صفحه فصل اول: مقدمه 1-1: مسئله ی تحقیق. 3 1-2: اهمیت و ضرورت تحقیق 4 1-3: هدف تحقیق 5 1-4: سؤالات تحقیق 5 1-5: منابع آماری 5 1-6: روش تحقیق. 6 1-7: ساختار پایان نامه . 6 1-8: تفاوت مطالعه ی حاضر با مطالعات پیشین. 6 1-9: محدودیت های تحقیق 7 فصل دوم: پیشینه ی تحقیق 2-1: مقدمه. 9 2-2: تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر سرمایه ی انسانی 9 2-3: تأثیر سرمایه ی انسانی بر سرمایه ی اجتماعی 14 2-4: تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر رشد و توسعه ی اقتصادی 18 2-5: تأثیر سرمایه ی انسانی بر رشد اقتصادی 27 2-6: اثر توسعه و رشد اقتصادی بر متغیرهای اجتماعی. 31 2-7: جمع بندی فصل. 32 عنوان                                                                                                                      صفحه فصل سوم: مبانی نظری و ساختار الگو 3-1: مقدمه. 34 3-2: تعاریف سرمایه، سرمایه ی انسانی، سرمایه ی اجتماعی و شاخص های اندازه گیری آنها 35 3-2-1: تعریف سرمایه. 35 3-2-2: تعریف سرمایه ی انسانی 35 3-2-3: شاخص های اندازه گیری سرمایه ی انسانی 37 3-2-4: تعریف سرمایه ی اجتماعی. 38 3-2-5: جنبه های سرمایه ی اجتماعی. 41 3-2-6: سطوح سرمایه ی اجتماعی . 42 3-2-7: وجه منفی سرمایه ی اجتماعی. 43 3-2-8: شاخص های اندازه گیری سرمایه ی اجتماعی. 43 3-2-9: تفاوت سرمایه ی اجتماعی با سرمایه ی های دیگر 52 3-2-10: وجه تمایز سرمایه ی انسانی و سرمایه ی اجتماعی. 52 3-3: مبانی نظری ارتباط بین متغیرها 54 3-3-1: تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر سرمایه ی انسانی. 54 3-3-2: تأثیر سرمایه ی انسانی بر سرمایه ی اجتماعی. 60 3-3-3: تأثیر سرمایه ی انسانی بر رشد اقتصادی 65 3-3-4: تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر رشد اقتصادی. 66 3-3-5: سرمایه ی انسانی، سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی 68 3-4: روش شناسی اقتصاد سنجی. 69 3-4-1: مقدمه 69 3-4-1-1: مفهوم مانایی 69 3-4-1-2: آزمون ریشه ی واحد زیوت-اندریوز 69 3-4-1-3: آزمون علیت بر اساس تخمین خود رگرسیون برداری 72 فصل چهارم: برآورد و نتایج تجربی 4-1: مقدمه. 77 4-2: داده های مورد استفاده. 78 4-3: آزمون شکست ساختاری و آزمون مانایی (ریشه ی واحد). 79 عنوان                                                                                                                      صفحه 4-3-1: نتایج آزمون ریشه ی واحد زیوت-اندریوز (شکست ساختاری در زمان نامعلوم) 80 4-4: نتایج آزمون علیت. 91 4-4-1: تعیین وقفه ی بهینه. 91 4-4-2: نتایج آزمون علیت گرنجر. 92 4-4-3: نتایج آزمون علیت بر اساس روش تودا-یوماموتو (1995) 97 4-4-4: مقایسه نتایج آزمون علیت تودا-یوماموتو(1995) و آزمون علیت گرنجر. 103 4-5: جمع بندی و نتیجه گیری 109 فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری 5-1: خلاصه 114 5-2: نتیجه گیری 116 5-3: محدودیت های تحقیق و پیشنهادها برای مطالعات آینده. 118 فهرست منابع و مآخذ 119 پیوست 130 مقدمه یکی از وظایف مهم دولت ها در سیاست گذاری ها تأمین رفاه افراد جامعه می باشد. دولتها برای تحقق این هدف، رشد اقتصادی بالا را به عنوان یکی از اهداف مهم خود در برنامه ریزی های توسعه تلقی می کنند. برای رسیدن به رشد اقتصادی بالا، عوامل زیادی دخیل هستند و مطالعات زیادی توسط اقتصاددانان مختلف در این زمینه صورت گرفته است. از عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی می توان به 1- عوامل اقتصادی (مانند سرمایه ی فیزیکی، زیرساخت ها، سرمایه گذاری، صادرات، میزان نرخ ارز، درجه ی باز بودن اقتصاد، وسعت بازار سرمایه، سیستم بانکداری، تورم و شرایط زیست محیطی کشور) 2- عوامل انسانی (مانند میزان جمعیت فعال، بهره وری نیروی کار، شاخص توسعه ی انسانی) و 3- عوامل سیاسی (مانند عدم ثبات سیاسی و فساد) اشاره نمود (دورلاوف و همکاران[1]،2004: 152-141). با نگاهی دقیق به مطالعات گذشته، در می یابیم که عوامل نهادی و اجتماعی مانند سرمایه ی اجتماعی نزد محققین مورد توجه زیادی قرار نگرفته است در حالی که عوامل اجتماعی مانند فرهنگ، هنجارها و مقررات اجتماعی می توانند بر رشد اقتصادی مؤثر باشند. بعد از اینکه موضوع سرمایه ی اجتماعی مورد اهمیت قرار گرفت، اقتصاد دانان به این مسئله پی بردند که فرهنگ اجتماعی یا رفتار اجتماعی می تواند ثروتمند بودن یا فقیر ماندن بعضی از کشورها و مناطق را توضیح دهد. سرمایه ی اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی و موضوعی بین رشته ای است که در اوایل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال 1980 وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد و توسط دانشمندان مختلفی از جمله کلمن، پوتنام، بوردیو، فوکویاما و غیره گسترش داده شد. از نگاه بسیاری از اندیشمندان، سرمایه ی انسانی بهترین سرمایه جامعه محسوب می شد؛ اما این دانشمندان بعدها پذیرفتند که نقش سرمایه ی انسانی در وجود انسجام و یکپارچگی آن از اهمیت بیشتری برخوردار است که این انسجام و یکپارچگی در سایه ی همکاری، تعاون و اعتماد متقابل شکل می گیرد و باعث شد که موضوع سرمایه ی انسانی تبدیل به سرمایه ی اجتماعی شود. امروزه می توان گفت که سرمایه ی اجتماعی نقش بسیار مهم تری نسبت به سرمایه ی فیزیکی و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند؛ بطوری که شبکه های روابط جمعی و گروهی، انسجام بخش میان انسانها، سازمان ها با انسان ها و سازمان ها با سازمان هاست. به نظر کلمن، سرمایه ی اجتماعی ترکیبی از ساختارهای اجتماعی است که تسهیل کننده ی کنش های معینی از کنشگران در درون این ساختارهاست و اعضای جامعه از طریق تماس با یکدیگر و پایدار ساختن این ارتباطات، قادر به همکاری با یکدیگر می شوند و به این طریق منافعی را کسب می کنند که به تنهایی، قادر به کسب آنها نیستند (فیلد[2]،2003: 7). 1-1- مسئله ی تحقیق همانطور که می دانیم از دیرباز افزایش رشد اقتصادی یکی از اهداف مهم کشورها در سیاست گذاری ها محسوب می شود؛ بنابراین موضوع عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی برای اقتصاددانان، موضوعی دارای اهمیت است. اما در گذشته فقط به سرمایه ی مالی، طبیعی و سرمایه ی انسانی به عنوان عواملی تأثیر گذار در اقتصاد توجه شده است و به عواملی غیر مادی مانند ارزش ها، فرهنگ، صداقت، همکاری، اعتماد و غیره توجه نشده است. عوامل غیر مادی اشاره شده را می توان در یک کلمه با عنوان سرمایه ی اجتماعی خلاصه کرد. بنابراین اقتصاددانان و جامعه شناسان در دهه های اخیر به این نتیجه رسیده اند که علاوه بر عوامل مادی، عوامل غیر مادی و معنوی نیز بر رشد اقتصادی و رفاه جامعه مؤثر است و نقش آن ها غیر قابل کتمان می باشد. در بسیاری از مطالعات به موضوع تأثیر گذاری سرمایه ی انسانی و سرمایه ی اجتماعی بر رشد اقتصادی پرداخته شده است و نشان داده اند که این دو نوع سرمایه، تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته اند. سرمایه ی انسانی که شامل دانش، مهارت و شایستگی افراد است با افزایش کارایی، مهارت و تجربه ی کارکنان به تولید هرچه بیشتر منجر می شود و به بهبود رشد اقتصادی کمک می کند و بدین ترتیب سرمایه ی اجتماعی که همان اعتماد، صداقت، همکاری و کارهای گروهی است، مانع رفتار فرصت طلبانه، رانت جویی و تقلب در افراد می شود و از هدر رفتن منابع جلوگیری می کند و همچنین افزایش سرمایه ی اجتماعی، هزینه های مبادله[3]را کاهش می دهد. هزینه های مبادله آن دسته از هزینه هایی است که افراد در فرایند مبادله ی اقتصادی متحمل می شوند تا حقوق مالکیت خود را مشخص، تعریف و تضمین کنند که شامل هزینه های جستجو، انعقاد قراردادها، دیده بانی، نظارت[4] و کسب اطلاعات در مورد فروشنده، خریدار و کیفیت کالا و خدمات می باشد و در نتیجه در هزینه ها صرفه جویی می شود. کلمن(1988) نیز در مقاله ی خود نشان داده است چگونه سرمایه ی اجتماعی که در کیفیت روابط بین والدین و فرزندان خلاصه می شود می تواند بر میزان سرمایه ی انسانی (عملکرد فرزندان در مدرسه)