پیشگیری وضعی باعث شفافیت جرم می شود وعواقب آن بیان می شود،بنابراین با ایجاد محدودیت ومانع در سر راه بزه کار وقوع جرم برای او پر هزینه می کنیم.

اما تردیدی وجود ندارد که آن دسته از بزه کارانی که سود وضرر برای آنها مهم نیست،مانند بزه کاران مجنون ویا طفل پیشگیری وضعی اثر گذار نیست.
انواع مختلف پیشگیری وضعی^[۳۸]
۱- شیوه نظارت سنتی وکنترل
با این روش با نظارت بر محیط پیرامونی می توانیم محیط را برای وقوع جرم پر خطر نموده وبا استفاده از عوامل انسانی مانند پلیس،نگهبان بانک، سرایداروفروشنده های مغازه ها به عنوان یک عامل کنش گر اجتماعی برعدم وقوع جرم نظارت کرده وبا وسایلی مانند دوربین ،ضبط تصاویر به شناسایی مجرمین کمک کنیم.دراین شیوه نظارت انسانی والکترونیکی وجود داردونظارت بیان کننده قانون است واین شیوه غیر قهر آمیز است.
۲- افزایش موانع و مشکلات در ارتکاب جرم
الف- استفاده از موانع فیزیکی مانند:ایجاد نرده وسیم خاردار
ب- کنترل ورودی ها وخروجی ها با نصب گیت الکترونیکی
ج- کنترل ابزار جرم
وسایلی که در وقوع جرم مورد نیاز است را کنترل کنیم مثل ممنوعیت حمل سلاح و چاقو و یا محدودیت دیدن فیلم خشونت بار برای کودکان ویا عدم بکار گیری زنان در هتل ها
د- ایجاد مانع
بر سر راه برقرای ارتباط بین بزه کار بالقوه وبالفعل مانع ایجاد کرده ،مانند اینکه مقامات دولتی را از مکان های خاصی عبور دهیم،یا کم کردن ساعت کار انصاف
۳- جاذبه زدایی اگر جاذبه مالی وروانی سیبل جرم را کاهش دهیم ،بطوری که منابع ارتکاب جرم کاهش پیدا کندالاصول به عدم ارتکاب جرم کمک می شود.ماننداستفاده از کارت های اعتباری به جای پول نقد
۴- محدود سازی انتخاب
بزه کار بین سیبل های مختلف دست به انتخاب می زندحال اگر سیبل ها را محدود کنیم دامنه انتخاب نیز کم شده و وقوع جرم کاهش پیدا می کند.
رابطه پیشگیری وضعی ومجازات^[۳۹]
پیشگیری نافی مجازات نیست،جرم شناسی وحقوق جزا رابطه متقابل ومکمل با یکدیگر دارند،اگر پیشگیری وضعی فاقد ضمانت اجرا باشد،پیشگیری وضعی ناکارآمد می شود.بنابراین ضمانت اجرای این پیشگیری ها اثر بازدارندیگ را افزایش می دهد.
پیشکیری وضعی یک نوع اقدانات غیر کیفری است که ما بکار می بریم که گاهی این اقدامات خودش مقدمه آ.د.کیفری است .
هدف از نظارت وکنترل در یک فروشگاه این است که سرقت صورت نگیرد ،حال اگر این اقدامات باعث جلوگیری نشد هدف ثانویه جهت تعقیب مجرمان را دنبال می کنیم.
مجازات به پیشگیری وضعی قدرت می دهد وتعقیب وتحقیق را تسهیل می کند.درپیشگیری وضعی باید دفاع شخصی وارکان آن مد نظر قرارگیرد.درغیر اینصورت فرد بزه دیده مرتکب جرم شده است.مانند وصل کردن برق به سیم خاردار(اصل ۴۰ قانون اساسی.ا)
فنی شدن پیشگیری وضعی
درپیشگیری وضعی با چند کنش گر مرتبط هستیم
۱- انسان
۲- فن آوری
درکشور های صنعتی پیشگیری وضعی در قالب یک تجارت در آمده است ،در مقابل امنیت عمومی که در صلاحیت دولت است ،دولت ها به لحاظ مسائل اقتصادی ،اجتماعی وبه لحاظ دیدگاه جرم شناسی بخش خصوصی را وارد مسائل کیفری کرده اند وپیشگیری از جرم را به بخش خصوصی واگذار کرده است.بدین ترتیب شاهد شکل گیری امنیت خصوصی در مقابل امنیت عمومی هستیم.مانند استخدام محافظ پیشگیری خصوصی فقط در جنبه خصوصی ارتباط پیدا می کند وحق مجازات را ندارد.البته پیشگیری خصوصی امکان دارد که به جرم تبدیل شود ،یعنیبین دفاع شخصی ودفاع مشروع تفکیک قائل نشویم.یعنی افراد فقط حق دارند در مقابل تجاوزات فقط در حدود قانون از خود دفاع کنند وحق ندارند برخلاف قانون به دفاع بپبردازند.کشیدن سیم خاردار ایراد ندارد اما برق وصل کردن به آن مجاز نیست.قانون گذار سعی می کندموارد مجاز وغیر مجاز را احصاء کرده مانند اینکه برای حمل اسلحه قانونین خاصی را اعلام کرده است.اگر دفاع از حالت منفعل خارج شود وحالت فعال به خود بگیرد وبرای دیگران موقعیت خطرناک ایجاد کندوباعث ایجاد خطر شود تردیدی وجود ندارد که ما در پیشگیری وضعی برای دیگران مشکلی را ایجاد کرده ایم.
ارکان پیشگیری وضعی^[۴۰]
۱- ارتکاب جرم براساس انتخاب گزینه معقول جرم وبرپایه محاسبه منطقی صورت می گیرد.
۲- درخصوص بزه کاران اتفاقی (در اثر یک حادثه در وضعیت ارتکاب جرم قرار می گیرند)وبزه کاران مزمن(بزه کاران تکرار کننده جرم یا بزه کاران به عادت)دست به انتخاب می زنند یعنی قدرت انتخاب دارند پس می توانند شامل پیشگیری وضعی باشند.اما در باره بزه کاران صغیر ودیوانه بکارگیری تدابیر پیشگیرانه وضعی غیر منطقی وغیر قابل دفاع است.
۳- گزینه ارتکاب یا عدم ارتکاب جرم در وضعیت پیش جنایی ،یعنی وضعیت ما قبل از ارتکاب جرم اتخاذ می شود.
شرایط روشنایی یا تاریکی بر انتخاب مجرم برای ارتکاب جرم تاثیر گذارند.بنابراین انتخاب بزه کار تابعی از مناسبت های ارتکاب جرم است که این مناسبت ها ریشه در هویت وضعیت ما قبل از بزه کاری دارد.این موضوع در باره سایر افراد هم صدق می کند.خصوصیات سیبل جرم ویا بزه دیدگان در این میان مؤثر است،سهل انگاری بزه دیده می تواند در انتخاب بزه کار تاثیر گذار باشد.
۴- توجه به شرایط فیزیکی
تغییر شرایط فیزیکی محل در تاثیر پیشکیری وضعی وکارآمدی آن مؤثر است.
۵- توجه به عوامل کلان
مانند کنترل تقارن زمانی ومکانی بزه کار وبزه دیده در پیشگیری از جرم مؤثر است ودریک محل معین فرصت ارتکاب جرم تابع متغیر خاصی است.
۶- ارتکاب جرائم سبک در آینده مقدمه وزمینه ساز ارتکاب جرائم شدیدتر است
عده ای از اطفال در دوران طفولیت با جرائم سبک شروع می کنند ووقتی وضعیت آنها منترل نشددر آینده مرتکب جرائم سنگین تری می شوند،به همین خاطر در پیشگیری وضعی عقیده براین است که به کوچک ترین جرم باید پاسخ داده شودواین دیدگاه ناشی از نظریه – پنجره های شکسته است.
معایب پیشگیری وضعی
۱- جنبه موقت دارد.
۲- خاص یک جرم در مقطع خاص است .
۳- بزهکاران مصمم و جدی ممکن است از وقوع جرم منصرف نشده و خود را تطبیق دهد.
۴- درپیشگیری وضعی ما با پدیده انتقال جرم یا جابه جایی جرم مواجه می شویم .
در پیشگیری وضعی سه حالت اتفاق می افتد: الف-بزهکار به دنبال سیبل دیگری می رود(جابه جایی بزه دیده(
ب- جرم خفیف تری انجام م یدهد(تخفیف یا تغییر جرم( .
ج- مؤثر واقع می شود و بزهکار با رویت سیبل حفاظت شده به دنبال راه حل دیگری به جز ارتکاب جرم می گردد.
ایرادات
۱- ایرادات حقوقی عمدا در جهت حمایت از کالا استفاده می شود و مستلزم به کارگیری وسایلی است که حریم شخصی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد
۲- ایرادات اقتصادی تحمیل یک بار مالی بردیگران مثل هزینه دوربین و نگهبان محله
۳- ایرادات جرم شناختی پیشگیری وضعی نمی تواند جلوی بزهکاران را گرفته بلکه یک مسکن موقتی است.
پیشگیری وضعی و انتظامی:^[۴۱]

بر عدم تقارن اطلاعات مؤثر باشند.
جوزف استیگلیتز راه کارهایی برای غلبه بر عدم تقارن اطلاعات ارائه می‌دهد که‌یکی از آنها بر طراحی نهادها مبتنی است. استیگلیتز استدلال می کند که نهادها می‌توانند در ایجاد و توسعه سیستم انگیزشی برای غلبه بر عدم تقارن اطلاعات، ایفای نقش کنند (استیگلیتز، ۲۰۰۲).

نورث و توماس یک نهاد را به عنوان «توافقی بین واحدهای اقتصادی» تعریف می کنند. توافق بین واحدهای اقتصادی یا نهاد، سبب شکل گیری ساختاری می‌شود که به  آسانی تخطی از آن امکان پذیر نیست. برای مثال، اصناف مختلف در بازار مقرراتی وضع می کنند که هرچند الزام قانونی ندارد، ولی می‌تواند ضمانت اجرایی بالایی داشته باشد، به گونه‌ای که تخطی از آن با واکنش دیگران روبه رو  شده و در مواردی به حذف متخلف از بازار منتهی شود (نورث و توماس، ۱۹۷۳). نورث در نوشته‌ی دیگری تصریح می کند که نهادها شامل مجموعه‌ای از قید و بندهای رفتاری به شکل قوانین و مقررات، و همچنین مجموعه‌ای از هنجارهای رفتاری اخلاقی هستند؛ هنجارهایی که تعیین کننده ساختارهایی هستند که چگونگی مشخص کردن قوانین و مقررات و به اجرا درآوردن آن‌ ها را محدود می کنند. علاوه بر این، برای تغییر دادن انگیزه‌های ذاتی مبادلات بازار، همچون نفع شخصی، به کار برده می شوند (نورث، ۱۹۸۴).
ارائه اطلاعات و نظارت توسط دولت: یکی از راه‌های غلبه بر عدم تقارن اطلاعات، گردآوری اطلاعات است. برخی افراد انگیزه گردآوری اطلاعات را دارند. کارفرما با گردآوری اطلاعات درباره متقاضیان کار میتواند کارگر خوبی بیابد. حال اگر آنچه کارفرما درباره متقاضی میداند دیگران هم بدانند دستمزد به صورت مزایده خواهد شد و لذا کارفرما اطلاعات گردآوری شده‌ مربوط به متقاضیان شغل را در اختیار دیگران نمیگذارد. اگر اطلاعات بلافاصله و کامل در سراسر اقتصاد منتشر شود، آنگاه هیچکس انگیزهای برای گردآوری اطلاعات نخواهد داشت. مادامی که برای گردآوری اطلاعات هزینه شود، بازارها نمیتوانند بهطور کامل از نظر اطلاعاتی کارا باشند. با توجه به‌اینکه بازار انگیزه مناسب را برای افشای اطلاعات فراهم نمیکند و مخارج کسب اطلاعات ممکن است بالا باشد؛ وظیفه دولت، تهیه و افشای اطلاعات است.
دولت می‌تواند با مدیریت ارائه اطلاعات و نظارت بر آن بر عدم تقارن اطلاعات غلبه داشته باشد. همچنین در مواردی که جمع آوری و افشای اطلاعات برای بخش خصوصی هزینه دارد، دولت می‌تواند با انجام آن به شفافیت اطلاعات در بازار کمک کند (داوودی و همکاران، ۱۳۹۱).
برخی از اقتصاددانان نقش دولت را در بازار به نقش دولت در حکومت تشبیه می کنند؛ به‌این بیان  که باید هر فرد برای تحقق دموکراسی واقعی یک رأی داشته باشد. در اینجا نقش دولت این است که زمینه رأی دادن را برای همه افراد فراهم کند. از طرفی برای تحقق بازار ایده آل، همه فروشندگان باید بتوانند کالای خود را در بازار عرضه کنند، و نقش دولت نیز این  است که اطلاعات را به گونه‌ای برای همه‌ی مؤسسه‌های تولیدی فراهم کند تا ورود آنان به بازار آسان باشد. (وست^[۳۶]، ۱۹۹۲) به بیان دیگر، دولت به جای مداخله می‌تواند بازار را مدیریت کرده و هر زمان که لازم باشد برای جلوگیری از نارساییهای بازار اقدام لازم را انجام دهد. یکی از موارد مهمی که به نارسایی در بازار منجر می‌شود، نقصان اطلاعات است.  دولت می‌تواند با مدیریت و انجام اقدامات مدبرانه، نارساییهای ناشی از عدم تقارن اطلاعات را به کمترین مقدار برساند. برای مثال، وقتی کارگران خوب با کسب تحصیلات برای کارفرمایان علامت دهی می کنند، کارگران ضعیف نیز می‌توانند با کسب تحصیلات، این علامت را با مشکل روبه رو سازند. اینجاست که دولت می‌تواند با ایفای نقش مدیریتی بر عدم تقارن اطلاعات فائق آید. او می‌تواند با ابزار غربال کردن، این چالش را برطرف کرده تا میزان تحصیلات بتواند نقش علامت دهی خود را به خوبی ایفا و بر عدم تقارن اطلاعات، غلبه کند.
به نظر استیگلیتز اطلاعات، کالایی عمومی است. هنگامی که بخش خصوصی، اطلاعات را تولید می کند، بنگاه‌های دیگر نیز از عواید این اطلاعات بهره مند می شوند، در نتیجه، بخش خصوصی انگیزه‌ای برای تولید آن ندارد. دولت  می‌تواند از طریق جمع آوری و افشای اطلاعات و مدیریت صحیح شفافیت بازار، بسیاری از نارساییهای نقصان اطلاعات را جبران کند. (داوودی و همکاران، ۱۳۹۱)
در مقابل، اقتصاددانانی که بر نقش دولت در غلبه بر عدم تقارن اطلاعات تأکید می کنند، مخالفانی هم هستند که معتقدند دولت برای غلبه بر عدم تقارن اطلاعات نمی‌تواند نقش اساسی ایفا کند. آنان دولت را نهادی غیرکامل معرفی کرده و معتقدند که بخش خصوصی با ارسال علائم اطلاعاتی در بازار می‌تواند موفق تر از دولت بر عدم تقارن اطلاعات غلبه کند، زیرا دولت‌ها به ندرت اطلاعاتی بیش از بخش خصوصی دارند.
برای جمع بین این دو نظریه می‌توان گفت که دخالت دولت در بازار برای مدیریت و کنترل اطلاعات، مشروط به‌اینکه اطلاعات دولت بیش از بخش خصوصی باشد، مفید است. طبیعی است که در اینجا باید هزینه‌های اجرایی نیز در نظر گرفته شده و هزینه فایده شود و در صورت مقرون به صرفه بودن اقدام گردد. (فراهانی فرد، ۱۳۸۱)
غربالکردن از طریق بررسی: هیچ قانونی مبنی بر الزام بنگاه بیمه برای فروش بیمه به متقاضی پرداخت حق بیمه و یا الزام وامدهنده برای اعطای وام به متقاضی در نرخ بهرهای که اعلام کرده است، وجود ندارد. همچنین قانونی که کارفرما را ملزم به استخدام تمام کسانی کند که متقاضی شغل در دستمزد اعلام شده بودهاند نیز وجود ندارد. با بررسی میتوان افراد تواناتر را از افراد با توانایی کمتر جدا و به اصطلاح غربال کرد. این موضوع در مورد انتخاب پروژه برای اعطای وام بانکی نیز صادق است (همان).
مشاهده رفتار در بازار نیز یکی از سازوکارهای غربال‌گری است. از طریق مشاهده رفتار در مکان بازار، میتوان اطلاعات زیادی را جمعآوری کرد. به عنوان مثال، تمایل به خرید بیمه در یک قیمت خاص، اطلاعاتی را درباره متقاضی بیمه، به شرکت بیمه منتقل میکند. یا تمایل به فروش اتومبیل مستعمل، اطلاعاتی را درباره کیفیت اتومبیل منتقل میکند.
خود انتخابی^[۳۷]: درحالتیکه مثلاً یک شرکت بیمه‌یا کارفرما میخواهد از انتخاب نامناسب اجتناب کند، خود انتخابی، روشی برای بررسی است. شرکت‌های بیمه از وضعیت ریسکپذیری مشتریان بی اطلاعاند. این شرکت‌های غیرمطلع، ترکیبهای متفاوتی را از حق بیمه‌ها و معافیت‌ها به مشتریان مطلع پیشنهاد میکنند و مشتریان با انتخاب خود، وضعیت خود را نشان میدهند. این نوع غربال کردن، خود انتخابی است.
نظارت و کنترل بهتر: به عنوان مثال، نصب دوربین ویدئویی در کارگاه برای ضبط رفتار کارگران. هدف از این کار مچ گیری در رفتار غیرمسئولانه است. هر چند زیرنظرگرفتن، عدم تقارن اطلاعات را کاهش می‌دهد؛ معمولاً پرهزینه است (میرجلیلی، ۱۳۸۶).
دستمزد بالاتر: براساس نظریه‌های دستمزد کارایی، بنگاه‌ها برای انصراف کارگران از کم کاری تمایل دارند دستمزدی به آنها بدهند که اولا تا حدی انگیزه کم کاری را از آنان بگیرد و ثانیا به خاطر بالاتر بودن این دستمزد از دستمزد تسویه کننده بازار قدری بیکاری در اقتصاد ایجاد کنند که کارگران با احساس نوعی تهدید به بیکار شدن از کم کاری اجتناب کنند. (شاکری، ۱۳۸۷، ص ۱۰۸۷).
پرداخت معوق: شرکت‌ها میتوانند پرداخت بخشی از جبران حقوق کارگر را به تأخیر اندازند. بنابراین اگر کارگری از زیر کار شانه خالی کند و اخراج شود، آن گاه جریمه سنگینتری را متحمل خواهد شد. یک مثال از جبران معوق، همان پاداش پایان سال است. بنابراین افزایش سالانه دستمزد، به دلیل افزایش سنوات خدمت و افزایش تجربه نیست، بلکه به سبب واکنش به مخاطره اخلاقی است (میرجلیلی، ۱۳۸۶).
بهبود قرارداد: کارفرمایی که در نظر دارد کارگزارش، کار را با کیفیت مطلوب انجام دهد، در قرارداد این امر را مشخص خواهد کرد و یا وامدهندهای که قصد دارد وام در فعالیت‌های با ریسک بالا استفاده نشود، آن را در قرارداد وام مشخص خواهد کرد. اینگونه مخاطره‌های اخلاقی درباره «اقدامات» با بهبود قرارداد (کار و وام)، کاهش مییابد (میرجلیلی، ۱۳۸۶).
بازار اسلامی
بازار مرکز شهرهای اسلامی، کانون به‌هم‌پیوسته بازرگانی و داد و ستد کلّی و جزئی صنعتگری، پیشه‌وری و سایر فعالیت‌های اقتصادی و مرکز اصلی ستاد هدایت، سازماندهی و نظارت اقتصادی از جمله سرمایه‌گذاری، پرداختن به امور مالی و اعتبار سنّتی است. به لحاظ همین هم‌بافتگی و کلّیت خود، بازار محور مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در چارچوب هیئت‌های مذهبی در زندگی شهری است (مومنی، ۱۳۷۳، ص۲۰۹). چنان‌که ملاحظه می‌شود، وقتی به وصف بازارهای اسلامی می‌رسیم، مفهوم «بازار» از قلمرو مکان یا سازوکار مبادله فراتر می‌رود و فعالیت‌های سیاسی ـ اجتماعی و خیرخواهانه را نیز دربر می‌گیرد (رجایی، ۱۳۸۹)
بازار را از جهت داشتن عناصر مذهبی چون مساجد، تکایا، مدارس و حسینیه‌ها «روح شهر»، خود بازار را با عناصر و ‌نقش‌های فضایی آن «قلب شهر»، (همان، ص۴۰) و کاسب را «حبیب خدا» معرفی کرده‌اند. متقابلا، در بعضی روایات، به دلیل غفلت از یاد خدا و سرگرم شدن به امور دنیوی، بازار مذمّت شده و امیرالمؤمنین علی(ع) آن را «جای‌ حاضر شدن‌ شیطان‌ و نمایشگاه‌ فتنه‌ و طغیان» (نهج البلاغه، نامه ۶۹) برشمرده اند.
همه نقش آفرینان اقتصادی به گونه‌ای بازخورد عملکرد خود را در بازار بررسی می کنند، و این خود گویای حساسیت این نهاد اجتماعی است. سالم سازی محیط بازار می‌تواند نقش بسیار مفید و مؤثری در کارایی آن داشته باشد تا بازار وظیفه خود را در تعیین و تثبیت قیمت‌ها و هدایت تولیدکنندگان، فروشندگان و مصرف کنندگان به سامان برد و عهده دار کیفیت و کمیت تولید و مصرف و رفاه و آسایش بیش تر افراد جامعه گردد و به طور کلی سازماندهی امور اقتصادی هر جامعه را در دست گیرد.
از آنجا که بازار محل داد و ستد و تجارت است، اهمیت آن را بیش تر باید در اهمیت داد و ستد جست و جو کرد. تجارت و بازرگانی در اسلام اهمیت فوق العاده‌ای دارد. زیرا علاوه بر فراهم آوردن کالاهای مورد نیاز جامعه که سبب رفاه بیشتر جامعه می‌شود، یکی از راه‌های مهم اشتغال سالم و کسب درآمد محسوب می‌شود. امیرالمومنین (ع) می فرماید: «به داد و ستد بپردازید که مایه بی نیازی از آن چه در اختیار مردم است می‌باشد.» (الکافی، ج ۵ ص ۱۴۹ح۹، الخصال، ص ۶۲۱)
از سوی دیگر کارکرد خود بازار نیز اهمیت ویژه‌ای دارد: همه تولیدکنندگان نمی‌توانند به طور مستقیم محصولات خود را بفروشند و اصولا تحقق چنین امری برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی مقرون به صرفه نیست. بازار می‌تواند واسطه بین تولیدکنندگان و خریداران باشد و با تعیین مناسب قیمت‌ها کارکرد اقتصادی جامعه را تنظیم کند و تولیدکنندگان را به سوی نیازهای واقعی جامعه سوق دهد و با فروش کالاها و خدمات موجب بازتولید محصولات و استمرار این روند شود.
طبیعی است اگر فعالیت بازار با احتکار و انحصار و تعیین نامناسب قیمت‌ها همراه شود، منابع محدود و در دسترس جامعه به جهتی سوق خواهد یافت که در بهترین وضعیت صرفا منافع عده محدودی را تامین کند و منافع جامعه قربانی خواهد شد.
بازار مکانی برای تسهیل مبادلات است و اگر به کانونی تبدیل شود که جمعی با افزودن قیمت‌ها و واسطه گریهای مضاعف و بی حاصل تنها در فکر افزایش سود خود باشند، از کارکرد واقعی خود دور خواهد شد و این انحراف موجب گرایش بیش از حد افراد به‌این بخش می‌شود؛ بخشی که صرفا واسطه گری می‌کند و در نهایت با افزایش قیمت‌ها و کاهش تولیدات واقعی، رفاه جامعه را کاهش داده، نابرابریها را می افزاید.
افراد در بازار هر لحظه در معرض خطر سقوط و انحطاط مالی و اخلاقی اند، و از سوی دیگر حیات اجتماعی و اقتصادی جامعه به بازار وابسته است. روایاتی‌ که‌ در ذمّ‌ بازار وارد شده‌اند، درصددند احتمال‌ سقوط‌ مالی‌ و اخلاقی‌ بازاریان‌ و هرکسی‌ که‌ به‌ گونه‌ای‌ با بازار سروکار دارد را به حداقل برسانند (نظرپور، ۱۳۸۰، ص۲۲۲). خطرات جدی مانند تسلط شیطان بر انسان می‌تواند شیرازه بازار را تهدید کند، در روایات گوشزد شده است. تقوای الهی و مراقبت بر انجام دستورات و پرهیز از محرمات عامل درونی بسیار مهمی برای دور ماندن از این خطرات است.
در واقع طبیعت بازار چنان است که انسان را به خود مشغول می دارد و تمام توجه او را به سود بیشتر معطوف می‌کند. اگر انسان غفلت ورزد و جهت تعالی معنوی خود به دقت مراقبت نکند، احتمال عادی شدن این غفلت و سرانجام نهادینه گشتن آن در سراسر زندگی وجود دارد و این خسرانی بزرگ است، و بازار که می‌تواند مکانی برای کسب درآمد و تامین رفاه مادی و در نهایت زمینه ساز تعالی معنوی انسان باشد، خود به مکانی برای سقوط معنوی تبدیل گردد (نظرپور، ۱۳۸۰، ص۲۲۶). دین مبین اسلام در جهت تعالی انسان و دستیابی به رفاه آموزه‌هایی را در زمینه تجارت سالم ارائه نموده است که در ادامه بدان اشاره می‌شود.
۲-۳-۱ آموزه‌های اسلامی در زمینه تجارت
یکی از ثمرات ارزشمند حاکمیت آموزه‌های اسلامی در «سوق مسلمین» و «تجاره عن تراض» پدیده انصاف و شکل‌گیری قیمت عادلانه در این بازار است. حاکمیت این قواعد بر فضای بازار از بازاری، عنصری متدین و کسی که در مسیر قرب خداوند گام برمی‌دارد و دوستی با خدا را برگزیده است، می‌سازد و او را در مقابل خطاها و لغزش‌ها در معاملات حفظ می‌کند. فضای فیزیکی بازار اسلامی، توجه به خداوند، ترس از یوم الحساب و اخلاقیات حاکم بر این بازار موجب می‌شود عناصر مختلف بازار نه تنها به انگیزه مادی که با انگیزه‌های قوی الهی از پنهان‌کاری اطلاعات پرهیز نموده و به دنبال شفاف سازی باشند. نتیجه‌این شفافیت که می‌توان از آن به شفافیت قوی نام برد؛ کاهش قیمت، تسهیل مبادلات و در نتیجه افزایش رفاه مصرف‌کننده، اضافه ارزش تولیدکننده و سرانجام افزایش کارآیی بازار می‌باشد.
بیشتر آموزه‌های اسلامی در زمینه تجارت که موجب کارایی مطلوب بازار از نظر اجتماعی و فردی می‌شود، در مقام وجوب یا حرمت نیست و با عنوان کراهت یا استحباب آمده است. از آنجا که این احکام الزامی نیست و نمی‌توان از طریق ضمانت‌های بیرونی و به صورت قهری تجار و بازاریان را به تحقق آنها واداشت، چاره‌ای نیست جز اینکه انگیزه‌هایی را در آنان ایجاد کرد تا ضمانت‌های درونی تثبیت شود و ایشان خود به اجرا یا ترک آنها تمایل داشته باشند. البته در مواردی با حکم حکومتی می‌توان به احکام مباح، حکم وجوب یا حرمت داد.
ممانعت از احتکار، قیمت گذاری و نظارت بر قیمت‌ها، کنترل توزین کالاها، برخورد با ناقضان حریم و قوانین بازار، ممنوعیت ذبح حیوانات مریض و ناقص، بردباری، پرهیز از دروغ، آسان گرفتن معامله، راضی بودن به حق خود و پرداختن حق دیگران، کامل کردن پیمانه‌ها و وزنها، تعریف نکردن از کالای خود و بدگویی از جنس دیگران، پرهیز از سوگند در معامله و کتمان عیوب و… همه از مصادیقی است که با نهادینه شدن آنها احتمال سقوط فردی و اجتماعی بسیار کاهش می یابد و بازار سالم را به ارمغان می آورد. دعاهای ورود و خروج و جلوس در بازار را نیز می‌توان در همین جهت تفسیر نمود.
امام علی (ع)می فرمایند: «ای تاجران، اول فقه سپس تجارت، اول فقه سپس تجارت، اول فقه سپس تجارت، قسم به خدا همانا ربا در این امت مخفی تر از حرکت مورچه بر سنگ است.» (الکافی ج ۵ ص ۱۵۰ح۱، تهذیب الاحکام ج۷ ص۶ ح۱۶).
و نیز می فرمایند: «تعریف و ذم فروشنده از کالا، سوگند در معامله، کتمان عیوب، در صورتی که از این اعمال دوری کنید معاملات شما صحیح خواهد بود و از حرام به دور خواهید ماند» (المقنعه، ص ۵۹۱).
امام صادق (ع) می فرمایند: در گفتار خویش راستگو باش. اگر مال التجاره عیبی دارد آنرا نپوشانی. سفارش دهنده را مغبون نسازی که فریب دادن او حلال نیست. جز آنچه برای خود می پسندی برای مردم مپسند. حق بده و حق بگیر. از سوگند خوردن بپرهیز (جوادی، ۱۳۶۱، ص ۳۶۵).
مطالعه اسناد و متون اسلامی در زمینه تجارت نشان می‌دهد در اسلام آموزه‌های بسیاری جهت انجام معاملات صحیح و افزایش کارایی بازار وجود دارد. در ادامه مهم‌ترین آموزه‌های اسلامی در زمینه تجارت در جدول ۲-۱ بیان شده است:
جدول ۲-۱: آموزه‌های اسلامی در زمینه تجارت

ردیفهایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر در زمین اصلی کشت میشود. برای هر هکتار زمین به ۳-۲ کیلوگرم بذر نیاز است و زمان مناسب کشت اواخر تابستان تا اوایل پاییز میباشد. در روش غیر مستقیم بذور را در اوایل بهار در خزانه هوای آزاد در ردیفهایی به فاصله ۵ تا ۲۰ سانتی متر کشت میشود. پس از آبیاری و وجین علف هرز در سطح خزانه، اوایل پاییز میتوان نشاها را به زمین اصلی منتقل کرد. فاصله ردیفها در زمین اصلی ۶۰ سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر است. بذرهای این گیاه برای جوانه زنی به نور نیاز دارند بنابر این بذرها نباید با خاک پوشیده شوند. درجه حرارت مناسب، جوانه زنی این بذرها ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی گراد است]۱۱[. اگر هدف از کشت این گیاه، تولید گل شاخه بریده باشد، بهترین روش تکثیر استفاده از ریزوم و تقسیم بوته میباشد. تقسیم بوته در اوایل بهار یا بعد از گلدهی گیاه انجام میشود. در این روش هر گیاه را به ۲ تا ۴ بوته تقسیم، در ردیف هایی به فاصله ۶۰ سانتی متر و فاصله دو بوته ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر کشت میشوند. استفاده از تقسیم بوته علاوه بر تکثیر گیاه به منظور حفظ قدرت رشد پایه هم انجام میشود. به عنوان مثال گونه A.clypeolata دارای زندگی کوتاهی است، بنابراین بایستی هر ساله این گیاه برای حفظ پایه تقسیم شود. بیشتر گونه های Achillea همچنین از طریق قلمه تکثیر میشوند]۱۱[. A. ptarmica دارای گلهای به رنگ سفید و نحوه تکثیر آن با بذر و تقسیم بوته انجام میشود. از گونه های استفاده در فضای سبز میتوان A. fanal، A. anthea که با بذر و تقسیم بوته تکثیر میشود]۱۱[.

۱-۵- فنولوژی
بذر گیاه بومادران در اواخر زمستان (اسفند ماه) شروع به جوانه زنی میکند و رشد اندامهای رویشی در اسفند ماه شروع میشود و تا اواخر بهار نیز ادامه مییابد. گلدهی گیاه در خرداد ماه آغاز و تا تابستان ادامه دارد. رسیدن بذور از تیر ماه شروع میشود و تا آذر ماه نیز ادامه مییابد. خشکی و ریزش پاییزه برگ ها از آذر ماه شروع میشود. رشد اندامهای رویشی در اسفند ماه مجدداً آغاز میشود. کشت نشاء بومادران در فروردین ماه صورت میگیرد، البته تفاوتهای بسیار زیادی بین گونه های مختلف به لحاظ فنولوژیک وجود دارد ]۳۴[.
۱-۶- خواص دارویی
این گیاه به علت دارا بودن ترکیبات مؤثره که خواص دارویی دارند از گذشته ها تا کنون مصارف دارویی متعددی دارد
۱-۶-۱- موارد استفاده در طب سنتی
استفاده از خواص دارویی گیاه بومادران بیشینه تاریخی دارد. در کتاب ایلیاد و ادیسه هومر گیاه بومادران به عنوان گیاهی که در درمان خونریزی نقش مهمی را ایفا میکند، نام برده شده است]۱۲[. در قرون گذشته از این گیاه برای بند آوردن خونریزیهای بینی، اختلالات قاعدگی، بیخوابی، اختلالات بینایی، وجود خون در ادرار، دفع سنگ کلیه و غیره استفاده میشد؛ علاوه بر آن تب بر و ضد نفخ هست]۶ و ۱۲[. اشکال قابل مصرف این گیاه عبارتند از: گیاه خشک شده، عصاره، مایع، پماد و اسانس]۲۶ و ۹۴[.
۱-۶-۲- موارد استفاده در طب جدید و صنایع غذایی
یافته های جدید طبی موارد استفاده سنتی را تأیید مینماید]۲۶ و ۲۷[. بر اساس گزارشات جدید، بومادران از فعالیت الستاز نوتروفیلی که به عنوان یک آنزیم پروتئاز در فرآیندهای التهابی نقش دارد جلوگیری مینماید. به عبارت دیگر این گیاه میتواند نقش مهمی در جلوگیری از التهاب داشته باشد. امروزه از این گیاه به عنوان افزودنی دارویی در داروهای مؤثر در درمان زخم ها و التهابات پوستی استفاده میشود]۲۶ و ۲۷[. یکی دیگر از کاربردهای این گیاه دارویی در صنایع غذایی به خصوص در تولید مخلوطهای دارویی چایی]۲۶[ و تولید روغن های دارویی]۵۵[ از بذر برخی گونه های این گیاه میباشد. تجزیه و تحلیل چهل نمونه تجاری بومادران نشان داده است که درصد ترکیبات فنولی در این گیاه بسیار بالاست. بومادران به طور متوسط حاوی ۶/۰% فلاونوئید و ۴۸/۱ % اسیدهای فنولی است. نظر به وجود ساختار قطبی ترکیبات فنولی حلالیت آنها در آب و الکل بالا بوده و به راحتی در آب و الکل حل میشوند. لذا میتوانند به عنوان افزودنی چایی مورد استفاده قرار گیرند]۲۶[. علاوه بر این گزارشات مختلفی در رابطه با فعالیت های ضداسپاسم^[۲] و التهاب در قسمتهای مختلف دستگاه گوارش از این گیاه گزارش شده است. یزدانپرست و همکاران]۱۱۲[ از گونه A. santolina که در ایران به فراوانی یافت میشود؛ برای درمان دیابت از طریق تأثیر عصاره آن روی پارامترهای اکسیداتیو لوزالمعده استفاده نمودند. همچنین حضور ترکیبات سینئول^[۳]، برنئول^[۴]، کامفور^[۵] و ترکیب آلفا پینین^[۶] با غلظت بالا در گونهA. bibersteinii گزارش شده است که این ترکیبات ویژگیهای آنتیاکسیدانی، ضد التهابی و ضدآپوپتوزی دارند]۴۴[. گونه A. nobilisفعالیت قوی در جلوگیری از تکثیر سلولهای سرطان سینه رده MCF7 از خود نشان میدهد]۱۱۲[.
۱-۷- موارد استفاده در فضای سبز
فضای سبز به عنوان جزء ضروری و مهم شهرها نقش اساسی در بهبود و کیفیت زیستی شهرها داشته و کمبود آن میتواند سبب ایجاد اختلال جدی در حیات شهرها شود. این مسأله خصوصا در شهرهای بزرگ و صنعتی از اهمیت بیشتری برخوردار است. زینت شهرها و مطلوب بودن آنها برای زیست مدیون زیبایی آفرینی فضای سبز در شکلهای متنوع آن است، فضای سبز متکی به درختچهها، بوتهها و گیاهان پوششی یکی از مهم ترین و اثر بخش ترین شکلهای فضای شهری است که از پایداری مناسبی برخوردار است مهمترین اثرهای این گیاهان در فضای سبز شهری تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، کنترل باد، جذب گردو غبار و تلطیف هوا، کاهش آلودگی صوتی،تولید اکسیژن و جذب دیاکسیدکربن و سایر آلایندههای گازی و هم چنین زیبایی آفرینی میباشد. گیاهان پایا با هزینه کم نگهداری و با حفظ برگهای خود در تمام طول سال، نقش مؤثرتری در جذب آلاینده هایی از قبیل سرب، دیاکسیدگوگرد و اکسید های نیتروژن و نیز کاهش آلودگی صوتی ایفا میکنند. گونه های مختلف بومادران به عنوان گیاهان کم توقع میتوانند در فضای سبز مناطق خشک مورد استفاده قرار گیرند. تنوع در رنگ، عادت رشد و مقاومت به انواع عوامل نامساعد محیطی باعث شده این گیاه در سالهای اخیر به عنوان یک گیاه زینتی، مورد توجه بسیاری از پرورشدهندگان گیاهان زینتی قرار گیرد، به طوری که بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکا از این گیاه برای تهیه گل شاخه بریده و گل خشک استفاده میکند. بعضی از رقمهای این گیاه به خاطر عادت رشد خزنده به عنوان گیاه پوششی استفاده میشوند. همچنین تنوع رنگ در گلهای این گیاه باعث شده که از این گیاه در فضای سبز استفاده شود.
۱-۸- مهمترین ارقام وگونههای مورد استفاده در جهان
الف) رقم معروف به Coronation Gold که هیبریدی از A.filipendulina× A.clypeolata میباشد. گونه A.clypeolataبا ۲n=2x=18به عنوان والد نر و گونه A. filipendulina با ۲n=2x=18 استفاده میشود.گلهای زرد و طلایی این گونه از اواسط تابستان تا اوایل پاییز ظاهر میشوند. ساقه گل دهنده این گیاه حدود ۹۰-۷۰ سانتیمتر ارتفاع دارد. بر این اساس از این گیاه به عنوان گل شاخه بریده استفاده میشود. عمر ماندگاری این گلها در دمای اتاق حدود ۶ تا ۷ روز میباشد.
ب) رقم Moonshine هیبریدی است که از تلاقی دو گونه A. filipenduli × A. taygeta حاصل شده است. گونه A. taygeta با ۲n=2x=18 به عنوان والد و گونه A. filipenduli با ۲n=2x=18 استفاده میشود. این رقم دارای گلهای زرد و برگهای سبز نقره ای است. ارتفاع این گیاه ۷۰-۵۰ سانتیمتر است و در طول فصل رشد فقط یکبار گل میدهد. از این گیاه بیشتر به خاطر داشتن برگهایی به رنگ نقرهای در حاشیه فضای سبز استفاده میشود]۵۲[.
ج)ارقام متعلق به گونه A. filipendulina دارای سطح دیپلوئیدی و همگی دارای گلهایی به رنگ زرد هستند. گلهای این گونه بر روی گلآذین بسیار بزرگ و فشردهای قرار گرفتهاند. ارتفاع این گیاه بسته به رقم از ۷۰ سانتی متر تا ۱۵۰ سانتی متر متفاوت است. از گلهای این گونه هم برای تهیه گل خشک و هم برای تهیه گل شاخه بریده استفاده میشود]۴۹[.
د) ارقام گونه A. millefolium با سطح پلوئیدی ۲n=45,54 و به خاطر تنوع رنگ و داشتن گلهایی با گلآذین فشرده هم به عنوان گل شاخه بریده و به منظور گل خشک استفاده میشود]۵۲[.
ر)ارقام گونه A. taygeata با تعداد پایه کروموزومی ۱۸۲n=2x= دارای مخلوطی از رنگهای روشن هستند که به عنوان گل باغچهای و گل خشک استفاده میشوند]۹۴[.
ز)گونه A. tomentosa با سطح پلوئیدی ۲n=2x=18دارای گلهای زرد طلایی است که از اواخر اردیبهشتماه تا اواخر شهریور ظاهر میشوند. گلها و برگهای این گیاه بسیار معطر هستند. دارای عادت رشد خزنده است به طوری که در مدت کوتاهی فضای اختصاص داده شده به خود را پر میکند. حداکثر ارتفاع این گیاه ۱۵ سانتی متر است و تا حدودی دارای قدرت پاخوری است. به همین دلیل از این گیاه برای استفاده در باغهای صخرهای و به عنوان گیاه پوششی استفاده میکنند]۳۶[.
س)گونه A. sivasica یک گونه جدید است و در ترکیه شناخته شدهاست]۵۲[.
ش) گونه nobolis.A با سطح پلوئیدی ۲n=2x=18 این گونه با نام بومادران تماشایی نیز نامیده میشود. دارای ارتفاع ۶۰-۳۰ سانتی متر و بومی ایران بوده، دارای گلهایی با طیف رنگی کرم تا سفید می باشد]۹۴[.
ط)گونه aucherii .A با سطح پلوئیدی ۲n=4x=36 بومی ایران بوده و بیشتر به عنوان گیاه دارویی مطرح است]۱۰۷[.
ع) گونه pachycephala .A با سطح پلوئیدی ۲n=4x=36 بومی ایران وخراسان شمالی وبه عنوان گیاه زینتی مطرح میباشد]۴۷[.
غ) گونه A. talagonica با سطح ۲n=2x=18 بومی مرکز ونواحی شرقی ایران است. و بیشتر جنبه دارویی و زینتی دارد]۹۶[.
۱-۹- اهمیت بررسی تنوع فصلی
اگرچه میزان رشد و نمو و همچنین سن بافت]۲۹[ بر روی کمیت و کیفیت مواد موثر گیاهان دارویی تأثیر گذار است. عوامل محیطی مانند سرما، گرما، میزان رطوبت نسبی وغیره بر روی میزان این ترکیبات نیز تأثیر دارد. بر این اساس فصل برداشت گیاهان دارویی معرف میزان ماده موثر، در نهایت باعث افزایش کیفیت، کمیت و بالا رفتن عملکرد آن میشود. نظر به این امر بررسی تنوع فصلی بر روی ترکیبات مادهی موثره گیاهان دارویی حائز اهمیت است. بر این اساس مطالعات بسیاری صورت گرفته است به عنوان مثال: لوییز و جانسون]۷۸[ اثر تنوع فصلی بر روی اسیدهای رزمارینیک و کارنوزیک موجود در عصاره گیاه رزماری مورد مطالعه قرار دادند. در طول تابستان غلظت اسید کارنوزیک کاهش یافته که عامل آن می تواند در کاهش میزان بارندگی و افزایش درجه حرارت محیط باشد و به این نتیجه رسیدند که شرایط زیست محیطی در حال رشد می تواند محتوای اسید رزماریک و کارنوزیک را تحت تأثیر قرار بدهد و در نتیجه فعالیت آنتی اکسیدانی رزماری را تغییر دهد. لیو و همکاران]۷۶[ میزان متابولیتهای ثانویه در فصول مختلف سال و سن بافت گیاه Camptotheca eroxidat را مورد بررسی قرار دادند. با افزایش سن بافت ترکیباتی مانند فنولیک اسید ها در گیاه افزایش پیدا کرد و همچنین میزان این آلکالوئید ها در تنشهای آبی هم افزایش مییابد]۴۲[. این مطالعه نشان داد که تنشهای زنده و غیرزنده فرآیندهای متابولیک را تغییر میدهد و احتمالاً ترکیبات ثانویه در پاسخ به تغییرات محیطی دما، رطوبت نسبی، طول روز، آب و خاک تغییر میکند. بر همین اساس مطالعه بر روی گیاه بومادران میتواند بهترین فصل برداشت با دارا بودن مواد موثره گیاه را مشخص کند. رضازاده و همکاران]۵[ اثر تغییرات فصلی بر روی ترکیبات فلاونوئیدی گیاه Ginkgo biloba L. بررسی کردند. آنها با بهره گرفتن از روش HPLC میزان فلاونول گلیکوزیدها در محیط اسیدی را هیدرولیز کردند. نتیجهای که مشاهده کردند این بود که در ماه های مختلف سال میزان فلاونوئیدها متفاوت است و حداکثر مقدار در خرداد ماه بدست آمد. پوری و همکاران]۴ [اثر تغییرات فصلی بر روی ترکیبات فنولیک در چای سیاهCamellia sinensis L. مطالعه کردند. در ماه های گرم سال بالاترین میزان پلی فنول در نمونه های چای سیاه مشاهده شد. نرگ همکاران]۸۷ [تأثیر تغییرات فصلی و موقعیت جغرافیایی بر روی ترکیبات ثانویه گیاه Pinussylvestris L. مورد بررسی قرار دادند و نتایج بدست آمده مشخص کرد که فاکتورهای محیطی از عواملی هستند که بر روی کیفیت کمیت ترکیبات ثانویه اثر میگذارند. مالا و همکاران تأثیر تغییرات فصل بر روی متابولیتهای ثانویه در گیاه دارویی Calotropis procera مورد آزمایش قرار دادند. آنها ترکیبات ثانویه شامل: آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، استروئلها را از گل آن استخراج کردند ونتایج بدست آمده نشان داد که استروئل و فلاونوئیدها در فصل زمستان بیشترین مقدار را داشت و طی فصل مرطوب کمترین میزان را دارا بود. رویوگویا و همکاران اثر تغییرات فصلی بر روی متابولیتهای ثانویه در گیاه Eremanthus mattogrossensis از خانواده Asteraseae را مورد مطالعه قرار دادند. آنها از عصاره برگهای این گیاه با بهره گرفتن از روش HPLC عملکرد ترکیبات اصلی در متابولیتهای ثانویه را شناسایی کردند و نتایج بدست آمده همبستگی بالایی بین کمیت ترکیبات و تغییرات فصل نشان داد. جاکوولژویک و همکاران]۷۰ [اثر تغییرات فصلی بر روی مقدار متابولیتهای ثانویه گیاه Chelibonium majus L. و اثر آنتیاکسیدانی آن مورد ارزیابی قرار دادند. آنها ترکیبات اصلی در متابولیت ثانویه مانند: فنولیک، فلاونوئید و فعالیت آنتیاکسیدانی آنها را در سه دوره فنولوژی گیاه (رزت، گلدهی، میوه دهی) آزمایش کردند. نتایج بدست آمده نشان داد میزان فنولیک و فعالیت آنتیاکسیدانی در مرحله رزت بالاترین میزان و مقدار فلاونوئید در مرحله گلدهی بیشترین را دارا بوده است.
۱-۱۰- ترکیبات فنولیک
یک گروه مهم ترکیبات شیمی گیاهی در مواد غذایی ترکیبات فنولیک هستند. که شامل فلاونوئیدها(مثل کورکومین^[۷] موجود در زرد چوبه، کاری و خردل) و فنولیک اسیدها میباشند. فنولیک اسیدها به مقدار زیاد در غلات حضور دارند به طوریکه گاهی مقدار آنها به ۵۰۰ میلی گرم در کیلوگرم میرسد این اسیدهای فنولیک که از اثر آنتیاکسیدانی دارند، به طور عمده در سبوس غلات یافت میشوند.
ترکیبات فنولیک در غذاهای گیاهی شامل محدوده وسیعی از ترکیبات و طیف گستردهای از فعالیتهای عملکردی هستند، از نظر تجاری اهمیت این ترکیبات به علت نقش طعم زایی آنها در فرآوردههای غذایی(بویژه طی قهوهای شدن آنزیمی) است. اما امروزه توجه زیادی به اهمیت آنها از نظر سلامتی میشود. همچنین اثر آنتیاکسیدانی و ضدمیکروبی آنها مورد توجه است. در سادهترین اصطلاحات شیمیایی، ترکیبات فنولیک شامل یک حلقه آروماتیک هیدروکسیله شده مثل فنول، پاراکروزول^[۸]و ۳- اتیل فنول است. فنولیک اسیدها مثل کافئیک، کوماریک^[۹] و فرولیک، به طور گستردهای در مسیر شیکیمیک اسید^[۱۰] بافتهای گیاهی حضور دارند که این مسیر با اتصال فسفوانول پیرووات واریترز ۴- فسفات آغاز میشود.
ترکیبات فنولیک شامل ویتامینها، رنگدانهها و فلاونوئیدها هستند و ویژگی ضدجهشی و در نتیجه ضدسرطانی را بر عهده دارند. فعالیتهای آنتیاکسیدانی فنولیک به طرق مختلف صورت میگیرد که از جمله آنها میتوان به جمع آوری رادیکالهای آزاد، دادن هیدروژن، جمع آوری اکسیژن منفرد، کلاته نمودن یونها و غیره اشاره نمود.
ترکیبات فنولیک گروه بزرگی از متابولیتهای ثانویه گیاهی بوده و حدود ۸۰۰۰ ترکیب مختلف در این گروه قرار میگیرند. نقش اساسی این ترکیبات در گیاهان، حفاظت از گیاهان در برابر استرسهای رادیکال آزاد ایجاد شده تحت شرایط فتوسنتز و اشعه ماورابنفش میباشد. ترکیبات فنولیک شامل فنولیکهایی با ساختار ساد ه تر( فلاونوئیدها و فنولیک اسیدها) و فنولیکهایی با وزن بالا مانند تاننها هستند. در ساختار تاننها گروه های فنولیک زیادی وجود دارند که این ترکیبات قادرند پروتئین ها را رسوب دهند. تاننها در دانه غلات، بقولات، میوه ها و نوشیدنیهایی مانند چای و قهوه حضور دارند. ترکیبات فنولیک مسئول برخی ویژگیهای حسی مرتبط با کیفیت مواد غذایی گیاهی میباشند که از آن جمله به تأثیر آنها در ایجاد طعم تلخ و گس، رنگ تیره، بو و پایداری اکسیداتیو میتوان اشاره نمود. از آنجا که فنولها مولکولهای فعالی میباشند، به سرعت با سایر فنولها و یا دیگر ترکیبات موجود در مواد غذایی واکنش میدهند و رنگدانههای پلیمری ایجاد میکنند. گیاهان زیادی از نظر فعالیت آنتیاکسیدانی برای استفاده در صنعت مورد مطالعه قرار گرفتهاند و ترکیبات پلی فنول از آنها خالص سازی شده است. تعداد زیادی از پلی فنولهای گیاهی دارای ویژگی آنتیاکسیدانی، مورد بررسی قرار گرفتهاند و استفاده از آنها برای محافظت در برابر اکسیداسیون لیپیدها پیشنهاد شده است. توکوفرول ها ترکیبات مونوفنولی هستند که در روغن خوب حل میشوند. این ترکیبات در تمام قسمتهای گیاه یافت میشوند و رادیکالهای آزاد را با پتانسیل بالا از بین میبرند.
فلاونوئیدها فراوان ترین گروه آنتیاکسیدانهای طبیعی را شامل میشوند که قادرند در محدودهی گستردهای از سیستمها، فعالیت آنتیاکسیدانی داشته باشند. فلاونوئیدها مشتقات دیفنیل پروپان بوده و یک حلقه هیتروسیکلیک^[۱۱] ۶ عضوی همراه با اکسیژن دارند. فلاونوئیدها شامل فلاونولها، فلاونونها، فلاونها و لوکوآنتیسیانینها هستند. فلاونوئیدها قادرند رادیکالهای پراکسیل، آلکیل پراکسیل، سوپراکسید، هیدروکسیل، اسیدنیتریک و پراکسینیتریت، را در محیطهای آلی غیرفعال نماید. با گلیکولیزه شدن فلاونوئیدها، فعالیت آنتیاکسیدانی کاهش مییابد.
کاروتنوئیدها پلی فنولهای ترپنوئیدی هستند که دارای باند دوگانه مزدوج هستند. این ترکیبات شامل کاروتنها که هیدروکربنهای پلی اون بوده و زانتوفیلها که در ساختمان خود اکسیژن را به اشکال مختلف گروه های هیدروکسی، اکسو یا اپوکسی دارند. کارتنوئیدها محلول در چربی بوده و نقش مهمی در کاهش اکسیداسیون چربیها دارا میباشند.
۱-۱۰-۱- خواص بیولوژیک فنولهای گیاهی
نقش آنتیاکسیدانها در پیشگیری از بیماریهای مزمن را به علت توانایی آنها در ممانعت از صدمات اکسیداتیو ناشی از اکسیدانهای فعال به بیومولکولهای فعال مثل DNA، چربیها و پروتئینها میدانند. صدمات اکسیداتیو، عامل احتمالی برخی شرایط پاتولوژیک مثل آترواسکروز (تصلب شرائین)، سرطان و التهاب مزمن است. فنولهای گیاهی به علت حضور گروه های هیدروکسیل متصل به حلقه فنیل، اثر آنتیاکسیدانی دارد. ظرفیت آنتیاکسیدانی این ترکیبات، مشابه ویتامین E است به طور مثال ظرفیت آنتیاکسیدانی معادل تورولوکس در مورد فلاونول کوئرستین، ۴ برابر بیشتر از ویتامین E است. این بررسی بر مبنای به دام انداختن رادیکالهای آزاد در سیستم آبی یا چربی حضور دارند. اما روشی که بیشتر به بیولوژیک نزدیک باشد، شامل تولید رادیکالهای آزادی است که از نظر پاتولوژیک اهمیت دارند مثل رادیکال پراکسیل.
۱-۱۰-۲- اثرات ضد سرطانی
بررسی پتانسیل رابطه بین خواص آنتیاکسیدانی فنولهای گیاهی و ممانعت از بروز بیماریهای قلبی و رگهای خونی، با آزمایشاتی بر LDL^[12] ایزوله شده، انجام میشود. LDL اکسید شده آتروژنیک بوده و یک ماده حدو واسط در پیشرفت بیماریهای قلبی است. فلاونوئیدها از اتصال، تجمع و ترشح پلاکتهای خونی در سیستمهای زنده ممانعت به عمل میآورد. مکانیسم عمل شامل جلوگیری از انجام عمل آنزیمهای سیکلواکسیژناز و نوکلئوتید فسفودیاستراز حلقوی است. در مطالعاتی که بر روی حیوانات انجام میشود، ابتدا با بهره گرفتن از برخی مواد شیمیایی سرطانزا، سرطان را به صورت تحریک شده، در جانور ایجاد میکنند و آنگاه اثر ضدسرطانی مواد مختلف را آزمایش میکنند. فنولهای گیاهی نقش مؤثری در جلوگیری از سرطان دارند. ترکیبات ضدسرطان را بر اساس نقش ممانعتشان در یکی از مراحل بروز سرطان، طبقه بندی میکنند.
فنولهای گیاهی میتوانند در هر یک از این مراحل مداخله کرده و باعث کاهش خطر بروز سرطان شوند. در مرحله آغازین، صدمات DNA توسط مواد کارسینوژن تشدید میشود. فنولها با به دام انداختن کارسینوژنها، به طور مستقیم مانع از ایجاد این صدمات میشوند. چون فنولها آنتیاکسیدان هستند، توانایی به دام انداختن رادیکالهای آزاد را نیز دارند. راه دیگر جلوگیری، القای دفع کارسینوژنها با فعال ساختن سیستمهای آنزیمی فاز۱ و فاز۲ است که در حذف ترکیبات از بدن نقش دارند. اما تحریک و فعال سازی آنزیمهای فاز ۱ زیانبار است چون تبدیل ترکیبات پروکارسینوژنهای حقیقی را تشدید میکند. تعدادی از فنولهای گیاهی از عمل آنزیمهای فاز ۱ ممانعت کرده و بدین ترتیب اثر کارسینوژنی اعمال میکنند.
۱-۱۰-۳-اثر ضدمیکروبی
فنولهای گیاهی حتی میتوانند اثر ضدباکتریایی نیز داشته باشند.که از آن جمله میتوان به فعالیت ضدمیکروبی ترخون و آویشن اشاره نمود. اثر ضدمیکروبی فنولهای گیاهی بستگی به تعداد گروه های هیدروکسیل روی حلقه فنولی دارد. همبستگی مستقیمی بین تعداد گروه های هیدروکسیل و سمیت آنها بر روی میکروارگانیسمها وجود دارد و فنولهای اکسید شده اثر شدیدتری را اعمال میکنند. مکانیزم این ترکیبات احتمالاً به دلیل مهار آنزیمی از طریق واکنش آنزیمی با سولفیدریل^[۱۳] یا واکنشهای غیراختصاصی با پروتئینهای میکروبی است]۵۱ و ۸۲[.
۱-۱۱-استخراج ترکیبات فنولیک
الف)استخراج با حلال
استخراج سوکسله، شامل استخراج یک ترکیب مشخص از بافت ماده غذایی، با بهره گرفتن از یک حلال میباشد که این حلال بایستی ماده مورد نظر را در خود حل نماید. در این روش، ماده غذایی با حلال ترکیب شده و برای مدت مشخصی در تماس با یکدیگر قرار میگیرند و در نهایت پس از عمل استخراج، حلال جداسازی میشود. مدت زمانی که ماده غذایی با حلال در تماس میباشد، انتقال جرم ترکیب مورد نظر از ماده غذایی به حلال صورت میگیرد. روش استخراج با حلال، روش معمول برای استخراج ترکیبات فنولیک میباشد، که راندمان آن به نوع حلال نیز بستگی دارد ولی عمدتاً از آب، متانول، دیاتیلاتر و اتیلاستات برای استخراج پلی فنولها استفاده شده است. در اکثر تحقیقاتی که بر روی استخراج ترکیبات فنولیک صورت گرفته است، از این روش با بهره گرفتن از حلالهای مختلف انجام شده است. در استخراج از پوست و دانه انار، از حلالهایی مانند آب، اتیلاستات و متانول استفاده شده است. همچنین استخراج ترکیبات فنولیک از قارچ خوراکی، توسط چهار نوع حلال( آب، اتیل استات، متانول و پترولیوماتر) انجام شده است.
ب) استخراج توسط امواج اولتراسونیک^[۱۴]
امواج اولتراسونیک یا مافوق صوت، امواج صوتی با فرکانسهای بالاتر ازKHz16 میباشند که توسط گوش انسان قابل تشخیص نیستند. در فرآیندهای غذایی، با بهره گرفتن از این امواج با سرعت کم(wcm^-21 >)، ترکیبات و ساختار غذا مشخص می شود و امواج با شدت بالا (wcm^-2100-10) در فرکانس زیاد(بیش ازMHz 5/2) برای تشکیل امولسیون، تجزیه بافتها و تمیز کردن سطوح استفاده میشوند. هنگام برخورد این امواج با یک ماده، این امواج نیرویی را اعمال میکنند، اگر این نیرو بر سطح عمود باشد به عنوان موج فشاری از درون غذا عبور میکند و در صورتی که موج موازی سطح باشد باعث موج برشی میشود، هر دو موج، در هنگام عبور از غذا ضعیف میشوند. امواج اولتراسونیک باعث تجزیه بافت، نازک کردن غشای سلولی، ایجاد حبابهای هوا در غذاهای مایع و تولید رادیکالهای آزاد ( که این عمل اثر کشنده بر روی میکروارگانیسمها دارد) میشوند. عمل تجزیه بافت و متلاشی کردن آن و همچنین نازک کردن غشای سلولی باعث شده است تا از این امواج در استخراج استفاده کنند. با بهره گرفتن از این روش، میتوان با کاهش چشمگیر زمان، به راندمانی مشابه با استخراج با حلال دست یافت. در استخراج ترکیبات فنولیک از رزماری، از این روش استفاده شده است.
ج) استخراج با کلونجر

لیتوین و استرینجر^[۶۵](۱۹۸۶) در مطالعات خود دریافتند که جو سازمانی خود کامه مبتنی بر تصمیم گیری متمرکز موجب کاهش بهره‌وری و رضایت شغلی در کارکنان می‌شود و در مقابل جو دوستانه موجب افزایش رضایت شغلی و نگرش مثبت در کارکنان می‌شود.
تحقیقات رابینز (۱۹۹۵) نشان داده که کارکنان با رضایت شغلی بالاتر، از نظر فیزیک بدنی و توان ذهنی در وضعیت بهتری قرار دارند و از نظرسازمانی، سطح بالای رضایت شغلی منعکس کننده جو سازمانی بسیار مطلوب است که منجر به جذب و ماندگاری کارکنان میشود.
ادلر^[۶۶](۲۰۰۲) با انجام مطالعه‌ای دریافت که در سیستم‌هایی که شغل افراد دارای اهمیت است و آنها از آزادی عمل برخوردارند، باز خورد دریافت می‌کنند و شغل آنها مستلزم برخورداری از مهارت‌های متنوع است، کارکنان انگیزه و رضایت شغلی بیشتر و بهره‌وری بالایی دارند.
فوری^[۶۷] (۲۰۰۴) طی اجرای تحقیقی به منظور تعیین پیشبینی کنندههای مؤثر بر رضایت شغلی به این نتیجه رسید که بین رضایت شغلی و ابعاد کیفیت زندگی کاری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. وی نتیجه میگیرد که بعد جو سازمانی به عنوان یکی از ابعاد کیفیت زندگی کاری مهمترین عامل پیشبینی کننده رضایت شغلی است.
پیترسون و وار^[۶۸] (۲۰۰۴) تجزیه وتحلیل کلی نشان داد که بهره وری سازمان به شدت با جنبه های از جو سازمانی در ارتباط می باشد که همبستگی قوی با رضایت شغلی دارد علاوه بر آن درک مدیران نسبت به غیر از مدیران از ارتباط جو سازمانبا بهره وری به میزان قابل توجهی مثبت وبیشتر بوده است.
لوهر و همکاران ^[۶۹] (۲۰۰۵) پس از انجام مطالعات خود دریافت که امنیت شغلی و جبران خدمات کارکنان، هویت شغل، اهمیت شغل و استقلال در کار منجر به افزایش انگیزه و بهره‌وری کارکنان می‌شود.
لاو وادوارد^[۷۰] (۲۰۰۶) در یافتند که آگاهی فرد از نیاز های شغلی، داشتن کنترل بر شغل و برخورداری از شغل با منزلت بالا موجب موجب افزایش بهره وری کارکنان می شود.
موری سون و همکاران^[۷۱] (۲۰۰۶) در نتیجه مطالعات خود دریافتند که استقلال افراد در شغل منجر به افزایش فرصت‌های رشد و پیشرفت و افزایش مهارت آنان می‌شود و درنتیجه بهره‌وری آنان به بهبود مییابد.
در مطالعهای که گرگور^[۷۲] (۲۰۰۹) انجام داده است، نشان داد که بین رضایتمندی شغلی و انگیزه شغلی کارکنان با بهره وری نیروی کار سازمان یک رابطه قوی وجود دارد.
بیب^[۷۳] و همکاران (۲۰۱۱)، در پژوهش خود بر روی انترن هایی که از نظرپرداخت حقوق تفاوت داشتند، به این نتیجه رسیدند که ارتباط خوب با سرپرست، افزایش مهارت های شغلی و داشتن فرصت ارتقا، بیش تر از پرداخت حقوق موجب رضایت شغلی است.
طوسی و ناظم (۱۳۸۰) در تحقیق خود تحت عنوان «رابطه سبک رهبری و جو سازمانی با بهره‌وری خدمات مدیران آموزشگاه‌ها دردبیرستان‌های شهر تهران)» به این نتیجه رسید که بهره‌وری خدمات مدیران آموزشگاه‌ها با سطح‌های سه گانه فضای سازمانی محیط‌های آموزشگاه‌ها ارتباط مستقیم دارد. و عوانلی مانند پاداش،دوستی، پشتیبانی و هویت که از بعدهای سازنده فضای سازمانی است، به طور ضمنی در روحیه مدیران و بهتر شدن روحیه معلمان و در نتیجه بهره‌وری خدمات مدیران آنان به طور مستقیم اثر دارد.
کریموند(۱۳۸۳) پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه زندگی کاری با بهره‌وری آنان در آموزش و پرورش شهر تهران « انجام داد و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان رسمی و قرار دادی و پیمانی شاغل در مناطق ۹- ۱۳- ۱۴ آموزش و پرورش تهران، حجم نمونه ۲۰۰ نفر از کلیه کارکنان مناطق یاد شده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بهره‌وری اچیو و این نتایج حاصل شده است : بین کیفیت زندگی کاری کارکنان با بهره‌وری آنان در آموزش و پرورش همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد بین میزان مشارکت کارکنان در امر تصمیم گیری با بهره‌وری آنان همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. بین پرداخت‌های منصفانه حقوق و مزایا در سازمان با بهره‌وری کارکنان همبستگی مثبت و معنا دار وجود دارد. بین جنسیت کاکنان با بهره‌وری آنان رابطه معنی دار وجود دارد.
کریمی و پیراسته (۱۳۸۳) در پژوهشی با هدف ارزیابی و تحلیل تاثیرات متقابل بهره وری نیروی انسانی، هزینه های تولید و صادرات کالاهای صنعتی در ایران به این نتیجه رسیدند که آموزش و مهارت نیروی انسانی تأثیرات مثبت و معنی داری بر افزایش بهره وری نیروی انسانی دارند. به علاوه نتایج حاکی از آن است که افزایش در بهره وری نیروی انسانی، موجبات کاهش در هزینه واحد کار در بخش صنعت را فراهم آورده و با کاهش هزینه های تولید این امر به نوبه خود، بعضاً زمینه را برای افزایش صادرات کالاهای صنعتی را فراهم آورده است.

فتاح (۱۳۸۶) پژوهشی تحت عنوان ادراک کارکنان اداری درباره بهره وری خدمات مدیران و مولفه های آن در مناطق مختلف دانشگاه آزاد اسلامی انجام داده است. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه نشان می دهد که بین میانگین نمره کارکنان در مولفه های نگرش کارکنان به بهره وری، روابط انسانی، خط مشی ها و روش ها، برنامه ریزی، سازماندهی و همچنین میانگین نمره کل بهره وری تفاوت معنی دار وجود دارد و واحدهای منطقه ۷ از تقریبا نیمی از مناطق دانشگاهی نظیر منطقه ۱، منطقه ۲، منطقه ۹ و منطقه ۱۰ وضعیت بهتری از لحاظ سطح بهره وری دارند.
در تحقیقی که توسط صالحی در سال (۱۳۸۷) تحت عنوان بررسی عوامل مهم انگیزشی و تأثیر آن بر عملکرد کارکنان شرکت سهامی ذوب آهن انجام گرفته است، نتایج نشان داد که مهمترین عوامل مؤثر از نظر کارکنان به ترتیب اولویت تورهای مسافرتی و تفریحی، برنامههایی مانند بیمه خدمات درمانی که توسط درمانگاه سازمان ارائه میشود و پاداشهای متناسب و مبتنی بر عملکرد و مهمترین عوامل معنوی میزان آگاهی از نتایج کار میزان کار انجام شده، کیفیت کار انجام شده، رضایت مشتری و … نوع استخدام فرد، میزان امنیت شغلی، میزان علاقه فرد به شغلش و میزان احساس موفقیت فرد در شغلش میباشد و نتیجه بدست آمده که عوامل مادی و معنوی بر عملکرد کارکنان مؤثر بوده است.
رضایی هرندی(۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان رابطه بین میزان رضایت شغلی با بهره وری متصدیان امور بانکی بانک ملی ایران به این نتیجه رسید که بین رضایت شغلی و بهره وری کارکنان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
حیدری تفرشی و دریابگیان (۱۳۹۰) در تحقیقی با هدف بررسی رابطه بین رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان یک شرکت نیمه خصوصی در استان هرمزگان که رابطه بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی، رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی معنادار می باشد. همچنین بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی نیز رابطه چند گانه وجود دارد که رضایت شغلی و تعهد سازمانی ۲۱ درصد از واریانس رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی می کنند؛ البته نقش تعهد سازمانی در این پیش بینی بالاتر می باشد.
جوادیان، گل پرور و محسنی (۱۳۹۰) پژوهشی با عنوان رابطه قرارداد روانی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی با رفتارهای غیراخلاقی با توجه به نقش تعدیل کننده فرصت اعتراض به بی عدالتی، رویکرد تخلیه فشار انجام داده اند. یافته ها نشان داد که: ۱٫ فرصت اعتراض به بی عدالتی با قرارداد روانی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی دارای رابطه مثبت و معنادار، ولی با رفتارهای غیراخلاقی دارای رابطه منفی و معنادار است. ۲٫ نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که فرصت اعتراض رابطه تعهد سازمانی را با رفتارهای غیراخلاقی تعدیل می نماید. بدین معنی که وقتی فرصت اعتراض به بی عدالتی بالاست، تعهد سازمانی با رفتارهای غیراخلاقی دارای رابطه منفی و معناداری است.
حیدری تفرشی و دریابگیان (۱۳۹۰) پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان یک شرکت نیمه خصوصی در استان هرمزگان انجام داده اند. نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی، رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی معنادار می باشد. همچنین بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی نیز رابطه چند گانه وجود دارد که رضایت شغلی و تعهد سازمانی ۲۱ درصد از واریانس رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی می کنند؛ البته نقش تعهد سازمانی در این پیش بینی بالاتر می باشد.
نتایج پژوهش پورکلهر و همکاران (۱۳۹۱) در زمینه، رضایت شغلی کارکنان نداجا و نقش آن در توسعه سواحل مکران نشان داد که که رضایت شغلی با افزایش بهره وری نیروی انسانی ارتباط مستقیم دارد و میزان عملکرد یک فرد تابعی از توانایی و انگیزش اوست.
احمدی، علی اکبر؛ مبارکی، حسین و یوسفعلی، محمد (۱۳۹۱). روابط ساختاری بین رضایت شغلی با رفتار شهروندی سازمانی پرستاران بیمارستان های آموزشی استان های قزوین و اصفهان یافته ها نشان داد که بین رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
قلایی، کدیور، صرامی و اسفندیاری (۱۳۹۱) پژوهشی با عنوان ارزیابی مدل باورهای خودکارآمدی معلمان به عنوان تعیین کننده میزان رضایت شغلی آنها و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام داده اند. نتایج نشان می دهد که مولفه های پیشرفت تحصیلی قبلی، خودکارآمدی معلمان، رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی بعدی دانش آموزان دو به دو با یکدیگر همبستگی دارند. در مرحله اول داده های حاصل از پژوهش برای بررسی توافق و سازگاری با مدل پیشنهادی پژوهش مورد آزمون قرار گرفت که نتایج تحلیل مسیر نشان دهنده عدم برازش مدل بود. بنابراین به منظور دستیابی به مدل برازش شده با اعمال کنترل مفروضه ثابت ماندن واریانس مانده ها مدل اولیه دوباره مورد تحلیل قرار گرفت و نتایج نمایانگر این است که مدل با کنترل مفروضه ثابت ماندن واریانس مانده ها از برازش مناسبی برخوردار است. همچنین تمامی ضرایب مسیرها به جز ضریب مسیر بین رضایت شغلی معلم و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان معنادار بود.
رابطه بین سازگاری با بهره وری
در پژوهشی توسط کونگ^[۷۴] (۲۰۰۸) رابطه بین هوش هیجانی، حمایت اجتماعی و سازگاری میان ۲۵۰ نفر از دانشجویان ترم اول مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که دانشجویان با سازگاری متوسط بالا، از نظر سازگاری اجتماعی، سازگاری آموزشگاهی و سازگاری فردی و هیجانی در سطح بالایی بودند و نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد که سازگاری بالا یک پیشبینی کننده مهم برای تبیین رابطه بین هوش هیجانی، حمایت اجتماعی و پیشرفت تحصیلی میباشد و این که هوش هیجانی نیز تأثیر زیادی بر پیشرفت تحصیلی آنان داشته است.
لاو و ادوارد^[۷۵] (۲۰۰۵) پس از انجام مطالعات خود دریافت که امنیت شغلی و جبران خدمات کارکنان، سازگاری در شغل، هویت شغل، اهمیت شغل و استقلال در کار منجر به افزایش انگیزه و بهره‌وری کارکنان می‌شود.
موری سون و همکاران^[۷۶] (۲۰۰۶) در نتیجه مطالعات خود دریافتند که سازگاری فرد در شغل منجر به افزایش فرصت‌های رشد و پیشرفت و افزایش مهارت آنان می‌شود و درنتیجه بهره‌وری آنان به بهبود مییابد.
بارتل^[۷۷] (۱۹۹۹) در تحقیقات خود در زمینه بهره وری کارکنان دریافت که بهره وری کاری بعد از انجام برنامه های آموزشی و ایجاد سازگاری در آنها حدود ۱۷ درصد افزایش می یابد.
محمدخانی (۱۳۸۴) در پژوهشی با هدف بررسی تأثیر مشاوره شغلی به سبک سازگاری شغلی دیویس بر افزایش بهره وری و رضایت شغلی کارمندان اداره کار و امور اجتماعی، نتایج نشان داد که مشاوره شغلی به سبک سازگاری شغلی دیویس، بر افزایش بهره وری شغلی کارمندان تأثیر داشته است.
در پژوهش صورت گرفته توسط قاسم زاده (۱۳۸۴) با موضوع تأثیر مشاوره شغلی به شیوه سازگاری شغلی دیویس بر کیفیت زندگی کاری کارکنان شهرداری اصفهان، نتایج نشان داد که شیوه فوق هیچ گونه تأثیر معناداری بر مؤلفه های مختلف کیفیت زندگی کاری نداشته است .
تحقیق دیگری نیز در بیمارستان امام رضا (ع) ارومیه با عنوان بررسی عوامل موثر بر بهره وری کارکنان پرستاری بیمارستان امام رضا (ع)، در سال ۱۳۸۷ انجام شد و نتایج حاصل از آن نشان داد که دوره های آموزشی تاثیر چندانی در افزایش بهره وری کار کنان بیمارستان امام رضا (ع) ندارند و برای اینکه رابطه معنی داری در این مورد ایجاد شود. باید کیفیت دوره های آموزشی را بهبود داد، اما رابطه مثبت وقوی بین رضایت شغلی، میزان در آمد و عوامل رفاهی با افزایش بهره وری وجود دارد ،سازگاری در محیط کار با بهره وری رابطه مستقیمی دارد،
عمیدنیا و همکاران (۱۳۸۹) تحقیقی با هدف بررسی رابطه ابراز وجود و سازگاری فردی ـ اجتماعی در دانشجویان دختر انجام دادهاند. نتایج حاصل از تحلیل داده ها به روش رگرسیون چند متغیری نشان داد که بین ابراز وجود و سازگاری فردی دانشجویان دختر و خرده مقیاس های آنها، همچنین بین ابراز وجود و سازگاری اجتماعی دانشجویان و خرده مقیاس های آنها، رابطه ای مثبت وجود دارد.
ابطحی و خدری (۱۳۹۰) در پژوهشی به رابطه بین خلاقیت و سازگاری اجتماعی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان شهر زنجان پرداختند که نتایج زیر بدست آمد: بین خلاقیت و ابعاد آن با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین سازگاری اجتماعی با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در ابعاد سازگاری اجتماعی؛ قالب اجتماعی، مهارت اجتماعی، روابط خانوادگی، روابط مدرسهای و روابط اجتماعی با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود داشت بعد علایق ضد اجتماعی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار دارد. بین پسران و دختران در عملکرد تحصیلی تفاوت معنادار وجود ندارد. در ابعاد سازگاری اجتماعی در علایق ضد اجتماعی تفاوت معنادار مشاهده نشد. در خلاقیت و در بعد انعطافپذیری تفاوت معنادار به نفع دختران مشاهده شد و در ابعاد سیالی، بسط و ابتکار تفاوت معناداری مشاهده نشد. از بین سازگاری اجتماعی و ابعاد آن، تنها سازگاری اجتماعی (۲۷%) و خلاقیت و ابعاد آن تنها خلاقیت (۲۴%) توان پیشبینی عملکرد تحصیلی را دارند.
پژوهشی تحت عنوان مقایسهی سازگاری اجتماعی، هیجانی، تحصیلی و یادگیری خودتنظیمی در دانشآموزان با و بدون ناتوان یادگیری توسط زاهد، رجبی و امیدی (۱۳۹۱) صورت گرفته است که نتایج تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد که بین دو گروه از دانشآموزان در سازگاری اجتماعی، هیجانی، تحصیلی و یادگیری خودتنظیمی تفاوت معناداری وجود دارد. میتوان نتیجه گرفت که کودکان دارای ناتوانی یادگیری نرخ بالاتری از مشکلات و سازگاریهای اجتماعی، هیجانی و تحصیلی را دارند که اغلب در مدرسه نادیده گرفته میشود.
به پژوه و همکاران (۱۳۹۱) در پژوهشی راجع به تأثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دیرآموز یافتهها نشان میدهت مهارت های اجتماعی بر سازگاری و عملکر تحصیلی دانش آموزان تأثیر دارد.
جمعبندی
مهمترین عامل بهره وری در سازمانها، منابع انسانی آنها میباشند. بدون شک، رشد و پیشرفت هر جامعهای، به بهبود و توسعه منابع انسانی آن بستگی دارد. بدین سبب است که مدیران هر سازمانی با یاری متخصصان رفتاری و منابع انسانی، توجه ویژهای به پرورش منابع انسانی مبذول میدارند و لذا، هر سازمانی بدنبال روشهایی برای افزایش انگیزه افراد خود بوده که بدین ترتیب، عملکرد آنان را بهبود بخشیده و تعهدشان را به سازمان افزایش دهند. یکی از این تکنیکها، افزایش رضایت شغلی و سازگاری کارکنان سازمان میباشد.اگر رضایت شغلی و سازگاری افزایش یابد، هم افراد و هم سازمان به اهداف خاص خود دست یافته و بنابراین به موفقیت بیشتری نائل خواهند شد.
رضایت شغلی یکی از روش های کسب اطلاعات مربوط به کارکنان بوده که نگرش، احساسات و ترجیحات شخصی افراد در مورد کارشان را توصیف میکند و سازگاری به همه راهبردهایی که فرد برای اداره کردن موقعیتهای استرسزای زندگی اعم از تهدیدهای واقعی و غیرواقعی به کار میبرد گفته میشود.
در این راستا، پژوهشهایی راجع به رابطه زندگی کاری و بهره وری (کریموند، ۱۳۸۳)، بررسی عوامل مهم انگیزشی و تأثیر آن بر عملکرد کارکنان (صالحی، ۱۳۸۷)، رابطه بین رضایت شغلی و بهره وری (آدلر، ۲۰۰۲). رابطه بین بهره وری، جو سازمانی و رضایت شغلی (پیترسون و وار، ۲۰۰۴)، رابطه بین خلاقیت، سازگاری و عملکرد (ابطحی و خدری، ۱۳۹۰) و رابطه بین هوش هیجانی، حمایت اجتماعی و سازگاری (کونگ، ۲۰۰۸) صورت گرفته است. ولی پژوهشی راجع به رابطه بین سازگاری و رضایت شغلی با بهروهوری صورت نگرفته است که ما در این پژوهش به بررسی آن پرداختیم.
فصل سوم
روش پژوهش
در این فصل ابتدا، نوع پژوهش، جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه توضیح داده میشود. معرفی ابزار اندازه گیری و تعیین روایی و پایایی آنها، بخش بعدی این فصل را تشکیل میدهد. در پایان، روش های جمعآوری اطلاعات و شیوه های تجزیه و تحلیل داده ها معرفی میشود.
طرح تحقیق
این پژوهش از نوع کاربردی بوده و برای اجرای آن از روش همبستگی^[۷۸] استفاده شده است.
جامعه آماری
جامعه^[۷۹] آماری شامل کلیه کارکنان شرکت کیمیا الیاف (۱۵۲ نفر) شهر مرودشت است که در سال ۹۲-۹۱ مشغول به انجام وظیفه می باشند.
روش نمونهگیری و نمونه آماری
در این پژوهش برای نمونهگیری از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شده است. برای تعیین حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول مورگان تعداد ۱۱۰ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. بدین صورت که ابتدا فهرست کلیه کارکنان درخواست شد. سپس با بهره گرفتن از جدول اعداد تصادفی، تعداد ۱۱۰ نفر از آنها برای قرار گرفتن در نمونه، انتخاب شدند که به تفکیک جنسیت در جدول (۳-۱) آورده شده است.
جدول(۳-۱): توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب جنسیت

برنامه اول (۱۳۶۸-۱۳۷۳)

۸۳/۲۸

برنامه دوم (۱۳۷۴-۱۳۷۸)

۸۱/۲۹

برنامه سوم (۱۳۷۹-۱۳۸۳)

۷۴/۴

منبع: (طیبی و همکاران،۱۳۸۶،ص۸۷).
نمودار ۲-۳) روند توسعه گردشگری در ایران
(مهندسین مشاور شهر و خانه،۱۳۸۷،ص۵۳).
نمودار ۲-۴) دوره‌های توسعه گردشگری در ایران
(مهندسین مشاور شهر و خانه،۱۳۸۷،ص۵۴).
۲-۶) معرفی استان گیلان
سرزمین گیلان در طی قرون متمادی همچون مادری مهربان برای ساکنانش و میزبانی خوب و پذیرا برای هموطنانش بوده است. هرچه خداوند بوسیله طبیعت در اختیارش گذاشته، بدون چشمداشتی در اختیار فرزندان خود (گیل و دیلم) قرار داده است. هر نقطه‌ای از گیلان تابلویی زیبا از طبیعت است. این سرزمین سحرانگیز، شادی و طراوت جاودانه خویش را با جوهر نیلی رنگ دریا و قلم کهنسال جنگل رقم زده است. گیلان، منطقه سرسبز و دل‌انگیز در شمال ایران، تکیه بر کوه‌های البرز زده و آب دریای خزر به پایش می‌ریزد. آبهای فراوان، زمین‌های حاصلخیز، منابع طبیعی سرشار، کوه‌های پربرف، مراتع خرم و جلگه‌های با صفا، جنگل‌های انبوه و مناظر شگفت‌انگیزش جلوه‌گاه شکوه و جلال طبیعت و نوازشگر روح خسته و تسلی بخش خاطرهای افسرده است. آنان که شوق و ذوق دیدار دارند و در این رهگذر گیلان را دیده‌اند، می‌دانند که شناخت گیلان در یک سفر چند روزه ممکن نیست و در گیلان باید گیلانگردی کرد تا با مظاهر و ارزشهای طبیعی و انسانی آن آشنا شد. رودها در گیلان به آرامش می‌رسند تا چه رسد به انسان که نیازمند آرامش و طالب راحت جان است (قویدل،۱۳۷۸،صص۵۳-۵۲).

استان گیلان از شمال به دریای خزر، از جنوب به کوه‌های سر به فلک کشیده البرز و از غرب به استان‌های زنجان و اردبیل و از مشرق به استان مازندران محدود است. این سرزمین از رود آستارا در شمال، تا مرز جنوبی بخش عمارلو در حاشیه شاهرود در جنوب، به ترتیب بین ۳۶ درجه و ۳۶ دقیقه و ۳ثانیه و ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه و ۷ ثانیه عرض شمالی در امتداد شمال‌غربی به جنوب‌شرقی کشیده شده و در جهت مداری، از قلل مرتفع بغروداغ یا بکروداغ (دهستان کرگانرود جنوبی) در مغرب، تا مرزهای غربی استان مازندران در مشرق به ترتیب بین ۴۸ درجه و ۳۴ دقیقه و ۲۵ ثانیه و ۵۰ درجه و ۲۶ دقیقه و ۲۴ ثانیه طول شرقی گسترده شده است (عربانی،۱۳۶۸،ص۵۵). این استان از طریق دریای خزر با کشور روسیه و جمهوری‌های تازه استقلال یافته و جمهوری آذربایجان همسایه بوده و از همین طریق نیز با اروپا در ارتباط است. مساحت این استان ۱۴،۷۱۱ کیلومتر و جمعیت آن طبق آمار سال ۱۳۷۰ بالغ بر ۲،۲۰۴،۴۰۷ نفر بوده است (قویدل، ۱۳۷۸، ص۵۳).
۲-۶-۱) سابقه تاریخی
پیشینه تاریخی مردم گیلان به قوم کادوسیان یا گیل باز می‌گردد. گیلان در حقیقت به معنی سرزمین گیل بوده است که در قدیم، قسمت کوهستانی آن را دیلم می‌نامیدند. یکی از خصلت‌های پسندیده مردم این ناحیه، مهمان‌نوازی آنان است که گرمی و صفای آنان را هر تازه واردی لمس می‌کند. آب و هوای استان گیلان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی آن که در میان کوهستان البرز و دریای خزر واقع شده، معتدل خزری است که در بهاران لذت‌بخش‌ترین آب و هوا را دارا می‌باشد. این استان به علت بارندگی زیاد، دارای رودهای متعدد دائمی و پر آب است. دریای خزر با ۴۳۸،۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بزرگترین دریاچه ایران است که در شمال این استان و کشور قرار دارد و ارتباط ایران با کشورهای اروپایی را از طریق رودخانه ولگا و دن در کشور روسیه برقرار می‌سازد. استان گیلان بسیار حاصلخیز بوده و می‌توان گفت که این سرزمین منبع نعمت و برکت و یکی از ثروتمندترین استان‌های ایران است. محصولات عمده آن برنج، چای، توتون، ابریشم، زیتون، فرآورده‌های حیوانی، تولید عسل و انواع چوب‌های جنگلی است. حصیربافی، گلیم، جاجیم، سرامیک سازی، بامبو بافی، چاروق دوزی، نمدمالی، خراطی، چادر شب بافی و جوراب بافی از صنایع دستی مهم این استان به شمار می‌رود. به علت بارندگی فراوان و رطوبت بالا، این استان در مقایسه با دیگر استان‌های کشور نتوانسته آثار قدیمی خود را حفظ نماید؛ با وجود این، آثار متعلق به اوایل هزاره اول قبل از میلاد در تپه‌های مارلیک (چراغعلی تپه) در شهرستان رودبار و پل خشتی شهرستان لنگرود و قلعه رودخان در ۲۰ کیلومتری جنوب شهرستان فومن را می‌توان مشاهده نمود (قویدل،۱۳۷۸،صص ۵۴-۵۳).
۲-۶-۲) گیلانگردی یا گردشگری در استان گیلان
ایران یکی از کشورهای پرطرفدار گردشگری به دلیل سابقه تاریخی و فرهنگی است. ایران دارای سی و یک استان است که استان گیلان در شمال ایران در کنار دریای خزر یکی از کوچکترین استان‌های کشور به حساب می‌آید. علیرغم کوچکی آن جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد. استان گیلان از موقعیت ممتازی در پهنه جغرافیایی ایران برخوردار است. با بهره‌برداری از مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی بسیار زیبا و سحرانگیز و یادمان‌های تاریخی، فرهنگی و زیارتی فراوان این استان می‌توان آن را به یک قطب بزرگ و عمده‌ی گردشگری در کشور تبدیل کرد. این امر، در ضمن ایجاد توسعه اقتصادی به استحکام پیوندهای ملی مردم کشور نیز می‌ انجامد (فتح الله زاده،۱۳۸۹، ص۱۱۴).
دبیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان از ورود ۶ میلیون نفر گردشگر در نوروز ۱۳۹۳ به این استان خبر داد. وی با بیان اینکه نقش گردشگری در توسعه گیلان تعیین‌کننده است، اظهار کرد که از سال ۹۰ تا ۹۳ پروژه‌های جدید گردشگری توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تعریف شده است. وی به ارائه ۴۱۹ طرح گردشگری به سازمان مذکور اشاره کرد و افزود که مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان برای طرح‌های گردشگری گیلان مصوب شده است. علی‌زاده با بیان اینکه تعداد ۱۵۷ پروژه گردشگری در سال ۹۰ در گیلان افتتاح شده است، خاطرنشان کرد که سال ۹۲ تعداد پروژه‌های گردشگری گیلان به ۴۷ طرح رسیده است. مدیرکل صنایع دستی و گردشگری گیلان کاهش طرح‌های گردشگری استان را نگران‌کننده خواند و بیان کرد که جلب رضایت گردشگران حائز اهمیت است و گردشگری را یکی از بازارهای هدف دانست (http://diyarmirza.ir/1393/05). همچنین طبق نتایج آمارگیری که توسط مرکز آمار ایران صورت گرفته است، تعداد سفر و نفر شب اقامت سفرهای انجام شده برحسب نوع سفر به استان گیلان در بهار ۱۳۹۱ برابر با ۹۵۷۶۸۴۶، تابستان ۱۳۹۱ برابر با ۱۱۱۲۰۱۳۸ (مرکز آمار ایران،۱۳۹۱) و بهار ۱۳۹۲ برابر با ۷۷۹۷۲۷۲ (مرکز آمار ایران،۱۳۹۲) بوده است. همچنین بین بیست شهر مقصد اصلی سفرهای داخلی، اسامی شهرهای رشت، آستارا، بندرانزلی، لاهیجان و آستانه اشرفیه به چشم می‌خورد.
جدول ۲-۲) گزارش آماری از گردشگران ورودی به واحدهای اقامتی(تحت پوشش اداره کل) استان گیلان طی سال ۱۳۹۱-۱۳۸۶

ردیف

سال

گردشگران ورودی به واحدهای اقامتی

شاخص ها

ایرانی

خارجی

جمع

درصد اشغال تخت

درصد اشغال اتاق

درصد نسبت گردشگر خارجی

متوسط مدت اقامت گردشگران ایرانی

متوسط مدت اقامت گردشگران خارجی

متوسط مدت اقامت کل گردشگران