۳- متغیرهای زمینه ساز که هموارکننده راه برای اثرگذاری متغیرهای اصلی بوده، از خاصیت تسهیل کنندگی برخوردار بوده اند (حافظ‌نیا، ۱۳۸۹).

در تحقیقات علی– مقایسه ای کنترل هایی که امکان آن در تحقیقات آزمایشی وجود دارد فراهم نیست، ولی می توان به شیوه هایی کنترل جزئی اعمال کرد. این شیوه ها عبارتند از:
الف) همتاسازی، ب) استفاده از تحلیل کوواریانس، ج) ایجاد گروه های همگن، د) استفاده از متغیرهای مزاحم به عنوان متغیر تعدیل کننده.
الف) همتاسازی: در شیوه همتاسازی فرض بر این است که عوامل مرتبط با متغیر تابع شناخته شده است. در تحقیقات آزمایشی، همتاسازی قبل از دستکاری متغیر مستقل صورت می گیرد و تشکیل گروه های آزمودنی های همتا آسان تر است. در هر حال چه در تحقیقات علی– مقایسه ای و چه در تحقیقات آزمایشی اگر عضوی در یک زوج همتا شده از تحقیق کنار رود، به ناچار باید عضو دیگر را کنار گذاشت و در نتیجه از تعداد نمونه کاسته می شود. بدیهی است که همتاسازی باید از یک جامعه واحد صورت گیرد، زیرا در غیر این صورت مشکل رگرسیون به طرف میانگین جامعه وجود دارد.
ب) تحلیل کواریانس: در تحقیقات تمام آزمایشی حقیقی استفاده از تحلیل کواریانس شیوه مناسبی برای افزایش دقت است. در تحقیقات علی– مقایسه ای استفاده از تحلیل کواریانس در بعضی از موارد تفاوت های اولیه را کم و در بعضی موارد دیگر ممکن است زیاد کند. زیرا به علت تصادفی نبودن گروه ها، کنترل یک متغیر (متغیر کمکی) ممکن است موجب ناهمگن تر شدن گروه ها از لحاظ سایر متغیرها گردد.
ج) ایجاد گروه های همگن: گروه ها ممکن است از لحاظ متغیر خاصی همگن شوند. برای مثال فقط یک جنس انتخاب شود یا سطح خاصی از هوش (یا متغیر دیگری) انتخاب گردد. مشکلی که این امر ایجاد می کند این است که با همگن کردن گروه ها از لحاظ یک متغیر لزوماً آنها را از لحاظ سایر متغیرها همگن نکرده ایم. همین امر سبب می شود که مشکل رگرسیون به طرف میانگین برای متغیرهایی که کنترل نشده اند به وجود آید.
د) استفاده از متغیرهای مزاحم به عنوان متغیر تعدیل کننده: بعضی از مواقع به جای حذف یک متغیر، آن را وارد طرح کرده و اثر احتمالی آن را به عنوان یک متغیر مستقل دیگر (تعدیل کننده) مورد بررسی قرار
می دهیم. این شیوه یک راه حل قطعی نیست، زیرا همواره مطمئن نیستیم که کدام متغیر باید وارد طرح شود (همان، ۱۳۷۹: ۱۰۳و۱۰۲)
با توجه به شیوه های یاد شده می توان گفت که شیوه همگن سازی شاید عملی ترین شیوه کنترل در تحقیقات علی- مقایسه ای باشد. در این تحقیق دو گروه کودکان آزاردیده و کودکان عادی از لحاظ متغیر سن همگن گردیدند.
۳-۳- جمعیت آماری
جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص (جهانی، منطقه‌ای، محلی و یا مکانی) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند (حافظ‌نیا، ۱۳۸۹)
جامعه آماری عبارت است از گروهی از افراد، اشیاء یا حوادث که حداقل دارای یک صفت یا ویژگی مشترک هستند (سرمد و همکاران، ۱۳۸۳).
جامعه آماری پژوهش حاضر کودکان آزار دیده ۱۴-۱۰ سال شهر بیرجند در سال ۱۳۹۱ می‌باشند که حداقل یکی از انواع کودک آزاری جسمی یا غفلت و مسامحه را تجربه نموده و تجربه کودک آزاری آن‌ها به اورژانس اجتماعی گزارش شده و مورد تایید قرار گرفته است و در این مرکز دارای پرونده می‌باشند.
۳-۴- روش نمونه گیری
در این پژوهش کلیه کودکان آزاردیده ۱۴-۱۰ ساله که در سال ۱۳۹۱ به مرکز اورژانس اجتماعی شهرستان بیرجند مراجعه نموده اند و یکی از انواع کودک آزاری جسمی و غفلت و مسامحه را گزارش نموده اند و کودک آزاری آنها تایید شده است ، مورد مطالعه قرار گرفته اند.
۳-۵- حجم نمونه
نمونه عبارت است از زیر مجموعه ای که از کل جامعه انتخاب می شود و معرف آن است. در این پژوهش، به دلیل پایین بودن آمار کودکان آزار دیده ای که یکی از انواع کودک آزاری جسمی و غفلت و مسامحه را به اورژانس اجتماعی شهر بیرجند گزارش نموده اند ، کلیه مراجعین ۱۴-۱۰ سال آزاردیده جسمی و مسامحه و غفلت مورد بررسی قرار گرفته اند که تعداد ۸۰ نفر می‌باشند و سپس ۸۰ نفر از کودکان عادی در همان محدوده سنی به صورت تصادفی و همگن شده با گروه کودکان آزار دیده ، از میان کودکان در حال تحصیل در مدارس انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند.
۳-۶- واحد پژوهش
واحد پژوهش در این مطالعه، فرد می‌باشد که که به طور خاص شامل افراد (کودکان) آزار دیده می‌باشد.
۳-۷- ابزار پژوهش و اعتبار و روایی
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، دو پرسشنامه بوده است که شامل ۱) پرسشنامه مشخصات دموگرافیک شامل سن، جنس، تحصیلات والدین، سن والدین، وضعیت اقتصادی – اجتماعی خانواده ، رتبه تولد، جدایی والدین از یکدیگر (طلاق)، سابقه اعتیاد پدر و مادر، سابقه مصرف دخانیات و داروهای اعصاب و روان توسط والدین کودکان ، می باشد که با توجه به چارچوب نظری پژوهش و بررسی متون و نظریات مختلف صاحب نظران توسط محقق تهیه گردیده و همچنین ۲) پرسشنامه استاندارد شده کیفیت زندگی PedsQL بود که پس از ترجمه مورد استفاده قرار گرفت:
پرسشنامه کیفیت زندگی PedsQL^[67]:
در پژوهش حاضر به منظور اندازه گیری سطح کیفیت زندگی دانش‌آموزان از این پرسشنامه استفاده شد که دارای ۳۰ سؤال و ۶ حیطه می‌باشد: حیطه عملکرد فیزیکی (۸ سؤال)، عملکرد هیجانی (۵ سؤال)، عملکرد اجتماعی (۵ سؤال)، عملکرد تحصیلی (۵ سؤال)، احساس خوب بودن (۶ سؤال) و درک از سلامت (۱ سؤال). پاسخگو بر اساس مقیاس لیکرت پنج درجه‌ای (از هرگز تا همیشه) به سؤالات پاسخ می‌دهد و شیوه نمره گذاری آن به این صورت است که به هر سؤال از صفر تا چهار امتیاز تعلق می‌گیرد (هرگز=۰ و همیشه=۴). سؤالات حیطه‌های احساس خوب بودن و درک از سلامت به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. نمرات ۱۰ تا ۳۳/۳۰ سطح کیفیت زندگی بالا ، نمرات ۳۳/۴۰ تا ۶۶/۷۰ سطح کیفیت زندگی متوسط و نمرات ۶۶/۸۰ تا ۱۰۰ سطح کیفیت زندگی پایین را نشان می دهد .هر چه نمرات بالاتر باشد نشان دهنده سطح کیفیت زندگی پایین تر خواهد بود.
روایی و پایایی
ابزار سنجش باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های موردنظر را بیازماید و به سؤال تحقیق پاسخ دهد. ابزار سنجش و آزمون های استاندارد و میزان شده معمولا از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند، از این رو، محققان می توانند آنها را با اطمینان به کار گیرند، ولی ابزار محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل کند.
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار گردآوری اطلاعات دقیقا متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد، یعنی اینکه هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشد و به عبارت دیگر عین واقعیت را به خوبی نشان دهد.
پایایی ابزار که از آن به اعتبار، دقت و اعتمادپذیری نیز تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود، به عبارت دیگر ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد.
در مطالعات مختلف (وارنی^[۶۸] و همکاران، ۱۹۹۹) پایایی این پرسشنامه را با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ از ۷۰/۰ تا ۹۲/۰ محاسبه نموده‌اند.همچنین هسکس^۲ (۲۰۰۳) پایایی این پرسشنامه را از ۸۸% تا ۹۰% محاسبه نمود.
۳-۸- روش جمع آوری اطلاعات
با کلیه کودکان ۱۴-۱۰ سال که یکی از انواع کودک آزاری جسمی و غفلت و مسامحه را در سال ۱۳۹۱ به اورژانس اجتماعی شهرستان بیرجند گزارش نموده و در این مرکز دارای پرونده می‌باشند (۸۰ نفر) ؛ پس از اخذ مجوز از اداره کل بهزیستی استان ؛ به صورت انفرادی مصاحبه شده و برای هر نفر یک پرسشنامه تکمیل گردید برخی از این کودکان هم‌چنان با مرکز ارتباط داشته (گروه اول) و برخی دیگر از کودکان ارتباطی با مرکز نداشته اند(گروه دوم) لذا جهت تکمیل پرسشنامه‌ها توسط گروه اول ، با استقرار در اورژانس اجتماعی طی سه هفته متوالی پرسشنامه‌ها تکمیل گردید و جهت گروه دوم، به درب منزل تک تک آن‌ها مراجعه شد و پس از برقراری ارتباط و جلب اعتماد کودک و خانواده و برقراری ارتباط حرفه ای، پرسشنامه‌ها تکمیل گردید. کودکان عادی به صورت نمونه‌گیری تصادفی از میان کودکان مشغول به تحصیل در مدارسی که در محدوده زندگی کودکان آزار دیده قرار دارد در همان محدوده سنی انتخاب گردیدند و پس از دریافت مجوز از سازمان آموزش و پرورش استان، به صورت انفرادی مورد مصاحبه قرار گرفته و ۸۰ پرسشنامه از کودکان عادی تکمیل گردید. در انتها داده‌ها در نرم افزار SPSS وارد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
۳-۹- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
نرم افزار مورد استفاده جهت انجام کارهای آماری مورد نظر۱۵spss می‌باشد که مخفف بسته نرم افزاری علوم اجتماعی(Statistical Package for Social Science) است. این نرم افزار مجموعه‌ای از برنامه‌هایی است که برای ذخیره سازی، تبدیل داده‌ها و انجام تحلیل‌های آماری بر مبنای داده‌های وارد شده به سیستم به کار می‌رود. با بهره گرفتن از این نرم افزار، تحلیل های آماری در سطح توصیفی و با بهره گرفتن از جداول و نیز آزمون‌های مختلف آماری انجام می شود. تبیین روابط میان متغیرها نیز در این تحلیل‌ها مدنظر قرار گرفت. و در بخش تحلیلی از آزمون‌های آماری t مستقل، خی دو استفاده و سطح معنی‌داری ۰۵/۰p≤ در نظرگرفته شد.
۳-۱۰- تعریف مفاهیم
کیفیت زندگی
تعریف نظری
بر اساس نظر سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی درک افراد از موقعیت زندگی خود با توجه به فرهنگ، سیستم ارزش‌ها، اهداف، انتظارات، استانداردها و نگرانی‌های فرد می‌باشد (دیوانون^[۶۹] و همکاران، ۲۰۰۶).
عملکرد فیزیکی: مفاهیمی مانند قدرت، انرژی، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و مراقبت از خود از این دسته هستند (نجات، ۱۳۸۷).
عملکرد هیجانی: واکنش کلی و کوتاه فرد به یک موقعیت غیرمنتظره همراه با یک حالت عاطفی خوشایند یا ناخوشایند.
عملکرد اجتماعی: این بعد یا حیطه در مورد رابطه فرد با خانواده، دوستان و همکاران و در نهایت جامعه است (نجات، ۱۳۸۷).
عملکرد تحصیلی: مجموعه رفتارهای تحصیلی است که در دو بعد پیشرفت تحصیلی و یا پسرفت تحصیلی در زمینه کسب معلومات نشان داده می‌شود (شاوران و همکاران، ۱۳۸۷).
احساس خوب بودن: احساس خوب بودن دو بعد خوب بودن فیزیکی و خوب بودن روانی را شامل می‌شود. خوب بودن فیزیکی شامل توانایی عملکردی، قدرت، خستگی، خواب، اشتها و … و خوب بودن روانی شامل اضطراب، افسردگی، لذت و تفریح، درد، شادی، ترس، توجه و تمرکز می‌باشد (نجات، ۱۳۸۷).
درک از سلامت: درک از سلامتی بر اساس آموخته‌ها، ارزش‌ها و اعتقادات هر فرد می‌باشد (شبان و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی
در این پژوهش منظور از کیفیت زندگی نمره‌ای است که از پرسشنامه ۳۰ سؤالی استاندارد شده که دارای ۶ مؤلفه (حیطه عملکرد فیزیکی (۸ سؤال)، عملکرد هیجانی (۵ سؤال)، عملکرد تحصیلی (۵ سؤال)، عملکرد اجتماعی (۵ سؤال)، احساس خوب بودن (۶ سؤال) و درک از سلامت (۱ سؤال)) می‌باشد به دست می‌آید.
سوالات مربوط به عملکرد فیزیکی شامل :

• • برای من راه رفتن بیش تر از فاصله یک چهارراه تا چهارراه بعد دشوار است.

• دویدن دشوار است.