روش r-optimal در طراحی خزانه‌ی سؤال در روش اکتشافی برای تعیین اندازه‌ی خزانه

از آنجا که مقیاس متریک  و مقیاس پارامتر- b یکسان می‌باشد، پس تبدیل حداقل نسبت P به پهنای دامنه (Range) روی مقیاس متریک  کاربرد این روش را آسان‌تر می کند (ریکیسی، ۲۰۱۰).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش برای تعیین تعداد سؤالات مورد نیاز برای خزانه‌ی سؤال، از این شیوه استفاده می‌شود. به این صورت که حداقل مقدار p-optimal برابر با ۹۶% و دامنه‌ی مربوط به آن برابر با ۴/۰ می‌باشد، که به آن پهنای bin گفته می‌شود. البته به منظور اهداف مقایسه‌ای، انتخاب مقادیر دیگری از p و r نیز در این پژوهش انجام می‌گیرد.
فصل دوم
مبانی نظری پژوهش
مبانی نظری پژوهش
این فصل از سه قسمت تشکیل شده ‌است. در قسمت اول سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT) و اجزای تشکیل دهنده‌ی و نحوه‌ی کارکرد آن توصیف می‌شود. در قسمت دوم مولفه‌های^[۸۴] تعیین‌کننده و مهم در طراحی الگوریتم اجرایی CAT که بر طراحی خزانه‌ی سؤال نیز تأثیرگذارند، به صورت مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرد. در قسمت سوم خزانه‌ی سؤال، مدل‌های مختلف طراحی خزانه‌ی سؤال بهینه و ملاک‌های ارزیابی خزانه‌ی سؤال شرح داده ‌می‌شود.
مقدمه
خزانه‌ی سؤال نقش مهمی در سنجش انطباقی (CAT) بازی می‌کند. سؤالات در خزانه فهرست‌بندی و ساختار‌بندی می‌شوند، یا به‌عبارت دیگر، به هر یک از سؤالات اطلاعاتی نسبت داده می‌شود که انتخاب آنها را برای آزمون آسان می‌کند. خزانه‌های سؤال به “مجموعه‌ی نسبتاً بزرگی از پرسش‌های در دسترس در آزمون” اشاره می‌کند (میلمن و آرتر، ۱۹۸۴).
دو نوع خزانه‌ی سؤال در برنامه‌های سنجش انطباقی از هم متمایز می‌شوند. یکی از آنها خزانه‌ی اصلی^[۸۵] نامیده می‌شود، که شامل سؤالاتی است که ممکن است برای آزمون مورد استفاده قرار گیرد. نوع دیگر خزانه‌ی سؤال عملیاتی^[۸۶] می باشد که زیر مجموعه‌ی کوچکتری از خزانه‌ی اصلی است، و طوری طراحی می‌شود که به اندازه کافی کوچک باشد، به شکلی که کامپیوتر به آسانی بتواند سؤالات را بازیابی کند و هر زمان که لازم است مواجهه سؤال را به حداقل برساند، و در عین حال به اندازه کافی بزرگ باشد، به طوری‌که سؤالاتی با ویژگی‌های مورد نیاز را فراهم کند. به دلیل ماهیت پیوسته‌ای که بسیاری از آزمون‌های سنجش انطباقی در اجرا دارند، دوره‌ی مفید یک خزانه‌ی سؤال عملیاتی می تواند محدود باشد. و بعد از تعداد مشخصی استفاده باید کنار گذاشته شوند و به خزانه‌ی اصلی برگردانده شوند. البته تعدادی از سؤالات می توانند بعد از گذشت دوره‌ی زمانی معقولانه‌ای دوباره استفاده‌‌شوند (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
ویژگی انطباقی CAT استفاده از فرم‌های از پیش طراحی شده‌ی آزمون (مانند آزمون‌های مداد-کاغذی) را غیرضروری می‌کند. این درصورتی است که، CAT به خزانه‌ی سؤالی نیاز دارد که از آن همه‌ی آزمون‌ها استخراج شود. یک خزانه‌ی سؤال نه تنها مخزنی از سؤالات می‌باشد، بلکه مجموعه‌ی سازمان‌یافته‌ای از سؤالات با صفاتی که برای هر یک مشخص شده می‌باشد. به عبارت دیگر، سنجش انطباقی کامپیوتری به خزانه‌ی سؤالی نیاز دارد که به‌خوبی طراحی شده باشد و شامل تعداد مناسبی از سؤالات برای ساخت آزمون‌های مجزایی که با سطوح توانایی آزمودنی‌ها مطابقت دارد، باشد. یک خزانه‌ی سؤال بهینه باید شامل سؤالاتی باشد که از لحاظ محتوایی تعادل داشته ‌باشند و هزینه‌ی ساخت سؤال را کاهش دهد ( گو و ریکیسی، ۲۰۰۷؛ ریکیسی، ۲۰۱۰).
سؤالی که اغلب در طول طراحی خزانه‌ی سؤال پرسیده می‌شود این است که، “چه تعداد سؤال باید در خزانه وجود داشته باشد؟". به‌طور ایده آل هر چه سؤالات بیشتر باشد، بهتر است، زیرا به ما این اجازه را می‌دهد که انتخاب بیشتری در سرهم کردن^[۸۷] آزمون‌ها داشته باشیم و بندرت سؤالات یکسانی در آزمون‌ها تکرار شود و امنیت آزمون حفظ شود. در مواقعی که آزمون‌دهندگان به خزانه‌ی سؤال دست پیدا می‌کنند، اگر خزانه‌ بزرگ باشد، برای آزمودنی‌ها دشوار است که پاسخ سؤالات را حفظ کنند. همچنین، خزانه‌های بزرگتر دارای سؤالاتی می‌باشند که از لحاظ محتوا، فورمت سؤال و ملاحظات آماری با آزمون مورد نظر تطابق بیشتری دارند (میلمن و آرتر، ۱۹۸۴). البته خزانه‌های بزرگ خطرهایی دارند که عبارتند از اینکه، سؤالاتی که به خزانه اضافه می‌شوند باید خوب نوشته ‌شوند، از لحاظ محتوایی معتبر باشند، و از لحاط آماری نیز مناسب باشند (لیناکر^[۸۸]، ۱۹۸۷). همچنین تعداد سؤالات نباید خیلی زیاد باشد بلکه باید به اندازه‌ای باشد که قابل کنترل باشد و به‌راحتی بازیافتنی باشد (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
سنجش انطباقی کامپیوتری^[۸۹]
سنجش انطباقی چیست؟
سنجش انطباق کامپیوتری (CAT)، جایگزین قدرتمندتری برای مجموعه‌ای از کاربردهای سنجش انطباقی موفقیت‌آمیزی است که با کار بینه^[۹۰] در سال ۱۹۰۵ شروع شد. سنجش انطباقی در تعریف ساده، شامل سؤالاتی است که از یک مجموعه سؤال، که اصولاً به این مجموعه بانک یا خزانه‌ی سؤال می‌گویند، انتخاب می‌شوند، به‌طوری‌که با سطح توانایی برآورد‌شده‌ی (یا سطح استعداد برآورد‌شده‌ی) آزمودنی مورد نظر مطابقت داشته ‌باشند. اگر آزمودنی در پاسخ به سؤالی موفق شود و به آن پاسخ صحیح دهد، سؤالی که در مرحله‌ی بعدی به او ارائه می‌شود، اندکی دشوارتر^[۹۱] خواهد ‌بود و بالعکس. به‌طور کلی، در سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT)، سؤالات به طور مجزایی برای هر یک از آزمودنی‌ها انتخاب می‌شوند، به‌طوری‌که، هر سؤال بر اساس پاسخ به سؤال قبلی انتخاب می‌شود. هدف این نوع از سنجش این است که، برآورد صحیح و دقیقی از مهارت آزمودنی روی مقیاس زیربنایی مهارت بدست آید. تعداد سؤالات، نوع سؤالات و ترتیب ارائه‌ آن‌ها از آزمودنی به آزمودنی دیگر متفاوت است (پارشال، اسپری، کالن و دیوی^[۹۲]، ۲۰۰۲). معمولاً در این تکنیک به‌سرعت مجموعه‌ای از سؤالات تنظیم می‌شود، به‌طوری‌که با سطح توانایی آزمودنی همگرا باشد. زمانی‌که برآورد توانایی آزمودنی به دقت مورد نظر برسد، آزمون متوقف می‌شود. در این شیوه، در صورتی‌که آزمودنی بخواهد، می‌تواند فوراً از نتایج آزمون مطلع شود. همچنین، سنجش مقدماتی سؤالات جدید بانک سؤال و اعتباریابی کیفیت سؤالات جدید، می‌تواند به‌طور‌ همزمان با اجرای آزمون انجام ‌گیرد، البته مسئله‌ی اضافه کردن سؤالات جدید به خزانه و مدرج کردن دوباره‌ی آنها امری مهم است که در پژوهش لیناکر(۱۹۸۷) بررسی شده است. مزایای CAT به‌طور‌خلاصه شامل موارد زیر است؛ سنجش سریعتر، طرح‌های سنجشی انعطاف‌پذیر، افزایش امنیت آزمون، کنترل بهتر مواجهه سؤال، تعادل بهتر سطوح محتوایی آزمون برای همه‌ی سطوح توانایی، بروز رسانی^[۹۳] سریعتر سؤالات آزمون، گزارش سریعتر، تجربه‌ی بهتر یک آزمون برای آزمودنی‌ها. همچنین مشکلات CAT، عبارتند از؛ تجهیزات و امکانات پرهزینه، محدودیت‌های نرم‌افزار‌های رایج اجرای CAT، ناآشنایی بسیاری از آزمودنی‌ها با محیط کامپیوتر، عدم برابری مشهود (تبعیض) که آزمودنی‌های متفاوتی، آزمون‌های متفاوتی را دریافت می‌کنند و دشواری اجرای انواع معینی از آزمون‌ها به شکل CAT (لیناکر، ۲۰۰۰؛ ۱۹۹۹).
تاریخچه سنجش انطباقی کامپیوتری
به‌طور‌کلی، همیشه آزمون‌ها به‌منظور برآورده کردن نیازمندی‌های آزمون‌دهندگان و سنجش سطوح عملکرد مورد انتظار داوطلبان آزمون به عنوان یک گروه، ساخته ‌می‌شوند. در‌ واقع، اگر به یک آزمودنی، آزمونی که از سؤالات بسیار آسان تشکیل شده‌است ارائه شود، پاسخ به چنین آزمونی تنها زمان را به هدر می‌دهد و معمولاً رفتارهای ناخواسته‌ی آزمودنی از قبیل اشتباهاتی که از روی بی‌دقتی صورت می‌گیرد را ایجاد می‌کند. معمولاً آزمودنی به‌صورت عمدی پاسخ نادرست در برابر «سؤالات فریبنده^[۹۴]» می‌دهد. همچنین، نتایج آزمونی که از سؤالات بسیار دشوار تشکیل شده ‌باشد نیز حاوی اطلاعاتی نمی‌باشد، زیرا داوطلب از تلاش جدی خود برای پاسخ به سؤالات دست بر می‌دارد، و با بهره گرفتن از حدس به سؤالات پاسخ می‌دهد، و یا انواع دیگری از رفتارهای ناخواسته از او سر می‌زند (لیناکر، ۲۰۰۰).
آلفرد بینه (۱۹۰۵)، با آزمون هوش خود به پیشرفته‌های عمده‌ای در این حوزه رسید. از آنجایی که علاقه‌ی او تشخیص هوش هر یک از آزمودنی‌ها به‌صورت مجزا بود، بحثی در مورد منصفانه بودن آزمون مطرح نمی‌شد، بحثی که این ضرورت را ایجاد کند که هر فردی آزمون یکسانی دریافت کند. او متوجه شد که می‌تواند آزمون را با هر فرد از طریق طرح ساده‌ی مرتب ‌سازی سؤالات برحسب سطح دشواری‌شان، متناسب کند. او سپس با زیرمجموعه‌ای از سؤالات که فرض می‌کرد با سطح توانایی آزمودنی مطابق است، شروع می‌کرد. اگر آزمودنی در آن زیر مجموعه موفق می‌شد، بینه با زیرمجموعه‌هایی از سؤالات دشوارتری به ‌پیش می‌رفت، تاجایی‌که آزمودنی مکرراً شکست بخورد. اگر آزمودنی در زیرمجموعه اول سؤال شکست می‌خورد، او زیرمجموعه‌هایی از سؤالات آسان‌تر را اجرا می‌کرد، تاجایی که آزمودنی مکرراً موفق شود. از این اطلاعات، بینه سطح توانایی آزمودنی را برآورد می‌کرد (لیناکر، ۲۰۰۰؛ ۱۹۹۸؛ وندر لیندن و گلاس،). شیوه‌ی سنجش انعطاف‌پذیر^[۹۵] لرد^[۹۶] (۱۹۸۰)، و انواع دیگر آن از قبیل شیوه‌ی مرحله‌ای^[۹۷] هنینگ^[۹۸] (۱۹۸۷)، و مجموعه تست^[۹۹] لوئیس و شین^[۱۰۰] (۱۹۹۰)، روش‌های بهبود یافته‌ای از شیوه‌ی بینه هستند. این شیوه‌ها به‌راحتی می‌توانند به‌وسیله‌ی اجرای شخصی یا بوسیله‌ی کامپیوتر، اجرا شوند. سؤالات در این روش‌ها بر اساس سطح دشواری‌شان طبقه‌بندی می‌شوند، و زیر مجموعه‌های متعددی از سؤالات در هر سطح ایجاد می‌شود. آزمون با اجرای زیرمجموعه‌هایی از سؤالات پیش می‌رود، و برطبق نسبت موفقیت در هر خرده آزمون به طرف بالا یا پایین حرکت می‌کند. بعد از اجرای زیرمجموعه‌های متعدد، برآورد توانایی پایانی آزمودنی بدست می‌آید. هرچند این رویکرد خام است، ولی این روش‌ها می‌توانند به‌طور‌مفیدی نتایج یکسانی مانند تکنیک‌های پیچیده‌تر CAT، ایجاد کنند (یاو^[۱۰۱]، ۱۹۹۱).
استفاده از کامپیوترها، پیشرفت‌های بیشتری در سنجش انطباقی را میسر کرد. اجرای راحت و انتخاب سؤالات به‌سهولت بهتری انجام گرفت. ریکیسی (۱۹۷۴)، نمونه‌ی اولیه‌ی سنجش انطباقی کامپیوتری را ایجاد کرد. در ابتدا، کمیابی، گران‌بودن و دشوار بودن استفاده از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کامپیوتری، اجرای CAT را محدود می‌کرد. امّا از سال ۲۰۰۰ به بعد CAT جایگاه مناسبی را در سیستم‌های سنجشی پیدا کرد (لیناکر، ۲۰۰۰).
سنجش انطباقی کامپیوتری چگونه کار می کند؟
در سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT)، سؤالات به صورت متغیر و چرخشی^[۱۰۲]، بر اساس سطح توانایی آزمودنی انتخاب می‌شوند. برای انتخاب سؤالاتی با مشخصات بهینه‌ی اندازه‌گیری در سطح توانایی برآورد شده‌ی آزمودنی، روش‌های انطباقی به‌کار می‌رود. CAT دارای مزیت‌های مشابهی همانند آزمون‌های دیگری که مبتنی بر کامپیوتر هستند، می‌باشد. این مزیت‌ها عبارتند از؛ افزایش انعطاف و ارتباط با سیستم‌های اجرایی آزمون. علاوه براین، دو مزیت دیگری وجود دارد که تنها مختص CAT می‌باشند، یکی از این مزیت‌ها این است که طول تست می‌تواند تا تقریباً ۴۰ درصد کم شود، بدون آن‌‌که دقت اندازه‌گیری کاهش یابد، همچنین، مزیت دیگر این است که، آزمودنی‌ها با دریافت کردن سؤالاتی که برای آن‌ها خیلی آسان یا خیلی سخت است، نا امید نمی‌شوند (واینر، دورانس، ایگنور، فلاگر، گرین، میسلوی، استنبرگ و تیسن، ۱۹۹۰؛ وندر لیندن و گلاس، ۲۰۰۰).
سیستم‌های CAT، از نظر تئوریکی، روی خصوصیات تئوری سؤال پاسخ (IRT) مبتنی می‌باشد. در IRT پارامترهای توانایی و سؤال جدا از یکدیگرند. فرض بر این است که پارامترهای سؤال، برای مقادیر متفاوت پارامترهای توانایی نامتغیر می‌باشند. بنابراین، سؤالات می‌توانند مدرج شوند و پارامترهای سؤال نیز می‌توانند در خزانه‌ی سؤال مدرج شوند. از داخل همین خزانه‌ها، سؤالاتی که حداکثر آگاهی در پارامتر توانایی برآورد شده فراهم می‌کنند، انتخاب می‌شوند (ولدکمپ، ورشور و ایگن، ۲۰۰۷).
سنجش انطباقی در مورد آزمون‌هایی که دارای سؤالات دو ارزشی هستند، تا حدودی متفاوت با آزمون‌های چند ارزشی (مانند، مقیاس مدرج^[۱۰۳] و اعتبار جزئی^[۱۰۴]) کار می‌کند (لیناکر، ۲۰۰۰). شرح کامل نحوه‌ی کار CAT در این فصل خارج از حوصله می‌باشد. از این‌رو، در این فصل به منظور شرح نحوه‌ی کار آنها، از نمونه‌ای از CAT که در مطالعات مربوط به لیناکر (۱۹۹۰، ۱۹۹۵، ۱۹۹۶، ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹) طراحی شده و فلوچارت آنها در نمودار۲-۱ و ۲-۲ آورده شده است، استفاده می‌شود در فلوچارتی که برای این دو آزمون آورده شده است (هم CAT که دارای سؤالات دو ارزشی است و هم CAT که دارای سؤالات چند ارزشی است)، دشواری سؤالات در دامنه‌ی ۰ تا ۱۰۰ مدرج شده است. نحوه‌ی شروع آزمون به این نحو است که، الگوریتم انتخاب سؤال اولین سؤال را با توجه به سطح توانایی برآورد شده‌ی آغازین، که به صورت تخمینی برای آزمودنی توسط آزمون گیرنده تنظیم می‌شود، انتخاب می‌کند و یا خود کامپیوتر یک سؤال را به صورت تصادفی انتخاب و اجرا می‌کند، اغلب سیستم طراحی CAT به این صورت است که دشواری سؤال اول را متوسط انتخاب می‌کند. انتخاب سؤال اول برای دقت اندازه‌گیری مهم نیست، ولی برای حالت روانشناختی آزمودنی مهم است (لیناکر، ۲۰۰۰، لیناکر و رایت، ۱۹۸۸). گرشون^[۱۰۵] (۱۹۹۲)، پیشنهاد می‌کند که سؤال اول و حتی همه‌ی سؤالات باید کمی آسان‌تر از سطح توانایی آزمودنی باشند تا به آزمودنی احساس موفقیت دهند، امّا در عین حال، موقعیتی چالش برانگیز را ایجاد کنند. یک قاعده‌ی مهم برای شروع آزمون‌هایی که ملاک مرجع هستند و سطح قبول و رد دارند، این است که، آزمون از سؤالی شروع کند که دشواری‌اش اندکی زیر ملاک قبولی باشد. در هر دو مثال اجرای CAT، فرض بر این است که دشواری سؤال اول ۳۰ واحد است. امّا آزمودنی توانایی معادل با ۵۰ واحد دارد. در مورد CAT چند ارزشی نیز نحوه‌ی شروع به همین صورت است، امّا، تفاوت در این است که شیوه‌ی نمره‌دهی به برخی از گزینه‌های انحرافی که به پاسخ صحیح نسبت به برخی گزینه‌های دیگر نزدیک‌ترند، متفاوت است. این نحوه‌ی اجرا در مورد آزمون‌های نگرش و شخصیت هم صدق می‌کند، به گونه‌ای که نمره‌دهی به طبقات مقیاس مدرج هماهنگ با متغیر زیربنایی است که توسط طراح مشخص می‌شود. فلوچارت‌های زیر اجرای کامل CAT را شرح می‌دهند (لیناکر، ، ۲۰۰۰). همچنین، در نمودار ۲-۳ فلوچارتی از اجرای کامل CAT آورده شده، که بر اساس مطالعه‌ی هالتیکس^[۱۰۶]، ۱۹۹۳ می‌باشد.
نمودار ۲-۱: اجرای CAT برای آزمونی با سؤالات دو ارزشی
نمودار ۲-۲: اجرای CAT برای آزمونی با سؤالات چند ارزشی
نمودار۲-۳: نمونه‌ای از الگوریتم اجرای CAT برای آزمون دارو‌شناسی، بر اساس مطالعه‌ی هالتیکس، ۱۹۹۳
اجرای برنامه‌های سنجش در مقیاس بزرگ از طریق CAT
در بسیاری از برنامه‌های سنجش در مقیاس بزرگ، آزمون‌های مداد-کاغذی با CAT جایگزین شدند. برای مثال، نسخه‌ی CAT آزمون GRE و آزمون استعداد شغلی نیروهای مسلح (ASVAB)، هم اکنون در دسترس می‌باشد. موسسه‌ی ملّی اندازه‌گیری آموزشی (CITO) در هلند، چندین CAT تا به حال اجرا کرده ‌است؛ مانند، MATCAT، (CITO، ۱۹۹۹)، TURCAT، (CITO، ۲۰۰۸)، DSLCAT، (CITO، ۲۰۰۲) و kindergartenCAT. MATCAT، برای تشخیص نقص‌های ریاضی در دانشجویان ایجاد شده‌است (ورشور و استریتمن^[۱۰۷]، ۲۰۰۰). TURCAT، مهارت زبان ترکی را به عنوان زبان دوم سنجش می‌کند، DLSCAT، نیز زبان هلندی را به عنوان زبان دوم سنجش می‌کند، و kindergartenCAT شامل آزمون‌هایی برای اندازه‌گیری ترتیب، زبان، توانایی جهت یابی زمانی و مکانی کودکان می‌باشد (ایگن، ۲۰۰۴). این CATها تقریباً همانند همه‌ی سیستم‌های CAT عملیاتی با کاربرد سؤالاتی در خزانه سروکار دارد که به‌طور متنوعی توزیع می‌شوند (ولدکمپ، ورشور و ایگن، ۲۰۰۷).
مولفه­های تعیین‌کننده در طراحی الگوریتم‌های اجرایی CAT
ریکیسی(۱۹۸۹)، چهار مولفه‌ی عمده‌ی CAT را شیوه‌ی انتخاب سؤال اول و به دنبال آن شیوه‌ی انتخاب سؤالات بعدی و نمره‌دهی آزمون در طول اجرای آزمون، قاعده‌ی اتمام آزمون، برآورد توانایی و خزانه‌ی سؤال بیان کرد. در سال‌های اخیر دو مولفه‌ی دیگر به آن اضافه شدند و به‌طور وسیعی وارد مطالعه شده‌اند، این دو مولفه عبارت‌اند از کنترل مواجهه سؤال و تعادل محتوایی. این دو مولفه در انتخاب سؤال محدودیت‌هایی وارد می‌کنند، به‌طوری‌که سؤالاتی انتخاب شوند که نه تنها ویژگی‌های آماری‌شان بلکه ویژگی‌های محتوایی و امنیت آنها نیز مدنظر باشد (برگستروم و لانز^[۱۰۸]، ۱۹۹۹).
الگوریتم­های انتخاب سؤال اول^[۱۰۹] و انتخاب سؤالات بعدی، قواعد اتمام آزمون^[۱۱۰]
دو مولفه‌ی اول CAT به دلیل این‌که به هم مرتبط هستند در این بخش شرح داده می‌شود. الگوریتم‌های انتخاب سؤال برای CAT از قواعدی تبعیت می‌کنند که عبارتند از؛ ۱). چه سؤالی باید برای شروع آزمون انتخاب شود، ۲). آزمون به چه صورتی ادامه یابد و آزمون به چه صورت نمره داده شود و ۳). چه موقع آزمون متوقف شود. پس از اینکه این مراحل انجام شد، برآورد توانایی پایانی و یا نمره پایانی آزمودنی محاسبه می‌شود (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
شیوه‌ی انتخاب سؤال اولیه
نقطه شروع در CAT به سطح دشواری سؤال آغازین و یا سؤالاتی که برای یک آزمودنی اجرا شده، وابسته است. سه رویکرد برای انتخاب سؤال آغازین وجود دارد:
۱). رویکرد بهترین حدس؛ رویکرد اول بیان می‌کند که، سؤالی با دشواری متوسط به عنوان سؤال آغازین اجرا شود. به عبارتی “اگر هیچ اطلاعی در مورد سطح توانایی آزمودنی نداشته باشیم، بهترین حدس ما این است که او همانند اکثریت آزمودنی‌های دیگر عمل می‌کند".
۲). رویکرد تخمین از روی نمرات تست دیگر و یا اطلاعات تست دیگر؛ این رویکرد بیان می‌کند که، برای تصحیح برآورد اولیه‌ی توانایی آزمودنی از آزمون‌های دیگر استفاده کنیم و سپس مناسب‌ترین سطح دشواری را برای سؤال اول انتخاب کنیم.
۳). رویکرد شروع آسان؛ تاکید این رویکرد بر این است که، تست را با سؤال آسانی شروع کنیم تا آزمودنی در ابتدا دل‌گرم شود و با امیدواری تست را ادامه دهد (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
عوامل تاثیرگذار بر انتخاب سؤالات بعدی و شیوه‌ی نمره‌دهی
در CAT، انتخاب سؤال بهینه بر این اساس است که، علاوه بر این‌که کارایی آزمون را به حداکثر می‌رساند، آزمونی با طول کوتاه و در عین حال آگاهی‌دهنده به هر آزمودنی ارائه شود. در حالی‌که، سنجش انطباقی با انتخاب متوالی سؤالاتی که اندازه‌گیری بهینه‌ای در هر سطح توانایی برآورد شده‌ی آزمودنی ایجاد می‌کنند، به کارایی می‌رسد، در برنامه‌های سنجش انطباقی عملیاتی، به‌طور نوعی در انتخاب سؤال باید به عوامل دیگری هم توجه کرد. به‌طور کلی، سؤالات با توجه به حداقل سه هدف اغلب متضاد انتخاب می‌شوند: (۱). کارایی آزمون را از طریق اندازه‌گیری سریع و دقیق توانایی آزمودنی افزایش دهد؛ (۲). این اطمینان را ایجاد کند که آزمون از لحاظ محتوایی تعادل مناسبی دارد؛ (۳). از امنیت خزانه‌ی سؤال، از طریق کنترل نرخی که سؤالات بهینه اجرا می‌شوند، محافظت کند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲؛ پارشال، دیوی و نرینگ، ۱۹۹۸). در این قسمت تنها هدف اول مورد بررسی قرار می‌گیرد، و دو هدف دیگر، به عنوان مولفه‌های دیگر CAT در قسمت‌های مجزایی بررسی می‌شود.
شیوه‌های انتخاب سؤال به منظور افزایش کارایی آزمون و نمره دهی آزمون
در CAT ، سؤالات جدید به‌طور انطباقی با توجه به برآورد موقت سطح توانایی آزمودنی، براساس پاسخ به سؤالات که قبلاً اجرا شده، انتخاب می‌شوند (دیوی، پارشال، ۱۹۹۵). سؤالات برای افزایش کارایی آزمون از طریق سه رویکرد متفاوت انتخاب می‌شوند درحال حاضر، سه روشی که به طور ‌وسیع‌تری برای انتخاب سؤال در سنجش انطباقی به کار‌می‌رود عبارتند از بیشینه آگاهی^[۱۱۱] (MI) (براون^[۱۱۲] و ویس^[۱۱۳]، ۱۹۷۷) و بیشینه‌ی دقت پسین^[۱۱۴] (MPP) (اوون، ۱۹۷۵) و آگاهی وزن‌دار^[۱۱۵] (WI) (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
۱). شیوه‌ی بیشینه‌ی آگاهی انتخاب سؤال
آگاهی سؤال یا آگاهی فیشر معیار متداولی است که از طریق آن سهمی که هر سؤال، سطح توانایی آزمودنی را اندازه‌گیری می‌کند را مشخص می‌کند. به دلیل این‌که، آگاهی سؤال رابطه‌ی معکوسی با واریانس برآورد توانایی دارد، هدف اغلب شیوه‌های انتخاب سؤال این است که تا جایی که امکان دارد میزان آگاهی بیشتری جمع آوری کنند. در مدل سه پارامتری لوجستیک، مقدار آگاهی هر سؤال در هر سطح توانایی بیشتر به پارامتر a سؤال بستگی دارد. تحت ساده‌ترین شیوه‌های انتخاب سؤال CAT، سؤالی که بیشترین میزان آگاهی را در برآورد توانایی دارد، برای اجرا انتخاب می‌شود (براون و وایس، ۱۹۷۷). از همین‌رو روش بیشینه‌ی اطلاعات (MI)، سؤالی را انتخاب می‌کند که مقدار آگاهی فیشر را در برآورد توانایی جدید آزمودنی بیشینه کند. فرض کنید  ، تابع پاسخ سؤال را برای سؤال  نشان می‌دهد و  می‌باشد. بنابراین، برای سؤالی که به صورت دوارزشی نمره داده شده‌ است، آگاهی فیشر بر اساس معادله‌ی (۲-۱) عبارت است از (لرد، ۱۹۸۰):
(۲-۱)
؛ احتمال پاسخ درست با  معین می‌باشد.
؛ احتمال پاسخ نادرست با  معین می‌باشد.
با جایگزین کردن مشخصات مدل معادله‌ی (۲-۱)، برای مدل سه پارامتری لوجستیک دو ارزشی، معادله به صورت معادله‌ی (۲-۲) ساده می‌شود (همبلتون، سوامیناتان و راجرز^[۱۱۶]، ۱۹۹۱؛ لرد، ۱۹۸۰):
(۲-۲)
در معادله‌ی (۲-۲)،  ،  ، و  ؛ پارامتر ضریب تشخیص سؤال می‌باشد،  ؛ پارامتر سطح دشواری سؤال می‌باشد و  ؛ پارامتر حدس سؤال ( یعنی احتمال اینکه آزمودنی با  خیلی پایین به سؤال پاسخ صحیحی بدهد)، می‌باشد. معادله‌ی (۲-۲) نشان می‌دهد چنانچه  به  نزدیک شود و  نیز افزایش یابد و  به صفر نزدیک شود، آگاهی سؤال افزایش می‌یابد (هملتون و همکاران، ۱۹۹۱).
انتخاب آزاد (نامقید^[۱۱۷]) روش MI ، سؤال  را انتخاب می‌کند که آگاهی فیشر را در  بیشینه کند. و  موقت برای آزمودنی بعد از n سؤال برآورد می‌شوند. زمانی که سؤالاتی که در CAT قرار می‌گیرد با بهره گرفتن از روش MI انتخاب شوند، دقت  به ازای هر سؤالی که اجرا می‌شود، افزایش می‌یابد (هملتون و همکاران، ۱۹۹۱). انتخاب سؤال به روش بیشینه‌ی آگاهی از لحاظ محاسباتی بسیار سرراست است، زیرا عملیات محاسبه‌ی توابع آگاهی می‌تواند قبل از این‌که هر یک از آزمودن‌ها آزمون دهند، محاسبه شود. نتایج آگاهی‌های محاسبه شده در خانه‌های جدول بر اساس میزان آگاهی‌شان مرتب می‌شوند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲). در عمل، اغلب انتخاب سؤال به روش MI بر روی جدول آگاهی که قبلاً محاسبه شده‌ی استوار است، که در آن جدول سؤالات بر اساس آگاهی که در هر تعداد از مقادیر  فراهم می‌کند، منظم می‌شوند. انتخاب سؤال برای همه‌ی  هایی که در حدود فواصل مقدار جدول‌بندی شده قرار دارند، یکسان است. به جای محاسبه‌ی میزان آگاهی فیشر برای هر یک از سؤالات خزانه‌ی سؤال در مقدار برآورد جدید  ، در هر زمانی که سؤال بعدی باید انتخاب شود، لازم است که تنها یک مرتبه برای هر سؤال در هر نقطه جدول‌بندی شده محاسبه شود. روش انتخاب سؤالی که بر جدول آگاهی مبتنی است تقریباً اطلاعات کمتری ایحاد می‌کند، امّا از لحاظ محاسباتی نسبت به روش MI دشواری کمتری دارد. این شیوه‌های انتخاب سؤال آماری، بر ملاحظات عملی از قبیل نرخ مواجهه سؤال اثر می‌گذارند (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷). البته، متاسفانه، خطای برآورد اغلب به انتخاب سؤالات از ستونی منجر می‌شوند که مقدار توانایی واقعی را پوشش نمی‌دهد. این قضیه، مخصوصاً زمانی واقعیت پیدا می‌کند که تعداد کمی سؤال اجرا می‌شود. و زمانی‌که سؤالات ضرایب تشخیص بالایی دارند که باعث می‌شود به بالای جدول آگاهی نزدیک شوند، وخیم‌تر می‌شود. چون این سؤالات بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. اغلب این سؤالات دامنه‌ی محدودی از توانایی را تشخیص می‌دهند و بقیه‌ی دامنه‌ی توانایی را ضعیف تشخیص می‌دهند. بنابراین، سؤالاتی که به خوبی برآورد موقت توانایی را اندازه‌گیری می‌کنند، ممکن است به‌طور ضعیفی مقدار واقعی توانایی را اندازه‌گیری کنند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲). بنابراین توصیه می‌شود، زمانی که این شیوه‌ی انتخاب سؤال در الگوریتم CAT به کار می‌رود، از روش‌های مناسب کنترل مواجهه استفاده شود (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
۲). شیوه‌ی انتخاب سؤال به روش بیشینه‌ی دقت پسین

• کمان‌ها^[۴۴]: رابطه بین کمان و گذار را نشان می‌دهد. مثلاً تقاضای خواندن از دیسک را نشان می‌دهد.

• نشانه‌ها یا توکن‌ها^[۴۵]: محلی از سیستم که در حال حاضر در آن قرار داریم را نشان می‌دهد. مثلاً نشان می‌دهد آیا تقاضای خواندن توسط سیستم انجام شده است یا هنوز در مرحله درخواست خواندن قرار دارد.

وظایف اجزای شبکه‌ی پتری
توکن: برای عملکرد سیستم ضروری است. محلی از سیستم که در حال حاضر در آن قرار داریم را نشان می‌دهد.

مکان: برای نگهداری موقت توکن‌ها است.
گذار: مرکز فعالیت است که بر روی توکن اثر می‌گذارد و شاید توکن جدیدی ایجاد کند.
کمان: مسیر حرکت توکن‌ها در گراف شبکه پتری را مشخص می‌کند.
در شکل ۴-۲٫ عملکرد اجزای شبکه پتری را مشاهده می‌نمایید.
مکان خروجی
گذار
مکان ورودی
کمان ورودی
کمان خروجی
توکن
شکل ۴-۲- عملکرد اجزای شبکه پتری
تعریف چهارگانه شبکه‌های پتری
تعریف چهارگانه یک شبکه پتری به طور کلی به صورت C=(P, T, I, O) است.

• P: مجموعه‌ی مکان‌های شبکه را نشان می‌دهد.

• T: مجموعه‌ی گذارهای شبکه را نشان می‌دهد.

• I: مجموعه‌ی تابع‌های^[۴۶] ورودی برای گذارهای شبکه را نشان می‌دهد.

• O: مجموعه‌ی تابع‌های خروجی برای گذارهای شبکه را نشان می‌دهد.

گراف شبکه پتری
از کنار هم قرار دادن و اتصال اجزای شکل ۴-۱ گراف شبکه پتری تشکیل می‌شود که قوانین خاص خود را دارد. بعضی از مهمترین قوانین شبکه پتری عبارتند از:

• هیچ دو انتقالی نمی‌توانند به طور مستقیم به هم متصل شود.

• هیچ دو مکانی نمی‌توانند به طور مستقیم به هم وصل شوند.

• بین هر دو اتصال حتماً می‌بایست یک مکان قرار بگیرد.

در شکل ۴-۳، یک گراف شبکه پتری را مشاهده می‌نمایید. M یا µ_p مجموعه‌ی نشانه‌گذاری‌های^[۴۷] شبکه را نشان می‌دهد. نشانه‌گذاری‌های شبکه همان تعداد توکن‌های هر مکان هستند.
شکل ۴-۳- گراف شبکه پتری
چند مثال از گراف شبکه پتری
در شکل ۴-۴، سیستم عابر بانک با بهره گرفتن از شبکه پتری مدل شده است.
p1
خود پرداز
صف ورود مشتری
صف خروج مشتری
p2
مکان
گذار
شکل ۴-۴- مثال سیستم عابر بانک با گراف شبکه پتری
در شکل ۴-۵ تابع y=f(x) با بهره گرفتن از شبکه پتری مدل شده است.
x
f
y

درون جامعه

طرد اجتماعی

۲-۱-۱-۲-۵-۵. دیدگاه کارل مارکس و ماکس وبر
مارکس و وبر به عنوان مهم­ترین نظریه­پردازان کلاسیک گرچه مستقماً به مفهوم طرد نپرداختد اما در تحلیل آن­ها از قدرت، طرد در ساختارهایی که افراد «جدا از موقعیت­های قدرت» هستند، فهم می­ شود. این جدایی از موقعیت ساختاری قدرت، نزد مارکس، جدایی کارگر از ابزار تولید و نزد وبر جدایی بروکرات­ها از ابزارهای ارادی است(کُرا، ۲۰۰۵ به نقل از فیروزآبادی و صادقی، ۱۳۰۲: ۱۱۰). مفهوم قدرت در اندیشه مارکس و وبر دو معنایی متمایز دارد: یکی، قدرت به مثابه استثمار(مارکس) و دیگری، قدرت به مثابه سلطه (وبر). اما این دو تلقی از قدرت، می­توانند به یک نتیجه مشترک برسند یعنی «جدایی^[۱۳۵]»(اکُرا به نقل از همان: ۱۱۱).
۲-۱-۱-۲-۵-۶. کارل مارکس
درک مارکسی از طرد به تحلیل مارکس از تولید و بازار سرمایه­داری و روابط میان موقعیت­های ساختاری دو طبقه سرمایه دار و کارگر بر می­گردد. در تولید به شیوه سرمایه داری، روابط مالکیت ابزار تولید روابط طبقاتی سرمایه و کار و در نتیجه روابط استثماری و طردآمیز را تعین می­بخشد. محور تحلیل مارکس از تولید به شیوه سرمایه­داری اینست که چه کسی ابزار تولید را دراختیار دارد و چه کسی از آن محروم است. در تحلیل مارکس، طبقه سرمایه­دار، طبقه­ای از سرمایه­داران مدرن­اند که مالک ابزار تولید اجتماعی، خریدار نیروی کار و کارفرمای کارگران دستمزدی هستند. طبقه سرمایه­دار به دلیل جایگاه اجتماعی در تولید و قدرت در اختیار داشتن نیروی کار کارگران، همواره مالک موقعیت خود است. سرمایه­دار بودن نه تنها به معنای برخورداری از جایگاه فردی در تولید بلکه به معنای برخورداری از جایگاه اجتماعی در تولید نیز است. از این رو، «سرمایه نه یک قدرت شخصی بلکه قدرتی اجتماعی است»(مارکس و انگلس، ۱۹۵۹: ۲۱؛ به نقل از اکرا، ۲۰۰۵). از سوی دیگر طبقه کارگر، طبقه­ای از کارگران جدید است که مالک چیزی جز نیروی کار خود نیست که برای بقاء به طبقه سرمایه­دار می­فروشد. لذا طبقه کارگر مالک موقعیت خود نیست بلکه تحت کنترل سرمایه دارانی است که نیروی کارشان به آن ها تعلق دارد(اکرا،۲۰۰۵ به نقل از همان: ۱۱۱). در واقع مارکس معتقد است اگر نرخ مبادله در بازار عرضه کارگر بسیار بیشتر از تقاضای آن باشد و به عبارتی ارتش ذخیره صنعتی صفر نباشد، به شدت به نفع موقعیت­های قدرت سرمایه­داری است. اعضاء طبقه کارگر از آنجائیکه جدا از ابزارهای تولید و فاقد حق مالکیت بر موقعیت کاری خود هستند، به راحتی اجیر و یا اخراج می شوند. برعکس سرمایه­دارن که مالک ابزارهای تولید وبه عبارتی مالک موقعیت­شان هستند، نمی ­توانند از سوی کارگران استخدام یا اخراج شوند. حتی در صورت کمبود کارگر، طبقه سرمایه­دار شاید به دردسر افتد اما هرگز به عنوان سرمایه­دار از موقعیتش طرد نمی شود. هرگز ارتش ذخیره صنعتی سرمایه داران وجود ندارد. از این رو، با کامل شدن شرایط چنین بازار کاری که اعضاء طبقه سرمایه دار مطرود نیست و طبقه کارگر حداقل بخش­هایی از آن ها همواره مطرودند، طرد قدرت را به شکل سود تبعیضی به نفع سرمایه دارن تولید می­ کند(کرا، ۲۰۰۵ به نقل از همان). مارکس معتقد است صرف نظر از ولگردان، بزهکاران، روسپیان و به طور خلاصه لمپن پرولتاریا به معنای اخص کلمه، سه گروه از لایه­ی پایین­تر وجود دارد، که شامل: ۱) افرادی که قادرند کار کنند، ۲) یتیمان وکودکان بی نوا.این افراد داوطلبانه ورود به ارتش ذخیرۀ صنعتی هستند و در دوره های رونق چشمگیر با سرعت و در شماری انبوه به ارتش کارگران فعال فراخونده می شوند، ۳) وازدگان، ژنده پوشان و کسانی که قادر به کار نیستند. این افراد عمدتاً همان کسانی هستند که در نتیجۀ تقسیم کار در برابر ناتوانی خود به انطباق با سایر رشته­ های صنعتی، سرتعظیم فرود آورده­اند(مارکس، ۱۳۸۸: ۶۹۰ـ۶۹۱ به نقل از همان:۱۱۴).

جمع­بندی دیدگاه کارل مارکس و شناسایی منابع مطرودساز اجتماعی: در تولید به شیوه سرمایه­داری، روابط مالکیت ابزار تولید روابط طبقاتی سرمایه و کار و در نتیجه روابط استثماری و طردآمیز را تعین می­بخشد. محور تحلیل مارکس از تولید به شیوه سرمایه­داری اینست که چه کسی ابزار تولید را دراختیار دارد و چه کسی از آن محروم است.
جدول شماره(۲-۲۲): جمع­بندی دیدگاه کارل مارکس و شناسایی منابع مطرودساز اجتماعی

منابع مطرودساز اجتماعی

روابط طبقاتی سرمایه و کار

روابط استثماری

جدایی از ابزارهای تولید

طرد اجتماعی

۲-۱-۱-۲-۵-۷. ماکس وبر
وبر جدایی از موقعیت قدرت را از بازار کار به همه ساختارهای اجتماعی گسترده تعمیم داد. این ساختارها، اعمال قدرت حداکثری را برای جدایی میسّر می­سازند، کسانیکه مالک وضعیت­های خود بوده و از آن جدا نشده­اند، بر دیگرانی که اینگونه نیستند، اعمال قدرت کرده و آن­ها را از موقعیت­های خود منفصل می­نمایند. وبر برخلاف مارکس، مفهوم قدرت را به مثابه روابط سلطه و «کنترل افتراقی» تلقی می­ کند لذا در اینجا اِعمال قدرت بر دیگران به معنای کنترل فعالیت­های آن­ها است. به بیان دیگر، به نظر وبر هنگامی که دربارۀ قدرت صحبت می­کنیم مسأله اصلی ما این نیست که چه کسی، دیگری را استثمار می­ کند یا از او بهره کشی می­ کند، بلکه مسأله اصلی این است که چه کسی، فعالیت­های چه کسانی را کنترل می­ کند. از این رو، ساختار قدرت، ساختاری رابطه­ای است و اِعمال قدرت بر دیگران در درون یک رابطه اجتماعی امکان وقوع می­یابد. وبر، صورت­بندی فردی از قدرت را که به ویژگی­های افراد به عنوان منبع قدرت اشاره دارد از صورت­بندی خودش از قدرت متمایز می­ کند. این تمایز از این جهت بسیار با اهمیت است که نقش مهمی را در تحلیل وبر از ساختار قدرت ایفا می­ کند زیرا این تمایز ما را بر آن می­دارد که قدرت را به عنوان نوعی ساختار موقعیتی در نظر بگیریم و بر این اساس بتوانیم به عنوان نمونه شرایط و وضعیت ساختارهای بوروکراتیک مدرن را تحلیل کنیم(کُرا، ۲۰۰۵؛ به نقل از فیروزآبادی و صادقی،۱۳۹۲: ۱۱۴ـ ۱۱۵). در شرایطی که قدرت ریشه­دار و تثبیت شده باشد، به مانند آنچه در بوروکراسی مشاهده می­کنیم، وبر آن را «سلطه» می­نامد. وبر سلطه را بدین گونه تعریف می­ کند: «احتمال اینکه یک دستور با یک محتوای خاص مورد تبعیت قرار گیرد». همچنین وبر تأکید می­ کند که باید به یک تمایز بنیادین توجه کنیم، یعنی تمایز میان «سلطه بواسطۀ منظومه­ای از منافع» (برای مثال، انحصار در یک بازار) و «سلطه از طریق اقتدار» یعنی قدرت فرمان راندن و تعین تکلیف کردن( برای مثال بوروکراسی) (کُرا، ۲۰۰۵). وبر اساساً مفهوم سلطه را به قدرت ترجیح می­دهد زیرا وی قدرت را به لحاظ جامعه­شناختی امری نامنظم و بهم ریخته^[۱۳۶] می­بیند بدین معنا که هر چیزی می ­تواند علت یک پیشامد قدرت باشد و فرد را به تحقق اراده­اش بر اقدام گروهی موفق گرداند. همه ویژگی­های ممکن فرد و همه ترکیبات ممکن رویدادها می ­تواند فرد را در موقعیتی قرار دهد که اراده­اش را در یک موقعیت معین تحمیل کند. حال آنکه بر عکس، مفهوم سلطه دقیق­تر است زیرا به راحتی قابل تشخیص است. آن می ­تواند همواره با حضور واقعی یک شخص که به نحو موفقت آمیزی اوامر را به دیگران صادر می­نماید، در ارتباط باشد (وبر، ۱۳۷۴: ۱۴۰؛ کُرا، ۲۰۰۵). به عبارت دیگر به نظر وبر قدرت «تحمیل اراده شخص» است و سلطه «اطاعت از دستور» است. وبر در زمینه ساختارهای بوروکراتیک به جای پژوهش درباره اراده کنشگران به کیفیات وضعی می ­پردازد که بوروکراسی را تبدیل به ابزاری دقیق می­ کند که می ­تواند خود را در اختیار بهره یا سلطه­ای صرفاً سیاسی یا اقتصادی و یا هر نوع دیگری قرار دهد. به نظر وبر، بروکراتیزه شدن روابط قدرت باعث جدایی صاحب منصبان از ابزارهایی اجرایی می­شوید و این امر به نوبه خود منجر به ایجاد روابطی خاص مبتنی برسلطه در این ساختارها می­ شود. ساختارهای بوروکراتیک متمرکز و مدرن امروزی، صاحب منصبان را از ابزارهای اجرایی، پژوهشگران را از ابزارهای تحقیق و جنگاوران را از ابزارهای جنگی جدا می­ کند. بوروکراوسی­ها از موقعیت ساختاری قدرت برخوردارند که در آن بوروکرات ها به خواست رؤسای سازمان استخدام می­شوند، ترفیع می یابند ویا اخراج و مطرود از منافع می­شوند(اکُرا، ۲۰۰۵ ؛ به نقل از همان، ۱۱۶).
جمع­بندی دیدگاه ماکس وبر و شناسایی منابع مطرودساز اجتماعی: بروکراتیزه شدن روابط قدرت باعث جدایی صاحب­منصبان از ابزارهایی اجرایی می­شوید و این امر به نوبه خود منجر به ایجاد روابطی خاص مبتنی بر سلطه در این ساختارها می­ شود. ساختارهای بوروکراتیک متمرکز و مدرن امروزی، صاحب منصبان را از ابزارهای اجرایی، پژوهشگران را از ابزارهای تحقیق و جنگاوران را از ابزارهای جنگی جدا می­ کند. بوروکراوسی­ها از موقعیت ساختاری قدرت برخوردارند که در آن بوروکرات ها به خواست رؤسای سازمان استخدام می شوند، ترفیع می­یابند و یا اخراج و مطرود از منافع می­شوند.

منابع مطرودساز اجتماعی

افزایش تعداد و تنوع شرکتها، کاهش میزان منابع و افزایش هزینه دسترسی به منابع و در نتیجه سود پایین­تر، افزایش هزینه ورود، ایجاد رقابت، نوآوری محصول، تمایز، ورودبه بازارهای دنج و
همچنین ادغامات عمودی و افقی درکسب و کارها در این
مرحله اتفاق می افتد.

مرحله بلوغ و استحکام

نوع گردشگر:انبوه
بزرگترین چالش: تکرار موفقیت در مورد این گردشگران،
در این مرحله قدرت مالی کسب و کارها و نحوه مدیریت آنها بسیار تأثیرگذار
است.

مرحله رکود

هنگامی که صنعت به تعادل رسیدموفقیت متوقف می­ شود. اما اگر نوآوری به نحو موفقیت آمیزی ادامه پیدا کند آنگاه صنعت، خود را وارد یک چرخه جدید رشد می نماید.

اجرای استراتژی های جذب
کارآفرینان پر شور که دارای دیدگاه و تحرک لازم برای ایجاد انقلاب در بازار هستند،

نوع کارآفرینی: احیا کننده و نیاز به کارآفرینی شومپیتری

موارد زیر از جمله راهکارهایی هستند که در دوره اشباع، رکود و افول بازار گردشگری یک مقصد به کارآفرینان پیشنهاد می­شوند(ویرماری، ۲۰۰۶):
داشتن تصویر روشنی از نیازهای گردشگران، بازار و تجهیزات بازار.
اطلاعات تحقیقات بازار به منظور محاسبه ریسک احتمالی
توانایی تفویض اختیار^[۱۲۶] و اشکال مختلفی از قراردادهای هم پیوندی^[۱۲۷]
توسعه مدل های جدید کسب وکار، ساختارهای سازمانی جدید و روش های تأمین مالی جدید
در این مرحله ریسک پذیری متعادل و سرمایه ­گذاری مخاطره پذیر به طور فزاینده­ای مهمترین منبع تأمین مالی محصولات و بازارهای جدید می­باشد.
توانایی مدیریت تغییر که بر اینرسی نهادینه شده، ذهنیت قدیمی و گروه ­های ذینفع و غیر مؤثر تأثیر گذار باشد.
توانایی فهم تأثیر فناوری اطلاعات بر تولید و بازاریابی محصولات و خدمات گردشگری
توانایی فهم پیچیدگی کیفیت تجربه یا خدمات و محصولات برای گردشگران نقاط مختلف (بازارهای مختلف)
توانایی برنامه­ ریزی و تفکر جهانی و ترجمه آن به تجهیزات و خدمات محلی (جهانی فکر کردن و محلی عمل کردن)
رهبری و انگیزش افراد در سازماندهی از طریق ساختارهای کاری مناسب و سیستم­های مشوق کاری

۲-۳-۸- عوامل مرتبط بر توسعه فرصت های کارآفرینی در گردشگری

در چارچوب رهیافت سیستمی، ایجاد جوامع کارآفرین و تشویق مردم محلی به فعالیت­های کارآفرینانه مستلزم شناخت و درک کافی از فرایند کارآفرینانه است که آنرا یک فعالیت باتوجه به­ویژگی­های محیط درونی و بیرونی جامعه دانسته، بنابراین داشتن چارچوب و الگوی دقیق وروشن از مراحل خلق، اجرا و به­نتیجه رساندن فعالیت کارآفرینانه وابسته به­شناسایی عوامل و مؤلفه ­هایی است که صورت عینی/ذهنی یا مستقیم/غیرمستقیم در توسعه کارآفرینی مؤثر هستند برای اساس توسعه کارآفرینی در حوزه ی گردشگری به جهت ارتباط عمیق با بحث- های توسعه پایدار زیستی شکل ویژه­ای از کارآفرینی شکل می­گیرد که تلفیقی از رویکرد رشد گرایی اقتصادی برپایه حفظ محیط زیست است. به­عبارتی مسئله توسعه ی کارآفرینی گردشگری شکل دهنده مفهوم اقتصاد محیط زیست درجوامع محلی است که براساس سیاست­ها و رویه­های خاص خود دارای عوامل و مؤلفه های ویژه­ای است که در شکل زیر به آن اشاره شده است .
شکل ۲-۳: عوامل مرتبط بر توسعه کارآفرینی گردشگری
(مأخذ: رکن الدین افتخاری و همکاران، ۱۳۹۳)
در خصوص عوامل مؤثر در به وجود آمدن فرصت­های کارآفرینی در بخش گردشگری می­توان نگرش صاحبنظران را به شرح جدول زیر خلاصه نمود (رکن الدین افتخاری و همکاران، ۱۳۹۳):
جدول ۲- ۴: عوامل مرتبط در به وجود آوردن فرصت های کارآفرینی در گردشگری

معیارها

محقق

سال

عوامل اقتصادی (مزیت­های بازار، فراهم بودن سرمایه)، عوامل غیراقتصادی (مقبولیت کارآفرینی از نظر فرهنگی، تحرکات اجتماعی، امنیت و عواملی همچون طبقه­ی اجتماعی، قدرت و کنترل)عوامل روانشناختی (نیاز به توفیق، انگیزه ها ومخاطره پذیری)ترکیب عوامل تولید (به منظور ایجاد تغییر در تولید محصولات و خدمات)

ویلکن

۱۹۹۲

• شرکت صرافی پارسیان

• شرکت خدمات بیمه ای امین پارسیان

• صندوق قرض الحسنه پارسیان

• شرکت کارگزاری پارسیان

• شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان

• شرکت صبا تامین پارسیان

• شرکت تامین اندیش پارس

• شرکت تامین خدمات سیستم های کاربردی کاسپین

۲ـ۱۰ـ جمع بندی
در این فصل تلاش شد که به مباحث نظری و ادبیات مربوط به موضوع و متغیرهای اصلی پرداخته شده و در نهایت پیشینه تحقیقات انجام شده قبلی مورد بررسی قرار گرفته شود. بخش اول این فصل به مباحث مربوط به وفاداری مشتری اختصاص یافته، سپس در بخش دوم مباحث مربوط به برند و وفاداری به برند عنوان شده‌است. در بخش سوم، به مباحث مربوط به رضایت مشتری اشاره شده‌است. سرانجام در بخش پایانی این فصل، به بیان پیشینه تحقیق و تحقیقات انجام شده قبلی مرتبط با موضوع تحقیق پرداخته شده‌است.
لازم به ذکر است که در این فصل از میان مدل‌های اشاره شده، به ترتیب مدل‌های ارزش ویژه‌ی برند آکر (۱۹۹۱)، مدل تصویر ذهنی برند استیفن و همکاران (۲۰۰۷)، مدل رضایت مشتریان سودرلند (۱۹۹۸)، مدل وفاداری مشتریان ماندهاچیتارا و پولثونگ (۲۰۱۱) و مدل اعتماد مشتریان جانسون و گریسون (۲۰۰۰) به دلایل زیر انتخاب شده‌اند:
۱ـ این مدل‌های همگی دارای پرسشنامه‌ی استاندارد و تأیید شده هستند.
۲ـ این مدل‌ها به تعدد در تحقیقات معتبر بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفته و روایی و پایایی آنها به کررات در جوامع و نمونه‌های آماری مختلف به تأیید رسیده است.
۳ـ مفهوم‌سازی‌های صورت گرفته در این مدل‌ها به واقعیت بسیار نزدیک است.
فصل سوم: روش تحقیق
۳ـ۱ـ مقدمه
پس از پرداختن به ادبیات موضوع و مروری بر سوابق نظری و علمی پژوهش و ارائه چارچوب نظری تحقیق، در این فصل، روش تحقیق و مراحل اجرایی آن شرح داده می‌شود. پژوهش فرآیندی است که از طریق آن می‌توان در مورد ناشناخته‌ها، به جستجو پرداخت و نسبت به آنها شناخت لازم را کسب کرد. روش علمی یا روش پژوهش علمی، فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت خاص است (خاکی، ۱۳۹۰).

هر پژوهش علمی باید با روش علمی و براساس شیوه مناسب مطالعه، جمع آوری داده‌ها، تحلیل و نتیجهـگیری را به انجام برساند. هرگز نمی‌توان ادعا نمود و مطمئن بود که شناخت های بدست آمده حقیقت دارند، زیرا زمینه شناخت مورد پژوهشی نامحدود و آگاهی و روش های ما برای کشف حقیقت محدود هستند. هدف از انتخاب روش تحقیق، آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ نماید تا او را هرچه دقیق تر، آسان تر و ارزان تر در دستیابی به پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش های تحقیق مورد نظر کمک کند. هدف این تحقیق بررسی و تجزیه و تحلیل تاثیر ارزش ویژه برند، اعتماد به برند، تصویر ذهنی برند و رضایت بر وفاداری مشتریان بانک پارسیان است.
۳ـ۲ـ روش تحقیق
هدف از انتخاب روش تحقیق این است که مشخص نمائیم برای موضوعی خاص چه روش تحقیقی لازم است و محقق چه روش یا شیوه‌ای را اتخاذ کند تا هر چه سریع‌تر و صحیح‌تر به پاسخ سؤالات تحقیق دست یابد. به طور کلی روش‌های تحقیق در علوم رفتاری را می‌توان با توجه به دو معیار هدف تحقیق و نحوه جمع‌ آوری داده‌ها تقسیم‌بندی نمود (خاکی، ۱۳۹۰). تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم می‌شوند: تحقیقات بنیادی، تحقیقات کاربردی و تحقیقات توسعه‌ای.

• تحقیقات بنیادی: هدف اصلی این نوع تحقیقات، آزمون نظریه‌ها، بررسی و تبیین روابط بین پدیده‌ها و افزودن به مجموعه دانش در یک زمینه خاص است. این نوع تحقیقات اساساً نظریه‌ها را بررسی و آنها را تأیید، تعدیل یا رد می‌کنند. تحقیق بنیادی، در واقع به دنبال آن است که با تبیین روابط بین پدیده‌ها، قوانین و اصول علمی را کشف کند.

• تحقیقات کاربردی: هدف تحقیقات کاربردی، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر، تحقیق کاربردی در جهت اجرایی کردن نظریات و نگرش‌های علمی است.

• تحقیقات توسعه‌ای: این نوع تحقیق، فرآیندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک مدل، طرح یا برنامه به کار می‌رود. هدف اساسی تحقیقات توسعه‌ای، تدوین یا ارائه مدل، برنامه‌ها، طرح‌ها و غیره است؛ به نحوی که ابتدا موقعیت نامشخص خاصی تبیین و سپس بر اساس یافته‌های پژوهشی، مدل، طرح یا برنامه ویژه آن تدوین می‌شود (پیشین).

با توجه به تعریف فوق و با توجه به ماهیت تحقیق حاضر، این تحقیق از نوع کاربردی است؛ زیرا به دنبال بررسی و تأیید تاثیر متغیرهای ارزش ویژه برند، اعتماد به برند، تصویر ذهنی برند و رضایت بر وفاداری و ارائه پیشنهاداتی کاربردی می‌باشد. پژوهش حاضر را می‌توان براساس هدف کاربردی و به روش توصیفیـ پیمایشی از نوع علی دانست که بر اساس یکسری پژوهش های بنیادی و پایه‌ای که دانش و نظریه‌ها را بطور عام توسعه و گسترش می‌دهد شکل گرفته‌است. در نهایت هم با گسترش و توسعه بنیادهای نظری و مفهومی این پژوهش می‌توان کاربردهایی بلند مدت از پژوهش حاضر را متصور بود. تحقیق حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی است و به لحاظ طبقه بندی برحسب روش، تحقیقیـپیمایشی بوده‌است (ببی،۱۳۸۱). اطلاعات مورد نیاز این تحقیق در دو مرحله گردآوری شده‌اند. بدین صورت که ابتدا از طریق مطالعه کتابخانه‌ای و بررسی کتب و مقالات معتبر علمی، ‌پایان نامه‌ها و گزارش آماری، اطلاعات لازم در خصوص مبانی نظری و پیشینه تحقیق گردآوری شده، سپس در مطالعه‌ای میدانی و با بهره گرفتن از پرسشنامه (پرسشنامه به صورت ۵ گزینه‌ای و براساس مقیاس لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد)، داده‌های مورد نیاز برای بررسی فرضیه‌ها جمع آوری شده‌اند. پژوهشگر در این تحقیق از روش پیمایشی که معمولترین شکل تحقیق در علوم انسانی است، بهره گیری نموده‌است. در این تحقیق برای آگاهی از چگونگی تاثیر متغیرهای تحقیق بر یکدیگر، از روش نظر سنجی از طریق پرسشنامه به عنوان روش عینی و کمی استفاده شده‌است. همچنین در تحقیق حاضر، ارزش ویژه برند، اعتماد به برند، رضایت و تصویر ذهنی برند به عنوان متغیر مستقل و وفاداری به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده‌است.
۳ـ۳ـ جامعه و نمونه‌ی آماری
جامعه آماری گروهی از افراد هستند که یک یا چند صفت مشترک دارند و ما علاقه مند هستیم که یافته‌های پژوهش را به آنها تعمیم دهیم (خاکی،۱۳۹۰). نمونه آماری نیز عبارت است از مجموعه‌ای از نشانه‌ها که دریک قسمت، یک گروه یا جامعه‌ای بزرگتر انتخاب می‌شوند، بطوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی‌های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر می‌باشد. نمونه گیری عبارتست از مجموعه‌ای از اقدامات که برای انتخاب تعدادی از اعضای جامعه به طوری که معرف آن باشد انجام می‌پذیرد (همان منبع). در این تحقیق برای اطمینان از کافی بودن حجم نمونه، از فرمول نمونه گیری کوکران برای جامعه نامحدود استفاده گردیده و محاسبه شده‌است که با ۰۶% خطا و ۹۶% اطمینان، حجم نمونه نیز نباید کمتر از ۳۸۴ مورد باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه افرادی است که در محدوده زمانی دو هفته ابتدایی خردادماه به بانک پارسیان مراجعه کرده و از خدمات بانکی این بانک استفاده نموده‌اند. با توجه به فرمول کوکران برروی ۲۶۷ نفر از این افراد عمل نمونه‌گیری انجام شده‌است.
پژوهشگر با توجه به حجم جامعه نمونه میزان بیشتری پرسش نامه توزیع کرده (۳۰۰ پرسش نامه) تا با کمبود داده‌های معتبر مواجه نشده و به اعتبار داده‌ها آسیبی وارد نشود. پس از دریافت پرسش نامه‌ها موارد تکراری و ناقص حذف شده و بر روی آنها تجزیه و تحلیل انجام گرفت. نهایتاً ۲۷۹ پرسشنامه‌ی صحیح جهت اجرای تحلیل دریافت گردید.
۳ـ۴ـ روش و ابزار گردآوری داده‌ها
به منظور جمع آوری اطلاعات، روش های متعددی وجود دارد و اغلب برای کسب اطلاعات در یک تحقیق از روش های مختلفی استفاده می‌گردد (سرمد، ۱۳۸۸:‌۴۳). روش های گرد آوری اطلاعات را به طور کلی به دو طبقه می‌توان تقسیم کرد: روش های کتابخانه ای و روش های میدانی. در روش های کتابخانه ای تقریباً تمام تلاش محقق در کتابخانه‌ها صورت می‌پذیرد. روش های میدانی که از شهرت بیشتری برخوردارند به روش هایی اطلاق می‌شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط، و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یعنی افراد، اعم از انسان، مؤسسات، سکونت‌گاه‌ها، موردها و غیره، اطلاعات مورد نظر خود را گردآوری کند (حافظ‌نیا، ۱۳۸۴: ۱۷۹ـ۱۶۳). بنابراین، روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش از نوع میدانی می‌باشد.
ابزار سنجش و اندازه گیری وسایلی هستند که محقق به کمک آنها می‌تواند اطلاعات مورد نیاز را برای تجزیه و تحلیل و بررسی پدیده مورد مطالعه و نهایتاً کشف حقیقت گردآوری نماید (حافظ‌نیا، ۱۳۸۴: ۱۴۴). در این پژوهش ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه می‌باشد. بدین منظور از پرسشنامه‌های استاندارد رضایت و وفاداری مشتریان، تصویر ذهنی از برند، اعتماد مشتریان و ارزش ویژه‌ی برند ساخته شده توسط ساهین و دیگران (۲۰۱۱) استفاده شد. شرح سؤالات پرسشنامه‌ها به تفکیک متغیرها را می‌توانید در جداول زیر مشاهده بفرمایید.
جدول۳ـ۱: سوالات پرسشنامه به تفکیک ابعاد

متغیرها
تعداد سؤالات
شماره سؤالات

رضایت مشتریان
۳
۱ تا ۳

تصویر ذهنی برند
۱۶
۴ تا ۱۹