع تکیه گاه مشخص می شود) R= 1.2m خاک ۲
شتاب زلزله g 0.35
سیستم باربر قاب خمشی+ مهاربند ضربدری
شتاب نگاشت مورد استفاده: ELCENTRO
ارتفاع طبقات ۳ متر و دارای ۶ دهانه به فاصله ۵ متر
۴-۵ مدلسازی جداساز لاستیکی با میرایی بالا(HDRB)
جداساز به صورت یک مدل دو خطی و بر اساس سه پارامتر K₁ و K₂ و Q که در شکل (۴-۲) نشان داده شده است، مدل می شوند. سختی الاستیک K₁ را می توان از روی حلقه های پسماند موجود در نشیمن­های الاستومری آزمایش شده بدست آورد. مقاومت مشخصه Q برای نشیمن های الاستومری از روی حلقه­های پسماند و برای نشیمن های با هسته سربی از روش تنش تسلیم و مساحت سرب بدست می آید. برای هر دو نوع نشیمن ذکر شده، سختی پس از تسلیم را می توان به دقت تخمین زده یا پیش بینی نمود. سختی موثر به صورت سکانت شیب مقادیر حداکثر تا حداکثر در یک پسماند تعریف می شود.[۳۷و۸]

شکل(۴-۲)پارامترهای حلقه پسماند پایه
برای بدست اوردن پارامترهای مورد نیاز برای مدل سازی جداساز لاستیکی با میرایی زیاد نیاز به وزن وارد به ستون داریم که میتوان ان را به صورت دستی محاسبه نموده و یا این که در نرم افزار مدل می کنیم و بار وارد به هر ستون را برداشت می کنیم که در اینجا بار ستونی را که بار بحرانی به ان وارد می شود را انتخاب می کنیم.بر اساس آئین نامه مقاومت تسلیم جداساز برابر ۵% نیروی وزن اعمالی به هر یک از نشیمن­ها می­باشد بنابراین نیروی تسلیم هر یک از چهار تیپ جداساز بدست می آید. همچنین سختی اولیه سیستم (K₁)، که همان شیب خط ناحیه اول در سیستم جداساز دو خطی می باشد برابر است با نسبت نیروی تسلیم به تغییر مکان نظیر تسلیم ۰٫۰۱) متر). مقدار اولیه دوره تناوب پایه ارتعاشی جداسازی شده در تغییر مکان حد طرح معادل ۳sec در نظر گرفته شده است و معمولاً این دوره تناوب بین ۲ تا ۳sec مطلوب می باشد. با بهره گرفتن از رابطه  مقدار سختی موثر سیستم جداساز (K_eff) به ازای دوره تناوب جداسازی و میزان بار اعمال شده به نشیمن قابل محاسبه است.
در دیاگرام نیرو – تغییر مکان سیستم جداساز دوخطی، شیب خط ناحیه اول، دَه برابر شیب خط ناحیه دوم می باشد. بنابراین نسبت سختی پس از تسلیم در سیستم جداساز دوخطی برابر است با:

میرایی عبارت است از مجموعه عواملی که موجب می شود ارتعاش ایجاد شده در یک سیستم به مرور مستهلک و نهایتاً متوقف گردد. میرایی موثر سیستم جداساز پایه از حاصلضرب نسبت میرایی در میرایی بحرانی به صورت زیر بدست می آید. .[۳۷و۸]
(۴-۱۱)
که در این رابطه:
: نسبت میرایی، برابر ۱۰% در نظر گرفته شده؛
C: میرایی موثر؛
m: جرم
: فرکانس طبیعی  .
۴-۵-۱ مدلسازی جداساز های لاستیکی با میرایی زیاد در SAP2000
جهت مدل سازی سه قاب ۱۱،۷،۴ طبقه در V15.0.0 SAP 2000 نیاز به محاسبات پارامترهای بالا برای هر سه قاب وجود دارد که برای هر سه قاب محاسبات انجام می گردد.
برای محاسبه پارامتر های متفاوت جداساز ابتدا باید فرضیاتی در نظر گرفت و سپس ان فرضیات را کنترل نمود. برای هر سه قاب فرضیات را یک مقدار در نظر می گیریم.
بار زنده LL=1000 kg/m
بار مرده DL=2500 kg/m
خاک ۲
شتاب زلزله g 0.35
سیستم باربر قاب خمشی+ مهاربند ضربدری
شتاب نگاشت مورد استفاده: ELCENTRO
ارتفاع طبقات ۳ متر و دارای ۶ دهانه به فاصله ۵ متر و دوره تناوب طراحی را ۳ ثانیه فرض می کنیم.
۴-۶- تحلیل استاتیکی معادل
خلاصه ای از محاسبات پارامترهای مورد نیاز جهت انجام تحلیل استاتیکی معادل در سازه های فولادی براساس استاندارد ۲۸۰۰ زلزله ایران و آئین نامه بارگذاری مبحث ششم مقررات ملی ساختمان در زیر توضیح داده شده است
ضریب زلزله © براساس استاندارد ۲۸۰۰ از رابطه زیر محاسبه می شود:
(۴-۱۲)
که در آن:
:A نسبت شتاب مبنای طرح (شتاب زلزله به شتاب ثقل g)
:B ضریب بازتاب ساختمان
:I ضریب اهمیت ساختمان
:R ضریب رفتار ساختمان
نحوه محاسبه هر یک از پارامترهای فوق به صورت زیر می باشد:
۱- نسبت شتاب مبنای طرح در مناطق مختلف کشور، براساس میزان خطر لرزه خیزی آنها تعیین می گردد. در این پایان نامه فرض می گردد سازه در پهنه با خطر نسبی خیلی زیاد قرار دارد. لذا نسبت شتاب مبنای طرح (A) طبق جدول ۲ بند ۲-۳-۳ استاندارد ۲۸۰۰ برابر است با:

۲- فرض می گردد کاربری سازه مسکونی می باشد، براساس بند ۱-۷ استاندارد ۲۸۰۰، ساختمان در گروه ۳، یعنی ساختمان های با اهمیت متوسط قرار دارد. لذا ضریب اهمیت ساختمان طبق جدول ۵ بند ۲-۳-۷ استاندارد ۲۸۰۰ برابر است با
:

اجتماعی” و “فرهنگ ” انکار ناپذیر و غیر قابل تردید است. از میان پدیدهای اجتماعی، جرم،اهمیت خاص خود را دارد، زیرا امنیت جامعه، جان، مال و عرض افراد که از بنیان های زندگی اجتماعی می باشد مورد هجوم قرار می دهد. بر همین اساس حقوق جزاء بیشتر از سایر رشته های حقوقی با فرهنگ جامعه پیوند دارد.
حقوق جزاء یکی از رشته های حقوق داخلی می باشد از آن جا که بین رشته های مختلف حقوق ارتباط وجود دارد و حتی بین رشته های مختلف حقوق و دیگر رشته های علوم انسانی ارتباط و وابستگی وجود دارد لذا باید در جهت درک این ارتباط وابستگی تلاس کنیم.
بر خلاف حقوق جزا که رشته است داخلی، حقوق بین الملل همانطور که از عنوان این رشته بر می آید، یکی از رشته های علم حقوق است که جنبه خارجی و بین المللی دارد اما بین این دو رشته حقوق همانطور که گفتیم رابطه وجود دارد و زمانی که مباحث این دو رشته متفاوت حقوقی ارتباط تنگاتنگی با هم پیدا می کنند به نحوی که موضوع دو رشته و مرجع قانونگذاری و مساله نظم عمومی داخلی و نظم عمومی بین المللی دو جنبه از یک موضوع واحد را در بر می گیرند رشته ای جدید را بوجود می آورند که از آن به عنوان حقوق کیفری بین المللی یا حقوق بین المللی کیفری نام برده می شود هر چند که در گزینش عنوان این رشته جدید بین اساتید علم حقوقی و محققین اختلاف نظر وجود دارد ولی هر عنونی را که برای این رشته برگزینیم تفاوتی در اصل موضوع ایجاد نمی شود به این معنی که حقوق کیفری بین المللی یا حقوق بین الملل کیفری حلقه اتصال بین حقوق جزا و حقوق بین الملل می باشد البته منظور این نیست که حقوق کیفری بین الملل و حقوق بین الملل کیفری کاملاً به یک مفهوم می باشند بلکه صاحب نظران برای هر یک از ایندو اصطلاح تعاریفی. تقریباً متفاوت را آورده اند.

به عنوان مثال یکی از اساتید حقوق جزای ایران در این زمینه اعتقاد دارد که حقوق کیفری بین المللی عبارت است از همان مفاهیم کیفری داخلی که فراتر از مرز است اما حقوق بین المللی کیفری تنها آن جنبه از حقوق بین المللی است که جنبه کیفری دارد.
با این توضیحات معلوم می شود که حقوق جزا وقتی جنبه بین المللی به خود می گیرد اهمیت مساله بیشتر می شود در واقع مواد سوم تا هستم قانون مجازات اسلامی حقوق جزای بین الملل ایران را تشکیل می دهند این مواد شش گانه در واقع چهار اصل مهم حقوقی جزای بین المللی را شامل می شوند که تحقیق ما راجع به مواد سوم و چهارم قانون مذبور می باشد و به عبارت دیگر این دو ماده اصل صلاحیت سرزمینی را در بر می گیردند.
حقوق جزای بین الملل به یک تبعه اجرای بین المللی حقوق داخلی است و مسائل را بیان می کند که در آنها عنصر برون مرزی وجود دارد. و همین مساله برون مرزی بودن است که اهمیت موضوع را بیشتر نشان می دهد. برای مبارزه با جرم در سطح بین الملل سیاست کیفری باید بیش از بیش متحول شود و این مبارزه در داخل کشورها کافی به نظر می رسد و همان طور که این جرائم بین المللی است باید راه های مبارزه علیه آنها، سرکوبی آن و مجازات بزهکاران و سایر اقدامات نیز بین المللی شود.

ب) اهداف تحقیق:

اصولاً هر تحقیقی به صورت صحیح انجام گیرد دارای یک سری فرضیات خواهد بود و می توان گفت هدف محقق توصیف و پاسخگویی به فرضیات تحقیق و در نهایت ارائه پیش نهاد ها و راحل هایی می باشد. در این تحقیق نیز یک سری فرضیات مطرح شده و هدف این بوده که در جریان تحقیق این فرضیات تعریف و توصیف گردند و انتقاداتی مطرح شود و پیشنهاداتی در حد توان ارائه گردد.
بیان میزان هماهنگی حقوق موضوعه ایران با اصول مطرح شده در خصوص موضوع مورد تحقیق در حقوق کیفری لبنان.
بیان میزان هماهخنگی قوانین موضوعه ایران با اصول مطرح شده در خصوص صلاحیت سرزمینی در حقوق کیفری لبنان.
بیان کاستی ها و نقایص موجود در قوانین ایران و لبنان در خصوص موضوع و ارائه را حل در حد توان اینجانب.

ج) پرسشهای تحقیق:

مهمترین تفاوت های سیاست کیفری ایران و لبنان در زمینه اصل صلاحیت سرزمینی کدام است؟
مهمترین شباهت های سیاست کیفری ایران و لبنان در زمینه اصل فوق الذکر کدام است؟

د) فرضیه های تحقیق:

در پاسخ به پرسش اول فریضه ذیل می تواند مناسب باشد.
سیاست کیفری ایران و لبنان در زمینه اصل صلاحیت سرزمینی تفاوت چندانی با هم ندارند اما از مهمترین تفاوت های معدود می توان به ملاک و معیار تشخیص تعیین صلاحیت سرزمینی در ماده ۳ و ۴ قانون مجازات اسلامی ایران و ماده ۱۵ قانون مجازات لبنان اشاره کرد.
۲- در پاسخ به پرسش دوم فرضیه پیش رویی این گونه است.
در سیاست کیفری هر دو کشور نسبت به صلاحیت سرزمینی موارد مشابه بسیاری وجود دارد. که از مهمترین آنها می توان به بحث پیرامون قلمرو هوایی کشور لبنان و ایران در مورد جرائم ارتکابی داخل هواپیما خارجی در حال پرواز بر فراز لبنان و ایران اشاره کرد.

ه) روش تحقیق:

روش تحقیق بکار گرفته شده در این پایان نامه، روش توضیحی تحلیلی است که به شیوه مطالعات کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است.
بر این اساس، با جمع آوری تئوری ها و گرد آوری مطالب از منابع های مختلف تجزیه و تحلیل سعی شده تا به نظریه ی صائب و منطقی در حد امکان، دست یافته و در این راستا با انجام مطالعات تطبقی و مقایسه ای، مقررات کمیفری کشور لبنان در خصوص صلاحیت سرزمینی را مورد کنکاش قرار دهد.

و) سازماندهی تحقیق:

تریتیب ارائه ومطالب و سازماندهی آن در پایان نامه حاضر، به صورت زیر شکل گرفته است:
مطالب و مباحث پایان نامه به دو بخش اصلی تقسیم شده است.
در بخش نخست، در سه مبحث جداگانه ابتدا مفاهیم صلاحیت و مبحث دوم تحولات تاریخی در حقوق ایران و مبحث سوم مبانی و فواید اصل صلاحیت سرزمینی مورد بررسی قرار گیرد.
مبحث نخست از بخش اول که در رابطه با مفاهیم می باشد شامل سه گفتار می باشد.
گفتار نخست مفهوم صلاحیت و اقسام آن.
گفتار دوم مفاهیم و اهمیت سرزمین در حقوق جزای ماهوی و شکلی.
گفتار سوم از مبحث نخست شامل قلمروی حاکمیت اعم از سرزمینی، آبی و هوایی می باشد.
مبحث دوم از فصل اول که شامل دو گفتار می باشد.
گفتار نخست از مبحث دوم تحولات تاریخی در حقوق ایران در دوران قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار می گیرد.
گفتار دوم از مبحث دوم حقوق لبنان مورد بررسی قرار می گیرد.
مبحث سوم از فصل اول که شامل دو گفتار می باشد.
گفتار نخست از مبحث سوم در فصل اول شامل مبانی صلاحیت سرزمینی می باشد.
گفتار دوم از مبحث سوم در فصل اول شامل فواید و نتایج اصل صلاحیت سرزمینی از جمله دسترسی به اهداف مجازات ها، آئین دادرسی صحیح تر و عادلانه تر، تضمین بیشتر حقوق فردی و…….. می باشد.
در فصل دوم در مبحث نخست به نحوه تشیخص محل وقوع جرم و در مبحث دوم به استثنات اصل صلاحیت سرزمینی و در مبحث سوم تحلیل انتقادی اصل صلاحیت سرزمینی اختصاص یافته است.
و در پایان نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد های اصلاحی به امید خداوند متعال حسن ختام این پایان نامه خواهد بود.

بخش نخست:

مفاهیم، پیشینه، مبانی و فواید اصل صلاحیت سرزمینی در حقوق کیفری ایران و لبنان

فصل اول: مفاهیم، پیشینه و اقسام صلاحیت، سرزمین و قلمرو حاکمیت

مبحث نخست: مفاهیم

و حال این مبحث دارای سه گفتار می باشد.

گفتار نخست: صلاحیت

الف) مفهوم صلاحیت: ^[۱]

این اصل بدین معنا است که یک کشور نسبت به تمام پیش آمدها و جرائم ارتکابی در سرزمین خود، صلاحیت اولیه دارد. اصل صلاحیت سرزمینی نوع حاکم صلاحیت در حقوق بین المللی است. کلیه کشورهای دیگر باید به حاکمیت کشور بر تمامی سرزمینش احترام گذارند و در امور داخلی و صلاحیت سرزمینی آن مداخله نکنند. این اصل از مفهوم حاکمیت کشور مشتق می شود یعنی در حوزه اختیار آن هیچ قدرتی بالاتر از قدرت کشور وجود ندارد. این اصل کشورها را از رعایت اصول حقوق بین الملل معاف نمی سازد زیرا این اصول بر امور کشور در داخل سرزمین خود نیز تاثیر می گذارد. به عنوان مثال حق عبور بی ضرر^[۲] و برخورد مناسب با بیگانه ها^[۳].
پس ملاحظه می شود که مفهوم صلاحیت سرزمینی با مفهوم صلاحیت و مساله حاکمیت که صلاحیت نیز نتیجه ان است ارتباط دارد و همه اینها نشانگر این است که در حقوق بین الملل هم دولتها مساله مهم حاکمیت را مدنظر قرار داده و صلحت اندیشی ها، راهکارها محدودیت ها و غیره۹ همه در راستای این مفهوم مهم است.

حیدری، ا، دخیلی رنجو، م، ذوالفقاری، م، ر.۱۳۹۰٫ بررسی تاثیر ضدمیکروبی اسانس گیاه مرزه (Satureja hortensis L) برجدایه های coli.E روده جوجه گوشتی. فصلنامه پژوهش‌های علوم گیاهی. شماره پیاپی ۲۱ .۶(۱): ۲۵-۳۵٫
جعفری، م، جلیلی، ع، معصومی، ع، ا، حسین زاده، ع، ر، بابا خانلو، پ،. توکلی، ح، ا، میرزائی ندوشن، ح. ۱۳۷۵٫ کتاب سال گیاهان دارویی(توانمندی‌های کشور در زمینه گیاهان دارویی). وزارت جهاد کشاورزی( معاونت آموزش و تحقیقات، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع). ۹٫
جم‌زاد، ز. ۱۳۸۸٫ آویشن‌ها و مرزه‌های ایران. تهران: انتشارات موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور .
داداش پور، م، رسولی، ا، رضایی، م، ب، سفیدکن، ف، تقی زاده، م، درویش علیپورآستانه، ش. ۱۳۸۹٫ کلاتینگ یون فروس، رادیکال‌زدایی نیتریک اکساید و سمیت سلولی اسانس مرزه سهند. دو ماهنامه علمی-پژوهشی دانشور پزشکی دانشگاه شاهد. ۱۸(۹۱): ۲۹-۳۶٫
رسولی، ا. ۱۳۷۴٫ مهارتولیدآفلاتوکسین قارچ Aspergillus parasiticus توسط روغن‌های اسانسی. مجله پژوهش وسازندگی، ویژه نامه منابع طبیعی. ۳ :۱۴۶٫
زرگری، ع. ۱۳۶۹٫ گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران. جلد ۴٫
سفیدکن، ف، جمزاد، ز، برازنده، م، م. ۱۳۸۳٫ اسانس Satureja bachtiarica BUNGE به عنوان منبعی غنی از کارواکرول. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقاتی گیاهان دارویی و معطر ایران. ۲۰(۴): ۴۲۵-۴۳۹ .
سفیدکن، ف، صادق زاده، ل، تیموری، م، عسگری، ف، احمدی، ش. ۱۳۸۶٫ بررسی اثرات ضدمیکروبی اسانس۲ گونه مرزه Satureja khuzistanica JAMZAD&Satureja bachtiarica BUNGEدر دو مرحله برداشت. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. ۲۳(۲):۱۷۴-۱۸۲ .
شبکه ملی مدارس(رشد). ۱۳۹۳٫ گروه‌های عمده باکتری‌ها. (تاریخ بروز رسانی: ۵خرداد۱۳۹۳).
Available from: http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/
شهنازی، س، خلیفی سیگارودی، ف، اجنی، ی، یزدانی، د، تقی زاد فرید، ر، اهوازی، م، عبدلی، م. ۱۳۸۶٫ بررسی ترکیبات شیمیایی وخواص ضدمیکروبی اسانس حاصل از گیاه مرزه تالشی(Saturejaintermedia C.A.May.). فصلنامه گیاهان دارویی. سال۷ .دوره ۱ . ۲۵:۸۵-۹۲٫
شیرالی، ر، بابادائی سامان، ر، علیزاده، ا. ۱۳۹۲٫ بررسی ترکیبات تشکیل دهنده و خاصیت ضدمیکروبی اسانس گیاه دارویی مرزه خوزستانی Satureja khuzistanica JAMZAD. دانشگاه تربت حیدریه .
صالحی سورمقی، م، ح. ۱۳۸۵٫ گیاهان دارویی وگیاه درمانی. انتشارات دنیای تغذیه. جلداول.
صداقت، س. ۱۳۸۶٫ شیمی اسانس. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال. ص ۱۶۳٫
ﺻﻔﺎﻳﻲ ﺧﺮم، م، ﺟﻌﻔﺮﻧﻴﺎ، س، ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﻲ، س. ۱۳۸۷٫ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲﺟﻬﺎن (ﺗﺮﺟﻤﻪ). ﻣﺠﺘﻤﻊ آﻣﻮزش ﻛﺸـﺎورزی ﺳﺒﺰاﻳﺮان. ۴۴۲ .
صمصام شریعت، ه. ۱۳۷۴٫ پرورش و تکثیرگیاهان دارویی.۸۰ .
طوافی، م، احمدوند، ح، تمجیدی پور، ا، خلعتبری، ع، ر، دلفان، ب، بیرجندی، م. ۱۳۸۹٫ تاثیر اسانس مرزه خوزستانی(Satureja khuzestanica) بر مهار تغییرات گلومرولی در رت‌های دیابتی-نفرکتومی یک طرفه. فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان. ۱۲(۳)(۴۵): ۵۱-۶۱٫
ﻓﺎﻛﺮﺑﺎﻫﺮ، ز، م. رﺿﺎﺋﻲ، ب، ﻣﻴﺮزا، م، ﻋﺒﺎس‌زاده، ب.۱۳۸۰٫ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻤﻲ وﻛﻴﻔﻲ اﺳـﺎﻧﺲ ﻣـﺮزه (.Satureja hortensis L) درﻃﻲ ﺗﻨﺶﺧﺸﻜﻲ در ﻣﺰرﻋﻪ. ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ اﻳﺮان. ۷: ۳۷-۵۱٫
فتاحی، م، شکوهی، ط، هاشمی، م، ب، هدایت، م، ت، اخوتیان، ع، تمدنی، ا، کرمی، ح، مسلمی، د، ایاز، م. ۱۳۸۶٫ شناسایی مولکولی کاندیدا آلبیکنس‌های جدا شده از بیماران انکولوژی در چهار مرکز آموزشی- درمانی استان مازندران. (۸۴-۸۵).۱۷(۶۱):۱-۱۱٫
فلوک، ه. ۱۳۸۴٫ ترجمه توکلی صابری، م، ر، صداقت، م، ر. گیاهان دارویی. چاپ ششم. تهران: انتشارات روزبهان.
قاسمی دهکردی، ن، مهدی طالب، ا. ۱۳۸۰٫ استخراج شناسایی و تعیین مقدار ترکیبات موجود در گیاهان دارویی شاخص اصفهان. انتشارات چوگان.
قاسمی دهکردی، ن. ۱۳۸۱٫ فارماکوپه گیاهی ایران. چاپ اول. اصفهان: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت غذا و دارو.
عباسی، خ، سفیدکن، ف، یمینی، ی، ا. ۱۳۸۴٫ مقایسه بازده و ترکیب‌های اسانس دو گونه مرزه Saturejarechingeri&Satureja hortensisبا بهره گرفتن از روش تقطیر و استخراج با سیال فوق بحرانی. فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. ۲(۳): ۳۰۷-۳۱۸٫
علیزاده، ا. ۱۳۹۲٫ گیاهان دارویی اندمیک ایران. دانشگاه آزاد اسلامی واحد استهبان. جزوه درسی.
مجد، ا، نژاد ستاری، ط، خاودری نژاد، ر، ع، دوستی، ب. ۱۳۸۷٫ بررسی تغییرات کمی وکیفی ترکیبات سازنده اسانس گونه دارویی مرزه خوزستانی(Satureja khuzestanica J)در طول تکوین گیاه وخواص ضدمیکروبی اسانس آن درشرایط in vitro . مجله علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی(JSIAU). 18(1/70):51-60.
محبوبی، م، فیض آبادی، م، م. ۱۳۸۸٫ بررسی اثر ضد میکروبی اسانس‌های آویشن، مرزنجوش، مرزه و اکالیپتوس بر باکتری‌های اشرشیاکلی، سالمونلاتیفی موریوم و قارچ‌های آسپرژیلوس نایجر و آسپرژیلوس فلاووس .فصلنامه گیاهان دارویی. ۳۰: ۳۶ .
محمدی، ف، تبرایی، ب، داوودیان، ا، ملکی، ع، ملک نیا، ش، صادقی فرد، ن، خ، نجاتی، م، تبرایی، ت. ۱۳۹۰٫ بررسی فراوانی مقاومت دارویی ایزوله های انتروکوکوسفکالیس و انتروکوکوس فاسیوم شناسایی ژن Van A/Bدرمیان سویه های مقاوم به ونکومایسین باروشPCR دربیمارستانهای ایلام و کرمانشاه. مجله میکروب شناسی پزشکی ایران. ۵(۵):۱۴-۱۸٫

مرادی، ن، جوادپور، ص، کرمستجی، ا. ۱۳۹۰٫ کاهش حساسیت نسبت به ونکومایسین درStaphylococcus aureus. مجله پزشکی هرمزگان. سال پانزدهم. ۱۵(۳):۱۶۹-۱۷۷٫
مرعشیان، م. ۱۳۸۱٫ ارزیابی و مقایسه اثر اسانس کارواکرول بر درد دندان. دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی لرستان. پایان نامه.
مصحفی، م، ح، مهربانی، م، ذوالحسب، ح. ۱۳۸۳٫ بررسی اثرات ضدمیکروبی عصاره‌های مریم گلی ‌آذربایجانی ‌بر شش سوش میکروبی گرم‌ مثبت و گرم منفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان( مقاله پژوهشی). ۱۱(۲):۱۰۹-۱۱۸٫
معماریان، م، ملک زاده، ف، رضوی، م، ر، دخیلی، م.۱۳۹۰٫ ارزیابی اثرات ضد قارچی اسانس سه گیاه دارویی آویشن، پونه و مرزه بر روی مهار رشد اسپور و تشکیل آن و رشد سلولی قارچ آسپرژیلوی نایجر. فصلنامه یافته های زیست شناسی. ۷(۳): ۱-۹٫
معلم، ا، قاسمی پیر بلوطی، ع، یوسف نعنایی، ص. ۱۳۹۰٫ مطالعه میکروسکوپی میوه و دانه گرده مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad). فصلنامه‌ی داروهایی گیاهی. ۲(۳): ۱۹۳-۲۰۱٫
مقصودلو، ی، اصغرپور، ا، آریایی، پ. ۱۳۹۲٫ اثرافزودن اسانس مرزه خوزستانی(Satureja khusestanica) بر خصوصیات باکتریایی،شیمیایی وحسی سوسیس فرانکفورتر. نشریه پژوهش و نوآوری در علوم و صنایع غذایی. ۲(۳): ۲۷۹-۲۹۴٫
مکی زاده تفتی، م، نقدی بادی، ح، ع، رضازاده، ش، ع، اجنی، ی، کدخدا، ز. ۱۳۸۹٫ ارزیابی خصوصیات گیاه شناسی و بازده و اجزای اسانس اکوتیپ‌های آویشن کرمانی درایران(Thymus carmanicus Jalas). فصلنامه گیاهان دارویی. ۹(۴(۳۶)): ۵۷-۶۵٫
میر جلیلی، م. ۱۳۸۲٫ جایگاه اقتصادی گیاهان اسانس‌دار در جهان. مجله زیتون. ۲۶: ۱۵۶٫