۸۲۲/۰
۰۷/۰
۰۱/۰
انسانی
زبان
۰۵۱/۰
۰۷/۰
۱۵/۰
علوم
۰۰۵/۰
۰۷/۰
۲۰/۰
مهندسی*
۷۱۱/۰
۰۹/۰
۰۳/۰
هنر
طبق جدول (۴-۴۱) آزمون تعقیبی نشان داد در مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب دانشکده، بیشترین تفاوت بین دانشکده مهندسی با انسانی، هنر و زبان بود. انسانی با علوم و هنر با زبان تفاوت معناداری نداشتند.
فصل پنجم
بحث ونتیجه گیری
مقدمه
هر پژوهش و فرایند حل مسئله از مراحل وابسته و بهم زنجیرهوار تشکیل شده است که آخرین حلقه این زنجیر، نتیجه گیری و ارائه راهحل و پیشنهادات است. به طور کلی هدف از تجزیه و تحلیل روشن کردن تحقیق است، یعنی در تجزیه و تحلیل باید واقعیت و حقیقت پدیده ها مشخص و روابط بین آنها روشن گردد. در این فصل، خلاصه ای از فصل های گذشته، نتایج برگرفته شده از خصوصیات و ویژگی های نمونه آماری و نتایج از آزمون سؤالهای تحقیق پرداخته شده است. با توجه به نتایج بدست آمده، پیشنهادهایی برای ارتقا سطح هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت پذیری دانشجویان ارائه شده و ضمن بیان محدودیتهای پژوهش، با توجه به تجربیات حاصل از انجام پژوهش، پیشنهادهایی برای محقّقین آینده که علاقمند به پژوهش در این زمینه می باشند، ارائه گردیده است.
۵-۱- خلاصه بحث
در این فصل، به بیان خلاصهای از فصلهای گذشته، نتایج برگرفته شده از خصوصیات و ویژگیهای نمونه آماری و نتایج حاصل از سوالهای تحقیق پرداخته شده است. هدف این پژوهش تحلیل روابط ساده و چندگانه بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه کاشان بوده است. با توجه که این تحقیق، در پنج فصل ارائه شده است؛ در فصل اول به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته شده است؛ و بر اساس اهداف تحقیق، فرضیاتی در نظر گرفته شده است و در آخر به تعریف مفاهیم نظری و عملیاتی متغیرها پرداخته شد. در فصل دوم که ادبیات و پیشینه تحقیق میباشد، در چهار بخش ارائه شد. بخش اول مبانی نظری مرتبط با هوش اخلاقی که شامل هوش و انواع هوش، تبیین مفهوم اخلاق، هوش اخلاقی،اصول هوش اخلاقی بوربا و لنینک و کیل و فواید هوش اخلاقی بود.در بخش دوم مبانی مرتبط با سرمایه اجتماعی که شامل تاریخچه سرمایه اجتماعی و اهمیت آن، تئوریپردازان و تعریف آن از سرمایه اجتماعی، تعریف مفهومی سرمایه و سرمایه اجتماعی و … بود. در بخش سوم مبانی نظری مرتبط با مسئولیت پذیری که شامل تببین مفهوم مسئولیت و مسئولیت پذیری، مسئولیت پذیری از منظر جامعهشناختی و روانشناسی، اهمیت و جایگاه مسئولیت پذیری از منظر اسلام، مسئولیت پذیری اجتماعی، ابعاد و مؤلفه های مسئولیت پذیری بود و در بخش چهارم ادبیات تحقیق و سوابق پژوهشی مرتبط با مسئله ارائه گردید. در فصل سوم به معرفی روش تحقیق پرداخته شد و مشخص که نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی است و از نظر اجرا توصیفی همبستگی میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی ۹۴-۱۳۹۳ به تعداد ۷۱۳۲ نفر بود که با بهره گرفتن از فرمول کوکران، ۲۵۷ نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بدست آمد. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پرسشنامه هوش اخلاقی در قالب چهل گویه در سه مؤلفه (راستگویی، بخشش و دلسوزی)، پرسشنامه سرمایه اجتماعی در قالب ۲۴ سوال در چهار مؤلفه (مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، تعلق اجتماعی و اعتماد اجتماعی) و پرسشنامه مسئولیت پذیری در قالب ۴۲ سوال در پنج مؤلفه (خودمدیریتی، امانتداری، وظیفه شناسی، سازمانیافتگی و پیشرفتگرایی) و با توجه به ویژگیهای دموکرافیگ افراد جامعه آماری(جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و دانشکده) تدوین و مورد بررسی قرار گرفت. روایی محتوایی و سازه پرسشنامه ها مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه هوش اخلاقی ۸۳/۰، سرمایه اجتماعی ۸۷/۰ و مسئولیت پذیری ۹۱/۰ برآورد گردید. تحلیل داده ها در سطح توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون تی، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون، مدل معادلات ساختاری و تحلیل مسیر) با بهره گرفتن از نرم افزار آماری SPSS و Amos انجام گردید.
۵-۲- یافته‌های تحقیق
رشد و پرورش هوش اخلاقی، سرمایه اجتماعی و مسئولیت پذیری دانشجویان مقوله مهمی است. آنچه مسلم است ویژگیهای اخلاقی و اجتماعی را نمی توان فقط به آموزش آن هم در کلاس درس محدود کرد، اما می توان محیطی تشویقی برای کمک به ایجاد آگاهی بیشتر از این مفاهیم و عمل به آنها ایجاد کرد. اهمیت برخورداری دانشجویان از هوش اخلاقی، مسئولیت پذیری و سرمایه اجتماعی بالا، بهبود رفتارها و پیدایش متخصصانی با اخلاق و در نتیجه جامعه اخلاق مدار و مسئول مدار است. لذا هدف کلی این تحقیق بررسی و تحلیل روابط ساده و چندگانه بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه بود. این تحقیق نیز با درک اهمیت این نکته تلاش کرده است که تصویری از وضعیت موجود هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه کاشان فراهم سازد. بر این مبنا، نتایج و یافته‌های حاصل از فرضیه‌های اصلی و فرعی پژوهش به‌صورت زیر خلاصه می‌گردد:
فرضیه اول: میانگین هوش اخلاقی دانشجویان دانشگاه مطلوب است.
طبق نتایج جدول ۴-۲۰ به‌دست آمده از این فرضیه نشان میدهد؛ میانگین هر یک از مؤلفه های هوش اخلاقی از میانگین فرضی (۳) بیشتر بود و فرض ادعای پژوهشگر مورد تأیید قرار گرفت. بالاترین میانگین مربوط به مؤلفه درستکاری به میزان ۷۰/۳ بود. طبق نتایج، وضعیت هوش اخلاقی دانشجویان، مطلوب است. این نشان می دهد دانشجویان می توانند اصول، ارزشها و باورهایشان که می تواند راهنمای عملشان باشد را به طور شفاف بیان کنند، معمولاً با کسی که ببینند کار نادرستی انجام میدهد مخالفت می کنند، حقیقت را میگویند مگر اینکه دلایل اخلاقی مهمی مانع شود، زمانی که برای انجام کاری موافقت می کنند، آن را تا آخر دنبال می نمایند، اکثر اوقات مسئولیت اشتباهات و شکستهای خود را میپذیرند و از اشتباهات خود به عنوان فرصتی برای بهبود عملکردشان استفاده می کنند، حتی زمانیکه فرد خطایی جدی انجام داده باشد قادر به بخشیدن و فراموش کردن هستند، معمولاً زمانی که با یک تصمیم مهم روبرو میشوند، آگاهانه آن را با عمیق ترین اصول، ارزشها و باورهایشان مطابقت می دهند، رویکرد غالبشان خدمت به دیگران است و به نیازهای رشدی و پیشرفت همکلاسیهای خود توجه دارند. وجود درستکاری نشان میدهد که دانشجویان به آنچه معتقدند عمل کرده و گفتار و کردار آنها صحیح است. نتایج حاکیست دانشجویان مسؤولیت اعمال خود و پیامدهای آن را بر عهده گرفته و اشتباهات و شکستهای خود را میپذیرند. وضعیت موجود مؤلفه بخشش هوش اخلاقی نیز بدان معنی است که دانشجویان ضمن آگاهی از عیوب خود و دیگران، مهارت بخشیدن را دارا هستند. دلسوزی به مفهوم مراقبت فعال از دیگران (مهربانی) است. دلسوزی، گسترده تر از مراقبت صرف از دیگران بوده و نشان دهنده احترام فرد به دیگران نیز می باشد که یک اثر بازگشتی هم دارد، زیرا در تعاملات اجتماعی، غالباً وقتی که انسانی مهربان و دلسوز در شرایط بحرانی قرار بگیرد دیگران نسبت به او همدردی می کنند. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق آراسته(۱۳۹۰)، بهرامی (۱۳۹۱)، کلارکن (۲۰۰۹)، هسمر (۱۳۸۲)،مرادی چهری (۱۳۹۲) و نگاموک (۲۰۱۱) همسویی و مطابقت دارد. پژوهش آراسته (۱۳۹۰)، که نشان داد که شایستگیهای اخلاقی دانشجویان در حد بالای متوسط بود. پژوهش بهرامی (۱۳۹۱) نشان داد سطح هوش اخلاقی و ابعاد زیر مجموعه آن در جامعه پژوهش دارای وضعیت مطلوبی است. کلارکن (۲۰۰۹) در پژوهشی به این نتایج رسید که هوش اخلاقی رهبران آموزشی و معلمان در مدارس ایجاد صفتهایی همچون احترام، علاقمندی و ایجاد کیفیت در دانش آموزان را تقویت می کند، همچنین دریافتند که هوش اخلاقی می تواند توسط رهبران آموزشی، معلمان و کودکان آموخته شود و سپس به این نتیجه رسیدند که توسعه بیشتر هوش اخلاقی می تواند بازدهی مطلوبی در مدارس و جامعه به عنوان نتایج سازمانی مثبت داشته باشد. پژوهش هسمر (۱۳۸۲)، طی بررسی بر روی چندین سازمان، به این نتیجه رسید که سازمانهایی که رفتار اخلاقی دارد، دارای شانس موفقیت بیشتری نسبت به سازمانهایی دارد که رفتارهای غیر اخلاقی و غیرصادقانه وارد می شود. پژوهش مرادی چهری (۱۳۹۲)، نیز نشان داد که وضعیت هوش سازمانی دانشگاه در حد متوسط (۳) قرار دارد و هم چنین میزان هوش اخلاقی و سلامت سازمانی دانشگاه بالاتر از حد متوسط (۳) میباشد. نگاموک (۲۰۱۱)، در پژوهشی به کشف هشت ویژگی اخلاقی دانشجویان پرداخته است. این هشت ویژگی اخلاقی عبارتند از: سعی و کوشش، صرفهجویی، صداقت، نظم و انضباط، ادب، پاکیزگی، وحدت و سخاوت. در این تحقیق و پس از تجزیه و تحلیل داده ها، این ۸ ویژگی اخلاقی به این ترتیب رتبه بندی شده اند: ادب، سخاوت، صداقت، وحدت، پاکیزگی، انضباط، سعی و کوشش و صرفهجویی.
فرضیه دوم: میانگین سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه مطلوب است.
طبق نتایج جدول ۴-۲۱ به دست آمده از این فرضیه، میانگین هر یک از مؤلفه های سرمایه اجتماعی از میانگین فرضی (۳) بیشتر بود و فرض ادعای پژوهشگر مورد تأیید قرار گرفت. بالاترین میانگین مربوط به مؤلفه انسجام اجتماعی به میزان ۹۲/۳ بود. در بحث سرمایه اجتماعی، یافته ها نشان میدهد دانشجویان از رفتار و برخورد سایر دانشجویان رضایت دارند، فعالیتهای مشترک میان آنها وجود دارد، با هم در ارتباط با مسائل و مشکلات درسی به نسبت همفکری صورت می گیرد، میان اعضا انسجام و هماهنگی وجود دارد، روابط بین افراد مبتنی بر صداقت و اعتماد متقابل است و اکثر فعالیتهایشان را به صورت تیمی و گروهی انجام می دهند، به دوستان، اساتید، خانواده، بستگان و سایر دانشجویان اعتماد دارند، به پدر و مادر، دوستان خود، بستگان، دانشگاه و درس، همشهریها و همکلاسیها تعلق خاطر دارند، اخلاق شهروندی، ارزشهای اخلاقی، مسائل قومی و مذهبی، نظم و انضباط و قانون را در دانشگاه رعایت می کنند. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق قانعیراد (۱۳۸۵)، مظلوم خراسانی (۱۳۸۴) و فولادیان (۱۳۸۸) همسویی و مطابقت ندارد. قانعیراد (۱۳۸۵) در بررسی نقش تعاملات دانشجویان و استادان در تکوین سرمایه اجتماعی دانشگاهی نشان داد که روابط دانشجویان با استادان خود در حد پایینی قرار دارد. مظلوم خراسانی (۱۳۸۴) دریافت مهمترین عوامل مثبت موثر بر سرمایه اجتماعی به تربیت اهمیت عبارت بودند از: میزان سرمایه فرهنگی فرد، میزان امنیت در محله، میزان شبکه های اجتماعی در محله، متاهل بودن فرد، وضعیت اقتصادی هم محلیها. فولادیان در سال (۱۳۸۸)، در پژوهشی به این نتیجه رسید که متوسط سرمایه اجتماعی در نمونه مورد بررسی در حد پایین است و دانشجویان از لحاظ سرمایه اجتماعی به هم شبیه نیستند. اعتماد در بین دانشجویان در حد متوسط و دانشجویان از حیث سرمایه اجتماعی در بعد اعتماد به هم شبیه هستند.
فرضیه سوم: میانگین مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه مطلوب است.
طبق نتایج جدول ۴-۲۲ به دست آمده از این فرضیه ، میانگین هر یک از مؤلفه های مسئولیت پذیری از میانگین فرضی (۳) بیشتر بود و فرض ادعای پژوهشگر مورد تأیید قرار گرفت. بالاترین میانگین مربوط به مؤلفه امانتداری به میزان ۴۱/۴ بود. این یافته نشان میدهد که دانشجویان تمایل دارند هرکاری را به بهترین نحو انجام و به موقع تمام نمایند، به آینده بیشتر از حال توجه دارند، همیشه به دنبال بهتر شدن هستند، به قوانین دانشگاه پایبند و متعهدند، به سایر دانشجویان در درسها کمک می کنند، خود را در حفظ اموال عمومی دانشگاه، مسئول میدانند و هرچیزی را پس از استفاده سرجای خودش قرار می دهند. نتایج این پژوهش با پژوهش امینی و همکاران (۱۳۹۲) که دریافتند میانگین هر یک از مؤلفه های مسئولیت پذیری دانشجویان بالاتر از حد متوسط است، همخوانی دارد.
فرضیه چهارم: بین مؤلفه های هوش اخلاقی دانشجویان با مسئولیت پذیری آنان رابطه وجود دارد.
طبق نتایج جدول ۴-۲۳ ضرایب همبستگی نشان داد بین هر یک از مؤلفه های هوش اخلاقی با مسئولیت پذیری رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. به عبارتی هر چه مؤلفه های هوش اخلاقی در دانشجویان افزایش پیدا کند میزان مسئولیت پذیری آنها نیز افزایش مییابد. بیشترین رابطه بین مؤلفه درستکاری و مسئولیت پذیری بود. جدول رگرسیون نشان داد از بین مؤلفه های هوش اخلاقی مؤلفه های بخشش و درستکاری قابلیت پیش بینی مسئولیت پذیری دانشجویان را دارند و می توانند در مدل رگرسیونی قرار گیرند. به این معنا که هر چه افراد درستکارتر، دلسوزتر و بخشنده تر باشند به همان نسبت مسئولیت پذیرترند. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق سیادت (۱۳۸۸)، رحیمی (۱۳۹۰)، کلارکن (۲۰۰۹)، ایزدی و شمامی (۱۳۸۸)، طالب زاده (۱۳۸۷)، جین و درزدنکو (۲۰۱۰) و ماتوز و ریلی (۱۹۹۵) همسویی و مطابقت دارد. سیادت (۱۳۸۸) که در پژوهش خود نشان داد رشد اخلاقی رهبران با رفتارهایی که آنان از خود نشان می دهند، رابطه مستقیم دارد، رحیمی (۱۳۹۰) که درپژوهش خود نشان دادکه میان موفقیت شغلی کارکنان و چهار حیطه هوش اخلاقی رابطه معناداری وجود دارد، کلارکن (۲۰۰۹) که در پژوهش خود به این نتیجه رسید که توسعه بیشتر هوش اخلاقی می تواند بازدهی مطلوبی در مدارس و جامعه به عنوان نتایج سازمانی مثبت داشته باشد، ایزدی و عزیزی شمامی (۱۳۸۸) که نشان دادند که میان دانش شهروندی و مسئولیت پذیری رابطه وجود دارد، طالب زاده (۱۳۸۷) دریافت که اصولاً وجود جو اجتماعی باز در مدارس تأثیر قابل توجهی بر روی رشد قابلیت های اجتماعی یادگیرندگان و از جمله مسئولیت پذیری آنها دارد، جین و درزدنکو (۲۰۱۰)، در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که مدیران سازمانهای نظام یافته در مقایسه با سازمانهای ماشین بنیاد، سطح مسئولیت پذیری و اجتماعی و اخلاقیات بالایی دارند و ماتوز و ریلی (۱۹۹۵) که نتیجه گرفتند که افزایش دانش به تغییر در نگرش و تغییر در رفتار منجر می شود و در نهایت افزایش دانش، با مسئولیت پذیری اجتماعی بیشتری همراه است.
فرضیه پنجم: بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی دانشجویان با مسئولیت پذیری آنان رابطه وجود دارد.
طبق نتایج جدول ۴-۲۵ ضرایب همبستگی نشان داد بین هر یک از مؤلفه های سرمایه اجتماعی با مسئولیت پذیری رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. به عبارتی هر چه مؤلفه های سرمایه اجتماعی در دانشجویان افزایش پیدا کند میزان مسئولیت پذیری آنها نیز افزایش مییابد. بیشترین رابطه بین مؤلفه انسجام اجتماعی و مسئولیت پذیری بود. جدول رگرسیون نشان داد از بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی مؤلفه های تعلق اجتماعی و انسجام اجتماعی قابلیت پیش بینی مسئولیت پذیری دانشجویان را دارند و می توانند در مدل رگرسیونی قرار گیرند. سرمایه اجتماعی با ایجاد شرایط و مساع، دانشجویان را قادر می سازد که بتوانند با تلاش در راستای تحقق اهداف جامعه، نیازها و اهداف خود را نیز برآورده سازند و تواناییهای بالقوه خود را آشکار و در قبال جامعه احساس مسئولیت نمایند. همچنین ایجاد روابط و پیوند بین دانشجویان، دانشجویان با اساتید و سایرین باعث می شود که فاصله میان دانشجویان و اساتید کمتر شود و این امر به نوبه خود موجبات نوع دوستی را فراهم آورده و ماحصل آن، افزایش مسئولیت پذیری افراد در قبال هم است. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق ایمان (۱۳۸۹)، سروش (۱۳۹۱)، طالقانی (۱۳۸۷) و جکسون و وید (۲۰۰۵) همسویی و مطابقت دارد. پژوهش ایمان (۱۳۸۹) که نشان میدهد هر اندازه افراد دارای سرمایه اجتماعی بالاتری باشند، مسئولیت اجتماعی آنان بیشتر خواهد بود. سروش (۱۳۹۱) در پژوهشی نشان داد که مسئولیت پذیری فردی با اعتماد اجتماعی، اعتماد به گروه ها و دیگر خواهی رابطه مثبت و معناداری دارد اما مسئولیت پذیری اجتماعی با اعتماد رابطه منفی معنادار داشته و با دیگر خواهی رابطه معناداری ندارد. طالقانی (۱۳۸۷) دریافت بین سرمایه اجتماعی و مسئولیت پذیری اجتماعی در اداره مالیات استان تهران رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. جکسون و وید (۲۰۰۵)، در پژوهشی نشان دادند که سرمایه اجتماعی ارتباط معناداری با حس مسئولیت و فعالیت حرفهای پلیس دارد.
فرضیه ششم: بین هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب ویژگیهای دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و دانشکده) تفاوت معناداری وجود دارد.
طبق نتایج جدول (۴-۲۸)، میانگین هوش اخلاقی دانشجویان دخترها نسبت به پسرها بیشتر است. آزمون t نشان میدهد فرض ادعای پژوهشگر مبنی بر تفاوت هوش اخلاقی بر حسب جنسیت معنادار است و در نتیجه فرض پژوهشگر پذیرفته می شود. این یافته نشان میدهد که بین دانشجویان برحسب جنسیت در نمرات هوش اخلاقی تفاوت معناداری وجود دارد این تفاوت به گونهای است که هوش اخلاقی دانشجویان دختر نسبت به پسرها بیشتر است و جنسیت در اخلاقی بودن افراد مؤثر است.
طبق نتایج جدول(۴-۲۹)، هوش اخلاقی دانشجویان در رشته انسانی با میانگین ۵۹/۳، بالاتر از میانگین در رشته های پایه، فنی و هنر است اما این تفاوت از نظر آماری معنادار نیست و فرض ادعای پژوهشگر تأیید نشد. این یافته نشان میدهد رشته تحصیلی در میزان هوش اخلاقی دانشجویان تأثیر گذار نیست.
