در روسیه ، دوران سرکوب استالینی، جنگ جهانی دوم، فروپاشی شوروی، استقلال آذربایجان و تشکیل و فروپاشی جمهوری تالش مغان و فشار پان ترکیسم را تجربه کردند و در این سوی مرز تالش ها در تداوم پیوند هزاران ساله با سرزمین و اقوام ایران، شرکت فعال در نهضت مشروطیت، نهضت جنگل، دوران استقرار نظام پهلوی، براندازی نظام فئودالی، اصلاحات ارضی، انقلاب اسلامی ایران، هشت سال جنگ با عراق را از سرگذرانده اند دو مسیر متفاوت تاریخی تاثیرات فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی متفاوت و شگرفی در دو سوی مرز درجغرافیایی مشابه و یکسان پدید آورده است . در این پایان نامه به تفاوتها و شباهتهای فرهنگی ، سیاسی، اقتصادی ، امنیتی و تحلیل جغرافیای سیاسی منطقه تالش پرداخته می شود و تلاش خواهد شد مشخص گردد تفاوت های ایجاد شده در نیمه شمالی و جنوبی تالش این قوم را به سمتی سوق می دهد و باید چه تدابیری را جهت تثبیت منافع ملی ایران در قفقاز و در ارتباط با تالش اتخاذ کرد.
۱-۲-سوالات تحقیق:
سوال ۱:
شباهتهای و تفاوتهای جغرافیای سیاسی قوم تالش در سوی مرز چیست و تحولات جغرافیای سیاسی ِاین قوم را به چه سمتی سوق می دهد ؟
سوال ۲:
فضای فرهنگی و سیاسی متفاوت در دو سوی مرز چه تغییرات هویتی را موجب گشته است؟
در این پایان نامه ضمن تلاش برای پاسخگویی به دو سوال اصلی فوق تلاش خواهد شد به پرسشهایی نظیر آنچه در ذیل می آید پرداخته شود:
تقسیمات جغرافیای سیاسی منطقه تالش در دو سوی مرز چیست ؟بسته شدن و باز شدن مرز در دوره های مختلف تاریخی چه تاثیری بر مراودات فرهنگی اقتصادی تالشان دو سوی مرز داشته است ؟هم گرایی فرهنگی و مذهبی تالشان جمهوری آذربایجان با ایران چه تاثیری بر روابط ایران و جمهوری آذربایجان دارد؟ منطقه شمالی تالش چه اهمیت استراتژیکی برای ایران ، آذربایجان و ارمنستان در قفقاز جنوبی دارد؟ تفاوتها ی ایجاد شده بر اثر جدایی سیاسی در منطقه تالش چه تاثیری بر گرایشات تالش ها در دو سو دارد.
۱-۳-فرضیه های تحقیق
فرضیه۱:
علارغم تفاوت های ایجاد شده پس از جدایی ۲۰۰ ساله و تجربه زیستن بخشی از این قوم در روسیه تزاری و بخشی در ایران عوامل همگرایی قومی تالشان در دوسوی مرز قدرتمندتر ازوجوه افتراق است وآنها تحولات جغرافیای سیاسی در دو سوی را با رویکرد حفظ هویت قومی و ملی خود پی می جویند.
فرضیه ۲:
نفی هویت تالشان در جمهوری آذربایجان موجب بروز هویت ملی در میان تالشان تالش شمالی گشته و تمایلات جدایی طلبانه نسبت به جمهوری آذربایجان دارند درصورتی که در حوزه ی مرزهای ایران،تالش ها به عنوان یکی از اقوام ایرانی در تلاش برای توسعه فرهنگی،اقتصادی و سیاسی در چهارچوب مرزهای ایرانند.
۱-۴-اهداف تحقیق
۱٫بازشناسی فرهنگی و سیاسی جغرافیای قومی تالش و تبین منافع ملی ایران در این منطقه
۲٫تبین نقش مرز سیاسی در تفاوتهای سیاسی ،اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی قوم تالش در دو سوی مرز
-
- تبیین سیاست خارجی مناسب با پتانسیل قوم و منطقه تالش برای افزایش نفوذ ایران در قفقاز
۱-۵- دلایل انتخاب تحقیق
منطقه تالش منطقه قومی مهمی در شمال ایران است که جایگاه ژئوپلتیلی ویژه ای دارد .به دلیل اینکه قوم تالش در دو سوی مرز زندگی می کنند این قوم مورد توجه بازیگران منطقه ای است و این موضوع جایگاه امنیتی این منطقه و این قوم را تشدید می کند .تا کنون تحقیقات مستقل اندکی از منظر سیاسی و ژئوپلیتیکی بر روی این قوم و منطقه انجام شده است. بیشتر نگاه تاریخی ،تمدنی و فرهنگی بوده و آگاهی در مورد پتانسیل های سیاسی و استراتژیک این منطقه ناکافی و نا ک امل است به همین دلیل بعضا تصمیم گیری ها در حوزه سیاست خارجی در این منطقه دچار اختلال است و نتایج سوء به همراه دارد. مواردی که ذکر شد لزوم تحقیقات دقیق و شناخت همه جانبه این منطقه مرزی را برای برنامه ریزی های راهبردی تبیین می کند. این تحقیق تلاشی در این راستا است.
۱-۶-ضرورت تحقیق
چنین پژوهشی به دلیل مرزی بودن منطقه تالش و وجود قومی پویا در دو سوی مرز که توان عمل سیاسی و کنش فرهنگی قوی دارد بسیار مهم به نظر می رسد چرا که عدم توجه به بافت قومی، فرهنگی، نیازهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اقوام خصوصا در حوزه های مرزی می تواند اختلالات جدی امنیتی ایجاد کند در صورتی که بررسی همه جانبه و برخورد منصفانه حاکمان با توجه به داده های علمی می تواند زمینه ساز براورده کردن خواست های معقول آن قوم و در نتیجه تشدید همگرایی و استفاده از پتانسیل آن قوم مرزی جهت افزایش امنیت ، نفوذ و قدرت ملی گردد.
۱-۷-روش تحقیق
این پایان نامه با روش توصیفی و تطبیقی با دو ابزار مطالعات مکتوباتی و میدانی تهیه و تدوین شده است در بخش مکتوباتی نگارنده با رجوع به کتب و مقالات تاریخی و تحلیلی پیرامون منطقه تالش و وضعیت قوم تالش در دو سوی مرز مطالب لازم را فیش برداری نموده و در بخش میدانی با سفر به مناطق تالش نشین و نیز مصاحبه با آگاهان و فعالان فرهنگی و سیاسی تالش در دو سوی مرز از نزدیک با تغییرات، تفاوتها، چالشها و مسایل قوم تالش آشنا شدم.سپس اطلاعات گرداآوری شده در تدوین این پایان نامه در ۵ فصل تدوین گشت و تلاش گشت تا تصویری روشن از شباهتها و تفاوت های قوم تالش در دوسوی مرز همراه با تجزیه تحلیل کلی و نتیجه گیری ارائه گردد.
۱-۸-محدودیت های تحقیق
به دلیل حساسیت مقامات جمهوری آذربایجان امکان مطالعات میدانی در محدوده ی تالش شمالی که در این کشور قرار دارد میسر نیست و هر گونه اقدام علمی به مثابه کنشی سیاسی برای تجزیه منطقه تالش تلقی می گردد.از سوی دیگر ترجمه و دسترسی به همه ی منابعی که به زبان روسی در این خصوص نوشته شده مقدور نیست و منابع آذری اغلب از دقت کافی و بی طرفانه در مورد مسئله تالش برخوردار نیستند. همچنین نبود آمار دقیق و غیر مغرضانه در مورد جمعیت، تعداد گویشوران به زبان تالشی و…. از محدودیت های این تحقیق اند.
۱-۹-سازماندهی پژوهش
این پژوهش در ۵ فصل تدوین گشته است، در فصل نخست کلیات تحقیق بیان گشته و شامل بیان مسئله فرضیات ، ضرورت تحقیق، محدودیتها، و … آمده است، در فصل دوم قوم و سرزمین تالش اجمالا معرفی گشته است و سیمایی کلی از جغرافیا و قوم مورد تحقیق در اختیار قرار گرفته است. در فصل سوم به طور مفصل به جغرافیای سیاسی تالش از دوره ی صفویه تا عصر حاضر پرداخته شده است که دو قرن بعد از دو نیم شدن منطقه تالش پس از عهدنامه گلستان به طور مجزا تحت دو عنوان تالش شمالی و جنوبی بررسی گشته است.در فصل چهارم وضعیت فرهنگی، سیاسی،اجتماعی، مذهبی و اقتصادی تالش در دو سوی مرز بیان گشته تا شباهتها و تفاوتهای حاکم بر فضای زندگی قوم تالش و جغرافیای سرزمینشان در دو سو آشکار گردد.در فصل پنجم به تجزیه و تحلیل داده پرداخته شده و نتیجه گیری انجام گشته است.
۱-۱۰-محدوده مورد مطالعه و مقطع زمانی
محدوده مورد مطالعه مربوط به منطقه تالش است که به حدود و صغور آن در فصل دو این پایان نامه اشاره شده است و محدوده زمانی مربوط به دو قرن جدایی سیاسی و دو تکه شدن این ناحیه یعنی از ۱۸۱۳تاریخ عقد عهدنامه گلستان تا ۲۰۱۳ می باشد. البته در فصل سوم نگاهی به دوره ی پیش از جنگ های ایران و روسیه و وضعیت تالش در دوره ی صفویه نیز گشته است تا پس از بدست آمدن نگاهی روشن از وضعیت قوم و سرزمین تالش در زمان یکپارچکی بررسی وضعیت این قوم و تفاوت های ایجاد شده در دو قرن پس از تجزیه سرزمینشان ملموس تر گردد.
۱-۱۱-بهره‌وران
این پایان نامه می تواند مرجعی برای پایان نامه های آتی دانشجویان در زمینه جغرافیای سیاسی تالش باشد . همچنین چنین مطالعاتی می تواند به افزایش ادراک و تصمیم گیری مناسب وزارت امور خارجه درسیاست خارجی ایران در قفقاز وهمچنین تقسیمات سیاسی درون مرزی در وزارت کشور کمک کند.
۱-۱۲- جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق
این پایان نامه با رویکرد تطبیقی به تغییرات قوم و ناحیه تالش در دو سوی مرز می تواند از معدود منابعی باشد که با تحلیل جغرافیای سیاسی اختصاصا به این منطقه در حاشیه ی مرز ایران پرداخته است.
۱-۱۳-تعریف مفاهیم و واژگان کلیدی
۱-۱۳-۱-قومیت:
گروهی با سنت فرهنگی مشترک و احساس هویتی که آن را یه عنوان یک گروه فرعی از یک جامعه بزرگتر مشخص می کند. اعضای هر گروه قومی از لحاظ ویژگی خاص فرهنگی از سایر اعضای جامعه خود متمایز هستند (تئودورسن-فرهنگ جدید جامعه شناسی،۱۳۵).
۱-۱۳-۲-ملت:
ملت یک واحد بزرگ انسانی است که عامل پیوند آن یک فرهنگ و آگاهی مشترک است. از این پیوند است که احساس تعلق به یکدیگر و احساس وحدت میان افراد متعلق به آن واحد پدید می آید، از جمله ویژگی های هر ملت اشغال یک قلمرو جغرافیایی مشترک است و احساس دلبستگی و وابستگی به سرزمین معین، علاوه بر آن نیروی حیاتی پیوند دهنده ملت احساس قوی به تاریخ خویش، دین خویش، فرهنگ ویژه ی خویش و نیز زبان خویش بر می خیزد، ملت ممکن است به عنوان یک جماعت تاریخی و دارای بافت فرهنگی خاص اما بدون خودمختاری سیاسی یا داشتن دولت وجود داشته باشد (آشوری،دانشنامه سیاسی،ص۳۰۶).
۱-۱۳-۳-جغرافیای سیاسی:
جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی یا ژئو پلیتیک دو مبحث مکمل هم از یک دانش است که به مطالعه ی «نقش آفرینی قدرت سیاسی در محیط جغرافیایی می پردازد در جغرافیای سیاسی تاثیر انسان بر محیط در مواردی چون ترسیم مرزها ، تقسیم سرزمین ها ، تبیین ملتها و هویت ها در قیاس منطقه ها مطالعه می شود به این ترتیب در برخوردی کلی می توان جغرافیای سیاسی را عبارت از مطالعه اثر گذاری تصمیمات سیاسی انسان برفضای جغرافیایی دانست»(مجتهدزاده،جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی ،ص۲۲).
۱-۱۳-۴-ناسیونالیزم:
نوعی آگاهی جمعی است،یعنی آگاهی تعلق به ملت ،این آگاهی را آگاهی ملی می خوانند.آگاهی ملی اغلب پدید آورنده ی حس وفاداری و شور و دل بستگی افراد به عناصر تشکیل دهنده ی ملت(نژاد، زبان، سنتها، و عادتها ، ارزش های اجتماعی و اخلاقی و به طور کلی فرهنگ) و گاه موجب بزرگداشت مبالغه آمیز از آن ها و اعتقاد به برتری این مظاهر بر مظاهر ملی دیگر ملتها می شود.از آنجا که هر ملت دارای سرزمین خاص است وفاداری به خاک و فداکاری برای پاسداری از آن و بزرگ داشت آن از پایه های ملت باوری است.
۱-۱۳-۵-مرز تحمیلی:
به خطوط مرزی که بدون توجه یه سیمای فرهنگی ناحیه و تنها بر اثر سیاست بین المللی به وجود آمده اند مرزهای تحمیلی به وجود آمده اند مرز تحمیلی گفته می شود در نتیجه ترسیم این خطوط مرزی ،مردمی که از یک قوم و نژاد بوده، زبان و فرهنگ مشترک دارند، از یکدیگر جدا شده ، تحت لوای حکومت های جداگانه به سر می برند (دره میر حیدر،مبانی جغرافیای سیاسی،۱۶۶).
