“
کلیات پژوهش
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
فبما رحمه مّن الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غلیظ القلب لانفضّوا من حولک (سوره آل عمران/۱۵۹).
ستایش و سپاس خدایی را سزاست که زیباترین جلوه های آفرینش را بر بندگانش آشکار نمود. حسن خلق در فرهنگ اسلام از رحمت الهی ریشه می‌گیرد که خدای مهربان با معرفی پیامبر اکرم (ص) به عنوان الگوی برتر حسن خلق در خطاب به آن گرامی در آیه فوق می فرماید: به سبب لطف و رحمت خدا بود که با آنان نرم‌خویی و مهربانی کردی و اگر درشتخو و سخت دل بودی ،قطعاً از گرد تو پراکنده می شدند.
آنچه مسلّم است خانواده ملجأ و مأمن قابل اعتماد و پایدار برای پاسخ گویی به نیاز هایی چون امنیت ، محبت ، غرایز و … می‌باشد ، پس میزان اندیشه در آن در میزان بهبود جامعه تأثیر دارد. پیوند دادن اعضای خانواده به عنوان یک گروه با احساس صمیمیت و همکاری امکان پذیر است و بر پایه صمیمیت استوار می‌باشد و صمیمیت مشخصه غیر قابل تفکیک خانواده است(رضایی ۱۳۸۹). به نظر استر نبرگ [۱](۱۹۸۷) صمیمیت احساساتی است که نزدیکی ، تعلق و تماس را ایجاد می‌کند و اسکنارچ[۲] (۱۹۹۹) صمیمیت را فرایند در تماس بودن، درک خود و افشای خود در حضور همسر مفهوم سازی می‌کند(هلروود،۱۹۹۸،به نقل از رضایی ۱۳۸۹). یادگیری می‌تواند نکته ی کلیدی و مهم در تداوم یک رابطه موفق زناشویی شود و افراد می‌توانند با یادگیری و افزایش اطلاعات نیاز همسران و خود را بهتر پاسخگو باشند و زندگی خود را سالم تر سپری کنند.
مشاوران و روانشناسان می‌توانند با آموزش صحیح تغییر مثبت و پایداری را در رابطه زن و شوهر ایجاد کنند (موسوی ، ۱۳۸۶ ). با توجه به این که بخش اعظمی از فرهنگ بومی خانواده های ایرانی منطبق بر مبانی اسلامی می‌باشد و شناخت مسائل و تطبیق راه حل ها با فرهنگ نقش بسزایی در علم آفرینی هر جامعه دارد لذا مراجعه به قرآن مجید و احادیث موجود و آموزه های اسلامی در این زمینه می‌تواند راهگشا و تبیین کننده بسیاری از امور در جهت بهبود روابط زندگی زناشویی باشد. در اسلام یکی از ویژگی هایی که در تحقق سازگاری و آرامش زندگی نقش بسزایی دارد و کمتر عاملی را می توان یافت که در این حد بتواند در ایجاد و تبثیت آن نقش ایفا کند ، ” مدارا ” است (حسین زاده ، ۱۳۹۰).
مدارا یکی از توصیه های اسلامی است عبارت است از اینکه ناگواری از کسی به تو برسد متحمل شوی و به روی خود نیاوری (نراقی ، ۱۳۸۴).مدارا در پیدایش سه زاویه خوش اخلاقی ، یعنی نرم برخورد کردن با دیگران ، همدمی نیکو و تحمل کردن دیگران به گونه ای که از انسان فرار نکنند، نقش فراوانی دارد (حسین زاده ، ۱۳۹۰).
بدی را بدی سهل باشد جزا اگر مردی احسن الی من أسا
این شعر سعدی اشاره به روایت امام باقر (ع) است که فرمود : « احسن الی من أساء الیک » نیکی کن به کسی که به تو بدی کرده‌است » (مجلسی،۱۴۰۳ ق).
البته مدارا کردن با مردم نوعی سرمایه گذاری اعتماد و محبت در قلب های دیگران است . دین و دنیا نیازمند مدارا می‌باشد ، هم در معاشرت با مردم و زندگی زناشویی و هم در هدایت آن ها و هم در خودسازی. کار هدایت و تربیت واقعی خلق خداوند ، جز به راه نرمی و مدارا سامان نگیرد.
خشونت و تندی ممکن است ظاهر آدمیان را همراه سازد اما باطن و قلب که اساس هدایت و رشد است از جنس دیگر است . حتی فرعون نیز نیازمند به نرمی سخن شنیدن و به مدارا هدایت شدن است . حتی در سلوک نفس و رسیدن به مدارج قرب نیز باید با خود مدارا کرد و نفس خود را با تحمیل به سوی معارف نکشاند . مدارا یکی از اصولی است که در بهبود و رشد روابط انسان با دیگران تأثیر شگرفی دارد. پستی و بلندی‌های زندگی و روابط مشترک زن و شوهر ، نیاز مبرمی به اصل « مدارا » دارد. اهمیت مدارا آنقدر زیاد است که پیامبر اکرم (ص) می فرماید .” اذا اراد الله باهل بیت خیراً ادخل علیهم باب الرفق”هرگاه خداوند اراده فرماید که برای اهل خانه ای و در محیط خانواده ای خیر و برکت و نیکی برقرار گردد آن خانواده و ارتباطات فیمابین آن ها را آمیخته با مدارا می‌سازد و آنان را در فضای آرامبخش مدارا و دوستی وارد می‌سازد (ابن ابی الحدید،۱۹۵۹،ج۶،ص۳۳۹).
البته لازم به ذکر است که در مدارای اسلامی با آنچه امروزه به عنوان تساهل و تسامح مطرح می شود تفاوت وجود دارد. در مدارای اسلامی اصول و مبانی ثابت است و در آن کمترین اغماضی صورت نمی گیرد، در حالی که تساهل وتسامح اصول ومبانی را نیز شامل می شود.
در نهاد خانواده ، مدارا قانونی بسیار با اهمیت است و اصولا با حالات درونی همسر و شرایط زندگی باید مدارا کرد. اگر میان زن و شوهر مصالحه و مدارا حکمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد و یکی از زوجین بر اساس غرور و خودخواهی بخواهد سلیقه و اندیشه‌های فردی خود را بر دیگری تحمیل کند مطمئناً راه بجائی نخواهد برد .آموزش مدارا با رویکرد اسلامی بر داده های دینی و روانشناختی مبتنی است و می‌تواند راهکار خوبی برای ثبات و پایداری در زندگی، آرامش و صمیمیت زوجین به حساب آید. با توجه به آنچه گفته شد و با توجه به اینکه اسلام بخشی از فرهنگ خانواده های ایرانی است و جایگاه قابل توجهی در زندگی آنان دارد و مدارا نیز اصل مهمی در آموزه های دینی ماست لذا بررسی تأثیر آموزش مدارای اسلامی به افراد قابل توجه است.
بیان مسأله
صمیمیت زناشویی[۳] می‌تواند به صورت قابل قبولی موجب تحکیم و رشد روابط محبت آمیز بین زوج ها شود. تا جایی که به نظر می‌رسد اصل اساسی در ازدواج موفق ایجاد صمیمیت بین زوجین است. یکی از نیاز های اساسی در انسان صمیمیت است که شدت آن و نوع صمیمیت در افراد متفاوت است(رضایی،۱۳۸۹).
“
