پژوهشگر در پنجمین روز بعد از برنامه ریزی، مجدداً ابزارهای تصویری اضطراب (ضمیمه شماره ۲) و ابزار سنجش درد (ضمیمه شماره ۳) را با کمک کودک تکمیل کرد، و تفاوت حاصل میانگین های قبل و پس از آزمون را از نظر آماری مطالعه نمود.
جامعه آماری
جامعه شامل گروهی از افراد است که یک چند صفت مشترک دارند که این صفات مورد توجه محقق باشند. جامعه ممکن است همه افراد یک نوع خاص و یا عده محدودتری از همان گروه را دربر گیرد (ست، ترجمه شریفی، ۱۳۸۱) در این پژوهش جامعه آماری عبارت است از همه کودکان ۴ تا ۶ سال مراکز درمانی طالقانی، شهدای تجریش و مهراد که مدت بستری شان از یک ماه بیشتر باشد.
کل جامعه آماری کودکان ۴ تا ۶ ساله یک ماه بستری در بیمارستانهای شهر تهران حدود ۵۰ نفر بود که در نهایت ۳۰ نمونه در دسترس انتخاب گردید.
نمونه تحقیق و روش نمونه گیری
در این پژوهش با توجه به تعداد محدود نمونه کودکان ۴ تا ۶ ساله مدت یکماه بستری واجد شرایط و همچنین با توجه به شرایط ویژه بیماری کودکان (بخش خون)، پژوهشگر بر آن شد تا از ۳۰ نمونه به صورت غیر احتمالی و در دسترس استفاده نماید. در این پژوهش پسران ۱۹ نفر (۳ و ۶۳%) و دختران (۷ و ۳۶%) تعداد نمونه را تشکیل می دادند.
نمونه، گروه کوچکتری از جامعه است که برای مشاهده و تجزیه و تحلیل انتخاب شده است. با مشاهده مشخصات نمونه ای که از یک جامعه انتخاب شده است می توان از مشخصات کل استنتاج یعنی به عمل آورد (بست، ترجمه شریفی، ۱۳۸۱).

روش جمع آوری اطلاعات
پژوهشگر از ۱ آذر ۸۷ الی ۸ دی ماه ۸۷ در محیط های مورد پژوهش (طالقانی، شهدای تجریش، مهراد کودکان) حضور یافته است.
نمونه پژوهش با توجه به ویژگی های نمونه پژوهش بستری در بخش های خون بیمارستان های کودکان تهران (طالقانی، شهدای تجریش، مهراد) انتخاب شده است.
پرسشنامه مخصوص دموگرافیک بیمار (مشخصات بیمار)
… محدوده سنی ۴ – ۶ سال ؛
… سلامتی جسمی و روانی و داشتن هوشیاری تا حدی که مانع از انجام پژوهش نشود ؛
… همراهی یکی از والدین طی مدت بستری ؛
… حداقل مدت بستری شدن ۳۰ روز ؛
… نداشتن سابقه بستری شدن در بیمارستان بیشتر از ۳ مرتبه ؛
… کودک در حال حاضر مورد جراحی نداشته باشد ؛
… عدم مصرف داروهای کاهش دهنده اضطراب ( از طریق پرونده بیمار که توسط پرستاران اعلام می گردد بررسی می شود).
یک نمونه ایده آال آنقدر بزرگ است که می تواند معرف دقیق جامعه ای باشد که محقق می خواهد نتیجه تحقیق را به آن تعمیم دهد و آنقدر کوچک است که از نظر دستیابی به آزمودنیها، صرف پول و وقت، و پیچیدگی های تجزیه و تحلیل داده های انتخاب آن مقرون به صرفه است. برای برآورد حجم یک نمونه دقیق هیچ رقم معین یا درصد ثابتی از افراد جامعه وجود ندارد. این امر ممکن است به ماهیت جامعه موردنظر یا داده هایی که باید جمع آوری و تجزیه و تحلیل شوند بستگی داشته باشد (سبتف ترجمه شریفی، ۱۳۸۱ ).
فرم مشخصات دموگرافیک بیمار شامل سن، جنس، تعداد افراد خانواده، رتبه تولد، تحصیلات پدر و مادر می باشد.
ابزار گردآوری داده ها :
ù ابزار خودسنجی ترس های بالینی کودکان ؛
ù آزمون تصویری اضطراب «پی یری» ؛
ù مقیاس سنجش درد در کودکان ( لیوانهای مدرج ).
ابزار خودسنجی ترس های بالینی کودک شامل چهار مقوله «ترس از رویه های درمانی، ترس از محیط، مسائل درونی فردی و مسائل برون فردی» می باشد. هر مقوله خود از چهار مقوله تشکیل شده است که بر حسب نوع ترس کودک تکیمل می گردد. این ابزار دارای درجه بندی شدت از صفر تا ۲ می باشد. بدین ترتیب که هر مقوله به طور جداگانه درج و سپس ۴ مقوله با هم جمع می شوند تا نمره کل ترس محاسبه شود. محدوده نمره ای از صفر (کمترین) تا ۵۴ (بیشترین) می باشد. از کودک خواسته می شود موارد ترس خود را در بیمارستان بیان کند.
برای تعیین نمره آزمون تصویری مقیاس خودسنجی اضطراب استفاده شد. این ابزار شامل ۷ چهره نقاشی کارتونی با ذکر شماره ای در زیر هر یک می باشد که مقیاس عددی ۱ تا ۷ را می سازد. بدین وسیله آزمودنی به سوی انتخاب چهره مناسب با احساس یا وضعیت خود رهنمون می شود. چهار شماره ۱ حالت خنثی دارد؛ اما چهره دوم تا هفتم میزان افزایش اضطراب را به نمایش می گذارند. کار با این سوال شروع می شود که «شما کدام هستید؟» کودک در حضور پژوهشگر یک چهره متناسب با حالت خودش قبل و بعد از اجرای برنامه بازی انتخاب کرد. آرتز نیز در پژوهش خود از ابزار هفت تصویری برای کودکان سن ۴ تا ۶ سال استفاده نمود. وی عنوان می کند به دلیل اینکه این ابزار از نظر تکاملی با اواخر مرحله پیش عملیاتی تناسب دارد ؛ حتی کودکان ۴ ساله به خوبی آنرا می فهمند.
مری لوالرتن (۱۹۹۴) در بیمارستان آموزشی ایزاک کانادا روی ۷۵ کودک ۳ تا ۱۵ ساله قبل از جراحی، به کار برد. حجاران (۱۳۷۴) در تحقیق خود روی ۲۴۰ کودک ۴ تا ۱۲ ساله جهت شناخت نقش ملاحظات رفتاری – شناختی دارویی در کاهش آشفتگی ناشی از شیوه های پزشکی در کودکان سرطانی، و باقر کلانتری (۱۳۷۵) جهت سنجش اضطراب کودکان سن مدرسه قبل از جراحی شکمی از این ابزار استفاده نموده اند؛ روانی پور (۱۳۷۸) نیز از این ابزار جهت تعیین میزان اضطراب کودکان سن مدرسه قبل از تزریق وریدی استفاده نمود.
در مقیاس سنجش درد ۶ لیوان با میزان آبهای متفاوت وجود دارد. ابتدا از کودک می پرسیم دردی که در حال حاضر داری به اندازه چه مقدار از آب لیوانهاست؟ کودک یک لیوان را با توجه به مقدار دردش نشان می دهد. لیوان شماره ۱ حالت خنثی دارد و به همین ترتیب تا لیوان شماره ۶ که بیشترین نمره را به خود اختصاص می دهد.
اعتبار علمی (روایی ابزار گردآوری داده ها ) :
برای تعیین اعتبار علمی ابزار گردآوری داده ها، هایده ممی یانلو ۱۳۷۹ از روش اعتبار محتوی استفاده کرده است. بدین صورت که با مطالعه کتب، مقالات معتبر جدید و تحقیقات متناوب و مکاتبه با خارج از کشور ابزار گردآوری داده ها تهیه گردید. سپس این ابزار به ۱۰ تن از اعضاء هیات علمی دانشگاههای تربیت مدرس، تهران، و ۳ روانشناس عضو هیات علمی در دانشگاه تربیت مدرس ارائه شد و نظرهای اصلاحی و پیشنهادی آنها جمع آوری گردید. و در نهایت با توجه به این نظرها و با تایید اساتید محترم راهنما، مشاور ابزار جمع آوری اطلاعات معتبر گردید.
اعتبار علمی (پایانی ابزار گردآوری داده ها)
پایانی ابزار ثبت نمره آزمون تصویری اضطراب در مطالعه ای که روانی پور (۱۳۷۸) انجام داده اشت سنجیده شده است. این پژوهشگر برای تعیین پایانی از پایایی هم ارز استفاده نموده؛ به طوریکه این ابزار توسط پژوهشگر و همکاری وی جداگانه به فاصله ۵ دقیقه مورد استفاده قرار گرفت و پایایی هم ارز آن تعیین و میزان پایایی ۹۵% محاسبه گردید.
روانی پور برای بررسی پایایی ابزار سنجش ترسهای بالینی کودکان از روش آزمون مجدد استفاده کرد. از آنجایی که به دلیل متناسب بودن این ابزار با فرهنگ جامعه مورد پژوهش تغییراتی در آن داده شده است. علی رغم محاسبه پایایی آن توسط پژوهشگران مختلف مجدداً پایایی آن در این پژوهش سنجیده شد. بدین تربیت که این ابزار به طور جداگانه به فاصله یک ساعت در اختیار آزمودنی قرار داده شد و با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون پایایی آن ۹۳% محاسبه گردید.
روش جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این پژوهش تحلیل های آماری توصیفی شامل محاسبه فراوانی، درصد فراوانی و میانگین به صورت جداول و نمودارها، ارائه خواهد شد.
در تجزیه و تحلیل داده ها، مهمترین آزمونهای آماری که برای آزمون فرضیه های پژوهشی به کار رفته است عبارتند از : آزمون آماری T استودنت نمونه های جفت یا وابسته و آزمون ضریب همبستگی پیرسون.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
قسمت اول : آمار توصیفی
در این پژوهش تحلیل های آمار توصیفی شامل سن، جنسیت، تعداد افراد خانواده، رتبه تولد، تحصیلات پدر و مادر کودکان نمونه آماری در قالب آمار توصیفی شامل فراوانی و درصد به صورت جداول و نمودارها، ارائه خواهد شد.
سن کودکان نمونه آماری
نمودار و جدول شماره ۱ – ۴ توزیع فراوانی، درصد و درصد تراکمی سن کودکان نمونه آماری را نشان می دهد. همانگونه که ملاحظه می شود؛ بیشترین میزان سن کودکان مربوط به سنین ۴ و ۵ و ۶ سال است که به ترتیب ۷/۱۶% ، ۳۰% ، ۳/۵۳% درصد را به خود اختصاص داده است. بنابراین نیمی از کودکان بیماران خونی این پژوهش ۶ سال دارند.
جدول ۱ – ۴ ) فراوانی، درصد و درصد تراکمی سن کودکان