اعداد توان در بالا و سمت راست هر کدام از مجموع مربعات، سطوح احتمال خطا را نشان میدهد
۴-۱-۲ ارتفاع بوته
اثر تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته دارای اثر معنیداری است ولی مقادیر مختلف کود فسفر و همچنین برهمکنش تاریخ کاشت و مقادیر کود فسفر نتوانستند ارتفاع بوته را تحت تأثیر قرار دهند (جدول ۴-۱). در آزمایشی که بر روی اسپرس با بهره گرفتن از سطوح مختلف کودهای ازته و فسفره انجام شد اظهار داشتند که تیمارهای ازت و فسفر بر روی کلیه صفات عملکرد وزن خشک ( کیلوگرم در هکتار) و عملکرد وزن تر(کیلوگرم در هکتار) بطور معنی داری در سطح ۱% موثر بوده ولی بر روی ارتفاع گیاه (سانتی متر) اثر معنی داری نداشت (ایراننژاد و همکاران، ۱۳۸۳). بر اساس مقایسه میانگین انجام شده بیشترین ارتفاع بوته در تاریخ کاشت ۲۵ مهر با میانگین ۰۲/۱۱۱ سانتیمتر بدست آمد که از لحاظ آماری اختلاف معنیداری با تاریخ کاشت ۱۰مهر ( ۱۰۲ سانتیمتر) و۱۰ آبان (۹/۱۰۰ سانتیمتر) مشاهده نشد و کمترین ارتفاع بوته در تاریخ کاشت ۱۰ آذر با میانگین ۸۶/۶۴ سانتیمتر بوده است (شکل ۴-۳). کاهش ارتفاع گیاه در تاریخ کاشت دیر هنگام، عمدتاً میتواند ناشی از کوتاه شدن فواصل میان گرهها در اثر تغییر طول روز و کوتاه شدن دوره رشد رویشی باشد (هاشمیجزی، ۱۳۸۰). کاهش ارتفاع در اثر تاخیر در کاشت و وقوع تنش گرما توسط رادمهر و همکاران (۱۳۷۶) نیز تائید شده است. از طرفی کشت زود هنگام باعث استقرار مناسب آن شده و نهایتا این امر منجر به افزایش طول بوته میشود (هاشمآبادی و صداقتحور، ۱۳۸۵). به طور کلی ارتفاع گیاه یک صفت ژنتیکی میباشد اما میتواند تحت تأثیر مدیریتهای خوب مزرعهای و شرایط اقلیمی قرار گیرد.
شکل ۴-۳ اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر ارتفاع بوته باقلا
۴-۱-۳ تعداد شاخه فرعی
ساقه اصلی باقلا دارای انشعابات جانبی فراوانی است که معمولا از پایین ساقه اصلی، نزدیک سطح خاک به وجود میآیند و ممکن است به ۷ عدد هم برسد (مجنون حسینی، ۱۹۹۷). جدول تجزیه واریانس دادهها نشان داد که کاربرد کود فسفر تاثیر معنیداری بر تعداد شاخه فرعی نداشت لیکن اثر تاریخ کاشت و اثر متقابل تیمارهای آزمایشی معنیدار بود (جدول ۴-۱). شارما و همکاران[۵۱] (۱۹۸۸) نتیجه گرفتند که تاریخ کاشت، تراکم بوته و خصوصیات ژنتیکی گیاه میتواند تولید شاخه فرعی گیاه را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین تعداد شاخههای فرعی یک صفت ژنتیکی گیاه هست که کمتر تحت تاثیر تیمار کودی قرار گرفته است. نتایج برشدهی تیمارهای آزمایشی نشان داد (جدول ۴-۲) بیشترین و کمترین شاخه فرعی در تیمارهای آزمایشی به ترتیب به تاریخ کشت ۱۰ مهر با کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم فسفر (با میانگین ۲/۷ شاخه)، و تاریخ کشت ۱۰ آذر با کاربرد ۵۰ کیلوگرم فسفر (با میانگین ۳۳/۲ شاخه) و بدون مصرف کود فسفر (با میانگین ۸/۲ شاخه) تعلق گرفت (جدول ۴-۳). به طور کلی تعداد شاخه فرعی بیشتر در تاریخ کشت ۱۰ مهر را میتوان به کشت زود هنگام و بالا بودن درجه حرارت هوا نسبت داد از طرف دیگر تعداد شاخه فرعی کمتر در تاریخ کشت ۱۰ آذر را میتوان به کشت دیر هنگام و نامناسب بودن شرایط محیطی از نظر درجه حرارت نسبت داد. لذا میتوان نتیجه گرفت که دوره رویشی طولانیتر میتواند موجب افزایش تعداد انشعابات باقلا شود که این نتایج با گزارشات فاروک[۵۲] ( ۱۹۸۹ ) و هاشمآبادی و صداقتحور (۱۳۸۵)، همخوانی دارند. در تاریخ کاشت ۲۵ مهر نسبت به ۱۰ مهر تعداد شاخهها کاهش یافت در حالیکه مصرف کود فسفر در این تاریخ کاشت موجب جلوگیری از کاهش معنیدار آن گردید. این موضوع نشان داد که کود فسفر، اثر تاریخ کاشت از ۱۰ مهر به ۲۵ مهر بر کاهش تعداد شاخهها را خنثی کرده است.
جدول ۴-۲ برشدهی اثرمتقابل تیمارهای آزمایشی بر تعداد شاخه فرعی
مجموع مربعات
درجه آزادی
منابع تغییرات
۰۵۰/۰ ۱۲/۲
۳
۱۰ مهر
۰۰۰۴/۰ ۰۴/۶
۳
۲۵ مهر
۴۵۳۱/۰ ۶۶۹/۰
۳
۱۰ آبان
۸۸۹/۰ ۱۵۵/۰
۳
۲۵ آبان
۲۳۹۳/۰ ۱۰/۱
۳
۱۰ آذر
اعداد توان در بالا و سمت راست هر کدام از مجموع مربعات، سطوح احتمال خطا را نشان میدهد.
