تفاوت نسخ با تخصیص

نسخ: رفع حکم سابق از تمامی افراد موضوع
تخصیص: رفع حکم سابق از بعضی افراد موضوع

ناسخ و منسوخ اختلاف تباینی دارند
عام و خاص جمع عرفی دارند

در عین اختلاف در تعابیر، هر دو دانشمند، دیدگاه یکسان دارند

تفاوت نسخ با بداء

نسخ در تشریعیات و بداء در تکوینیات است

نسخ در تشریعیات و بداء در تکوینیات است، بداء نسبت به خدا، ابداء است

در عین اختلاف در تعابیر، هر دو دانشمند، دیدگاه یکسان دارند

جمع‏بندی دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت و آیت‌الله جوادی آملی در بحث «نسخ»
تعریف هر دو دانشمند از نسخ، در عین اختلاف در تعابیر، یکسان است. آیت‏الله معرفت، نسخ در شرایع الهی را ظاهری می‌داند، نه واقعی. ایشان در ابتدا قائل به نسخ حکم در برخی آیات بودند، اما در تألیفات آخر خود، همه را جزء نسخ مشروط دانسته، که این در واقع نسخ نیست، بلکه متناسب با شرایط تغییر می‌کند. اما آیت‏الله جوادی آملی، نسخ مصطلح را مربوط به شریعت و منهاج دانسته و با نفی نسخ در آیات قرآن، بازگشت روح نسخ در قرآن را به تخصیص ازمانی می‌داند.
آیت‏الله معرفت، نسخ و بداء را یکسان می‌داند، جز آن‌که نسخ در تشریعیات است و بداء در تکوینیات. از نظر آیت‏الله جوادی آملی، نسخ نسبت به خدا، بیان حکم است و نسبت به بندگان، رفع حکم، و بداء نسبت به بندگان، بداء (ظهور پس از خفاء)، و نسبت به خدا، ابداء (إظهار پس از إخفا) است.
پیشنهاد تحقیق
-به نظر می‏رسد برای تعمیق تحقیق، مناسب است که متغیرهای قابل مقایسه را محدود نموده به بررسی تطبیقی آراء دو دانشمند درباره‏ی یکی از مباحث علوم قرآنی پرداخته شود؛ به‏طوری که نمونه‏ها و مثال‏ها هم ذکر و مقایسه شود.

-بررسی تطبیقی آراء علوم قرآنی دانشمندانی که آثارشان جزء منابع کارشناسی ارشد می‌باشد، منبعی مفید در اختیار دانشجویان قرار می‎دهد.
منابع و مآخذ
۱-قرآن کریم، ترجمه‌ی محمدمهدى فولادوند، تحقیق هیئت علمى دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى)، تهران‏، دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى)، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق.‏
۲-قرآن کریم، ترجمه‌ی ناصر مکارم شیرازی، تحقیق و بررسی ححج‌الإسلام محمدرضا انصاری محلاتی و سید محمدمهدی برهانی و علی کرمی و محمد مروی، قم، مرکز نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
۳-علی‌بن‌ابی‌طالب۸، نهج البلاغه.
۴-آلوسی، سیدمحمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه،‏ چاپ اول، ‏۱۴۱۵ق‏.
۵-ابن‌اثیر، مجدالدین مبارک، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، مکتبه العلمیه، بی‌تا.
۶-ابن‌تیمیه، مجموعه الرسائل الکبری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۲ق.
۷-ابن‌رشد، فلسفه‌ ابن‌رشد، منشورات دارالآفاق الجدیده، بیروت، ۱۴۰۷ق.
۸-ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمدبن‌علی، متشابه القرآن و مختلفه، تحقیق علامه شهرستانی، قم، انتشارات بیدار، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
۹-ابن‌عربى، ابوعبدالله محی‌الدین محمد، تفسیرابن‌عربى‏، تحقیق سمیر مصطفى رباب‏، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چاپ اول، ‏۱۴۲۲ ق.‏ ‏
۱۰-ابن‌فارس، مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیه، الطبعه الاولی، ۱۳۶۸ش.
‏۱۱-ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الصاد، ۱۴۱۰ق.
۱۲- ابوزید، نصرحامد، معنای متن، ترجمه‌ی مرتضی کریمی‏نیا، چاپ اول، تهران، انتشارات طرح نو، ۱۳۸۰ش.
۱۳-ازهری، محمد، تهذیب اللغه، تحقیق عبدالسلام هارون، محمدعلی نجار، بی‌تا، بی‌جا.
۱۴-اندلسی، ابوحیان محمدبن‌یوسف، البحر المحیط، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
۱۵-بابایی، علی‌اکبر، روش شناسی تفسیر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
۱۶-………………………، تأویل قرآن، مجله‌ی معرفت، شماره‌ی۶، صص۴۴ـ ۴۹، بی‏تا.
۱۷-بلاغى نجفى، محمدجواد، آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن‏، تحقیق ‏واحد تحقیقات اسلامى بنیاد بعثت، قم، بنیاد بعثت‏، ۱۴۲۰ق‏.
۱۸-بهرامی، محمد؛ سجادی، سیدابراهیم، آشنایی با دانش اسباب نزول ۲، مجله‌‌ی پژوهش‌های قرآنی، شماره‌ی‌۲، تابستان۱۳۷۴، ۳۰صفحه(۳۵ تا ۶۴).
۱۹-……………………………………………..، نقد و بررسی کتاب‌های اسباب نزول ۲، مجله‌‌ی پژوهش‌های قرآنی، شماره‌ی‌۲، تابستان۱۳۷۴، ۳۲صفحه(۱۲۵ تا ۱۵۶).
۲۰-بیات مختاری، ماشاء‌الله، تأویل و آیات محکم و متشابه، مجله‌‌ی پژوهش‌های قرآنی، شماره‌ی۳۱٫
۲۱-پیروزفر، سهیلا، دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت درباره‌ی اسباب نزول، مجله‌ی بینات، شماره‌ی۷۱، سال هیجدهم، ۱۳صفحه(۱۳۸ تا ۱۵۰).