زنان در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سؤالات خود را بسیاری از اوقات از همسران رسول خدا و دختر بزرگوارش می پرسیدند. زنی نزد حضرت فاطمه سلام الله علیها آمد و گفت: مادر ناتوانی دارم و برخی مسائل نماز برایش مشتبه شده، مرا نزد شما فرستاد تا مسئله اش را بپرسم. بعد سؤال خود را مطرح کرد و حضرت فاطمه سلام الله علیها جواب پرسش وی را داد.^[۷۵۳]

۲-۱-۲۶-رعایت حقوق همسر هنگام جدایی
اسلام بسیار در باره زنان سفارش نموده است؛ در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که همواره جبرئیل مرا نسبت به زنان سفارش می کرد؛ بدان سان که پنداشتم طلاق زن جایز نیست« مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی فِی أَمْرِ النِّسَاءِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَحْرُمُ طَلَاقُهُنَّ »^[۷۵۴]
اما گاه اختلافات زندگی به قدری است که فقط از طریق جدایی و طلاق می توان آن را حل نمود. قرآن کریم در این موقعیت به مردان دستور می دهد، هنگام تصمیم بر جدایی به موارد زیر توجه کامل داشته باشند:
۱- سپری نمودن مدت زمانی در کنار همسر« وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُن‏. . »^[۷۵۵]
۲-دعوت به وصل و دوستی از طریق نگهداری همسر به طور شایسته « . .فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ. . »^[۷۵۶]تا زمینه آشتی زوجین فراهم شود.
۳- برخورد نیک و پسندیده در صورتی که تصمیم بر جدایی قطعی باشد.« . . أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ.. .»^[۷۵۷]
۴- هیچ گونه خدعه و نیرنگ در هنگام جدایی در نگهداری آن ها نزد خود بکار نرود. اسلام این کار را ستم به خود فرد عمل کننده، می داند« . . وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَه‏ . . »^[۷۵۸]
۵-فراهم نمودن مسکن نزدیک به خود در ایام عده طلاق: «. .أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنْتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ. . »^[۷۵۹]
۶-عدم ظلم و ستم بر زنان طلاق گرفته تا مجبور به ترک منزل شوند: « . . وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ . . .»^[۷۶۰]
۷- بر عهده گرفتن مخارج زنان باردار تا هنگامی که وضع حمل نمایند: « . . وَ إِنْ کُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ . . »^[۷۶۱]
۸- در نظر گرفتن پاداش در مقابل شیر دادن به فرزند:« . . فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ . . »^[۷۶۲]
۹- در صورتی که مادر تمایل به شیر دادن فرزند خود را نداشت، پدران نباید بر آن ها سخت گیرند، بلکه لازم است، فرد دیگری را برای این کار انتخاب نمایند. « . . أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‏. . »^[۷۶۳] البته این حقوق و تکالیف متقابل برای زنان نیز می باشد، اما مردان در رعایت آن مسئولیت و اولویت بیشتری دارند.«. . و لَهُنَّ مِثْلُ الَّذی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَه . . »^[۷۶۴]
۲-۲-عملکرد پدر در مقابل فرزند دختر
کودک در خانواده رشد می کند و شخصیت او شکل می گیرد. همو منسوب به والدین و اثر به جای مانده از آن ها^[۷۶۵] می باشد. والدین در ایجاد شرایط مساعد برای تعلیم و تربیت او و آموختن آداب نیکو« أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ»^[۷۶۶] مسئول می باشند. آن ها به گونه ای متفاوت با فرزندان خود پیوند برقرار می کنند و کودکان می تواند از دنیای شگفت انگیز هر دو جنس برخوردار شوند. پدر و مادر باید شیوه هایی جهت بالا بردن قوای فکری، توانمندی های جسمی و نحوه شکل گیری خصلت های اخلاقی فرزندان خویش اتخاذ نمایند و این امر با همکاری آن ها در برقراری هماهنگی بین شیوه های تربیتی و درک نیازها و دلبستگی های فرزند میسر خواهد بود. در بین فرزندان تربیت دختران که سازندگان نسل آینده می باشند، از اهمیت خاصی برخوردار است. در اسلام سفارش فراوان در خصوص فرزند دختر شده است. در حالی که قبل از اسلام، عرب ها از شنیدن خبر تولد فرزند دختر، چهره شان به تیرگی می گرایید^[۷۶۷] و گاه اقدام به کشتن او و زنده به گور کردنش می نمودند.^[۷۶۸]امام صادق علیه السلام هر فردی را که آرزوی مرگ دختری را کند، گناهکار می داند و می فرمایند: « مَنْ تَمَنَّى مَوْتَ الْبَنَاتِ حُرِمَ أَجْرَهُنَّ- وَ لَقِیَ اللَّهَ تَعَالَى عَاصِیاً »^[۷۶۹] هم ایشان نظر مردی را که تازه ازدواج کرده بود، در باره همسرش سؤال نمودند. وی اظهار داشت من هر خیر و خوبی که مردی در همسر خود می یابد من در همسر خویش یافتم، اما او به من خیانت کرده است. حضرت پرسید: چه خیانتی؟ آن مرد گفت: همسرم برای من دختر زایید. آن حضرت فرمود: گویا دختر دوست نداری. همانا خداوند عزوجل می فرماید: نمی دانید پدران و فرزندانتان، کدامیک برای شما سودمندترند. « کَیْفَ رَأَیْتَ- فَقُلْتُ مَا رَأَى رَجُلٌ مِنْ خَیْرٍ فِی امْرَأَهٍ- إِلَّا وَ قَدْ رَأَیْتُهُ فِیهَا وَ لَکِنْ خَانَتْنِی- فَقَالَ وَ مَا هُوَ قُلْتُ وَلَدَتْ جَارِیَهً- فَقَالَ لَعَلَّکَ کَرِهْتَهَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً^[۷۷۰]».^[۷۷۱] اسلام با توجه به این که در بین عامه مردم داشتن فرزند دختر عار و ننگ محسوب می شد با این دیدگاه باطل مبارزه نموده و سفارش هایی را در مورد دختر به والدین نموده است. در این قسمت به اهمیت رعایت برخی از این نکات از طرف پدر در خصوص فرزند اشاره می شود تا مشخص گردد اسلام در خصوص رعایت حقوق فرزندان (اعم از دختر و پسر)بسیار تأکید دارد.
۲-۲-۱-احترام به حق حیات
قرآن کریم رازق را خداوند تعالی دانسته و کشتن فرزند از ترس روزی را گناه بزرگی قلمداد نموده است: «وَ لَا تَقْتُلُواْ أَوْلَادَکُمْ خَشْیَهَ إِمْلَاقٍ نحَّْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِیَّاکمُ‏ْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خِطًْا کَبِیرًا »^[۷۷۲]
۲-۲-۲-انتخاب نام زیبا
اسلام تا جایی به جایگاه فرزند توجه نموده است که انتخاب نام نیکو و زیبا برای فرزند را یکی از حقوق می داند. زیرا نام هر فرد تأثیر روانی خاصی بر او می گذارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «من حقّ الولد علی الوالدین یحسّ اسمه»^[۷۷۳] امام رضا علیه السلام نخستین احسان و نیکی پدر به فرزندش را انتخاب نام نیکو برمی شمارد و می فرمایند:« اول مایبر الرجل ولده ان یسمیه باسم حسن فلیحسن احدکم اسم ولده»^[۷۷۴]
۲-۲-۳-توجه به هویت جنسی و عدم تغییر آن
در برخی خانواده ها برتری با جنس مذکر است. این خانواده ها مایلند نخستین فرزند و نیز بیشتر کودکان خانواده پسر باشند. بدین روی به جهت فقدان فرزند مذکر یا شوق به تعداد بیشتر جنس مذکر اقدام به تربیت یکسان فرزندان بر اساس الگوهای پسرانه می نمایند که این امر در شخصیت فرزند دختر تأثیر منفی و جبران ناپذیری دارد. بدین روی روان شناسان معتقدند دخترها باید زن و پسرها باید مرد تربیت شوند^[۷۷۵]و بر اساس طبیعت خود رشد کنند و شکل گیرند.
۲-۲-۴-تلاش در تأمین هزینه زندگی جهت رفاه حال فرزندان( اعم از پسر و دختر)
پدر عهده دار مخارج زندگی همسر و فرزندان خویش می باشد. رسول خدا صلی الله علیه و آله، خداوند تبارک و تعالی را یاور کسانی می دانند که مخارج دختری را بر عهده گیرد: « إِذَا أَصَابَ الرَّجُلُ ابْنَهً بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکاً- فَأَمَرَّ جَنَاحَهُ عَلَى رَأْسِهَا وَ صَدْرِهَا وَ قَالَ- ضَعِیفَهٌ خُلِقَتْ مِنْ ضَعْفٍ الْمُنْفِقُ عَلَیْهَا مُعَانٌ»^[۷۷۶]هم ایشان تحمل مشکلات زندگی خانواده و فرزند را به منزله جهاد و کوشش در راه خدا بر می شمارند. « . . .فمقاساه الاهل و الولد بمنزله الجهاد فی سبیل الله»^[۷۷۷]بدین روی تلاش پدر در تأمین آسایش فرزندان به جهاد تشبیه شده تا تشویقی برای پدر باشد و این امر را کم اهمیت تلقی ننماید.
۲-۲-۵-توجه به تغذیه فرزند
تغذیه به خصوص در سال های نخست زندگی برای رشد طبیعی اهمیتی شایان دارد. نه تنها مقدار غذایی که کودک می خورد، بلکه ویتامینی که در غذا موجود است در رشد فرزند اهمیت فراوانی دارد. امام صادق علیه السلام به والدین در خصوص تغذیه صحیح کودکان سفارش می نمایند، که به آن ها سویق( غذایی که از آرد گندم و جو تهیه می شود) خورانده شود تا گوشت بر بدن بروید و استخوان ها محکم گردد. «اسْقُوا صِبْیَانَکُمُ السَّوِیقَ فِی صِغَرِهِمْ فَإِنَّ ذَلِکَ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ »^[۷۷۸] پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نیز در خصوص اهمیت تغذیه دختران پس از تربیت صحیح به والدین سفارش می نماید که کسی که دارای دختر است،‌ اگر او را تربیت نماید و در تربیت او نیکو عمل کند و او را تغذیه کند و در تغذیه او درست عمل کند و نعمت هایی که خدا به او ارزانی داشت نسبت به دخترش دریغ نکند، برای او میمنه و میسره ای(حمایت کننده ای) است از آتش به سوی بهشت. «من کان له ابنه، فادّبها و احسن ادّبها ، و غذاها فاحسن غذاها، و اسبغ علیها من النعم التی اسبغ الله علیه، کانت له میمنه و میسره من النار الی الجنه»^[۷۷۹]
۲-۲-۶-ایجاد حرکت و جنبش
کودکان برای پرورش قوای جسمی و فکری به بازی و جنب و جوش نیازمندند و اشتغال آن ها به بازی همراه با برنامه ریزی صحیح موجب رشد همه جانبه آن ها می گردد. امام صادق علیه السلامسفارش می نمایند که هفت سال اول زندگی کودک آزادانه به بازی و جنبش های بدنی مصروف گردد. «الْغُلَامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ»^[۷۸۰]
۲-۲-۷-همیاری و همکاری در بازی های کودکانه
همکاری و شرکت بزرگسالان در بازی های کودکانه و به تصویر کشیدن نحوه بازی کردن با اسباب بازی –البته نه تحت نفوذ و فشار غیر عادی والدین-موجب رشد ذهنی، احساسی و توانایی های فرزند گشته، توجه او را به سمت رعایت قواعد و مقررات، احترام به حقوق دیگران، ایجاد نظم و پی بردن به توانایی های خود^[۷۸۱] جلب می کند.^[۷۸۲] بدین روی بازی برای آن ها درس، کار و فراگیری اصول تربیتی است. رسول اکرم صلی الله علیه و آله افرادی را که دارای طفل خردسال هستند به همکاری و همیاری در جنبش های کودکانه و ایجاد حالات بچه گانه در خود سفارش می نماید: « مَنْ کَانَ عِنْدَهُ صَبِیٌّ فَلْیَتَصَابَ لَهُ»^[۷۸۳]
۲-۲-۸-توجه به سرور و شادمانی
معارف دین توجه به سرور و شادی در کودکان را با اهمیت دانسته و آن را وسیله ای برای شادمانی آخرت قرار داده است. « مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کَانَ لَهُ حَسَنَهٌ وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ»^[۷۸۴]
۲-۲-۹-محبت به فرزند
دختران به مهربانی پدر نیازمندند و پدران نباید در هیچ زمانی مهر و محبت خود را از دخترانشان دریغ کنند.^[۷۸۵] کودکانی که محروم از مهر و محبت والدین بزرگ می شوند، در دوران کودکی و بزرگسالی دچار آثار منفی و کمبود محبت می گردند، به طوری که در روح و رفتار آن ها نمایان می شود. دین اسلام به محبت و ترحم فرزندان سفارش می نماید: « أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَارْحَمُوهُمْ »^[۷۸۶] و آن را نشانه ایمان به خدا « لو کنتم تؤمنون بالله و رسوله، لرحمتم الصبیان»^[۷۸۷] و جلب ترحم پروردگار می داند« إِنَّ اللَّهَ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ»^[۷۸۸] و مسلمانان را به انجام آن تشویق می نماید« لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا وَ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا»^[۷۸۹]که کودکان را دوست بدارند و به آن ها مهر بورزند«احبّوا الصبیان و ارحموهم»^[۷۹۰]
از جمله راه های ابراز محبت:
- بوسیدن و در آغوش کشیدن آن ها:
دختران به در آغوش کشیده شدن از طرف پدران و نوازش کردن آن ها نیازمندند.^[۷۹۱] اگر پدری روحیه نوازش دخترش را داشته باشد، به او احساس زندگی و آرامش را منتقل کرده است. پیامبر صلی الله علیه و آله هر صبح کودکان را مورد نوازش قرار داده « کان النبیّ صلی الله علیه و آله اذا اصبح مسح علی رؤوس ولده»^[۷۹۲] و بوسیدن کودکان را سفارش می نماید و آن را مساوی ایجاد درجه ای در بهشت می داند: « اکثروا من قبله اولادکم فان لکم بکل قبله درجه فی الجنه . مابین کل درجه خمسمأه عام»^[۷۹۳]سیره ایشان نیز گواه بر این مطلب است. اقرع بن حابس می گوید: دیدم پیغمبر فرزند خود، حسن را می بوسد. عرض کردم برای من ده فرزند است که هیچ یک از آن ها را نبوسیده ام. پیغمبر فرمود: «لَا یَرْحَمُ اللَّهُ مَنْ لَا یَرْحَمُ النَّاسَ»^[۷۹۴]
- تکریم دختران:
دختر به توجه، تصدیق و تأیید پدر نیازمند است. برای او چیزی جذاب تر از این نیست که به بهترین،‌ زیباترین و خوش بوترین چیزها توصیف شود. حضرت علی علیه السلام به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دختر را به شاخه گلی توصیف می نمایند و می فرمایند: « کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا بُشِّرَ بِجَارِیَهٍ قَالَ رَیْحَانَهٌ وَ رِزْقُهَا عَلَى اللَّهِ‌»^[۷۹۵] هم ایشان(پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم) دختر را بهترین فرزندان « خَیْرُ أَوْلَادِکُمُ الْبَنَاتُ‌»^[۷۹۶]، مونس و کمک کار والدین، سرشار از لطف و محبت «نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ- مُلْطِفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُؤْنِسَاتٌ مُبَارَکَاتٌ مُفَلِّیَاتٌ»^[۷۹۷]مونس و مبارک «نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ مُلْطِفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُؤْنِسَاتٌ بَاکِیَاتٌ مُبَارَکَاتٌ‌»^[۷۹۸] دانسته و دختر عزیز خود را حوریه ای به شکل انسان می دانند. «إِنَّ فَاطِمَهَ خُلِقَتْ حُورِیَّهً فِی صُورَهِ إِنْسِیَّه»ٍ ^[۷۹۹]
۲-۲-۱۰-توجه به حضور در کنار فرزند
والدین لازم است به گونه ای کار خود را سازماندهی کنند که حضور بیشتری در کنار فرزند داشته باشند. گاه با یک بار تماس تلفنی به او نشان دهند که بخش جدا نشدنی از زندگی کاری اوست. ^[۸۰۰]بررسی های خانم جانستون نیکسون^[۸۰۱] مدیر مؤسسه دختران پس از مدت های تحقیق نشان می دهد، دخترانی که در دوران نوجوانی با پدرانشان در ارتباط نزدیک هستند، اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنند و در مدرسه، دانش آموزان موفق تری هستند.^[۸۰۲]
۲-۲-۱۱-وفای به عهد
در روایات در مورد رشد اخلاقی و عاطفی کودک آمده است که وقتی به او وعده ای دادید، به آن وفا کنید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:« أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ- وَ إِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ شَیْئاً فَفُوا لَهُمْ- فَإِنَّهُمْ لَا یَرَوْنَ إِلَّا أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ»^[۸۰۳]
۲-۲-۱۲-اکرام و احترام نسبت به فرزند
کودکان، موجودات انسانی هستند و از این جهت، باید از طرف پدر و مادر مورد احترام قرار گیرند.^[۸۰۴]اکرام و احترام والدین نسبت به آن ها موجب رشد شخصیت و ایجاد روحیه اعتماد به نفس در او می گردد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روزگاری که مردم دختر را مایه ننگ خود می دانستند و او را زنده به گور می کردند، به عهده گرفتن معیشت دو یا سه دختر را همنشینی با خود در بهشت بیان می نمایند: « مَنْ عَالَ ابْنَتَیْنِ أَوْ ثَلَاثاً کَانَ مَعِی فِی الْجَنَّهِ‌»^[۸۰۵] و اجر احترام به دختر را بهشت بیان می فرمایند «کسی که فرزند پسرش را بر دخترش مقدم ندارد و دخترش را مورد اهانت قرار ندهد، داخل بهشت می شود.»^[۸۰۶]هم ایشان در عمل به فرزند دختر خویش بسیار احترام می نمایند به طوری که هرگاه فاطمه زهرا سلام الله علیها بر ایشان وارد می شدند، به او خوش آمد گفته و به پا می خاستند و دست دخترشان را گرفته و می بوسیدند و او را در مکان خویش می نشاندند« اذا دخلت علی النبی صلی الله علیه و آله قام الیها فقبلها و اجلسها فی مجلسه»^[۸۰۷] برخورد ایشان با دخترشان به گونه ای بود که دیگران او را محبوب ترین افراد نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می دانستند. ابن عبدالبر و ابن اثیر به سند خود از جُمَیع بن عمیر تیمی نقل می کنند که گفت: از عایشه سؤال کردم، چه کسی نزد رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم محبوبتر از همه بود؟ گفت: فاطمه.گفتم:از مردها؟ گفت: علی.« کان احبّ النساء الی رسول الله صلی الله علیه و آله فاطمه و من الرجال علی»^[۸۰۸]
۲-۲-۱۳-تربیت کردن